Píosaí liom in áiteanna eile:

2017-06-20

An bhfuil Teacht Aniar i ndán don nGaeltacht?

Nílim ceanúil ar bhrothall, mar sin  níorbh íobairt mhór orm teitheadh isteach i seomra cruinnithe i mBuswells mar a raibh comhdháil de chuid Teacht Aniar ag cíoradh na ceiste 'Cá bhfuil ár dtriall?', ceist faoin nGaeltacht a eascraíonn as an titim i líon na gcainteoirí a léirigh an daonáireamh deireadh.
B'é Conchúr Ó Giollagáin a chuir tús le himeachtaí. Cassandra na Gaeltachta é Conchúr. (Thug Cassandra na Traoi droim láimhe do mhiangas Apollo. An díoltas a bhain sé amach ná go mbeadh bua na fáistine fíre aici, ach nach gcreidfí í).
Bhí mórán suntasach ina chuid cainte. Tá daonra na Gaeltachta ag titim, sna háiteanna is mó a tharla titim i measc líon na gcainteoirí, cé gur treise an titim i líon na gcainteoirí. Tá an titime sa daonra níos láidre i measc daoine sna fichidí, i. an dream atá de dhíth ar phobal ar bith chun iad féin a bhuanú. Níl aon cheist ach oiread go bhfuil an ceart aige nuiar a deir sé go bhfuil cur chuige an stáit agus na heagraíochtaí dírithe ar an bhfoghlaimeoir Gaeilge. Ní hionann riachtanais mo leithéidí, atá ag maireachtáil i bpobal agus saol gairmiúil Béarla, agus riachtanais an duine atá i bpobal Gaeltachta ag iarraidh saol gairmiúil éigin a bheith acu. Agus ó thaobh beatha na teangan de is tábhachtaí go mór go mbeadh pobal bríomhar Gaeltachta ann ná go mbeadh teacht ag mo leithéidí ar an mbeagán seirbhís stáit a bhainim feidhm astu, as Gaeilge.
Níl aon cheist ach gur céim chun cinn an polasaí oideachas Gaeltachta, a aithníonn go bhfuil an difríocht sin ann.
Tá Ó Giollagáin ag moladh Beartas Úr le fada, ag éileamh go mbeadh tacaíocht intleachta agus acadamh ag an nGaeltacht - agus bhí cáineadh ghéar aige don laghad aird a thugann na hOllscoileanna do cheisteanna pobail le hais a bhfócas ar spéiseanna scoláirí aonaracha i ngéithe den litríocht.
Thug Aoife Ní Sheaghda, atá bainteach leis an bpleanáil teanga i gCorca Dhuibhne a léargas siúd ar an gceist. Ina measc na fadhbanna a eascraíonn as na riachtanais éagsúla atá ag an bpobal láidir Gaeltachta laistiar den Daingean le hais na pobail lastoir atá sa Ghaeltacht Oifigiúil ach ina bhfuil an teanga tanaithe le fada. An drogall a bhíonn ar thuismitheoirí atá ag tógáil clainne le Gaeilge a mianta agus a riachtanais a chuir in iúl laistigh de phobal nach bhfuil ar aon fhocal leo. Uaigneas an leanbh a thógtar le Gaeilge sa bhaile ar scoil nó réamhscoil ina bhfuil a chomh-bhádóirí níos compordaí le Béarla. (Taithí pearsanta agam féin ar sin - ní raibh Béarla ag mo mhac is sine nuair a thosaigh sé ar an nGaelscoil, agus bhí frustrachas air dá bharr - ní hamháin nach raibh sé ar a chumas labhairt le gasúir san eastáit, ach bhí roinnt den mbrú céanna ar scoil)
Luaigh sí an easpa tacaíochta do ghasúir ó aois 9 amach - (tá scéim ana éifeachtach "Tús Maith" i gCorca Dhubhne do theaghlaigh níos óige, d'fhreastail mé féin ar ócáid Samhna dá gcuid.). Molann sí go mbeadh campaí samhraidh ann do óige na Gaeltachta (tá go pointe) agus go mbeadh gné saibhriú teanga agus cur le muinín na ngasúir ina dteanga mar dhlúthchuid de sin.
Níl aon amhras orm ach gur fíor di go mba cheart na hiarrachtaí a dhíriú ar na teaghlaigh atá ag tógáil clainne le Gaeilge - tuismitheoir amháin ar a laghad nach labhraíonn ach Gaeilge leis na leanaí, agus gach iarracht a dhéanamh breis daoine a mhealladh isteach san rannóg sin.
Rinne Julian de Spáinn cosaint láidir ar fheachtasaíocht an Chonartha agus na grúpaí atá siad ag comhoibriú leo. Luaigh sé a gcomhoibriú le Guth na Gaeltachta le cur i gcoinne an Bord Snip Nua, a rinne maolú ar an mbagairt a d'eascair as an mBord Snip Nua agus a chaomhnaigh Údarás na Gaeltachta agus Neamhspleáchas an Choimisinéara. (Níor luaigh sé go bhfuil Guth na Gaeltachta balbhaithe ó shin, na hurlabhraithe is éifeachtaí acu ina dtost de bharr an gobán a chuireann post stáit ina mbéal). Measaim áfach, ainneoin fiúntas obair an Chonartha, gur threisigh sé pointe Conchúir, i. go bhfuil na heagraíochta níos fóintí don nuachainteoir seachas do phobal na Gaeltachta.
Tá Teacht Aniar ann le cúpla bliain anois, agus ón tús is é an fhís atá acu an Ghaeilge agus an nGaeltacht a chuir chun cinn, gan spleáchas ar an Stáit. Tá go leor machnaimh déanta acu, agus go leor imeachtaí plé eagraithe acu. (Rud atá ana thábhachtach dar liom na go bhfuil torthaí an phlé sin foilsithe i bhfoirm leabhair. Ach is deacair teacht ar na leabhair céanna ceal an chineál forais acadúil a raibh Conchúr ag trácht air) Leag Breandán Mac Cormaic an fhís amach arís, agus béim aige ar an bhfíric nach leoir do na Gaeil a bheith ag caint le Gaeil eile faoin nGaeilge, gur gá fís na Gaeilge a bheith leabaithe i bhfís níos leithne don bpobal i gcoitinne. Luaigh sé saothair éagsúla Finbarr Ó Brolcháin go moltach, cé go mothaíonn sé go bhfuil siad Útóipeach go pointe. Mhol sé dul chun cinn eagraíochta pobail ó thuaidh a leabaigh ceist na Gaeilge i bhforbairt pobail níos leithne.
Tá sé i gceist ag Teacht Aniar dul i ngleic leis an dúshláin is mó atá romhainn faoi láthair, i. ceist na héiceolaíochta. (Is fiú cuimhneamh air go bhfuil mórchuid den nGaeltacht cois cósta agus faoi bhagairt ar leith ag an bhforthéamh dhomhanda dá réir, gan trácht ar an ngéarchéim san iascach)
Bhí cainteoir ann ó Misneach, ach ós rud é go raibh iarrtha ag Raidió na Life orm páirt a ghlacadh i gclár plé faoi bhás Helmut Kohl ní raibh deis agam a chaint a chlos, agus ní raibh mé i láthair do mórchuid den bplé oscailte ach oiread.
Bím idir dhá chomhairle faoi ócáidí mar seo; ní dócha go réitíonn plé i seomraí óstáin mórán. Ar an lámh eile, cuireann daoine aithne ar a chéile agus is féidir go n-éascródh gníomh as an aithne. Agus faigheann daoine atá i mbun gnímh ardán agus éisteacht, rud a chuidíonn dar liom le misneach a thabhairt dóibh go bhfuil obair fiúntach ar bun acu.
Mé féin is measa i mbun gnímh, ní mór dom a admháil - ró ghafa le gnáth saol an tuismitheora agus sclábhaí pá. Tá ana mheas agam orthu siúd a chuireann rudaí ar bun, a bhfuil an misneach iontu dul sa bhfiontar.