Bhí orm roghnú cé na himeachtaí a bhí mé chun freastal orthu ag IMRAM; de bharr go mbíonn orm éirí go moch agus go mbíonn aistear fhada abhaile ó lár na cathrach agam ní bhíonn ar mo chumas freastal ar an oiread ócáid agus ba mhaith liom. Ach de bharr an leabhar a bheith léite arís agam ar na mallaibh bhí léacht le Pádraig Ó Siadhail go hard ar mo liosta.
Dornán Litreacha, Dráma agus Deascán Ceisteanna an teideal a bhí ar a leacht; agus san caint spéisiúil taitneamhach a thug sé don slua (sách beag!) in áras nua Gaelchultúr do ríomh sé an fhianaise agus na fíricí faoin mbean fuinniúil seo ar a bhfuil an úrscéal bunaithe; agus an bhunús a bhí mar spreagadh lena shamhlaíocht - de bhrí nach bhfuil fianaise dearfach ann do chaidreamh domhain idir Caitlín Ní hAodha agus Pádraig Ó Conaire. Tá litir ann ón gConarach go Piaras Béaslaí, ag cuir Caitlín Ní hAodha in aithne dó mar dhuine arbh iriseoir í freisin; agus bhí an Béaslaíoch lárnach i gcomhairlí an IRB.
Tá rud éigin diamhair faoin bealach a rinneadh poblachtach daingean den mbean láidir seo a bhí gar don cinseal i gCeanada; dílis don Eaglais CR agus don Impireacht. Duine a rinne teagasc i measc na mbundúchasach thall; ach arbh í a aidhm baill sásta den cine gheala dhéanamh astu seachas tacú lena bhforbairt féin. Bean a bhí ina rúnaí ag Príomh-aire Alberta, i gcroí lár na cumhachta ach i gcoinne an vóta do mhná.
Ba léir go raibh na foinsí ransaithe ag Pádraig Ó Siadhail, agus aithne curtha aige ar Katherine Hughes; ach fós go bhfuil bearnaí móra san insint - bearnaí a riabh sé saor le líonadh san úrscéal. Ach é den tuairim (agus an ceart aige) nach bhfuil áit ann do thuairimíocht san bheathaisnéis atá ar na bacáin aige uirthi. Spéisiúil go leor bhí léirmheastóir amháin ar an mbeathaisnéis den tuairim go raibh an fhírinne san méid atá san úrscéal; léirmheastóir eile den tuairim gurbh amhlaidh gurbh leispiach í Hughes! Is léir mar sin go bhfuil lacunae mhóra san scéal, agus go dtig le samhlaíochtaí éagsúla réiteach éagsúla a aimsiú ar an nDeascán Ceisteanna thuasluaite.
Cuireadh an ceist ar dheireadh ar thaitin Katherine Hughes leis; dúirt sé gur chuir sí scanradh air! Tá sé sothuigthe go ndearna, is léir gurbh duine diongbháilte thar an gnách a bhí inti, cinnte dá ionad féin agus ábhairín sotalach dá réir. Bean a chleacht cuideachta fir thábhachta - cinseal na himpireachta i dtosach agus ansin daoine fearacht De Valera agus Harry Boland.
Bíonn sé i gcónaí deas bualadh le údar, go háirithe duine a bhfuil cónaí air thar lear; bíonn sé iontach freisin duine a chlos ag labhairt ar ábhar a bhfuil máistreacht aige air, agus grá aige dó. Bhí an dá rud fíor.
Bhí Cló Iar Chonnachta ag díol leabhair ag an ócáid - agus ghéill mé don cathú agus cheannaigh leabhar eile le Pádraig.