 |
| Máire Mhaigdiléana le Anthony Frederick Augustus Sandys |
Eamhain Macha, cidh diatá? Ní ansa. Macha mong-ruadh, ingen Aedha rúaidh meic Badhuirnn, dorad for macaibh Díthorba in ráith do chlaidhe. Día m-batar for indarba i fothribh Bairne luidh-si ir-richt chlaimsighe chuco día m-batar ac fuine thuirc allaidh isin chaille. Berigh gach fer ar úair les h-í do aentughudh fría, & nochengladh-si iarom. Beridh-si iarom lei co h-Emain fon chruth sin cóic meic Dithorba .i. Baeth & Brass & Bétach, Uallach & Borbchass a n-anmand-sidhe. Fororchongairt-sidhe dino in ráith do chlaidhe, ar bá fearr lei moghsaine forro andá a marbudh. Rothoraind doibh ímpi 'ma cúairt día dealg íarsin in ratha, & rosclaidhset-som. Unde dicitur Eamain .i. eomhuin .i. eo imma mhuin Mhacha .i. delg ímmá braighit. Acht chena fégh in Réim Rigraidhi, si desideras inuenire prolixius, & causa breuitatis hic praetermito.
Nó dano is de Eamhuin Macha. Dia luidh Macha ingen Sainrith meic Inboith do choimling fri dha ghabair an righ Choncobair isin aenach, íarna radh do Chrunnchoin ba luaithi a ben andate eich an righ. Asbert in rí fri Crundchoin, foghebadh báss mene thísad a ben don coimling. Tanic iarom Macha do sháeradh a fir, & si alachta, & roreith an cend m-blai frisna h-eocho, & ba luaithe dhi anda dona h-echaibh. Arsisbis iarom mac & ingen d'aen-tairbert, & scredsad in noidhin, co rolai Ullta ina cess, co m-ba coimneart fria mnai siúil cach fear, conidh o sin rolen an cess, & conidh on Macha sin & don eamon rosfuc ata Magh Macha & Eamain Macha.
Dinnseanchas Dán 112
Eamhain Macha, cad as don ainm? Ní hansa. Chuir Macha Mhongrua iníon Aedha rua mac Badhuirnn iachall ar mic Ditorba claí a chuir ar an rath. Nuair a bhí siad in ionnarba sa Bhoireann tháinig sí chucu i mbréagriocht lobhair nuair a bhí torc allta á fhuineadh acu sa choill. Bheir gach fear faoi seach í chun siúl chun luí léi, agus cheangal sí gach duine acu. Chroch sí léi ansin go hEamhain mic Ditorba, i. Baeth ⁊ Brass ⁊ Bétach, Uallach ⁊ Borbchass a n-ainmneacha. D'ordaigh sí dóibh claí a chuir ar an rath mar do bhfearr leí moghsaine orthu ná iad a mharú. Ina dhiadh sin tharraing sí line an chlaí thart ar an rath dóibh lena dealg, agus thochail siad é. As sin deirtear Eamhain .i. eomhuin .i. eo um muin Mhacha, i. dealg um a bráid. Ach is féidir leat an t-iomlán a léamh i Réim na Rí, más mian leat an scéal a fháil atá fágtha ar lár anseo agam ar mhaithe le giorracht.
 |
| Macha ag mallachtú fir Uladh Stephen Reid |
Nó is as seo ainmnítear Eamhain Macha. Macha iníon Sainrith mac Inboith a bhí i gcoimhlint le caiple an Rí tar éis dá céile Cronnchú a mhaíomh gur luaithe a nuachar ná eacha an Rí. Bhagar an rí bás an Cronnchú mura dtiocfadh a bhean chun rás leis na heacha. Tháinig Macha chun a fear a saoradh, ainneoin í bheith ag iompar, agus ríth sí rás leis na heacha go deireadh an bháin, agus ba luaithe í ná na heacha. Rugadh mac agus iníon ansin di d'aon bhreith agus scread na naíonáin agus tháinig céas ar fir Uladh chun nach raibh neart bean tar éis breith i bhfear acu. Agus lean an chéas ó shin iad. As an Macha seo agus an cúpla (emon) a rugadh di a ainmnítear Má Macha agus Eamhain Macha.