Ó Bhéal na mBan

Grúpa ban óg atá i mbun staidéar a tháinig le chéile chun roinnt ócáid a eagrú do Lá Éigse Éirinn iad "Ó Bhéal na mBan". Is ré seo na pandéime, is ar líne a chas siad ar a chéile, agus is ar líne a bhí na hócáidí - dhá cheardlann agus comórtas filíochta.

Bhí mé pas beag mall - de bharr dualgaisí cistine - d'ócáid an Sathairn, agus chaill mé cuid den súil siar ar banfhilí na Gaeilge. Ach bhí léargas le fail as an méid a chuala mé agus bhí comhráití spéisúla in ngrúpaí ina dhiadh.

Níor chuir mé peann le pár don gcomórtas, ach is cosúil go raibh na moltóirí - Ciara Ní É, Celia de Fréine agus Áine Ní Ghlinn - tógtha leis na hiarratais agus gur mhol siad dánta sa bhreis ar na duaiseanna foirméalta.

Thug an triúr céanna píosa cainte faoina dtaithí féin ag scríobh agus ag foilsiú. Bhí píosa Ciara Ní É réamhthaifeadta toisc go raibh ócáid eile aice le freastal air.

Chuaigh sí i ngleic le neantóg an téarma "Banfhile" - ar filí ar mná iad, ag cíoradh agus ag spíonadh an téarma, agus an dóigh a déantar talamh slán de go bhfuil an taithí fireann ar dhóigh éigin uilíoch. 

Mheabhraigh sé dom an sliocht a roghnaigh Emilie Pine léamh as Notes to Self ag seoladh  Scríbhneoireacht Éireannach na Linne Seo, aiste a spreagadh ag an ráiteas ag scríbhneoir fireann gur mithid "fuil a chuir ar an leathanach" - ní dócha go raibh sé ag smaoineamh gur cuid de saol na mban é fuil a chuir go míosúil - agus go fáisceann a dtorthúlacht saol na mban go bitheolaíoch agus go sóisialta ar bhealaí iomadúla. Rud nach fíor don fear - fiú muide gur aithreacha muid tá an iachall a chuireann an bitheolaíocht orainn fíor bheag, más ann dó in aon chor - agus molann an sochaí muid as an iarracht is lú a dhéanamh i gcúram clainne. 

Ní hionann sin is a rá gur craobh ar leith léinn is gá a bheith i scríobh na mban ach níl séanadh air go bhfuil streachailt ar leith acu le héisteacht a fháil, meas, urraim. Agus gur minic garda na bhfear ag cuir dris cosáin rompu.

Is cosúil go bhfuil sé i gceist anois ag Ó Bhéal na mBan, agus na himeachtaí seo curtha daoibh acu go ráthúil, fanacht le chéile chun tabhairt faoi tograí eile agus comhar na gcomharsan a chuir i bhfeidhm chun forbairt a dhéanamh ar a gcuid ealíona. 

Gnó uaigneach scríibhneoireacht ar lámh amháin - ach bíonn meitheal i gceist le saothar a thabhairt cun foirfeachta, nó ar a laghad chuig an bpointe go bhfuil sé infhoilsithe agus gur gá don bhfile scaradh leis.

Guím gach rath ar na mná ina n-iarrachtaí, agus cóir maith gaoithe!

An Dall

Longinus, le Bernini,
in Eaglais Pheadair.
Foinse

A Rí na gcréacht fuair éag i mbarr an chruinn,
Is croí do chléibh dá réaba le láibh an Duill,
Fuil do thaebh ag téachta ar lár 'na linn, -
Ar sgáth do sgéith beir féin go Párthas sinn.

Búrdúin Bheaga

cnuasaithe ag T.F. O Rahilly

Is dóigh liom gur sa leabhar "Six o'clock Saints", fadó, fadó, a chead léigh mé an naomhsheanchas faoi Longinus. De réir traidisiúin a tháinig chun cinn sna meánaoiseanna bhí lagar radhairc ar an dtaoiseach céad ag Golgóta. 

'An taoiseach céad, agus na fir a bhí ag gardáil Íosa in éineacht leis, nuair a chonaic siad an mhaidhm talún agus na nithe a tharla, bhí uamhan an-mhór orthu agus dúirt siad: “Go dearfa, ba é Mac Dé é seo.” '

Matha 27:54

'Ar theacht dóibh go dtí Íosa, áfach, ó chonaic siad go raibh sé marbh cheana féin, níor bhris siad a lorgaí, ach rinne duine de na saighdiúirí a chliathán a tholladh le sleá, agus tháinig fuil agus uisce amach as láithreach. '

Eoin 19:33-34

'Nuair a chonaic an taoiseach céad cad a tharla, bhí sé ag tabhairt glóire do Dhia á rá: “Ba dhuine fíréanta an fear seo go deimhin.” '

Lúcás 23:47

De réir an naomhsheanchais, is é a tholl taobh Íosa leis an sleá (a bhfuil naomhsheanchas dá chuid féin ag baint leis) agus nuair a chuimil sé a shúile ina dhiadh lena lámh a bhí fliuch ag an t-uisce agus an fuil, leigheasadh a radharc. 

Nóta ar an dealbh i mBaisleac Pheadair anseo (agus an margaíocht a thug an sléa, más fíor) chun na Róimhe. I Mantua na hIodáile a d'éag Longinus de réir an naomhseanchais - mar mhairtíreach tar éis dó iompu ina Chríostaí. Creidtear gur thug sé cré fliuch le fuil Íosa ann.

Is léir gur scaip an scéal go hÉireann sna meánaoiseanna, agus go raibh sé mar chuid de chráifeacht an phobail. Luaitear i roinnt orthaí é:

Táim ag cur an ortha so dhuit in ainm an Fhir a céasadh ar an gCrios,

a dhoirt a chuid Fola naomhtha ar ár son.

Lann Líomthaist, ainm an fhir a chuir an tsleágh tré chroide an Úirmhic.

Cad a tháinig as? - Fuil, fíon agus fíoruisce.

In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, a chaoinleacht.

Ó, a Íosa, stop an fhuil atá ag teacht 'na tonn tréan.

In ainm an Athar, agus an Mhic, agus an Spiorad Naoimh.

Measaim freisin go bhfuil tagairt dó san Ortha seo atá sa leabhar Aniar le Futa Fata:

Ortha ar chobh ar bhrobh agus ar bhraoinín

Ar shlat bhinn na ngabha,

Ar shliseog na gcrann,

Mac Mhuire do do thabhairt slán,

Gan ceo, gan anfa, gan draíocht.

Cártaí Feasa

Is buaiteoir comórtas fiontraíochta Údarás na Gaeltachta iad Cártaí Feasa ó Phobalscoil Corca Dhuibhne. Chuala mé na mná óga ag caint ar an Saol ó Dheas an tseachtain seo chaite, agus chuaigh mé caol díreach go dtí eBay leis an táirge a cheannach!

Deich Euro atá ar na cártaí, agus 2.50 € ar phostas in Éirinn. Tháinig na cártaí inniu.

Fiche ceathair pictiúir le neacha osnádúrtha, roinnte ina dtrí rannóg - Scéalta, Miotais nó Finscéal. De bharr an roinnt sin is féidir cluiche simplí cártaí a imirt leo, ina gcuirtear na cártaí i gcomparáid de réir aicme, agus aicme amháin ag sárú aicme eile.

Tá na pictiúir gleoite, agus stíleanna éagsúla orthu.

Tá cód QR ar chúl gach cárta a nascann le suíomh idirlín an togra, áit a bhfuil scéal gach neach inste i nGaeilge agus as Béarla - agus taifid fuaime ag dul leis agus an scéal á insint ag duine den fhoireann.

Bheinn beagáinín buartha faoi seasmhacht an chuid sin den togra - imíonn suíomhanna idirlín le gaoth nuair nach bhfuil institiúid laistiar daoibh, agus níl soundcloud féin iomlán iontaofa.

Ach mar togra scoile tá sé iontach snasta. Is maith liom an stáin ina bhfuil na cártaí, cé go bhfuil sé beagáinín deacair iad a bhaint amach. Is cosúil gur aimsigh siad clódóir áitiúil in Oileáin Chiarraí chun an cló a dhéanamh.

Moladh amháin chun feabhais a dhéanfainn ná gur ceart cúinní cruinne a bheith ar na cártaí, ach seans go gcuirfeadh sé sin go mór leis an gcostas.

Deis caillte a bhí ann gur as Béarla (Tales, Myths and Legends) atá na haicmí cé gur as Gaeilge atá mórchuid na neacha ainmnithe.

Ba leor dar liom an dath éagsúil chun an aicme a chuir in iúl dóibh siúd gan Ghaeilge. 

Mionrudaí iad seo áfach. Togra idirbhliana atá i gceist, ach tá gach gné de snasta gairmiúil. Tá na fiontraithe óga ag tabhairt aghaidh ar chomórtas Eorpach anois - ar líne, faraor, mar is cinnte go bhfuil an taithí a bheadh le fáil as taisteal agus meascadh le fiontraithe óga eile tuillte go maith acu. 

Gúim gach rath orthu. Luaigh siad ar an Saol ó Dheas go raibh fiontraí i dteagmháil leo cheana chun breis forbartha a dhéanamh ar an gcoincheap. Agus go raibh smaointe acu féin conas tógáil ar an dtogra. Go n-éirí go geal leo! 

Is gaoth an té a aithníonn an ghaoth thar an ngaoth!

Le cúpla seachtain anuas tá Breandán Ó Cíobháin ag plé logainmneacha a bhfuil baint ag cúrsaí aimsire leo le Helen Ní Shé ar An Saol ó Dheas. Luaigh sé Tóin le Gaoith, sliabh a bhfuil aithne agam air i Cill Mhantáin, áit sceirdiúil a bhíonn gaofar go minic. Dúirt sé afách nach gaoth - aer ag bogadh - atá i gceist ach uisce. Dar leis is Loch Iolar a thug a ainm don sliabh. Léirigh mise amhras - níl Loch Iolar feiceálach, agus shíl mé gur góilín - caolas uisce ag gobadh isteach sa tír - is brí le "gaoth" - mar atá i gceist i gcás Gaoth Dobhair, abair. 

Sin a bheadh le tuiscint as gaoth 2 i Foclóir Gaeilge Béarla (agus an Foclóir Beag).

Lorg mé an dara tuairim ar Logainm ar Twitter, a chuaigh i gcomhairle leis an Brainse Logainmneacha. Is cosúil go bhfuil bunús leis an tuairim faoi uisce a bheith i gceist le "le Gaoith" i Logainmneacha - rud a thagann leis an bhfoirm den ginideach atá in úsáid. Tá obair ar siúl ar na léarscáileacha dailiúcháin ar logainm.ie freisin - agus an ghaoth agus an gaoth i measc na cinn atá le feabhsú.

Tá roinnt iontráil i dil.ie:

1 gáeth: aidiacht, gaoismhear (tá seo ag FBG mar gaoth 3 - focal liteartha)

2 gáeth; aer ag bogadh, gaíth sa tSean-Ghaeilge.

3 gáeth: ag freagairt don ciall goílin - ach tá an chiall sruthán luaite leis fresin, go háirithe sruthán ar féidir é a thrasnú. 

Maidir le Tóin le Gaoith Chill Mhantáin, tá abhann faoi agus clochar á thrasnú díreach lastuas d'eas. N'fheadar an é sin an gaoth atá i gceist?

Táim ag éirí trasamhrasach

Bhí díospóireacht i rith na seachtaine ar Tús Áite faoi leithreisí scoile - ar cheart iad a bheith ilinscneach.

Go hiondúil is i téarmaí an tromaíocht a déantar ar leanaí a mhothaíonn nach bhfuil a inscne de réir a gcoilne a phléitear an cheist seo, agus is cinnte go bhfuil cás acu.

Mothaím féin gurb an réiteach is fearr ná go mbeadh leithris aonair ar fáil agus an nasc le hinscne briste dá réir.

Ní réitíonn sé sin áfach fadhb eile atá ag teacht chun cinn. Póilíniú teanga atá ag iarraidh, ar mhaithe le daoine trasinscneacha, ding a chuir idir an focal bean agus nithe áirithe a bhaineann le colainn baineann - cothú linbh, míostrú, breith linbh. 

Tá go leor de iompair inscne nach bhfuil ann ach gnás sóisialta agus cultúrtha. Feisteas, stíl gruaige, spéiseanna spóirt agus araile. Is mithid gan amhras an boscú fireann nó baineann sa chás sin a cheistiú agus a shárú. 

Ach formhór an leatrom ar mhná, tá sé fréamhaithe sa bhitheolaíocht - go háirithe an méid a bhaineann le clann a thabhairt ar an saol (nó roghnú gan). 

Gan amhras, mar phápaire, tá seasamh ar leith agam maidir le collaíocht agus atáirgeadh daonna. 

Ach tá pointe níos leithne ann, pointe a bhaineann le bitheolaíocht seachas idé-eolaíocht nó dearcadh saoil. 

Le fada, tá neamhaird a dhéanamh ar ghalair a bhaineann go háirithe le horgáin baineann nó go deimhin an éifeacht éagsúil atá ar cholainn baineann a bhíonn ag galair - fearacht taom croí - a bhíonn ar fir freisin. 

Ní dóigh liom gur chun leas an chine atá sé an t-aitheantas baineann a scaradh go hiomlán ó bhitheolaíocht. Cinnte ní srian ar dhuine a mhianta a lorg bitheolaíocht. Ach i réimse na folláine agus an tsláinte is gá an baineann a aithint, a staidéar agus a chuir san áireamh. 

Is gá na nithe a bhaineann le colainn baineann sa saol oibre agus sóisialta a chuir san áireamh. 

Ní dóigh liom go bhfuil sé ciallmhar ná úsáideach an focal bean a chur i leataoibh agus cromadh ar leaganacha fearacht "daoine a bhíonn ag míostrú" — toisc nach bhfuil ansin ach gné amháin de bhitheolaíocht atá fite fuaite le collaíocht agus atáirgeadh baineann. 

Agus sin mo racht go n-uige seo. 

Cliabhán Shéas

Bhíomar sna fichidí, óg, aclaí agus tugtha don siúil. Maith go leor, bhí taithí againn ar shiúlóidí marcáilte go soiléir na mór roinne - cé go raibh taithí agam féin ar fásaigh gan chosán na hÉireann. Ní raibh léarscáil ar scála fiúntach le fáil - ach bhí treoirleabhar againn.Thabharfaimis faoi Psiloritis a dhreapadh. B'fhiú dul sa tseans.

Thaisteal muid ar bhus agus tacsaí go sráidbhaile Kamares agus d'aimsigh brú don oíche. Labhair muid le roinnt turasóirí eile - thug sin misneach dúinn. Chuamar a luí luath, é ar intinn againn éirí agus tabhairt faoin sliabh roimh breacadh an lae chun an bhrothall a sheachaint, agus oíche a chaitheamh thuas.  Ach tháinig teas na hoíche agus an iliomad corrmhíol glórach idir muid agus codladh - ainneoin slad a rinne Uta orthu ar feadh deich nóiméad i lár na hoíche.

Thosaigh muid ag siúl thart ar a cúig, agus bhí rudaí togha ar feadh tamall. Go luath tar éis dúinn tosú chuaigh fear cnagaosta tharainn, é seang lúfar griandóite, clic clic an dá bhata siúil aige ag fógairt a fhlosc. Ní raibh mórán á iompar aige. Bhí barraíocht á iompar againne...

Dúirt an treoirleabhar go mbeadh an conair marcáilte le spotaí dearga, agus gur chuaigh sé go géar in aghaidh an fána. Bhí spotaí dearga thall is abhus ar na carraigeacha. In aghaidh an fhána linn, é ag éirí níos géire agus níos géire. Ní raibh neach le feiceáil. Ar aghaidh níos faide. Chas ar aoire - ach ní raibh teanga i gcoitinn againn. Lean orainn. Géar. Te. Tuirsiúil. Gan cosán soiléir. 

Chinn faoi dheireadh go rabhamar ar strae. Chas ar ais. Síos le fána. Chonaic an áit a chuamar ar strae. Ach bhí ar sáith againn. Síos arís go dtí an sráidbhaile. Ní rabhamar ann fiú nuair a chuaigh fear na mbataí tharainn arís, an barr bainte amach aige cheana. Gan aon mhoilliú ar luas an clic clic rithimeach.

Ní raibh coinne ag lucht an bhrú linn. Bheadh orainn fanacht ar bhéile - ní raibh an uain ach maraithe acu.

A leithéid de fheoil bhog níor ith mé cheana ná ó shin.

Chodail muid an oíche sin. Bhíomar righin go maith ag lá dar gcionn! Bhí an sráidbhaile spéisiúil - gan ann ach seandaoine agus leanaí. Is dócha go raibh na daoine fásta eile ag fónamh do thurasóirí cois cósta. Cheannaíomar sailéad don lón ó seanbhean a raibh leabhar aíonna aici; go leor Gearmáinis, Ísiltíris is Fraincis ann. Roinnt Béarla.  Tá Gaeilge anois ann, más ann  dó fós. Sailéad gréagach blasta, le cáis feta. Agus rud a bhí ar fáil go flúirseach ar an oileáin - frappe, i. caife fuair le bainne agus uachtar. Bhí iógairt gréagacha ar fáil go coitianta freisin - iad gan a bheith chomh leachtach is a bhíonn abhus, agus ana dheas le mil nó torthaí úra.

Bhí na daoine aosta feistithe go traidisiúnta, go leor éadaí dubha. Sariki - ceannbheart fite - ar na fir. Cheannaigh mé ceann dom féin níos déanaí agus vástchóta. Táid fós agam.Níl an nós áirithe sin níos sine ná tús an chéid seo chaite - deirtear go seasann na scothóga a chaitear thar an ceannaghaidh do dheora na daoirse faoi na Turcaigh.

Tá gnó gan críochnú agam ar an sliabh ina raibh seomra naíonáin Shéas mar sin. Tá súil agam é dhreapadh lá éigin. Gan ualach, agus le treoraí!

Sariki

Tá d'ainm neamhbhailí...

Tarlaíonn sé go raibh mé féin ag ceannach roinnt earraí ó Dunnes Stores ar líne ar na mallaibh agus gur theip ar an bhfoirm glacadh le m'ainm. "This value seems to be invalid" Bhí na hearraí de dhíth orm, mar sin ghéill mé an fada - agus chuir r-phost clamhsáin chuig Dunnes. Gheall siad go mbeadh siad á leasú.

Inniu chroch Séaġan Ó Súilleaḃáin pictiúr den teachtaireacht maslach céanna.

Is annamh ar na saolta seo, agus go háirithe ar suíomhanna idirlíon go scríobhtar cód as an nua. Bíonn rudaí comónta le déanamh, agus ní fiú an roth a athchumadh - is fearr go mór leabharlann a úsáid.

Phrioc an fiosracht mé maidir leis an teachtaireacht úd - cuma air gur an teachtaireacht caighdeánach atá ann a úsáideann leabharlann nuair nach bhfuil teachtaireacht ar leith cumtha ag an ríomhchláraitheoir. Toradh mo chuid gúglála - tá Parsley.js in úsáid ar suíomh Dunnes.  

Chuaigh mé céim níos faide, agus d'amharc mé ar foinse an leathanaigh:

An riail atá i bhfeidhm d'ainm dílis ná:

     <input id="firstName" name="firstName" class="form-control " minlength="2" data-test="customer-first-name" data-parsley-pattern="^[a-zA-Z]+(([&#39;,. -])?[a-zA-Z])*$" data-parsley-required-message="Please enter your first name" aria-required="true" required="true" type="text" value="" maxlength="20"/> 

agus do sloinne:

<input id="lastName" name="surname" class="form-control " minlength="2" data-test="customer-last-name" data-parsley-pattern="^[a-zA-Z]+(([&#39;,. -])?[a-zA-Z])*$" data-parsley-required-message="Please enter your last name" aria-required="true" required="true" type="text" value="" maxlength="20"/> 

 Is léir mar sin go ndearna duine éigin é seo a chuir in oiriúint do sloinnte gallda Éireannacha - seasann an &#39; úd don uaschamóg a chuirtear in áit an síneadh fada nuair is sloinne Ó atá i gceist. 

Is ait liom go bhfuil uaschamóg ceadaithe in ainm dílis - ach is dócha gur gearradh agus greamú is cúis leis sin.

Le bheith "bhailí" mar sin, is gá don ainm agus sloinne a bheith níos lú na 20 carachtar, agus cloí leis an riail.

1. Tusa le ceannlitir nó litir cás íochtar idir A agus Z, agus litreacha eile idir a-z ina dhiadh  ^[a-zA-Z]+ 
2. (([&#39;,. -])?[a-zA-Z])*$
1. Cruthaíonn na lúibíní grúpa - agus ciallaíonn an * "náid nó níos mó uaireanta
2. Ciallaíonn an $ deireadh an teaghráin 
3. Tá grúpa eile laistigh de na lúibíní a chuimsíonn uaschamóg, camóg, ponc, spás agus fleiscín. Ciallaíonn na lúibíní cearnacha gur réimse atá i gceist. Mar sin, ceann amháin as na carachtar idir na lúibíní cearnacha. Tá comhartha ceiste laistiar den ghrúpa, rud a chiallaíonn "ceann ar bith nó ceann amháin díreach"
4. Riail 1 arís.

Rinne mé seo a phromhadh ar https://regex101.com/ mar nach bhfuil rialacha javascript ag teacht baileach leis na rialacha a bhfuil taithí agam orthu.Is cosúil mar sin gur ceann amháin as an liosta atá ceadaithe, agus litreacha thairis sin.

Is riail sách cúng é sin, agus beidh neart daoine ag fáil an teachtaireacht úd go bhfuil a n-ainm neamh bhailí. Tá an fhadhb seo aitheanta le blianta sa ghairm agus pléite, mar shampla anseo

Rinne mé roinnt gúglála, agus an riail atá de dhíth orthu ná:

^[\p{L}'][ \p{L}'-]*[\p{L}]$

Ciallaíonn \p{L} aon carachtar Unicode. Glacann an riail thuas le Ó hAlmhain agus O'Duffy araon, mar shampla. 

Ach an chéad rud ba cheart dóibh a dhéanamh ná fáil réidh leis an "invalid" úd, agus teachtaireacht béasach a chuir ina áit. 

Tá na seifteanna ann, ach teacht orthu...

 

 

Άγιος Παύλος

Tá sé go láidir sa bhéaloideas i Loutro gur thug Pól cuairt ar an gceantar agus gur bhaist sé muintir an oileáin ann. Níl an insint i Gníomhartha na nAspal ag teacht baileach leis sin - cé go bhfuil Fenix (baile ársa i gceantar Loutro) luaite.... 'Bhí mórán aimsire curtha amú againn faoin am seo: bhí Lá an Troscaidh thart agus níorbh iontaoibh feasta leanúint den turas. Más ea thug Pól foláireamh dóibh á rá: “Feictear domsa, a fheara, go bhfuil tubaiste i ndán don turas seo agus go ndéanfar díobháil mhór ní amháin don long agus don lasta ach dúinn féin chomh maith.” Ach ba mhó an aird a thug an taoiseach céad ar an bhfear stiúrach agus ar an gcaptaen ná ar chaint Phóil. Agus toisc nach raibh an cuan oiriúnach chun an geimhreadh a chaitheamh ann, mhol a bhformhór dul chun farraige ón áit, le súil go bhféadfaidís Féinix a shroichint agus an geimhreadh a chaitheamh ann - cuan de chuid na Créite a bhfuil a aghaidh siar ó dheas agus siar ó thuaidh. ' Gníomhartha 27:9-12 Ar aon nós, tá eaglais ón ré Biosántach in aice le Féinix. Thógamar féin an báid farantóireachta go Agios Roumeli, níos faide soir ar an gcósta. Ar éigean gur aithin muid go raibh eaglais ann ón mbád - bhí sé chomh bídeach sin. Is dóigh liom go raibh sé i gceist againn siúl go dtí an Eaglais agus seans ar ais go Loutro - ach gur tháinig muid ar malairt tuairime de bharr an bhrothaill. Rinne muid bád agus bádóir a fhruiliú chun muid a thabhairt ann. RIB, más buan mo chuimhne, agus leaid óg. Tá an Eaglais ar an trá - ní bhíonn mórán taoide san Meánmhuir, ar ndóigh. Bhí an gainimh ana the ar fad agus muid á thrasnú. Bhí frescos breátha san eaglais, ach iad síonchaite go maith. D'amharc muid ar an eaglais ar ár suaimhneas, agus chuaigh a snámh seal ón dtrá. Bhí fear an bháid ag snámh freisin, agus ansin thug sé ar ais muid go Agios Roumelis; d'fhan muid seal ansin ar an bád farantóireachta ar ais go Loutro.

Cumhacht an ilteangachais

I measc na gcuntas a leanaim as focalbhá ar Twitter tá cuntas an Duden Verlag - a fhoilsíonn focal an lae as a bhfoclóirí - na foclóirí a dhearbhaíonn an litriú caighdeánach sa Ghearmáinis. Ach ní foclóirí amháin a fhoilsíonn siad - ach leabhair a chíorann gnéithe go leor den teanga agus a húsáid.

Mar sin a chonaic mé fógra uathu don saothar seo, agus phrioc sé m'fhiosracht.
 

Die Macht der Mehrsprachigkeit: Über Herkunft und Vielfalt

 

Cumhacht an ilteangachais: maidir le Dúchas agus Ilchineálacht.

Tá Herkunft rud beag níos caolchúisí ná dúchas - ciallaíonn sé "cé dar díobh/cárb as"

Is as a taithí féin agus taithí a teaghlaigh atá Olga Grjasnowa a scríobh. De bhunadh Giúdach sa Rúis, rugadh í féin i mBaki san Asarbaiseáin. Nuair a bhí sí 11, i 1996 d'imigh an teaghlach mar theifigh chun na Gearmáine. D'fhoghlaim sí Gearmáinis agus is scríbhneoir as Gearmáinis í, a bhfuil ceithre úrscéal léi foilsithe. Tá sí pósta ar aisteoir de bunadh na Siria, agus tá beirt clainne acu. De bharr a sinsir, tá taithí aici ar an aistriú teanga sa teaghlach - ó Giúdais go Rúisis - is beag Asairis a bhí riamh aici. Rúisis a labhraíonn sí lena clann i mBeirlín; labhraíonn a athair Araibis leo. Go teoiriciúil, cibé - is minic iad ag códmheascadh.

Shéan an Ghearmáin ar feadh i bhfad gur "tír inimirce" atá ann - "Gastarbeiter" a tugtar fós ar inimircigh a thagann chun oibre sa Ghearmáin - mórchuid acu ann ó 60í an chéad seo caite agus sliocht a sleachta anois ann - ach de bharr dlí na Gearmáine ní gá gur saoránaigh iad. Fiú agus mé i mo chónaí i mBeirlín ba chás liom staid na dTurcach óga a raibh orthu seasamh sa scuaine ag athnuachan a cead cónaithe. Ar feadh tamall bhí mé féin sa scuaine céanna, scuaine a raibh ort bheith ann i lár na hoíche chun seans a bheith agat coinne a fháil san oifig. Ar ball áfach bhí oifig ar leith ann do shaoránaigh an Comhphobal Eorpach agus roinnt tíortha pribhléideacha (léigh - geala ) eile.

Na daoine óga seo a rugadh sa Ghearmáin, ba Alman (Gearmánach) a tugadh orthu i dtír a sinsir ar saoire; agus Turcach (agus rudaí níos measa) a tugadh orthu ag an mórphobal i dtír a mbreithe.

I bhfianaise go bhfuil inimirce go hÉireann ag treisiú, agus an reifreann lofa a cheileann saoránacht gan cheist ar páistí a rugadh anseo, tá imní orm go bhfuil na botúin a chíortar san saothar seo maidir le teanga agus cumhacht á aithris againne.

Tar éis an tsaoil, Bhabh uachtaránachta ba luach saothar nuair a phearóidigh Eilís II leath-abairt foghlamtha Gaeilge - síor-cheistiú a fhaigheann an bhean de sliocht Yoruba a fuair a scolaíocht iomlán trí Ghaeilge.

Tá plé sa leabhar ar an dóigh a mbíonn an ilteangachas "dearfach" ann agus an t-ilteangachas "amhrasach". Cé gur eisceacht an aonteangachas is eisceacht atá ann a bhaineann le mionlach cumhachtach. Éilítear foirfeacht i dteanga an Leitkultur (Cultúr ceannais) ar an inimirceach is a shliocht - foirfeacht nach ngéilltear dó má tá a chneas nó a dhreach mí-cheart nó a ainm as an gnách.

Moltar an aicme ceannais as roinnt de theanga eile a shealbhú - go háirithe más teanga eile cumhachta é. Séantar luach teanga agus dúchas an inimircigh.

Daoine breaca mo chlann féin - ach tá an cneas ceart orthu. Níor fhág sin iomlán saor ar thromaíocht ar scoil iad de bharr dúchas a máthair, ar ndóigh. Ach níl sé le aithint orthu ar an bpointe gur "eile" iad. Agus tá sé measartha éasca Gearmáinis a chothú in Éirinn.

Ach céard faoi Yoruba, Igbo, teangacha eile na hAfraice? Cuirtear an ard-teist ar fáil i dteangacha an Aontais, agus foghlaim dá réir. Tá Araibis - an teanga chaighdeánach, glacaim leis - ar fáil freisin.

Ní bóthar aon-treo an imeascadh agus b'fhearrde muid dá mbeadh teacht ag ar bpobal uilig ar a fréamhacha uilig. Tá níos mó i gceist le teanga agus cumarsáid - tá gaois agus seanchas i ngach teanga, dóigh an domhan a fheiceáil. Foinse samhlaíochta agus athnuachana. 

Is ola ar mo chroí é nuair a chloisim tuismitheoirí a labhairt teanga a tíortha dúchais lena gclann - creidim gur láidre muid an chineál ilchineálacht sin a aithníonn go bhfuil bua agus tallann i ngach pobal, le roinnt leis an mórphobal. Ní mór áfach an deighilt agus an aicmiú dá réir a sheachaint - an gaois a roinnt seachas é a theorannú do scothaicmí.

Eibhlín agus Doireann

Téacs baineann atá anseo, scríofa agus éadaí duine eile á fhilleadh. 

Mar sin a chuireann Doireann Ní Ghríofa tús leis an saothar seo. Tugann a chaidreamh le Eibhlín Dubh Ní Chonaill, ó céad léamh an chaoineadh cháiliúil ar scoil go dtí deireadh feide a cuid taighde ar a saol bunaithe ar eolas tearc faoina gaolta, creatlach. Thart ar an gcreatlach seo tógann sí cuimhní cinn ar a saol féin. Téacs baineann, fáiscthe as fuil, bainne agus uisce goirt - idir allas agus deora. An déagóir íogair ag dul i ngleic le tús banúlachta agus an dearcadh fireann a théann leis. An iníon léann ar strae in ábhar nach bhfeileann dáiríre di ainneoin a cuid aislingí. An máthair ar gearradh triúr mac as a corp, agus a chothaíonn ní hamháin a clann féin, ach páistí a rugadh roimh am lena cuid bainne. An beagnach tubaiste, san toircheas deireadh nuair nach bhfuil a leanbh á cothú i gceart sa bhroinn. An dochtúir ag rá léi dul díreach go dtí an ospidéal mura mhothaíonn sí an leanbh a bogadh agus dul caol díreach isteach.

An dtaispeánfaidh mé mo chomhad dóibh? Ní bheidh gá, aithneoidh siad ar d'aghaidh é.

Léiriú ionraic, a saol á nochtadh aici dúinn go cnámh agus ionathar. 

Scéal Eibhlín a iniúchadh aici feadh an ama, ag cruthú pictiúir as tagairtí agus bearnaí sna páipéir a bhfuil níos mó le rá acu faoi fhir an teaghlaigh. Pictiúir bheoga de bhean láidir a bhlaiseann aoibhneas thar an ghnáth agus a fhulaingíonn pian thar an ghnáth freisin.

Ní minic a léim saothar as Béarla le scríbhneoir Éireannach. Bhí an leabhar seo ar an liosta agam le tamall áfach, é i gceist agam é fháil ón leabharlann. De bharr an dúnadh bhí an deis é fháil ag dul níos faide agus níos faide uaim. Ní cuimhin liom baileach cad a thug orm é cheannach don Kindle faoi dheireadh - ach táim iontach sásta go ndearna.

Prós dlúth fileata. Is minic abairt nó leathabairt fiú ag cruthú íomhá beoga i mo shamhlaíocht.

Iniúchadh géar gan seanmóireacht ar an dóigh a chaitheann an sochaí le mná, le máithreacha, arb iad fotha agus inneoin an tsaoil iad, á athnuachan lena gcoilne agus a mbainne.

Téacs baineann. Téacs riachtanach. Fónamh don bpobal. Go bhfuighe aird agus toradh. 

Fíon fionn na Gréige

Tá líne d'amhrán a chuala mé fadó, ag na gasóga is dócha, greamaithe i'm chloigeann - Und auch auf Kreta gibt es Retsina wein. Níl mé baileach cinnte cad a spreag mo nuachar anois agus mé féin chun coicís saoire a chaitheamh ar an gCréit i 1993. Bhí bialanna gréagacha coitianta i mBeirlín an uair úd, agus thaitin an bheatha linn. San ré réamh-idirlín níl mé baileach cinnte conas a rinneamar ár gcuid pleanála. Bhí treoirleabhar againn cinnte - Baedecker más buan mo chuimhne. Bhí freisin leabhar againn - Wanderungen auf Kreta. Ach ní raibh le fáil an uair úd ach léarscáil ar scála 1:200 000 - nach bhfuil oiriúnach chun siúl. Bhí an Ghréig ar fad ina cheantar míleata dar le NATO agus cosc ar léarscáil cruinne. Fuaireamar ceann 1:80 000 ar an oileán féin, ach níorbh mórán feabhais sin. Bhíomar cleachtaidh le  conair siúil marcáilte go cruinn agus léarscáil 1:25 000. Maith go leor bhí taithí éigin agam ar na sean léarscáil SO orlach nó leath orlach sa mhíle - ach b'shin i ceantar a raibh aithne agam air.
	Ach bhí plean de chineál éigin againn nuair a thuirling muid in Iraklíon. Ba chuid den bplean sin bailiú linn go gasta! Chaitheamar oíche amháin in óstán "saor agus maith" - oíche ar bheagán codlata de bharr callán agus teas (cé gur Deireadh Fómhair a bhí ann bhí sé te, dar linne). Thugamar cuairt ar Knossos na scéal - is cuimhin liom díomá a bheith orm mar gur beag a bhí le feiceáil. Ar aghaidh linn go dtí an cósta theas - go Matala, áit ar chaitheamar oíche roimh aghaidh a thabhairt ar na sléibhte in iarracht Psiloritis a dhreapadh. Blagmhír ann féin conas (nár) éirigh linn. Chaitheamar an chuid is mó den saoire i mbaile beag darb ainm Loutro, á úsáid mar ceanncheathrú chun siúlóidí agus turais eile a dhéanamh.
Rinneamar cuid mhaith snámh freisin, agus fuair mé snorkel mé féin agus masc - nílim iontach ag snámh ach bhí an beatha mara thar a bheith spéisiúil. Ar bhusanna, le tacsaithe agus air bháid farantóireachta a thaisteal muid. Bhí roinnte den na bóithre ar thaisteal an bus orthu iontach sceirdiúil, ag titim le fána in aice linn - ach na tiománaithe ar nós cuma liom, níos mó spéis acu i gcabaireacht le paisinéirí (dathúla) ná aird a thabhairt ar an mbóthar. Cuimhin liom fear de mhuintir na háite bheith de shíor á bheannú féin roimh gach cor sa bhóthair - rud nár shuaimhnigh ár néaróga.
Chaitheamar lá amháin i Rethimnon ar an mbealach ar ais go hIraklion. Bhí an bia, an pobal agus an taobh tíre iontach deas; saoire den scoth a bhí ann. Bhí sé i gceist agam riamh filleadh - san Earrach más féidir. Cé go raibh go leor lusanna le feiceáil, bhí mórchuid den fásra griandóite donn deannachúil ag Deireadh an Fhómhair.

An léirmheastóir mé?

"D'fhreastail" mé le déanaí ar seoladh an tsuímh "Scríbhneoireacht Éireannach na Linne Seo" - togra de chuid COBÁC agus MoLI. Rogha de céad saothar le nócha hocht údair atá ann. Fuair dhá saothar an duine ó Doireann Ní Ghríofa agus Eilís Ní Dhuibhne bheith istigh ar an mbonn go saothraíonn siad an dá theanga.

Tá aon ceann déag de shaothar Gaeilge sa rogha, maille ceithre cheann dá theangach. Ionadaíoch go maith.

Bhí an ócáid féin ana dheas, agus léigh ceathrar sleachta as a gcuid saothair. Emilie Pine as a haistí cuimhne, Peadar Ó Guilín oscailt pléascach a úrscéal uafáis d'aosánaigh, Michelle Gallen as a úrscéal féin agus Anna Heusaff as Scáil an Phríosúin. Ceithre saothair an-éagsúil, ceithre údar le cumas mealladh lena bhfocail agus a léamh.

Tá an suíomh féin snasta, éasca leabhair a aimsiú de réir catagóirí loighciúla nó bliain foilsithe.

Tá eolas faoin leabhar, tagairt uaireanta ón údar, agus nascanna le hagallaimh, léirmheasanna agus a leithéid.

Uaidh sin teideal an mhír seo. Chuir sé iontas - agus alltacht go pointe - orm go bhfuil an blag seo luaite go minic mar foinse léirmheasa do na saothair i nGaeilge.

Cinnte, má tá leabhar léite agam agus má thaithin sé liom, roinnfidh mé an taitneamh sin anseo. Ach ní mothaím go bhfuil údarás agam. Ní scoláire litríochta mé. Is craosléitheoir mé. Is aoibhinn liom leabhair, agus is breá liom an t-aoibhneas sin a roinnt. Ach ní mothaím go bhfuil scil ná údarás agam.

Is dóigh liom gur léargas é ar easpa léirmheastóireacht - nó deacracht teacht orthu - go bhfuil an bhlag seo luaite chomh minic.

(Is annamh léirmheas diúltach anseo, ar fáth sách simplí. Mura dtaithníonn leabhar liom, ní deirim faic. Tá eisceachtaí ann, uaireanta cuirtear leabhar chugham chun léirmheas a dhéanamh air. Sa chás sin, tabharfaidh mé mo thuairim ionraic air. Ach de ghnáth, go háirithe i gcás leabhar Ghaeilge, is mian liom go dtaitneodh sé liom. Tharlódh mar sin go bhfuil mo bhreith bog. Baineann mo phost lae le lochtanna a lorg agus a aimsiú. Tá gá le cothromaíocht san saol - is féidir le duine éirí searbh de bharr síor tóraíocht lochtanna. Feiceann súil ghlas saol glas.)

Aguisín ag eascairt as plé ar Twitter :

Tá aon tuairim a thugaim ar an mblag seo ionraic, go bhfios dom. Ach go minic má tá tuairim diúltach agam, ní thugaim in aon chor é. I gcás léirmheas nó trácht a iarrtar orm, tabharfaidh mé iomlán mo thuairimí idir dearfach agus diúltach. Más mise a roghnaigh an leabhar i siopa nó leabharlann, nó má fuair mé mar bhronntanas é, agus murar thaithin sé liom, de ghnáth ní deirim faic anseo. 

Aguisín 2: an pointe a bhí i m'intinn, ach a fheicim anois nár luaigh mé, ná go bhfuil, dar liom, ról níos leithne ag léirmheasanna. Ba cheart do chritic cabhrú le scríbhneoirí barr feabhais a bhaint amach - ní hamháin an scríbhneoir atá faoi chaibidil (chuige sin tá eagarthóirí ann) ach freisin scríbhneoirí eile agus go háirithe ábhar scríbhneoirí. Ní dóigh liom go bhfuil an cumas ionamsa an chineál sin critic chothaitheach a thabhairt. 

Ceol na Sióg

Ó foilsíodh Gaiscíoch na Beilte Uaine táim iontach tógtha le leabhair ealaíonta Andrew Whitson agus An tSnáthaid Mhór. Is aoibhinn liom na léaráidí lán le mionsonraí.

Ach faoi seo tá mo chlann thar aois na n-amhráin agus pictiúrleabhair. Mar sin, in dáiríre, níl gá agam leis an saothar is déanaí seo. Ach chuala mé blaiseadh de cheol Gráinne Holland, agus chonaic mé cúpla sampla de na léaráidí. Mealladh mé. Chuir mé réamhordú isteach. Agus níl pioc díomá orm.

Cé gur Ceol na Sióg atá ar an gcnuasach, tá na hamhráin bunaithe go hiomlán ar tabhairt faoi deara Gráinne Holland sna coillte agus cois mara, thart ar a baile sa Dún. Cuir síos ar fhiadhúlra agus ar phlandaí agus ar uiscí. Eolas cruinn ó súile a bhfuil cumas iontais an linbh coinnithe acu (nó b'fhéidir athnuaite le teacht clainne!). Is fear cathrach mé féin, ach is aoibhinn liom an dúlra agus i mbliain seo na coibhíde tá, ainneoin mo ghearr radharc, feabhas tagtha ar mo thabhairt faoi deara. Músclaíonn na hamhráin an ardú meanma céanna a fhaighim ar lá gréine sa choill.

Is é Andrew Whitson, nó Mr Ando mar atá scríofa ar an leabhar, a thugann draíocht na sióg isteach trína léaráidí. Daoine beaga diamhaire ag spraoi in éineacht leis na hainmhithe, síofraí galánta deá ghléasta, leis an iliomad mionsonra - féasta do na súile. Agus iad fite fuaite i léaráidí cruinne den dúlra dúchasach.

 

Féasta do na  cluasa atá sa cheol, guth binn Ghráinne le tionlacan cuanna ceol ar uirlisí éagsúla. 

Níl focail a dhiongbhála agam don saothar álainn seo - amharcaigí féin air!

Tá sé ar fáil ón bhfoilsitheoir anseo nó ó siopaí maithe leabhair!

An bhfaca tú m'ingearán,...

Sol 54: R Mastcam-Z Camera, 11:31:27.832 (meán am gréine áitiúil), cearta íomhá: NASA/JPL-Caltech/ASU. Faighte ó @persevereimgbot

Tá ingearán triallach seolta ag NASA in éineacht leis an taiscéalaí Persevere go Marsa. Bhí a chéad eitilt le bheith aige an tseachtain seo, ach tá sé curtha siar píosa.

Is amhlaidh gur stop píosa trealaimh sábháilteachta - an cú faire - an ríomhaire ar bord an ingearán agus iad i mbun trialacha chun an rótar a cuir ag casadh ar ardluas.

Is éard atá sa chú faire ná clog crua earra. Caithfidh an ríomhaire "sonc" a thabhairt dó go rialta chun dearbhú go bhfuil rudaí ag dul i gceart. Go hiondúil bíonn córas oibriúcháin, nó ar a laghad bainisteoir tascanna i gceist lena leithéid de ríomhaire. I gcás Ingenuity is creatlach bogearraí a chruthaigh JPL agus atá curtha ar fáil mar fhoinse oscailte, F' atá i gceist. Córas atá bunaithe ar Linux. 

Chun go bhfeidhmeoidh bogearra neadaithe i gceart, ní leor go mbeadh an freagra ceart ríofa - caithfidh an freagra a bheith ar fáil ag an am ceart. Níl iniúchadh ar an bhfabht feicthe agam, ach ón méid a thuig mé sa ghiota gairid d'agallamh le ceannaire an misean seo, is guais ráis de chineál éigin atá siad ag plé leis. Níor tharla rudaí san am ceart, nó san ord ceart, agus mar sin níor tugadh sonc don cú faire in am, agus stop an crua earra an ríomhaire.

Is cosúil gur éirigh leo na cúinsí a aithint leis an samhail innealtóireachta ar an dtalamh. Tá réiteach faighte acu air freisin, de réir mo thuisceana. Tá tuairiscí feicthe agam nach bhfuil sa leasú ach "athscríobh cúpla líne cód" ach go bhfuil gá le leagan iomlán nua den bogearra. An tátal a bhainim as sin ná go rabht fabht éigin i gcumraíocht an chórais oibriúcháin - bheadh tionchar ag athrú beag ansin ar an mbogearra trí chéile.

 Beidh go leor promhadh le déanamh ar an leagan leasaithe don mbogearra chun cinntiú nach bhfuil an réiteach tar éis rud éigin a bhriseadh - feachtas ar a tugtar "tástáil chúlchéimnithe".  De ghnáth beidh an tástáil seo uathoibríoch, ach fós féin beidh am de dhíth chuige. Ansin beidh orthu an leagan nua a sheoladh go Mars. I dtosach go dtí an árthach atá i bhfithis ar Mhars, ansin go dtí an taiscéalaí Persevere agus ar aghaidh go dtí an ingearán.

Is turgnamh ar go leor bealaí an ingearán seo. Tógadh é le gnáth crua earraí "anuas den seilf" seachas crua earraí deartha agus profa don spás, agus leis na bogearraí foinse oscailte, Linux san áireamh - córas nár dearadh ón mbonn aníos le bheith ábalta feidhmiú i "fíor am chrua" - sé sin gur féidir cinntiú roimh réidh an t-ord ina tharlóidh tascanna agus an am a ghlacfaidh siad sa chás is measa.

 

Bhí siad ag dul go mór sa tseans, mar sin. Is deacair gach cás a phromhadh do mhisean dá leithéid - go háirithe toisc go bhfuil éiginnteacht faoin timpeallacht ar Mhars. Ach má éiríonn leis an turgnamh, beidh eolas fíor luachmhar faighte. Agus fiú má theipeann air, beidh go leor foghlamtha. 

 

Is cuid de feachtas córasach misean atá anseo,  comhoibriú idir NASA agus ESA, agus tá sé i gceist ábhar ó Mhars a sheoladh ar ais go dtí an domhain seo. Sin scéal d'oíche eile.

Ach is léir, ainneoin foirne móra d'innealtóirí oilte agus promhadh cúramach, go mbíonn rudaí gan choinne i ngach misean mar é. (Dá mbeadh coinne leo, bheadh rud éigin déanta chun iad a chosc!)

Tá cailín álainn, a dtug mé turas inti....

Nuair a chuaigh mé go Beirlín i dtosach, ar mhaithe le haithne a chuir ar dhaoine m’aois féin, chuaigh mé le grúpa gasóga. (Bhí mé roinnt blianta níos óige ná fiú na comhghleacaithe ab óige a bhí agam – go deimhin sna deich bliana a bhí mé ann ní dóigh liom go raibh ach duine amháin níos óige ná mé sa rannóg.) Mar a tharla bhí go formhór sa ghrúpa gasóga sin níos óige ná mé féin, fós ar scoil. Ach bhíodar i dteagmháil le baill eile den cumann níos leithne, agus ina measc bhí neart ar chomhaois liom, ach fós ar an ollscoil (mar is iondúil sa Ghearmáin) nó i mbun printíseacht i gceird nó i ngnó.
	Bhí cuid eile níos sine. Is amhlaidh gur dream iad seo a nasc smaointe Bhaden Powell le gluaiseacht na hóige a bhí thuas roimh an Dara Chogadh Domhanda sa Ghearmáin. Ina measc na nithe a bhí éagsúil, bhí “fine” acu seachas patról – agus bhíodh na dreamanna seo ar chomhaois (agus ar chomhinscne, cé go raibh cailíní sa “treibh” – grúpa). Is minic gur eascair cairdeas fadsaoil ina measc siúd a bhí i bhfine, agus gur fhan siad i dteagmháil, agus i dteagmháil le grúpaí eile. Is le dornán de na daoine seo a chaith mé seachtain ag seoladh muir Bhailt ar long seoil. An Seute Deern (cailín álainn san Plattdeutsch).
	Choinnigh mé dialann ag an am, agus tá an blagmhír seo bainte as an dialann sin agus as na cuimhní atá agam. "Seachtar foireann lárnach atá ann: An Captaen, ceathrar fear stiúir, cócaire agus innealtóir. Seachas sin tá 20 nó mar sin de foireann s’againne – an cuid is mó ar m’aithne toisc gurb gasóga iad. [Bhí roinnt “gasóga” fásta ann ó íochtar tíre.)Thug an captaen óráid. Ina dhiaidh sin cuireadh inár fairí sin. Seachtar atá ionainne, maraon le beirt fear stiúir. Seachas duine amháin is gasóga muid go léir. Hajo an éan corr, fear cuibheasach aosta atá anois mar leas oifigeach againn (mar dhea). In ndiaidh óráid an chaptaein scaip muid inár bhfairí chun na rialacha sábháilteachta agus seoltóireachta a chlos ónár fir stiúir agus ina dhiaidh sin bhí pláta maith mór anraithe againn. Ar deireadh thiar thall sheol muid as cuan Kiel timpeall a ceathair – faoi inneall go rabhamar as an príomh slí tráchta.
Ar saoire a bhí na hoifigigh freisin. Píolótaí ab ea an captaen agus na fir stiúir. Is cuimhin liom suntas a thabhairt dó gurb é an cuir síos a bhí ag na fir níos sine orthu féin sa liosta foirne ná Flugzeugführer ach Pilot a bhí ar na fir níos óige. Dís óg a bhí i gceannas orainne. Ba nuachar an chaptaein a bhí mar cócaire againn – nó Smutje mar a tugtar ar a leithéid ar bord loinge. Ba sa chabhlach a bhí an innealtóir. Chaitheamar seachtain ag taisteal ó Kiel go Svendborg agus thar nais, tríd oileáin na Danmhairge i Muir Bhailt (féach léarscáil). Faoi seoil don gcuid is mó den am. Sealanna dualgas ag gach faire.
	Chaith mé sealanna i mbun oibre ar na seoil - uaireanta bhí "gach fear ar Deck" nuair a bhí na seolta le crochadh, nó casadh nó jeidhb le cuir i gcrích. An dua is mó is cuimhin liom a bheith orm ná nuair a bhí mé ar an stiúir agus muid ag seoil tríd áit ina raibh líonta iascaigh curtha - bhí orainn iad a sheachaint ach ag an t-am céanna an cúrsa a choinneáil. Is cuimhin liom an fear stiúir óg a bhí i gceannas orm agus dreach imníoch air, faoiseamh air nuair a bhíomar tríd an ceantar sin. Chuidigh ar faire a bhí ar dualgas freisin na béilte a réiteach nó glanadh suas ina dhiaidh.
Chaith mé sealanna freisin ar faire amuigh ar ghob an bháid. Cé nach maith liom áiteanna arda de ghnáth, dhreap mé suas sna seolta ar mhaithe le roinnt pictiúr a ghlacadh. De bhrí gur innealtóir (bogearraí!) mé shocraigh duine éigin go mba cheart dom lámh chúnta a thabhairt don innealtóir - bhí inneall ar an mbád d'fhonn taisteal isteach is amach in áiteanna a mbeadh muid ag teacht salach ar thrácht, agus freisin gineadóir. Ní raibh mé pioc tógtha leis sin, mar gur fuath liom boladh díosal.
Níl ceol agam féin, faraor ach is maith liom ceol, agus ba dream ceolmhar a bhí mé leo - maidin amháin dúisíodh le hamhrán muid. Lá Bealtaine, bhíomar sa chuan i Svendborg. "Ar an dug ansin. Tae a ullmhú agus ina dhiaidh sin glanadh suas. Ansin cithfholcadh mór fada! Iontach an pléisiúir a bhaineas as san, an sáile as gruaig agus féasóg ar deireadh thiar thall. Ansin: Ragairne! Crann an mórsheoil brúite i leataobh agus rince, ceol agus ól ar díon na cistine. [Is cuimhin liom áthas ar leith a bheith ar Hajo go raibh ógánaigh Gearmánacha ag ceiliúradh agus duan Eabhrach síochána sa repetoire acu]. Óna naoi go dtí meán oíche nó mar sin. Ansin, toisc go raibh roinnt mhaith ina chodladh, slua againn brúite isteach i seomra na lucht stiúrtha óga ag rá amhráin. Ar deireadh chuamar go dtí tábhairne ina raibh triúir ag seinm jazz ar troimpéid fíor bheaga agus giotár. Ansiúd ar feadh uair an chloig nó mar sin go dtí gur éirigh siad as. Cúpla nóiméad de cheol ard as taifeadán agus rince (mar dhea). Ansan tríd na sráideanna agus mise ag rá amhráin mí-cheolmhara (nó go mí-cheolmhar) go dtí go bhfuaireamar tábhairne a bhí oscailte agus fear i mbun ceoil giotár. D’fhan mé ansin ar feadh tamall go dtí go raibh an iomarca deatach ann agus tuirse orm. Thar nais ar bord ansin thart ar leathuair tar éis a trí." (sliocht as an dialann - is aoibhinn liom nach gcaitear níos mó i tábhairní!)
	Dream spraíúil deas a bhí i mo chomhluadar. Ón dialann: "1991-05-03 Dé hAoine Dúisithe don bricfeasta. Ar dualgas ón a deich. Seoladh cuíosach leamh. Mise agus Bjorn ar díon na cistine ag léamh dán i nGaeilge faoi stoirm chun Manannán Mac Lir a dhúiseacht as a shuan - & dhein amhlaidh. [Dán leis an Ríordánach, Oíche Nollaig na mBan mura bhfuil dul amú orm] Gaoth maith agus rud nach bhfacamar i rithe na seachtaine ar fad – Grian! Fearthainn freisin dar ndóigh – mar is dual do dhia ceilteach. Snasadh práis ansan go dtína deich. I mo shuí i mbarr na seolta ansan ar feadh tamall agus ag déanamh corr ghrianghraif. Fonn maith ar gach éinne cé go raibh an turas ag druidim chun deiridh. Ar ancaire ansin i gcaolas Kiel istoíche agus ansan – ragairne! 1991-05-04 Dé Sathairn Inár suí go moch chun slacht a chuir ar an long. Ina dhiaidh sin faoi cumhacht innill isteach go Kiel agus turas mór traenach ar ais go Beirlín. An talamh ag crith i slí nach ndearna ar muir! "
Is cuimhin liom an fear custaim ag teacht ar boird, ag rá “Is Gearmánaigh iad ar fad ar aon nós”. Measaim gur bhagair duine éigin orm mo chlab a choinneáil iata ar mhaithe le hachrann a sheachaint! 333 Muir mhíle faoi sheoil, comhluadar maith, bia maith agus goile chuige. Ba chaoin a chaith an cailín álainn liom. Ag pointe amháin thug an captaen bonn faoi deara ar an gcrann agus d'éiligh go gcuirfinn snas air. Shíl sé gur banríon Sasanach éigin a bhí ann, rud nach raibh mé ró-shásta a bheith ag cuir snas air. Ach ba Marianne réabhlóideach na Fraince a bhí ann...

Béarla Teibí

Cest, cia tugaid ara n-ebarar berla tobaide din Gaedilg? Ni ansa. Uair rotebedh as gach berla; & gach son fordorcha gach Béarla, fofhrith ined doib isin Gaedelg ara forleithi seach gach mbescna. 

Cest didiu, ina raibi Gaedelg resiu rotobaidhe?

Robae emh, ar ni fagbaiter na da berla sechtmogat ar cheana.

Ceist, cén fáth a tugtar Béarla Teibí ar an nGaeilge?

Ní hansa. Toisc gur roghnaíodh as gach béarla, agus gach fuaim deacair i ngach béarla fuaireadh ionad dó sa Ghaeilge de bharr a forleithne is atá sí i gcomparáid le gach béascna.

Ceist mar sin, an raibh an Ghaeilge ann sular roghnaíodh?

Bhí leoga óir ní faightear an dá béarla seachtód gan í.

Uraiceacht na nÉigeas (Auraicept na n-Éces)

Agus is Scoitḃeurla do ḃí ag gaċ cineaḋ ḋíoḃ. Is follus sin as an uair táinig Ioṫ mac Breogáin i n-Éirinn; óir is tré Scoitḃeurla do laḃair féin agus Tuaṫa Dé Danann re’ raile, agus aduḃradar gurab do ṡlioċt Ṁagog iad, leaṫ ar leiṫ.

Foras Feasa ar Éirinn 

Clébhord, deasbhord, casadh agus jeidhb

Tá mé ag cóiriú sean dialann ó thuras seoltóireachta a rinne mé sa Ghearmáin go luath sna nóchaidí. Bhí trácht ann ar “Halse” – an seol a thabhairt ó thaobh amháin den mbád go dtí an taobh eile agus an treo a athrú dá réir. Ní raibh Gaeilge – ná Béarla – agam air an uair úd. Anois agus téarma.ie agus an idirlíon ar fáil chrom mé ar an mbearna foclóra a líonadh. Thóg sé tamall orm mar tá dhá litriú Béarla ar an gníomh – Gybe ar an dtaobh seo den Atlantach agus jibe ar an dtaobh eile. Ach tá gybe ag téarma. “Jeidhb”.  

Ar an gcéad amharc shíl mé gur traslitriú gránna a bhí ansin. Chuir mé ceist ar Dáithí de Mórdha an raibh leagan níos deise aige. Mhol sé siúd dom dul i dteagmháil le Padraic de Bhaldraithe. Rinneas.

Chuir sé siúd ar mo shúile dom gur jeidhb agus jeidhb amháin atá cloiste thiar aige le suas is anuas le caoga bliain i measc lucht na mbáid. Agus, seachas dornán focail de bhunadh Lochlannach gurb ón mBéarla a thagann mórán de théarmaíocht na báid. Bhí sé de cheart agam níos mó muiníne a bheith agam as an gCoiste Téarmaíochta – ainneoin go bhfuil cúpla sraith de Bhádóirí feicthe agam ar TG4 agus mé eolach dá réir ar phobal bríomhar Gaeltachta atá gafa le geallta báid, níor rith sé liom gur dócha go raibh urra maith Gaeltachta leis an gcnuasach cuimsitheach téarmaíochta atá curtha ar fáil acu.

Is eagal liom nach bhfuil mé saor an ngalar “MÁRSA” mar a thug  Tomás Mac Síomóin air – caitheamh i ndiaidh an rud ársa, nó ar a laghad an rud ar a bhfuil cuma ársa air. Seachas teanga beo na Gaeltachta. Luíonn sé le ciall go mbeadh na focail tógtha ón teanga inár cuireadh an teicneolaíocht i láthair na ndaoine. Na curacha féin, is oifigeach de chuid an Gharda Cósta a chuir na Gaeil á dtógáil san naoú aois déag.
 

Spéisiúil go leor tá an pátrún céanna sa Bhéarla – tagann “Gybe” ó  Ísiltíris is cosúil, agus is amhlaidh do go leor téarmaí eile – Boom, abair (crann scóide nó bum). Ach gur tríd an Albainis a tháinig sé sin ón Ísiltíris!  

Tá leaganacha deasa fileata ar clébhord agus deasbhord sna foclóirí – “bord na sceathraí” agus “bord na heangaí”. Ach ar an gcéad dul síos, baineann siad sin le treo na gaoithe seachas treo an árthaigh – an té a chaitheadh dríodar éisc isteach sa ghaoth ní dócha go ndéanfadh sé an dearmad céanna arís! Agus ar an dara dul síos is soiléire go mór clébhord agus deasbhord ná na leaganacha port agus starboard – don té nach eol dó go raibh an stiúir ar deasbhord sna longa fadó!

Ar ndóigh, mura bhfuil na téarmaí in úsáid againn is cuma cé chomh cruinn is atá na foclóirí!  Ach is maith ann iarrachtaí leithéidí an Choiste Téarmaíochta chun iad a thaifid agus a chuir ar fáil.
 

 Is dócha go bhfuil mo sháith scóid tugtha agam dom féin ar an gceist ...

Renaissance na hÉireann, gnó gan críochnú

Margadh spéisialta de chuid Amazon (sea, tá fhios agam, ach bronnadh Kindle mar fhéirín orm agus anois tá mé gafa) a spreag mé chun an cnausach seo le Ngũgĩ wa Thiong'o seo a cheannach. Aiste ar athbheochan léinn na hAfraice atá ann - bunaithe ar sraith leáchtanna a thug sé.

Tarraingíonn sé go domhain ar an dtaithí Éireannach - an codarsnacht idir cuir chuige Yeats a shíl go bhféadfaí anam an naisúin a thabhairt slán sa Sacs-Bhéarla agus de hÍde a chreid go raibh gá fáil réidh leis an Anglachas. Tagraíonn sé do aiste Nuala Ní Dhomhnaill inár luaigh sise an corpán a shuigh suas agus a labhair - litríocht na Gaeilge.

Amharcann Ngũgĩ go grinn ní hamháin ar smaointeoirí na hAfraice, iadsan a d'fhoilsigh ina dteangacha dúchasacha agus iadsan i d'fhoilsigh i dteangacha a (iar )mháistrí araon,  agus an díospóireacht eatharthu. Ach freisin ar taithí athbheochan na hEorpa - léann á chrúthú sa Ghearmáinis, sa Fraincis, agus sa Bhéarla - ag éalú o marbhfháisc na Laidine. An ról a d'imir aistriú an Bhíobla san forbairt sin - ról a d'imir sé san Afraic freisin, mar gur cuireadh an Bíobla ar fáil i gcaint na nDaoine agus teanga scríofa dá réir. Ach freisin gur thum smaointeoirí na hEorpa iad féin i léann na Gréige agus na Róimhe - a chuir ar fáil i dteanga na ndaoine. Bhí ról suntasach ag an aistriú ní hamháin ó na teangacha ársa ach freisin idir na teangacha éagsúla san Eoraip chun an léann a bhunú agus a scaipeadh.

Bhí a léithéid ar bun ag na Gaeil freisin. Ní dóigh liom gur imir an Bíobla ról chomh suntasach sin abhus - Bíobla Bhedell - mar go raibh an léann á shaothrú sa Ghaeilge i bhfad roimhe sin agus scoláirí idir cléirigh agus tuataí. Ach idir Bíobla Mhá Nuad agus Bíobla Bhedell, tá friotal againn!

Tá litríocht na Gaeilge - filíocht, gearrscéalta, úrscéalta measartha folláin, measaim. Ach tá bearnaí suntasacha eile san léinn. A bhuí leis an Aontas Eorpach, cuid mhór, tá an dlí á shaothrú as Gaeilge - agus an pobal a chnuasaíodh dá bharr ar an Mór Roinn ag saibhriú na Gaeilge i ngnéithe eile.

Ach seachas Matt Hussey, a chruthaigh roinnt ciclipéid eolaíochta, ní heol dom éinne atá ag plé leis na heolaíochtaí nádúrtha as Gaeilge. Scríobh Míchéal Ó Bréartúin, beannacht Dé le anam roinnt leabhair innealtóireachta - agus is ag amharc siar a bhí sé. Is dóigh liom go bhfuil craobhacha den léann - ríomhaireacht abair - a shaothrú as Gaeilge, má tá gaol acu le léann na teangain. Tá daoine thall is abhus a phléann cúrsaí innealtóireachta agus eolaíochta as Gaeilge. Tá roinnt staraithe - Vincent Morley agus Aindrias Ó Cathasaigh, abair - ag foilsiú as Gaeilge. 

Feictear dom áfach gur iarrachtaí aonair iad seo - agus níl fhios agam an bhfuil aon ardán a spreagann daoine chun foilsiú as Gaeilge ar abháir seachas an Ghaeilge. Déanann an Féile Imbolc daoine a cuir ag caint as Gaeilge, seachas faoin nGaeilge. 

Bhí ar sinsear ag scríobh ar leigheas, ar stair, ar na réalta as Gaeilge - ag aistriú ó theangacha léannta a linne. 

Tá cnuasaigh bréatha téarmaíochta ag téarma.ie ach n'fheadar an mó duine a bhaineann feidhm astú chun léann a shaothrú agus a scaipeadh?

Feictear dom go bhfuil go leor dá n-dúirt Ngũgĩ faoin Afraic fíor faoi Éireann freisin - gur gá dúinn ár gcuimhne, atá caomhnaithe sa Ghaeilge a athghabháil, agus í a aclú ag ransú craobhacha uile crann an léinn.

Agus foghlaim ó na náisúin eile a rinneadh coilíniú orthu. Níl an ualach céanna orainn, ar ndóigh, agus atá ar na pobail nach bhfuil cuma Eorpach orthu - ach tá cuid den ngalar céanna a eascraíonn as coilíniú, díspeagadh cultúir agus réabadh cuimhne ag cuir as dúinn. 

Milis an teanga an Ghaedhealg

guth gan chabhair choigcríche

glór géar-chaoin glé glinn gasta

suairc séimhidhe sult-bhlasta.

Gidh Eabhra teanga is seanda,

gidh Laidean is léigheanta,

uatha uirthi níor fríth linn

fuaim nó focal do chomaoinn.

Seathrún Céitinn

Is geal leis an gcaora dhubh a uain féin

Ar mo shiúlta laistigh den cúig ciliméadair ceadaithe, tá tréad caoirigh tugtha faoi deara cúpla uair agam atá beagnach iomlán dubh. Tharla sé inniu agus mé ag siúl a bhealaigh go raibh an feirmeoir ag geata agus bhuail mé bleid air.

Tá an tréad á phórú le cúig bliana déag aige, bunaithe ar caoirigh dubha sléibhe ón mBreatain Bheag. Feirmeoir orgánach é, agus tá tóir ar an olann dhubh sa mhargadh orgánach. Thug mé faoi deara go raibh uain bán agus uain dubh ag roinnt de na caoirigh. Cuid den chúis ná an pórú - ach i mbliana de bharr covid bhí sé taobh le reithe bán ar aon nós.

Agus níl sé cinnte cén corr a bhainfidh an Breatimeacht as a thréad - ba ghnách leis reithe ó trasna Muir Éireann a fháil.

Tá cuma gleoite ar an dtréad! 

Wilhelm Meister

Johann Heinrich Wilhelm Tischbein:
Goethe i Campagna na Róimhe
(mionsonra), 1786/1787

Nath curtha i leith Goethe ar bhlag Sheáin Óig Uí Dhuinnín spreagadh.com a chuir ag tochailt mé. Is maith liom foinse agus comhthéacs (agus bunleagan) a leithéid a aimsiú. Fuair mé é i Wilhelm Meisters Wanderjahre ceann de phéire Bildungsroman a scríobh Goethe ina bhfuil Wilhelm Meister lárnach.

 

I Wilhelm Meisters Lehrjahre (Blianta daltachta Wilhelm Meister) cuirimid aithne ar Wilhelm Meister mar ógánach, mac ceannaí gustalach atá iomlán tógtha leis an ndrámaíocht. Tá sé lasta le grá do bhan-aisteoir óg - agus ise dó. Ach buaileann fiabhras intinne é nuair a chreideann sé go bhfuil sí mídhílis dó - leannán gustalach a bhí ann roimhe agus atá ag tacú léi. 

Tugann sé droim láimhe dá leannán gan labhairt léi fiú arís - agus droim láimhe leis an ndrámaíocht freisin, is cosúil. Neartaíonn a chara, mac comhalta gnó a athair é san diongbháilteacht seo. Nuair a thagann sé as a thinneas, gabhann sé ar chamchuairt gnó ar son a athair agus ar mhaithe le foghlaim. Ach tarlaíonn eachtraí dó, agus gabhann sé le compántas aisteoireachta arís. Bíonn sé ag cuimilt le mionuaisle, agus caidrimh agus leath-chaidrimh aige le mná éagsúla. Agus is dtreo deireadh an leabhair faigheann seisean - agus muidne - amach go raibh lámh nach beag ag dream diamhair - Cumann an Túir - ina chuid eachtraí. Ach aimsíonn sé an mac a rugadh mar thoradh ar a chaidreamh leis an mban-aisteoir - a fuair bás de dheasca luí seoil. Ag deireadh an úrscéil tá an chuma air go bhfuil sé ar tí bean de na mionuaisle a phósadh, agus go bhfuil roinnt pósadh eile chun eascairt as na heachtraí. Seachas roinnt diamhaireacht ag baint le Cumann an Túir, agus tragóid teaghlaigh fite fuaite tríd na heachtraí ag beirt ceoltóir fáin, tá na heachtraí measartha nádúrtha. (Bhí baint ag Goethe leis na Máisiún, agus - cé tearc m'eolas orthu - tuigtear dom gurb iadsan a spreag "Cumann an Túir" san scéal).

Rud eile ar fad is ea Wilhelm Meisters Wanderjahre (Blianta Fánaíochta Wilhelm Meister) a bhfuil an fotheideal Die Entsagenden (Na Séantóirí) air. Ag tús an leabhair, agus ag tabhairt struchtúr don iomlán, feicimid Wilhelm agus a mhac ag fánaíocht sna sléibhte, faoi gheasa ag Cumann an Túir gan stad ná cónaí a dhéanamh thar trí lá in aon áit. Tá daoine eile ó na Lehrjahre faoi na geasa céanna, agus fitear cliar mór fir agus mná isteach sna heachtraí - agus nod ann go bhfuil beartas mór eisimirce faoi scáth Cumann an Túir á eagrú.

 

Ach fite fuaite leis an iomlán tá scéalta grá, finscéalta, tráchtais ar ceirdeanna éagsúla, stair,  eolaíocht, agus fealsúnacht oideachais. Fiú na heachtraí a bhaineann do Meister agus a mhac, tá cuid acu osréalach

Agus - le teacht ar ais ag an túsphointe - tá dhá chnuasach ráite san saothar. Betrachtungen im Sinne der Wanderer - Tuairimí a thagann le meon na bhFánaithe agus Aus Makariens Archiv (as cartlann Makarie - pearsa diamhair san úrscéal, ban saoi atá, is cosúil nasctha leis an gcóras gréine ar dhóigh diamhair éigin)

Verschiedene Sprüche der Alten, die man öfters zu wiederholen pflegt, hatten eine ganz andere Bedeutung, als man ihnen in späteren Zeiten geben möchte.

Aus Makariens Archiv
Wilhelm Meisters Wanderjahre
Goethe


Bhí brí iomlán éagsúil, ná an bhrí a tugtar níos déanaí leo, leis an iliomad rá de chuid na sinsir, a ndéantar athrá minic orthu.

Is cosúil gur chuir Goethe go leor de féin isteach sna leabhair seo. Ar ndóigh, le hais a bheith ina fhile ba pholaiteoir - Fürstendiener - giolla flaithe - é. Amhrasach dá réir faoi réabhlóid na Fraince! Mac ceannaí gustalach, a dúirt nuair a rinneadh uasal de nach athraigh sé a mheon - gur shíl paitríocha Frankfurt, dár díobh é, go raibh siad uasal cheana. Agus ileolaí, a bhí amhrasach faoi scoilteadh na eolaíochta ina mhion-ábhair. Bhí sé, is cosúil, tógtha le mná óna óige, ach é drogallach caidreamh buan a bheith aige - cúis scannail agus teitheadh uair nó dhó. Maítear áfach nach raibh caidreamh collaí aige go dtí go ndeachaigh sé, agus é meánaosta chun na Róimhe ag éalú ó ró-obair dá Phrionsa. Ina dhiaidh sin bhí sé in aontíos le leannán ón íseal mheánaicme nár phós sé ar feadh i bhfad. Bhí lé aige tráth leis na Protastúnaigh cráifeacha - Pietisten - cé nár ghéill sé go hiomlán de theagasc ar bith.

Feictear dom go bhfuil na gnéithe sin ar fad, agus an machnamh orthu, sna Bildungsromane seo (i. úrscéalta teacht in inmhe agus chun tuisceana).

Ní dócha go mbeinn tar éis dul i ngleic leo murach an tóraíocht natha a spreag alt Seán Óg!

Seo é ina iomláine:

Sage mir, mit wem du umgehst, so sage ich dir wer du bist! Weiß ich, womit du dich beschäftigst, so weiß ich, was aus dir werden kann.

 Wilhelm Meisters Wanderjahre II, Betrachtungen im Sinne der Wanderer

Goethe

Inis dom cé hiad do chomhluadar, agus inseoidh mé duit cé tú féin! Más eol dom cad leis a mbíonn tú gafa, is eol dom cén críoch is féidir leat baint amach.

Táim buíoch as an eachtra - agus is iomaí nath atá cnuasaithe agam as an leabhar! Agus tá sé spéisiúil meon ileolaí ar thairseach na nua-aoise a fheiceáil léirithe chomh grinn, leathan.