An #Gtuít!

Lógó an #Gtuít, (c) Gaelport

Táim fillte abhaile anois díreach ón #Gtuít. Gaelport a d'eagraigh an deis seo dúinne atá ar líne as Gaeilge buaileadh le chéile san fíor saol. Gan amhras, sciar bheag de phobal na Gaeilge ar líne a bhfuil deis acu freastal ar imeacht mar seo i lár Chathair Átha Cliath! Mar sin féin bhí tinreamh sách maith ann san Culture Box i mBarra Temple. Scata aos léinn, scata ó na meáin ar líne agus as, agus corr ghnáth dhuine mo dhála fhéin! Chuala muid caint ó Fiachra Ó Marcaigh ó Amas  ar stair agus deis an Idirlíon. Bíonn Fiachra ag cuir comhairle ar chomhlachtaí conas teacht i dtír ar na deiseanna a chuireann an Idirlíon ar fail. Thosaigh sé féin amach leis an ríomhaire céanna agus a bhí agam féin i dtosach - an ZX Spectrum. Ríomhaire nach raibh nasctha le rud ar bith! D'inis sé scéal freisin faoi rphost luath a sheol sé a thóg beagnach mí chun an sprioc a aimsiú! Is mór idir sin agus dúchasaigh digiteacha an lae inniu (tá 47% de phobal fásta na hÉireann nasctha le Facebook - agus do mórchuid den aos óg ina measc is ionann Facebook agus an Idirlíon!) Tá deis ansin do mhionteanga fearacht na Gaeilge; ach mar a léirigh taighde le déanaí is baol ata ann freisin - má tá an tacaíocht teicneolaíochtaí in easnamh.

Michéal Ó Foighil (c) TgLurgan

Duine atá ar a dhícheall deiseanna chuir ar fáil Gaeilge a úsáid ar líne is ea an dara aoichainteoir Mícheál Ó Foighil. D'fhás a chuid iarrachtaí siúd as a chuid oibre le Coláiste Lurgan agus na sár-iarrachtaí atá á dhéanamh aige agus acu chun deiseanna a chuir ar fáil dá daltaí agus iar-dhaltaí an Ghaeilge a úsáid ar mhodh taitneamhach lasmuigh den oideachas. D'fhás an líonra sóisialta Abair Leat as acmhainní foghlama ar líne a bhí Coláiste Lurgan á fhorbairt. Chuir sé tús lena chuid cainte leis an físeáin úd sin de chuid TG Lurgan: ba léir ina chuid cainte a spreagtha agus a thiomáinte is a bhí sé cuir le deiseanna Gaeilge a úsáid. Spreagthacht agus tiomantas atá mealltach gan, amhras, agus é sin de dhíth ó tharla gur as acmhainní Coláiste Lurgan féin atá na forbairtí seo á dhéanamh - ach go meallann na smaointe agus bádh ginearálta don nGaeilge tacaíocht chuige.

Dúirt sé, agus is fíor dó, gurbh é an chéad céim eile ná teacht le chéile na daoine atá gafa le nithe mar seo - agus gurbh tús agus deis maith an Gtuít chuige sin. Aontaím leis agus tréaslaím a saothar le lucht na Comhdhála agus go háirithe Niamh as an obair a chuir siad isteach ann! Bhí deis tar éis an chuid oifigiúil caint le daoine agus bhain mé taitneamh as bualadh le daoine nach raibh ach ríomh-theagmháil agam leo roimhe; agus daoine eile nár bhuail mé ach corruair leo. (Táim buíoch ach go háirithe as Tiernán a thug síob abhaile dom!) Is féidir liom aghaidh a chuir anois le hainmneacha fearacht Loretta, Sarah, agus daoine nach iad! 

Bhí roinnt duaiseanna deasa le bronnadh freisin; ach n'fheadar an bhfuil nod ann dom gur dearbhán do Chruinneog a bhuaigh mise? Agus gan amhras caithfear na cácaí milse a lua ....

Ambaist!

Bhain mé feidhm as Ambaist! le teann grinn i ngiolc de mo chuid. Mháigh Conchubhar nár chuala sé aoinne á rá le tríocha bliain agus go raibh sé mínádúrtha é a úsáid. Go raibh rud éigin bréagach faoi fiú. Gach seans go bhfuil. Tar éis an tsaoil, cé gur tógadh le Gaeilge mé is cainteoir athdhúchais mé, a tógadh i bhfad ón nGaeltacht. Nuair a bhím ag labhairt Gaeilge is le foghlaimeoirí is mó a bhím á labhairt. Is mó i bhfad an tionchar atá ag mo chuid léitheoireachta ar m'fhoclóir mar sin, cé go mbím ag éisteacht go craosach le Raidió na Gaeltachta agus ag sciobadh nathanna fearacht "Am gliondála" ón méid a chloisim. Luíonn sé le réasún go bhfuil mórchuid den ábhar a léim seanfhaiseanta, scartha amach ó theanga bheo na Gaeltachta, fiú nuair is  údar Gaeltachta de chuid na linne seo, Joe Steve Ó Neachtain nó Maidhc Dainín Ó Sé abair, a scríobh. Níl leigheas ar sin.

Tá gné eile ann. Bíonn mo leithéidí ag iarradh lorg an Bhéarla a sheachaint agus is féidir go mbíonn ró-choigeartú ar bun agam, agus ró thóir ar an nath ársa. Tá ríomhaithne agam ar dhuine a mhaíonn go n-aithníonn sé an fíor nath Gaelach de bhrí nach féidir ciall a bhaint as má aistrítear focal ar fhocal é. (Leithéidí "Go n-éirí an bóthar leat", abair). Sílim an ceart a bheith aige san méid sin cé go bhfuil amhras orm go bhfuil a mhalairt fíor, i. nach nath dúchasach atá ann má tá ciall leis fós má thiontaítear na focail - sampla cáiliúil is ea "Tá fáilte romhat" mar fhreagra ar "Go raibh maith agat". Nath atá sa Bhéarla agus sna teangacha a bhfuil teagmháil acu leis. Nílim féin cinnte nach an bealach eile thart a bhí sé an uair seo - sna teangacha eile ar an Mór Roinn is rud éigin fearacht "le'd thoil" a bhíonn mar fhreagra i gcás mar é, nó "Na habair é".

Pé scéal é, tá sé i gceist agam an méid a léim a scagadh do nathanna, agus gan a bheith ró bhuartha faoi cé chomh hársa is atá siad chomh fada is a tuigtear mé. (Dála an scéil tá 70 amais do Ambaist sa chorpas).

Bhí plé spéisiúil eile againn ar théarmaíocht agus claonadh agam aontú le tuairim Conchubhair nach bhfuil "Cobhsaíocht" nádúrtha mar cur síos ar an seasmhacht i gcúrsaí airgeadais a mhaítear a bhronnfaidh an conradh úd orainn. Agus bhí an plé maidir le drong smaointeoireacht" (Moladh "Aonghusa) nó "sluasmaoineamh" nó fiú "sluamachnamh" a bhí againn le déanaí thar a bheith tairbheach dar liom. Ag deireadh an lae, beatha teanga a labhairt - agus buanú teanga an nathaíocht agus an sáraíocht scríofa ar líne!

---

Aguisín: Fuair mé an fhreagra seo ó Mharcus ar Twitter: "Theip orm seo a d'fhágaint ar do bhlag ar chúis éigin. Tá 'ambaist' beo i gCorca Dhuibhne. Ó bhéal déagóra a chuala le déanaí é."

I líonta ár bhfocail a chastar sinn

Tá cuireadh tugtha dom bheith páirteach in eagrán den Clár Bosca 106 ar Raidió na Life amárach chun ceist na giolcaireachta as Gaeilge a phlé. Chuir sé mé ag machnamh arís ar an ghné úd de mo chuid línseoireachta.

Cineál comhrá i dteach tábhairne callánach atá ann. Is féidir le daoine gearradh isteach gan chuireadh. Tharlódh an gearradh isteach a bheith spéisiúil, agus ríomhaithne curtha ar dhuine spéisiúil mar thoradh air. Nó a mhalairt ar fad. Gan amhras, is féidir cosc a chur ar dhaoine áirithe atá leadránach nó a chuireann cantal ort, agus an cluas bodhair a thabhairt dóibh ar an dóigh sin.

Tá gné spéisiúil amháin den seirbhís Twitter. An dóigh a níonn sé iarracht daoine a nascadh le chéile. Ar feadh tamaill bhíodh "daoine cosúil leatsa" mar theideal ar an mír seo acu, ach sílim go bhfuil siad tar éis eirí as sin. Bhí an algartam ró gharbh, agus is dócha go rabhthas ag cuir cantal ar dhaoine leis an cuir síos sin. Shamhlóinn gur algartam atá ann a "foghlaimíonn" de réir na roghanna a dhéanann daoine as an liosta a chuirtear rompu. Caithfidh mé a rá gurbh annamh a roghnaigh mé féin ainm as an liosta úd. Is minice a roghnaím duine a bhfuil tagairt déanta dóibh ag duine eile i ngiolc. Ach caithim súil ar an stair atá acu i dtosach. Chun Gaeilge a "labhairt" atáimse ar Twitter, agus is beag duine gan Gaeilge a leanaim, cé go mbím ag leanadh eagraíochtaí áirithe a bhfuil spéis agam iontu. Ní mór a rá áfach go raibh roinnt comhráití spéisiúla dhátheangacha agam ar Twitter - mise ag Gaeilgeoireacht, an duine eile in ann mé a thuiscint ach gan muinín acu freagairt i nGaeilge. Bheadh sé deacair a leithéid a dhéanamh aghaidh ar aghaidh.

Do mheabhraigh an iarracht seo daoine a nascadh le chéile gearrscéal de chuid Primo Levi dom; cuireann 'A fin di bene' (Ar mhaithe le críoch maith) síos ar na deacrachtaí a bhíonn ag innealtóir nuair a nasctar an líonra gutháin na hIodáile le cinn na Fraince agus na Gearmáine. I dtosach bíonn líon mór glaonna "míchearta" ann. Léiríonn anailís ar na huimhreacha go bhfuil gaol éigin idir an dá cheann den nasc mícheart seo. Diaidh ar ndiaidh téann an rud i ndiamhaire - an líonra á thabhairt go bailte nua, gan aon soiléire ann cé atá ag tabhairt na horduithe. Gearrann guth isteach ar chomhráití, ag tabhairt dea-chomhairle agus ag iarraidh cumarsáid níos fearr a spreagadh. Tagann an innealtóir ar an dtuiscint gurbh amhlaidh go bhfuil comhfhios múscailte san líonra toisc é bheith chomh casta sin. Agus go bhfuil sé ar a dhícheall a chríoch - cumarsáid  idir dhaoine - a chomhlíonadh go foirfe. Le hiarmhairtí gan choinne, mar is iondúil nuair atá córas teicniúil i ngleic le daoine! Tá casadh i ndeire an scéil, ach ní bhaineann sin le hábhar anocht.  Tá scéal eile sa chonair céanna "A Logic Named Joe" le léamh anseo. (Foilsíodh an scéal fáidhiúil sin i 1946!)

Is cuma cé chomh cliste is atá algartam, caithfidh daoine dul i ngleic le daoine. Is féidir leis an idirlíon am agus spás a chuir ar neamhní de chineál i gcomhrá. Ach má ta cumarsáid le bheith ann, croí a labhraíonn le croí.