Éist, a Iosrael

Is dócha, cúpla bliain ó shin, go bhféadfaí Síonáí a thabhairt orm. Tuigim fós d'fhís Herzl, fiú roimh uafás an uileloiscthe, go raibh baile dá gcuid féin, faoina stiúir féin, de dhíth ar na Giúdaigh. Tá stair fhada léanmhar de leithcheal agus géarleanúint acu ó chuir na Rómhánaigh scaipeadh na mionéin orthu.

Cinnte, is smál an nakba ar bhunú Iosrael. Ach ní bóthar aontreo a bhí ann - díbreoidh pobail Giúdacha as áiteanna go leor ina raibh cónaí orthu sa Mheánoirthear, fiú roimh bunú Iosrael nuair a rinneadh sceanairt ar impireacht na nOttoman agus cruthaíodh Stáit atá guagach ó shin.

Ó thús bhí ceannaireacht cogaíoch ag na Palaistíneach -  Mufti mhór Iarúsailéim a raibh fonn air go ndéanfadh na Naitsíocha díothú iomlán ar na Giúdaigh.

Smál freisin de dheasca plean na Breataine a little Jewish Ulster a chruthú sa talamh naofa. 

Rudaí a mhúch ó thús an deis Stáit liobrálach daonlathach a chruthú nach mbeadh bonn eitneach amháin faoi.

Tá soiscéalaithe Mheiriceá tagtha in áit uasaicme na Breataine mar gríosaithe Iosrael - drong a shíleann deireadh an domhain a bhrostú tríd an cogadh deireadh a thionscain in Iosrael.

In Iosrael féin tá na cogaí a bhain siad, tar éis ionraí ó na comharsan, tar éis meoin dochrach léigear a chruthú. Iad diongbháilte "nach dtitfidh Massada arís". (Tá stair Massada ag braith ar fhoinse amháin Josephus, Giúdach ach a bhí ag scríobh do na Rómhánaigh buacacha.). De réir na tuairiscí, dream antoisceach ab ea na Sicarii, lucht na miodoige, feallmharfóirí a rinne ár i measc Giúdaigh a shíl siad a bheith ró ghéilliúil do na Rómhánaigh, chomh maith le na Rómhánaigh féin.

Tá an cumasc seo de rómánsú ar freasúra armtha Giúdach, meon an léigear, léamh chúng forchiníoch ar an mBíobla ag tiomáint gluaiseachtaí fearacht gluaiseacht na lonnaíochtaí atá ag díbirt breis Palaistíneach le lámh láidir sna críocha gafa. 

Tá seo ag scriosadh, dar liom, fís Herzl níos mó ná gníomhartha Hamas agus Hizbollah, dá olcas an dá eagraíocht sin. 

Agus tá Netanyahu go ciniciúil, agus a rialtas ag brath ar antoiscigh náisiúnach ciníoch, ag doirteadh ola le fada ar na bladhairí. 

Dar liom, thuig Hamas go maith an toradh a bheadh ar an ionradh fuilteach a rinne siad ar Iosrael. Bhain siad feidhm comhfhiosach dar liom as foréigean gnéasach, ag léiriú do rialtas Iosrael a dteip mná a chosaint - buille do mascalachas drong na bhfear láidre.

D'fheadadh siad brath ar fhreagra Iosrael a bheith thar fóir, agus is léir gur ghlac siad leis go mbeadh praghas ard á ghearradh ar Phalaistínigh.

Ach tá ainghníomhartha Iosrael ó shin á ndeighilt ón domhan. Níl fágtha mar chomhghuaillíocht anois acu ach antoiscigh fearacht Trump, Milei, Orban agus go bhfóire Dia orainn, Tommy Robinson.

Mangairí fuatha forchiníoch ar cuma leo an domhan a chur trí thine. 

Ní léir dom léas dóchais dá laghad. Tá plean coilíneach ag Trump, mandáid nua i stráice Gaza, rialtas theicniúil Palaistíneach faoi stiúir, go bhfóire Dia arís orainn, Trump agus Blair. Agus fós féin eití de rialtas Iosrael ar a mbionda an plean éagórach sin féin a chor ó mhaith agus scrios iomlán Gaza mar sprioc acu. Delenda Gaza est, a bport.

Feictear dom go bhfuil siad, fearacht Samson, ag iarraidh an Teampaill a leagadh orthu féin. Agus an uair seo, ní naimhde Iosrael a scriosfar leis an ghníomh, ach Iosrael féin. 

Níl dóchas don tsíocháin sa mheán oirthear gan ceannairí atá sásta a bpobail a tharraingt as forchiníochas dochrach agus sainaicmeachas creidimh. Doirtfear fuil, Iosraelach agus Palaistíneach, go dtí go mbíonn ceannasaíocht mar sin ann.

Is deacair a bheith dóchasach. 

Room to Rhyme

Bhí mé sa Cheoláras Náisiúnta oíche Sathairn. Mar chuid den fhéile Tradition now bhí ócáid ar thug siad Room to Rhyme i gcuimhne ar Séamus Heaney, Michael Longley & David Hammond.

Ócáid filíochta le tionlacan ceoil, nó b'fhéidir ócáid ceoil le tionlacan filíochta. Chuala mé Dairena Ní Chinnéide ag trácht air ar an saol ó dheas. Cheannaigh mé ticéad ar an bpointe!

Ina mbeirteanna (seachas i gcás an Chéad ghlúin eile agus Annemarie Ní Churreáin) a tháinig na hoirfidigh ar stáitse.

Chuir Susan McKeown tús leis an imeacht le sliocht i nGaeilge ársa nár thuig mé, ach a raibh cumhacht sna fuaimeanna. 

Meascán d'fhilíocht agus amhráin idir Béarla agus Gaeilge, rogha na hoirfidigh a bhí ann. Léigh Breanndán Begley sliocht fileata as a leabhar chomh maith le Dairena a thionlacan. (Nuair a deir fear Baile na bpoc rud chun a shástachta, tá filíocht ann). Tugadh amhrán as Araibis dúinn freisin.

Cuireadh bailchríoch ar an oíche nuair a tháinig na hoirfidigh ar stáitse in éineacht agus chan agus cheol Raglan road Kavanagh - chuir Breanndán tús leis sin tríd an amhrán len a mbaineann an fonn a chanadh - Ar bhruacha Locha Léin.

An chliar iomlán -

Breanndán Begley, Colm Broderick, Moya Cannon, Brigid Mae Power, Dairena Ní Chinnéide, Neil Martin, Annemarie Ní Churreáin, Aisling Lyons, Colm Mac Con Iomaire, Susan McKeown, MayKay, Liam Ó Maonlaí, Steve Cooney, Éoghan Ó Ceannabháin, Andy Irvine, Áine Uí Cheallaigh, An Chéad Ghlúin Eile, Derbhle Crotty

Filí, reacairí, amhránaithe, píobairí, cruitirí, agus seinnteoirí sreanga. 

Ard oíche. 

Seoladh feachtas Catherine Connolly

Oíche Luain seo caite bhí mé san Coimpléacs, ionad ealaíona ó thuaidh den Life, áit ar bogadh seoladh feachtas Catherine Connolly ó Óstán Wynnes, de bharr éileamh. Éileamh nach bhféadfaí a shásamh ansin ach oiread! Bhí sruthú beo agus daoine cruinnithe le chéile i dtithe tábhairne máguaird le hamharc air. 

Is annamh gach páirtí freasúra ag tarraingt ar aon téad, ach bhí ceannaire nó ionadaí ó gach cearn acu ar ardán maraon le Catherine Connolly í féin. 

Labhair gach duine acu ar feadh cúig nóiméad, ach roimhe sin chas Eva Carroll Bánchnoic Éireann. Agus amhrán agóide Croppies who will not down (Leagan Brian Moore anseo)  

Thug sin téama na hoíche. Tírghrá phraiticiúil, dlúthpháirtíocht idirnáisiúnta. 

Labhair na ceannairí ar a dtaithí phearsanta ar Catherine Connolly. Bhí an seanadóir neamhspleách Eileen Flynn, (neamhspleách), ball den Lucht siúil, iontach moltach faoin gcúnamh pearsanta ciúin a thug Catherine di i dtithe an Oireachtais. Greannmhar freisin, ag rá go raibh sí ag seachaint Catherine i dtosach toisc gur chuala sí gur síceolaí ab ea í! 

Bhi Roderic O'Gorman (Comhaontas Glas) sa Rialtas deireadh, agus mhaígh sé go mbíodh an réamhobair déanta i dtólamh aici. An Tuairisc léite. Tuairiscí gaolmhara léite. An Tuairisc ó na 1970í léite a mhínigh cá rabhthas tar éis dul amú ó shin! 

Bhí neart gáire chomh maith le dóchas agus fuinneamh. 

Labhair Catherine í féin ansin. Ainneoin gur duine thar a bheith príobháideach í, thuig sí gur gá anois labhairt ar an cúlra a mhúnlaigh í. An muirir mór a bhí sa bhaile, ceathrar déag acu. Rud a d'fhág dualgais le comhlíonadh agus tuairimí iomadúla le plé. 

Taithí ag cabhrú le bochtáin agus easláin le Léigiún Mhuire, agus Ord Mhálta. Obair mar chúramóir, mar glantóir, mar síceolaí, mar abhcóide, mar ionadaí phoiblí. Saol caite ag fónamh do dhaoine eile. Síochánaí diongbháilte. Gan bheith claonta i leith impiriúlachas ar bith. Ar son neodracht gníomhach, a iarrann réiteach síochánta a aimsiú tríd taidhleoireacht. Ar son an dreama nach bhfaigheann isteach. 

Duine í a éisteann agus a machnaíonn roimh labhairt. 

Tá dóchas agam gur féidir an fuinneamh sin a threisiú agus an toghchán a bhaint! 

Amhráin Áine

Amhráin Áine - ar fáil trí Bandcamp (Tríd an phoist, féirín ó Áine, a tháinig sé chugam féin).

Tá Áine ag scríobh amhráin le roinnt blianta anuas, agus bua aici amhránaithe den scoth a aimsiú. Is minic a thug amhrán léi an chraobh ag an bhféile Pan Cheilteach go náisiúnta, agus cúpla uair go hidirnáisiúnta. 

Amhráin a chíorann an saol, saol pearsanta agus an saol mór. Cumha iontu, toisc gur iomaí corr sa saol - saol an duine agus saol an chine. Ach tá dóchas sna hamhráin freisin. Bás, ár, briseadh croí, néaltrú - níl aoinne againn nach dteagmhaíonn a leithéid linn. Ach tá dóchas ann - ní mhaireann aon ní ach seal, agus bíonn cneasú ann. 

Tá dhá rian a dhiúltaím éisteacht leo, go fóill. 

Tá sé de gheasa droma draíochta orm gan éisteacht le hamhráin Nollaig lasmuigh den Aidbhint agus an dá lá déag!

Déanaigí gar daoibh féin, is faighigí an t-albam! 

Lá na Matamatice, Ollscoil na Gaillimhe, Domhnach 12ú Deireadh Fómhair

Mar chuid de Sheachtain na Matamatice beidh Lá matamaitice trí Ghaeilge ar bun ar an Domhnach, 12ú Deireadh Fómhair in Ollscoil na Gaillimhe. 

Ba mhaith linn cuireadh a thabhairt daoibh freastal air. 

Tá sé i gceist go mbeidh cainteanna gairide ar ábhar matamaitice ann, ach oiriúnach do dhaoine nach speisialtóirí iad. Déanfaidh cuid de na cainteanna nasc idir an Ghaeilge agus an matamaitic. 

Dá mbeadh fonn ort caint dá leithéid a thabhairt, nó freastal ar an ócáid, iarraimid ort sin a chur in iúl tríd clárú anseo Lá na Matamaitice as Gaeilge

Ceisteanna chuig fintan[ponc]hegarty[ag]universityofgalway[ponc]ie .

Táimid buíoch as tacaíocht ó Maths Week Ireland agus Ollscoil na Gaillimhe.

Nua ar aonghus.eu - D'aon oghaim, tuairisc.

 https://aonghus.eu/ogham.html 

Nua ar aonghus.eu - Deiseal um an Bhreatain

 Cuntas ar thuras chun Dùn Phàrlain, Dún Éideann,  Í, Londain ar busanna, báid agus traenacha. 

Togra Athnuachana Ó Cualann

Chuaigh mé ag siúl ar Ó Cualann inné. Le blianta beaga anuas tá ardú ollmhór ar an méid daoine a bhíonn ag siúl sléibhe - agus tá Ó Cualann ar imeall na cathrach agus bíonn líon mór daoine ag tarraingt air. Fraoch atá ar shleasa an chnoic, agus scileach ar bharr. Bhí creimeadh talún ag tarlú ar an dá chineál talún.

Le tamall anuas tá obair á dhéanamh faoi stiúir an Chomhairle Chontae chun dul i ngleic leis sin. Bhí suntas tugtha agam cheana don bhfeabhas ar na cosáin níos ísle. Clocha áitiúla úsáidte le dromchla maith a dhéanamh agus céimeanna nuair is gá. Deis ag uisce fearthainne rith gan dochar don gcosán.

Ach anois san áit go raibh dreapadh agus streachailt thar scileach i gceist leis an mbarr a bhaint amach, tá mar a bheadh staighre go mullach an tsléibhe. Ba pléisiúr ceart é siúl air. Níos sábháilte don siúlóir, agus creimeadh seachanta.

Agus an t-iomlán curtha i gcrích le hábhar a fuarthas ar sliabh féin. Agus obair chúramach, obair láimhe don gcuid is mó. 

Má déantar cothabháil air, beidh an sliabh in ann an ualach cuairteoirí a iompar gan breis dochar don dúlra. Dearna leo. 

An chúis go bhfuil mé ag tacú le Catherine Connolly don Áras

Faoi Bhunreacht 1937, Airteagal 12-14 agus Airteagail 26 tá ról srianta ag an Uachtarán. Lasmuigh de pholaitíocht páirtí an lae.

Cuid den Oireachtas an tUachtarán. Ní dlí Bille go gcuireann Uachtarán a s(h) iniú leis. Má tá amhras faoin Bille a bheith ag teacht leis an mBunreacht, is féidir leis an Uachtarán, i ndiaidh dul i gcomhairle le Comhairle an Stáit, é chur faoi bhráid na Cúirte Uachtaraí.

Ardcheannasaí na Fórsaí cosanta an Uachtarán. 

Déanann an tUachtarán ionadaíocht sa bhaile agus thar lear ar an náisiún.

I bhfianaise gur dréachtaíodh an Bunreacht i tríochaidí an chéid seo caite, nuair a bhí údarásaíocht na bhfear láidir go mór i dtreis ar an Mór roinn, tá na laincisí a leagtar ar Uachtarán spéisiúil. 

Ach lasmuigh de litir lom an Bhunreachta, tá ról aige ag an Uachtarán. Thar na blianta tá an ról seo leathnaithe ag Uachtaráin éagsúla. Cearbhaill Ó Dálaigh go pointe, duine a d'éirigh as de dheasca achrann leis an rialtas faoi Bhille cumhachtaí éigeandála. Ach b'í Máire Nic Róibín a bhunaigh an ról, agus threisigh Máire Mhic Ghiolla Íosa agus Micheál D Ó hUiginn é. 

Is féidir le Uachtarán feidhmiú mar choinsias an náisiún. In aitheascaí agus gníomhartha, léiríonn an tUachtarán dúinn an cuid is uaisle dínn féin, spreagann uaillmhian ionann. Beag beann ar obair laethúil polaitíochta, a mbíonn a bheag nó a mhór de margántaíocht, comhghéilleadh agus neamhfhoirfeacht riachtanach ann. 

Tá Catherine Connolly ina Theachta Dála do Ghaillimh Thiar ó 2016. Tá obair mhaith déanta aici mar bhall agus mar chathaoirleach ar choistí éagsúla. Éifeachtach i gcoiste na Gaeilge agus Gaeltachta. Beidh sí maith in ann feidhmeanna an Uachtaráin maidir le reachtaíocht a chomhlíonadh. 

Tá a dílseacht don nGaeilge léirithe go minic aici. Tá a feachtas á eagrú go dhá theangach. An leagan Gaeilge dá suíomh a cuireadh faoi mo bhráid, toisc go bhfuil brabhsálaí as Gaeilge agam. Tá teachtaireachtaí an fheachtais ar bluesky dhá theangach. 

Níl mé ar aon fhocal lae faoi ceisteanna áirithe - táimse níos caomhaí ar cheisteanna shóisialta, agus seans nach mbeadh mé sásta vóta a chaitheamh di i dtoghchán Dála nó Seanaid. 

Ach creidim go mbeidh sí ina choinsias éifeachtach don náisiún. Ní beag na dúshláin romhainn. Tá cogaíocht agus athrú aeráide ag cuir le linn na dteifeach. Fiú gan teifigh san áireamh, tá inimirce tábhachtach. Tá an córas sláinte go háirithe, ach an geilleagar ina iomláine ag brath ar inimircigh. Ag an am céanna tá lucht mioscaise ag cothú amhras agus fuath eachtrannaigh. 

Chaith mé féin deich mbliana sa Ghearmáin, i mo theifeach eacnamaíochta ó dhuairceas Éireann na ochtóidí. D'fhág mórchuid mo chomhghleacaithe san céim innealtóireachta an tír. Ní gach duine a d'fhill. Is inimirceach í mo bhean. Tá mo chlann ilchultúrtha. Is leis na daoine breaca an todhchaí, seachas an drong forchiníoch glórach. 

. 

Tá urlabhraí láidir de dhíth ar an náisiún, náisiún na féile agus fáilte. 

Sí Catherine Connolly an urlabhraí sin, dar liom. 

Mar sin, don gcéad uair i mo shaol, beidh mé ag tacú le feachtas toghcháin go gníomhach. Agus tá dóchas agam go mbeidh an lá le Catherine agus an feachtas ón mbonn aníos atá á eagrú aici ar inneall snasta na bpáirtithe agus sotal na bunaíochta. 

Córas domhanda loingseoireachta le satailítí

Nuair a thosaigh mise ag siúl sléibhe, compás, léarscáil, airdeall agus tomhas ama a bhí de dhíth chun loingseoireacht. Sna 1970í, chun críche míleata, d'fhorbair Roinn cosanta Mheiriceá an córas suite domhanda.  I 1993 bhí an córas iomlán, 32 satailít i bhfithis timpeall an domhain, ag craoladh comharthaí. Tá ionaid rialaithe ar an domhan freisin chun súil a choinneáil ar na satailítí agus ceartúcháin a dhéanamh ar an eolas a chraolann siad. Ceadaíodh úsáid neamhmhíleata an córais ó na 1980í, ach ní raibh an t-eolas atá ar fáil do ghlacadóir sibhialta chomh cruinn céanna go dtí an bhliain 2000. (Rinneadh laghdú d'aon ghnó ar an caighdeán chun go mbeadh buntáiste ag úsáideoirí míleata.)

Tá clog adamhach ar bord gach satailít. Craolann siad comhartha ag na minicíochtaí iompair. Anuas ar an comhartha sin tá cód súdarandamach atá uathúil do gach satailít. Tugtar cód óir ar an gcomhartha sin. Anuas air sin arís craoltar an t-eolas gps. An príomh eolas ná an t-am agus an ionad ina raibh an satailít nuair a craoladh an comhartha. Ach bíonn eolas breise ann. Eolas faoi éifeacht an atmaisféar ar na comharthaí, eolas faoi chruinneas ama, agus eifimiris - eolas faoi fithis na satailítí. Bunaithe ar an eolas sin caithfidh glacadóir cothromóid i gceithre anaithnid a réiteach - domhanfhad, domhanleithead, airde agus am. Mar sin, caithfidh glacadóir comhartha ó ar a laghad ceithre satailít a chur san áireamh. Go hiondúil baintear feidhm as cúig chinn. I gcás glacadóir ar fón is féidir eolas ó na stáisiún bunáite - a bhfuil a n-ionad aitheanta - a chur san áireamh chun cruinneas a fheabhsú. 

Is féidir freisin córas gps a úsáid chun am a ríomh le cruinneas clog adamhach, má tá eolas cruinn ar an ionad. Mar sin a fhaigheann córas na gutháin soghluaiste an t-am. 

Tá an chóras ГЛОНАСС (glonass - córas domhanda satailítí loingseoireachta) ag an Rúis agus Galileo ag an Aontas Eorpach. Ní hionann na mionsonraí teicniúla, ach tá na prionsabail céanna i gceist. 

Tá caint faoi láthair ar trasnaíocht gps. Is féidir leis sin tarlú má chraoltar comhartha láidir ag na minicíochtaí atá in úsáid ag gps. Fágann sé sin nach féidir le glacadóirí an comhartha ceart a aithint. 

Táimid éirithe thar a bheith spléach ar na córais seo, do loingseoireacht agus fiú do nithe fearacht am cruinn agus suirbhéireacht. 

Cúis imní mar sin má tá mioscais sa scéal. 

Friotail thar Farraige: Éire agus St. Gallen san Eoraip sa Luath-Mheánaois

Chuaigh mé le déanaí chuig an taispeántas seo le déanaí. Bhí mé dírithe ar na LSS, toisc go raibh macasamhla na hearraí eile feicthe agam. Ach theastaigh uaim na LSS a fheiceáil le mo shúile cinn.

Agus sásaíodh mé. 

Bhí idir LSS ina raibh maisiúcháin thar a bheith ealaíonta, agus cinn nach raibh iontu ach scríbhinn lom. Agus iad ó thréimhsí éagsúla. Ina measc liosta de na leabhair Éireannacha i Mainistir Nṃ̇ Gall.

Tá catalóg ag dul leis an taispeántas, costas 20€ air. Agus is fiú é. Tá sraith aisti stairiúla agus seandálaíochta ann - seandálaíocht thurgnamhach san áireamh.

Tá mionchuntas ar gach taispeántán ann freisin. Neart sonraí i leabhar mór tiubh.

Tá mé ag súil, tar éis dom léamh faoi san catalóg, athchuairt (nó dhó) a thabhairt ar an dtaispeántas. Amharc ar na taispeántáin le tuiscint níos doimhne.

Is iontach an píosa oibre atá ann - muintir na mainistreach ag obair as lámha a chéile le foireann an iarsmalainn.

Tá deis le tapú go dtí Deireadh Fómhair. 

Camino na Bóinne

Inné thug mé faoin lúbshiúlóid ar a dtugtar Camino na Bóinne in éineacht le beirt iarchomhghleacaí de mo chuid. Tosaíonn agus críochnaíonn an cosán go hoifigiúil ag Eaglais Pheadair i nDroichead Átha. Ach ar mhaithe le trácht an bhaile a sheachaint, roghnaíomar páirceáil ag an gcarrchlós beag i gCoillte Halla an Toinlígh, thart ar 5km ón foirceann.

Thosaigh muid ag siúl (agus é ag cuir go trom, ach ar ámharaí an tsaoil níor mhair an drochshíon) tríd an gcoill i dtreo na Mainistreach Móire. Ar cosáin coille is ar chúlbhóithre a shiúlamar, sin nó cois abhann. Tá áit nó dhó - in aice an tSeandroichid go háirithe, nuair is siúl ar bhóthar gnóthach atá i gceist. Ach don chuid is mó tá sé suaimhneach go maith. 

D'fhágamar cuid bheag den bealach marcáilte ar lár - níor bhacamar le sráidbhaile an Tulaigh Álainn. Ní mór a rá áfach go bhfuil tábhairne agus siopa ansin - an t-aon deis bia a cheannach lasmuigh de Dhroichead Átha féin. 

Tá an Mainistir Mhór spéisiúil. Agus bhí tírdhreach bhreá ar feadh na siúlóide. Is le hais na Bóinne atá an chonair gar don mbaile. Abhann leathan atá ann ag an bpointe sin. 

Thugamar cuairt ar scrín Oilibhéir Pluincéid in Eaglais Pheadair. Agus chaitheamar béile i mbialann áitiúil, roimh aghaidh a thabhairt ar an 5km deiridh. 

23 km nó mar sin a shiúl muid. Is beag dreapadh atá i gceist. Shiúlfainn arís é!

Gal is toit

Poul Anderson ag ól a phíopa

 Nuair a bhí dúlagar orm le déanaí bhí mé ag léamh go leor ficsean eolaíochta ar an fón, ar líne. Ag braith go mór ar https://freesfonline.net/. Bhí mé ag roghnú scéalta a bheag nó a mhór go randamach. Ach ag pointe éigin rith sé liom nach raibh an oiread sin le Poul Anderson léite agam sna déaga, agus gur mithid sin a cheartú. Léigh mé le fonn cuid dá raibh teacht agam orthu. Cuid mhaith acu lonnaithe i dtodhchaí samhlaithe. 

Gné amháin a shíl mé bheith ait ó mo thaithí reatha - eadhon go raibh ól tobac fairsing sna scéalta. Mura bhfuil dul amú orm, tá a leithéidí fíor freisin faoi shaothar Asimov.

Ach anois agus srianta agus coinníollacha ar chaitheamh tobac, tá cuma ait ar an nós. 

Is dócha, tráth a scríofa, go mbeadh sé chomh hait céanna dá mbeadh teir ar thobac! 

Ní Döner go harán

Mhair mé i mBeirlín sna 1990í. Sé Beirlín, ó thaobh daonra de, an chathair leis an líon is mó Turcach ina gcónaí ann, seachas Istanbul. Bhí siopaí dá gcuid ann, ceantair iomlán inar mhair Turcaigh amháin. I mBeirlín a forbraíodh an Döner kebab. ('feoil rósta ar bior atá ag casadh').

Is iomaí Döner mit Schafskäse und schärfe Soße (Le cáis caora agus anlann spíosrach) a d'ith mé. Tar éis babtha óil sa tábhairne ach go háirithe.

Ar ndóigh, tá díoltóirí Döner fairsing abhus anois. Ach tá locht mór amháin orthu, dar liom. Níl an an t-arán ceart acu.

Ceathrú de bhuilín aráin cruinn atá um Döner i Beirlín. 

Tiubhas thart ar cm ann. Ní thaitníonn Döner i bpita liom. Tá an t-arán ró thanaí. 

D'oscail siopa nua i Portobello, ar imeall lár na cathrach. Berliner Kebab. 

Bhí amhras orm féin, agus níor thaobhaigh mé an áit. Ach dúirt duine de mo lucht aitheantais liom, Berliner go smior, go raibh na kebab mar is cóir. Bhí deis agam inné a thuairim a dhearbhú dom féin. 

Shocraigh mé ithe sa phroinnteach, tá sé cineál deacair kebab lán a ithe agus tú ag siúl! Go háirithe nuair atá carn mór glasraí, cáis caora mionaithe agus feoil san arán atá gearrtha sa lár. Meascán uaineoil agus circeoil a roghnaigh mé. Bhí gach rud úr blasta. Níor fhág mé puinn i mo dhiaidh. 

Beidh mé ar ais.... 

Aguisín: Tá an dara fhoinse anois ann, Döner Dasch ar Sráid an Iarla Thuaidh, buailte leis an spíce. 

An Bheatha Phléisiúrtha

Bhí alt ag Pól Ó Muirí san Timire faoi leabhair fealsúnachta i nGaeilge. Ní fealsamh ná baol air mé féin, ach phrioc sé m'fhiosracht.

Chuir mé fios ar an leabhar An Bheatha Phléisiúrtha leis an tAthair Fiachra OFM. Iasacht idir leabharlainne. 

Admhaím nach ró mhaith a thuig mé an dóigh a roinn sé an saol idir beatha phlandúil, beatha ainmhí agus beatha an spioraid. Agus faoi dheireadh chaith mé an leabhar i dtraipisí toisc go raibh mé bréan den athrá go raibh intleacht na mban níos ísle ná intleacht na bhfear toisc iad a bheith níos collaí! 

Ach chnuasaigh mé dornán tagairt as an saothar, féach thíos. Dá mbeinn níos oilte, b'fhéidir go mbeadh níos mó céille bainte agam as an leagan amach fealsúnachta, ach is tuata sa mhéid sin mé. Mar sin féin táim sásta gur spreag alt Phóil mé leis an iarracht a dhéanamh! 

Óir is le linn na hóige a bhíonn an t-ealaíontóir i mbarr a mhaitheasa ; agus is le linn na meánbhlianta a bhíonn an t-óráidí nó an staraí i bpríomh a mhaitheasa ; agus ní hiontaoibh an t-eagnaí go dtí gur aosta é.

Mar an gcéanna, mórmháistir na filíochta is ea fíon agus ólachán, mar a deir Horace, agus ba chóir go mbeadh a fhios aige : nár chum an fuaruisce filíocht riamh fós.

Sa Scriptiúir léimid arís agus arís eile, agus in Epistle Shéamais ach go háirithe, go bhfuil smachtú na colla go léir ag brath ar rialú na teangan.

Síorfhairechán cánacha na saoirse

Is fearr file na féithe na file na Gaeilge

Eoghan Rua, athluaite ag an tAthair Fiachra OFM 

Tá baol ann i gcónaí sa chaitheamh aimsire go raghaimis thar fóir, go ndéanfaí gol den gháire agus searbhas den mhilseacht agus truailliú den tsláinte.

An tAthair Fiachra OFM

An Bheatha Phléisiúrtha

Sáirséal agus Dill 

1955

Gabhaim molta hiiker.app (agus East West mapping!)

Nuair a thosaigh mise ag súil sléibhe (I seachtóidí an chéid seo caite!) is taobh le léarscáil 1/2 orlach in aghaidh an míle 1:126,720 a bhíomar. Nó, in áiteanna áirithe, orlach in aghaidh an míle - 1:63,360. Agus ní fhéadfaí brath orthu go domhain sna sléibhte ceal sonraí iontaofa. Sna nóchaidí, agus mé níos gníomhaí agus ag treorú scaití, thosaigh an suirbhéireacht ordanáis ag foilsiú na léarscáileanna 1:50000. Bhí scileanna measartha loingseoireachta agam, cleachtadh agam ar riail Naismith, agus mé faichilleach ag ullmhú cárta bealaigh do siúlóidí sléibhe. Mé in ann compás a ionramháil, an earráid idir fíor Tuaisceart agus an tuaisceart maighnéadach san áireamh.

Nuair a chuaigh mé chun na Gearmáine, ba ghnáthrud é léarscáil a bheith ar scála 1:25000. Sa mhullach ar sin, bhí eangach dlúth cosáin marcáilte sna háiteanna go raibh mé ag siúl sa Ghearmáin agus sa tSeic. Shearg mo scileanna loingseoireachta ceal úsáide.

Sa lá atá inniu ann, tá glacadóir don gcóras suite domhanda i ngach fón cliste.

Agus tá léarscáileanna East West Mapping ar scála 1:25000 ar fáil do na ceantair is spéisiúla siúlóide. Siúlóir é Barry Dalby, agus bíonn sé iontach cúramach faoi na sonraí a chuireann sé ar a chuid léarscáileanna. (Déanann sé cúram ar leith de logainmneacha freisin). Má tá cosán siúlóide marcáilte, beidh sé insiúlta (seachas, ar ndóigh, má tá an úinéir talún tar éis é a iamh ó foilsíodh an léarscáil. Níor tharla sin dom fós).

Tá na léarscáileanna agam, agus tairbhe bainte astu agam. Go háirithe i mo cheantar áitiúil le linn Covid! Ach freisin i Port Láirge nuair a bhí mé ag siúl i Sléibhte Chnoc Mhaoldomhnaigh. (Agus tá mé ag súil go mór leis na léarscáileanna do Tír Chonaill a úsáid!)

Nuair a chuala mé go raibh comhéadan hiiker.app ar fáil as Gaeilge, agus go raibh léarscáileanna ar ardchaighdeán san áireamh ach síntiúis a íoc, cheannaigh mé. I gcás na hÉireann is léarscáil de chuid East West atá i gceist, má tá sé ar fáil.

Bhí gléas garmin agam le cúpla bliain roimhe, a d'úsáid mé mar dialann siúlóide. Ach tá an scáileán róbheag agus ródhorcha domsa len é a úsáid go héifeachtach don loingseoireacht. Níor chuir mé siúlóid ar riamh roimh ré. 

Ach is féidir liom gpx - comhad ina bhfuil bealach siúlóide taifeadta - a chur ar mo ghuthán go héasca, agus tá an scáileán soléite. 

Rud a rinne mé ar siúlóid de chuid na Cnocadóirí. 

Agus is féidir liom siúlóid a thaifeadadh. 

Is féidir siúlóid a phleanáil freisin, agus é a leanúint. Níl sé sin déanta agam fós. 

Ach an tseachtain seo fuair mé an-tairbhe as. Bhí mé ag siúl le mo dheartháir agus a chlann. Bhí beartaithe againn siúl timpeall locha taiscumar Fheartraí. Cosáin marcáilte agus gan aon dúshlán loingseoireachta. Níor bhac mé fiú léarscáil a bhreith liom. 

Ach nuair a tháinig muid chomh fada leis, bhí na cosáin iata de bharr crainn a bheith tite! 

Bheartaíomar dul go Dioghais, ag tosú ag ceann de na carrchlós os cionn Loch Té ag Baile na Stua Thiar. Bhí léarscáil East West ag mo dheartháir. 

Idir an léarscáil agus an aip, bhí sé fíor éasca dul ar aghaidh uaidh Dioghais nuair a bhí an barr sroichte againn - ar chosáin neamh marcáilte ach soiléir ar an léarscáil go Cnoc an Bhairr. Agus ar aghaidh trasna an fraoch go dtí cosán coille a thug amach ar an mbóthar muid, agus ar ais fán mbóthar go dtí an gluaisteán.

Tá an siúlóid taifeadta le feiceáil anseo. ( Buntáiste eile!)

Tá taifeadadh dian ar an cadhnra sa ghuthán, agus cadhnra taca de dhíth dá réir ar siúlóid fhada. Ach tá a leithéidí agam ar aon nós. 

Thart ar 50€ sa bhliain an síntiús. Is fiú go mór é, dar liom. Fuair mé lascaine 50% ar an gcéad bhliain pé scéal é!

⭐⭐⭐⭐⭐

Ráth Chairn fliuch draoibeach an cheoil!

Thug mé turas lae leis an damhsóir ar Féile na Gealaí cúpla bliain ó shin. I mbliana, bhí deis agam freastal ar an iomlán - le hOstarach gan Ghaeilge ar chuir mé aithne air le déanaí!

N'fheadar an bhfuil an choiste buíoch díom - don gcéad uair riamh bádh an deireadh seachtaine i mbáisteach buan ó  lár na hoíche ar an Aoine go hoíche Sathairn....

Faoin am gur landáil muid ar an Aoine tar éis lá oibre bhí sé doiligh áit a fháil dar bpubaill. Rud a d'fhág nár éirigh liom mo phuball féin a theannú i gceart. 

Bhí an ceoil faoi lán seoil freisin. Spleodar ar stáitse. Go dtí mall san oíche. Bhí tuirse orm féin agus chuaigh mé ag luí sular bhog an t-aicsean go dtí an Bradán Feasa. 

Faraor nuair a thosaigh an fhearthainn, bhí an braon anuas i bpuball s'agamsa. Rinne mé iarracht plé leis tríd mo chóta báistí a leathadh thar mo mhála codlata, ach ní raibh maith ar bith déanta agus faoi dheireadh d'éirigh mé agus theith isteach san tipí a bhí feisithe ag lucht an fhéile. 

Thart ar a haon déag a thosaigh clár an Sathairn, le hócáid de chuid IMRAM - reacaireacht filíochta le tionlacan ceoil san Tipí. Colm Mac Gearailt ina fhear an tí, agus Cormac Mac Gearailt, Sam Ó Fearraigh, Maelíosa Scott ag reic freisin. Bhí siad chomh beoga gur cuireadh go mór le fonn fhir na hOstaire an Ghaeilge a fhoghlaim... 

Diaidh ar ndiaidh bhí an bháisteach amuigh tar éis an ithir a bhá agus thosaigh an t-uisce ag ardú laistigh den Tipí. 

Thugamar féin aghaidh ar Pergola an Bhradáin Feasa, áit a raibh deis ag óg agus aosta a gcumas san amhránaíocht ar an tsean nós, mar a bhíonn ag an Oireachtas a chur i láthair agus duine den gCéad ghlúin eile ina bean an Tí! Mar a bhí fíor nuair a bhí mé ann cheana, chuaigh na leanaí óga i bhfeidhm orm toisc a máistreacht ar an amhránaíocht. Bhí leithéidí Nell Ní Chróinín agus Dónall Ó Braonáin ann freisin - beirt a bhfuil duaiseanna bainte acu san Oireachtas. Bhí Cathal Ó Cuirreáin agus Éanna Ó Cróinín agus a dheirfiúr ann ag ceol agus a spreagadh leanaí an cheantair le ceol in éineacht leo. Agus cuireadh clabhsúr leis an ócáid le lúibín thar a bheith greannmhar - beirt bhan ag cáiseamh an deacracht fear buan a aimsiú ag an tOireachtas. Iad ag magadh faoi gach Gaeltacht agus ag ainmniú laochra Oireachtais.... Bhí neart gáire croíúil ann. 

Theitheamar go hÁth Buí chun béile a ithe (agus bheith faoi foscadh seal). 

Nuair a d'fhilleamar bhí an ceol ar an stáitse faoi lán seoil, grúpa i ndiaidh grúpa ar stíleanna éagsúla ar stáitse arís, agus an spleodar ag treisiú ó lár tráthnóna go lár na hoíche. Grúpaí ón Albain freisin ann. 

An talamh á mháistriú faoi chosa damhsóirí. Éanna Ó Cróinín agus an coiste ag leathadh sliseanna adhmaid ach é fuar acu dáiríre. Níor mhúch an síor bháisteach an fuinneamh mar sin féin! 

Toisc go raibh an puball agam scriosta agus an bheirt againn fliuchta go maith, chuamar abhaile tar éis meanoíche. 

Beidh mé ar ais. Ach ag codail faoi dhíon, nó ar a laghad i veain campála!

Tá deich mbliana bainte amach ag an bhféile. Obair na gcapall déanta ag an gcoiste deonach agus iad taobh le pinginí suaracha maoinithe. 

Treise leo. 

Móreagrán Comhar - Litríocht na nÓg

Dé Céadaoin na seachtaine seo caite rinne mé mo bhealach go dtí Leabharlann Rath Maoinis áit ar seoladh Móreagrán Comhar ar litríocht na nÓg. Bhí agallamh phoiblí spéisiúil ann, Deirdre Ní Fhloinn ag cuir ceisteanna ar Lydia Uí Ruairc, aoi eagarthóir an eagráin, agus ar an eagarthóir liteartha Tristan Rosenstock, a bhfuil cúpla leabhar do dhaoine óga scríofa aige féin. 

Bhí an t-iris romham nuair a tháinig mé abhaile. 

San agallamh agus sna haltanna tuairimíochta san iris bhí an dóchas chun cinn, muid dar leo i ré órga do litríocht na nÓg, fairsinge leabhair idir bunleabhar agus aistriúcháin ar fáil. Borradh faoi na pictiúirleabhar. (Bhí Tarsila Krüse i láthair, agus tá alt spéisiúil léi san iris). Earnáil atá cuiditheach comhoibrítheach. Agus leabhair Ghaeilge ag fáil aitheantas idirnáisiúnta ag léithéidí Féile Bologna. 

Is mór is fiú an iris a léamh! 

Don airgead an breogán, don ór an sorn; ach le croíthe a phromhadh, tá an Tiarna ann.

Tá Fionn s'againne tar éis críoch a chur le máistreacht san amhránaíocht Opera agus i mbun cúrsa dhá bhliain chun barr feabhais a bhaint amach - rud a thógann tamall ar dhord!

Ar mhaithe le taithí agus oiliúint cuirtear píosaí ar stáitse le linn an chúrsa. An uair seo chur cleas na céad bhliana The Burning fiery furnace le Britten ar stáitse Acadamh Ríoga an Cheoil i Londain.

Dráma laistigh de dhráma, cliar manach ag cuir dráma cráifeach bunaithe ar scéal an triúr ógánach i leabhar Daniel. Do fir agus buachaillí a scríobhadh an píosa i dtosach, ach rinneadh cóiriú ar páirteanna áirithe do na mná sa rang. 

Níl mo chluasa sách oilte chun breith cóir a thabhairt ar na hamhránaithe, agus gan amhras tá mé claonta. Is túisce a chuaigh aisteoireacht i bhfeidhm ormsa ná ceol - agus go minic bhí mím den scoth ar siúl ag amhránaithe nach raibh páirteach san canadh, ag insint gné eile den scéal nó ag treisiú an scéil le gothaí agus dreach. 

Thug mé suntas ar leith do Grace Hope-Gill, sular ionchollaigh sí an aingeal. Searbhónta ag an bhféasta, a dreach ag léiriú amhras agus imní faoi cad a bhí in ndán don triúr aosánach. 

Fionn gan amhras ina réalteolaí dorcha, ag scéiméireacht agus ag mealladh Rí Owen Lucas. An rí féin ag streachailt le cíor thuathail mothúcháin, imní, amhras, fearg.... 

Bhí an dís Caroline Blair agus Abigail Sinclair éachtach mar chrosáin, ag léiriú le greann agus le diabhlaíocht an tubaiste a bheadh mar deireadh ré, blianta i ndiaidh an scéil, ar Bhabylon agus a ghairdíní clúite crochta. 

Tá scéal an triúr aosánach, eachtrannaigh le freagracht faoi impire a bhfuil formad ag a chomhluadar seisean leo tráthúil ar go leor bealaí. An seasmhacht i gcreideamh seachas lúbadh le gaoithe na polaitíochta. Gan sléachtadh do íol óir, ná géilleadh do chraos agus ragairne, fiú má tá praghas le n-íoc. 

Bhí an dearadh stáitse, smidiú, éidiú agus soilsiú éifeachtach simplí. 

Ceol fhoireann ilghnéitheach ar an stáitse freisin, agus in úsáid mar chuid den gcliar. Neart cnaguirlisí ag léiriú drámatacht na hócáide. 

B'fhiú go mór an turas é! 

Tá léirmheas oilte le léamh ar Opera Today. 

Cliar :

King Nebuchadnezzar Owen Lucas

The Astrologer (Abbot) Fionn Ó hAlmhain

Ananias - Harrison Robb

Misael - Konstantinos Akritides

Azarias - Theodore McAlindon

The Herald/Leader of the Courtiers Tom Butler

Courtiers

Charlotte Clapperton

Ella Orehek-Coddington

Zixin Tang

Entertainers/Attendants

Caroline Blair

Abigail Sinclair

Angel Grace Hope-Gill

Faoi stiúir ceoil Christopher White agus stiúir stáitse Victoria Newlyn. 

Ceol Ársa Cláirsí

Thug mo shonuachar mé go dtí amharclann an Mermaid aréir. Ceolchoirm faoi stiúir Éamonn Sweeney, a bhfuil roinnt oibre déanta aige freisin leis an Barn Ensemble atá faoina stiúir. 

Ceol Éireannach a bhfuil scríbhinní chomh fada siar leis an 17ú aois ar mharthain dó - breactha síos i dtosach ag oirfidigh liúit in Albain.

Uirlisí stairiúla a sheinneann Éamonn, agus is viola da gamba a bhí ag a leathbhádóir Malachy Robinson ar an oíche, agus ag pointe amháin bhí gliográn adhmaid ar a rúitín aige freisin. Ag pointe eile rinne sé droma dá uirlis!

Tá CD den teideal céanna leis an ceolchoirm ag draoi an ghiotáir Steve Cooney. Bhí seisean agus Cormac Breatnach ag tacú leis an gceol tríd an traidisiún bheo a thabhairt isteach sa chumasc.

Droichead idir an dá thraidisiún a chuir an cláirseoir Aisling Ennis ar fáil. 

Fad is a bhí na ceoltóirí ag allagar i gceol le chéile i ndorchadas na hamharclainne, spotsolas ar dhuine i ndiaidh duine acu, bhí asarlaíocht físe ar an scáileán laistiar daoibh. Radharcanna de dhúlra agus daoine in oiriúint don gceol, agus íomhánna de na ceoltóirí féin fite go taibhsiúil tríd. 

Idir na míreanna, nuair a bhí na ceoltóirí ag athtiúnáil, craoladh focail dánta agus amhráin móide téacs ar an scáileán. Guth i nGaeilge agus focail i mBéarla, nó a mhalairt. 

Taibhiú nócha nóiméad, agus an rud a gheall Éamonn ag an tús - tumadh iomlán sa cheol. Aistear aigne agus anama.

Tá siad ar chamchuairt fós creidim. 

Máinliacht fileata

Rogha dánta thar gairmré Áine Ní Ghlinn atá sa dhíolaim seo. Ní scíthléitheoireacht atá sna dánta seo, ach tá tairbhe sa léamh. Ga an mháinlia ag pléascadh neascóid an mhí-úsáid agus an cos ar bolg. Ag scaoileadh an brach as. Ag soilsiú an chréacht. Tá díghalrú sa solas láidir, agus ní maith leis na péist agus súmairí a bhíonn ag teacht i dtír ar laige agus íogaire é nuair a scalltar solas ar a modhanna.

Tá scéalta léanmhara mise freisin anseo. Tá sé phribhléid agamsa gur fear geal heitrighnéasach meánaicmeach mé, ó theaghlach seasmhach cosantach. Nuair a bhí mé óg agus saonta bhí fear ag útamáil liom, ach d'éist mo thuismitheoirí le mo mhíchompord agus ghníomhaigh go grod chun teacht idir mé agus an baol. Ní raibh an deis sin ag cách, agus go deimhin níl fós. Tá na creachadóirí fós inár measc agus cuidíonn tost agus dorchadas lena hainghníomhartha.

Ní dhearna mé ag siúl fánach a chaitheamh ar leaganacha traschruthaithe Theo Dorgan, ach de réir a réamhrá siúd tá an file í féin sásta leo. 

Tá íomhánna agus insint cumhachtach sna dánta seo, idir sean agus nua. Agus cé go bhfuil pian iontu níl siad éadóchasach. Tús leigheas na haicíde é a ainmniú agus a aithint. Is aicíd ar an bpobal an mhí-úsáid cumhachta, cuma an collaíochta, colainn nó inchinn a imrítear an mhí úsáid air. 

Cabhraíonn an cnuasach seo le antasubstaint an léitheora in aghaidh na patuaire a forbairt. Is maith sin. 

(Sheol Cló Iar-Chonnachta cóip léirmheasa chugam) 

Dánta idir Shean agus Nua / New and Selected Poems

Áine Ní Ghlinn 

Theo Dorgan a d'aistrigh. 

Táin LSS Cecile

Bhi gála eile de sraith léachtanna Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath oíche Déardaoin. Thug Chantal Kobel léacht spreagúil spéisiúil ar shaol agus saothair Cecile O'Rahilly, saineolaí ar an dTáin. 

Ba léacht lán eolais a bhí ann, léargas freisin ar dheacrachtaí mná san saol acadúil lena linn.

(Ba uraiceacht a bhí ann freisin ar cheart úsáid power point - fíor bheagán acu aici, agus gan ach beagán téacs orthu sin).

Buaic na hinsinte an scéal mar ar tháinig Chantal ar saothar deireadh Cecile O'Rahilly, sintéis ar a taighde ar an Táin, a chuaigh ar strae tar éis a bás. 

Agus a d'aimsigh sí i measc páipéir James Carney, stiúrthóir Scoil an Léinn Cheiltigh, sa chartlann - nach bhfuil innéacsú déanta fós air.

Gan amhras, agus mar thoradh ar scoláireacht Cecile O'Rahilly, tá tuiscint ar an Táin doimhnithe ó shin. Ach tá súil ag Chantal an saothar a fhoilsiú fós. 

Ba mhithid. 

Lá i gCathú

Ó chuala mé faoi dhá bhliain ó shin bhí suim agam san Lá i gCathú, comóradh ar leabhair Bhreandáin Uí Eithir Lig sinn i gCathú. D'fhág damhsa ré agus grian go raibh an tríú Satharn san Aibreán um Cáisc arís i mbliana mar a bhí i 1949 (dáta na heachtraí sa leabhar) agus 1916. Bíonn Aoine an Chéasta saor ó obair agam féin, mar sin chuaigh mé siar ar an dtraein Dé hAoine. Traen a bhí sách luath go bhféadfainn freastal ar shearmanas Aoine an Chéasta i séipéal na nDoiminiceach sa Chladach. Lá salach a bhí ann, ach bhí na fáinleoga ag scinneadh thar uisce abhann na Gaillimhe sa bháisteach. 

Bhí Cór ag canadh le linn an searmanas, ach bhí beagán díomá orm mar bhí mé ag dréim leis na bráithre bheith ag cantaireacht. Ach tharla go raibh twaithne agam ar an gceiliúraí, Conor McDonough OP. Thapaigh mé an deis beannú do ar mo shlí amach. 

Chas mé le Cathal ansin, duine eile ar twaithne a chur mé air i dtosach, ach a raibh cúpla ócáid san fíor saol ar casadh ar a chéile muid. Thug sé féin agus a bhean Mary lóistín na hoíche agus béile breá dom. 

Tá baint ag Cathal leis an mBruach Thoir agus thugamar cuairt ar Thigh Mhaidhc Pháidín agus bhí dreas comhrá againn le seanfhondúir ón Mionloch.

Chodail mé go sámh. Bhí lón luath againn agus thug aghaidh ar an gcoláiste do thús na himeachta, ag meáin lae i bparlús an Uachtaráin. Seomra cuanna le healaíon iontach áitiúil ar na ballaí. 

Chuir John Caulfield fáilte agus tae romhainn thar ceann na hOllscoile. 

Leagadh síos an pátrún don lá ansin. Cúpla sliocht ón leabhar, roinnt plé. Agus sna tábhairní, deoch. 

(Bhí mé fós ag déanamh Carghas). 

Bhí an taighde déanta, agus tábhairní aimsithe a bheag nó a mhór san áit a bhí siad lonnaithe ag Ó hEithir i mBaile an Chaisil an leabhair. 

Agus ar ndóigh an óstán ar an bhfaiche mór, a bhfuil cuma cáca bainise ar ceart go leor. 

Bhí orm féin sleamhnú liom chun traein 17:20 a fháil. (Theastaigh uaim bheith ar ais i mBaile Átha Cliath do Aifreann Bigil na Cásca). 

Bhí an ócáid taitneamhach agus an plé spéisiúil. Chabhraigh sé go raibh an leabhar athléite agam ar an mbealach anoir! 

Tá súil agam bheith ann an bhliain seo chugainn, nuair nach deireadh seachtaine na Cásca a bheidh ann. (Beidh orm bheith siosmaideach ar mhaithe le m'ae!) 

(leasaithe - Chuir Maitiú ar mo shúile dom nach Coirib atá ar an abhainn) 

Gearr gonta - filíocht don ré greimeanna gasta

Sheol Cló Iar-Chonnacht cóip léirmheasa den gcnuasach seo a roghnaigh Micheál Ó Conghaile. Céad dán le céad file, iad ar fad gairid. Gearr gonta. An-éagsúlacht sna dánta mar sin féin. In ord aibítre ainmneacha na bhfilí atá na dánta - mar sin níl aon aicmiú de réir téama ná a leithéid ann. Leabhar breá le n-oscailt gó fánach féachaint cad air a thagann tú! 

Tá an leabhar féin an-deas. Clúdach crua, cló shoiléir, ribín chun d'áit a aimsiú arís. Oiriúnach le hiompar i bpóca. Agus rogha céad file ann, aimseoidh cách rud éigin.

 

Splancéigse. Oiriúnach do ré an théacsteachtaireacht gearr gonta.  Splancanna a lasfaidh tinfeadh. Bhain mé sult as, agus fillfidh mé air cinnte.

 

Gearr Gonta
Micheál Ó Conghaile a chnuasaigh
ISBN: 9781784442941
Cló Iar-Chonnacht Clib:  

 

An Pápa Proinsias, cloch ar charn

Cé go raibh fhios agam go raibh sé tinn, baineadh siar asam maidin inné nuair a sheol mo nuachar chugam an scéal go raibh an Pápa ar shlí na fírinne. Táimse caomhach i gceisteanna creidimh, agus bhí cáil an liobrálachais ar an bPápa Proinsias. Shíl mo mháthair céile fiú nach mbeinn i bhfách leis siúd, go mbeinn ar an ndrong a chreid gurbh é Benedict, beannacht Dé ar a anam, an fíor phápa. (Is dócha go raibh mé níos glóraí agus daingne i mo chuid fichidí nuair a chuir sí aithne orm. Agus tógadh gan creidimh ise san DDR). Ach sé an Papa an Papa - agus ar aon nós is bréagshamhail de chuid na meáin cuid mhaith ab ea an Proinsias "liobrálach" mar an gcéanna le bréagshamhail an Panzerkardinal a leagadh ar Ratzinger roimhe.

 

An té a léigh  an méid a scríobh an bheirt acu, thuig sé gur difríochtaí stíle a bhí eatarthu seachas aon deighilt i gcúrsaí teagaisc. Le déanaí - toisc gur cheannaigh mo shonuachar an gléas úsáideach seo dom táim ag éisteacht níos mó le closleabhar agus le podchraoltaí. Tá dírbheathaisnéis an Phápa Dóchas díreach críochnaithe agam (as Béarla). Ionraic agus soiléir. Fear a rinne botúin, agus a d'fhoghlaim as cuid acu. Mar Phápa, ní raibh sé gan locht ian chinntí, agus níl fréamh an dochair a rinne mí-úsáid bainte fós. Rinne sé roinnt botúin ina láimhseáil ar an gceist, agus i roinnt cinntí eile. Cheartaigh sé cuid acu. Beidh an dúshlán sin fós le sárú ag a chomharba, mar a bheidh cúrsaí airgeadais na Vatacáine.  Is deacair maorlathas agus institiúid a chuir ar mhalairt bealaí. Ba easpa fuinnimh chuige sin a thug ar an bPápa Beinidict éirí as. Bhain Proinsias go leor amach, agus d'athraigh a chuir chuige tréadach íomhá na hoifige. Céim eile ó Pontifex Maximus go giolla giollaí Dé. 

Tá dóchas agam go mbronnfaidh an Spiorad Naomh Pápa orainn a leanfaidh an conair a leag sé - agus ar bhealaí eile Benedict agus Eoin Pól Mór roimhe - chun athnuachan a bhaint amach san Eaglais. (Ní dócha gurb ionann mo thuiscint ar sin agus tuiscint na meáin, áfach).

An gcuimhníonn sibhse, a chailíní, an lá ar fhága mé an Trá Bháin?

An dara ócáid i gCúirt ar fhreastal mé air ná

léamh drámatúil as úrscéal le Micheál Ó Conghaile atá i mbéal a fhoilsithe. Tá an t-úrscéal bunaithe ar scéal Bhríd Ní Mháille, an bhean a scríobh Amhrán an Bháthadh agus Amhrán South Boston.

Faoi stiúir Eoghan Uí Riada chuir Bridie Ní Churraoin briathra Mhichíl Uí Chonghaile inár láthair, ag insint radhairc as saol an chumadóra. Chan Caitlín Pheaits sleachtanna as na hamhráin chun léiriú a dhéanamh ar an insint. Bhí an dís ban feistithe go cuí. Caitlín i ndubh ó bhonn go baithis agus feidhm éifeachtach á bhaint aici as caille uige. Bridie gléasta mar seanbhean ag amharc siar, agus brat uimpi a bhí ina chaille freisin. 

Bhí dearadh stáitse simplí ach éifeachtach ann. 

Nuair a chrom Caitlín ar chaoineadh agus í ar a ceithre boinn agus an caille uimpi, bhraitheamar uilig ualach an dobróin. 

Táim ag súil go mór leis an úrscéal, ach beidh sé deacair an taibhiú a shárú. 

Deirtear go bhfuil dhá insint ar scéal, agus dhá leagan déag ar amhrán. Tá cúpla leagan acu le léamh anseo agus le clos anseo. 

Piaras Ó Lorcáin

Ó chuala mé glór chumhtach Phiarais Uí Lorcáin ar clár TG4, Bláth na hÓige, bhí fonn orm níos mó de a chlos. Shíl mé go mbeadh deis agam nuair a seoladh EP leis. Rinne mé talamh slán de go mbeadh fáil air ar líne áit éigin. Ach ní raibh, agus níl.

Mar sin, nuair a chonaic mé go raibh ceolchoirm Sheachtain na Gaeilge ag Cumann CLG Naomh Uinsionn ina mbeadh sé ag gabháil fhoinn, thapaigh mé an deis. Agus thug aghaidh ar Chluain Tarbh.

Sult - na deirfiúracha ceolmhaire Uí Scolaí a chur tús leis an ócáid, ceol uirlise ar píob, cláirseach agus bosca agus glór cinn. Traidisiúnta ach úr. 

Sos gairid agus ansin chuir fear an tí, Aodhán Ó Ceallaigh, (sár amhránaí é féin) Piaras i láthair. Agus chan seisean meascán amhrán a thionlacan féin ar ghiotáir nó  basúcaí. I nGaeilge agus i mBéarla. Agus é ag cabaireacht go gealgháireach idir na hamhráin, ag magadh go séimh faoi fhéin. 

Iarraidh encore agus encore eile. Agus fuarthas. 

Thapaigh mé an deis fiafraí faoin EP. Bhí cúpla ceann fágtha sa charr aige, ar sé (Typical South Armagh arsa duine éigin). D'fhan mé tamall leis a ghiuirléidí a phacáil, agus labhairt le daoine eile. B'fhiú an fanacht. Tá an EP agam anois! 

An Bhlaosc sa mBois

Le linn Covid bhí mé sa lucht féachana nuair a chuir Mícheál Ó Conghaile leagan den scéal seo i láthair, mar chuid de Fhéile Fíorúil Cúirt. Togra dhinnseanchais i gcomhar le scríbhneoirí Maori. 

D'fhás an scéal agus rinneadh nóibhille de. Seanfhear a fhaigheann iarsma an deirfiúr nach bhfaca sé riamh, a cailleadh roinnt bliain sular rugadh é. I dTuaim, in áras an mhíchlú. Blaosc. Tugtha ar lámh dó - é le tuiscint gurbh é sin an chinneadh a ghlacadh faoi dheireadh maidir leis na taisí.

 

Seanfhear fágtha leis féin a fhaigheann an bosca diamhair. Gan fhios aige cad is ceart a dhéanamh. Téann sé ar camchuairt an cheantair, ag seanchas agus ag roinnt chuimhní leis an mBlaosc. Liodán logainmneacha. Ach stair, seanchas agus cuimhní ag baint le gach logainm acu, agus an seanfhear á dtabhairt chun cuimhne, agus ag samhlú an páirt go mba cheart a bheith ag a deirfiúr iontu.   

Stair an chine, stair an teaghlaigh, agus fealsúnacht. Le tuiscint gur gar a chuaigh sé féin don gcinniúint céanna nuair a bhásaigh a mháthair de luí seoil. Murach daoine a sheas leis agus a thug dúshlán an tsagairt mhór. Agus dá réir don smacht poiblí arbh ionchollú air cumhacht na sagart. Mar a dúirt Séamus Ó Lorcáin, is cionn is go bhfuilimid ar an nglúine a bhfuil cuma mór ar na Móir. Éirímis. (Níl na sagairt mór feasta, ach ní hionann sin is a rá nach bhfuil smacht agus "Móir" ann).

 

Scéal fiúntach, lón machnaimh. Eipic - mar a mheabhraigh Kavanagh ina dhán dúinn, níl mioneachtraí ná mion-áiteanna mion dáiríre. 

An Bhlaosc sa mBois 

Mícheál Ó Conghaile

ISBN: 9781784442736

Cló Iar-Chonnacht.

Cúirt - Dinnseanchas Conallach

Bhí Cúirt agus Cló Iar-Chonnachta ag ceiliúradh daichead bliain faoi bhláth, agus mheall ríomhphoist de chuid CIC anoir mé ar an Domhnach. Bus luath ó Bhleá Cliath agus bus tráthnóna abhaile. Tá feabhas mór ar chúrsaí iompair, agus níl an tír chomh mór feasta. Déanaim dearmad ar sin. Ba cheart dom comhairle Joe Steve a leanúint níos minice agus an chultúir thiar a bhlaiseadh níos minice. 

B'é seal na gConallach páirt a ghlacadh san togra leanúnach Dinnseanchas. Iarrtar ar beirt scríbhneoir píosa dinnseanchais a scríobh agus a léamh.

Iomann ag ceiliúradh baile fearainn An Machaire (sílim go bhfuil an machaire ceart agam) a thug an file agus an scéalaí Eithne Ní Ghallchobhair dúinn, dar bhfuadach as dorchadas na Taibhdheirce amach faoin dúlra Conallach, agus na snáithe uile dinnseanchais ina reacaireacht - tírdhreach, stair, béaloideas, cuimhní cinn, cosmaeolaíocht. Nuair a reiceann Eithne, bíonn a colainn ar fad san insint chomh maith le guth atá ceolmhar cumhachtach. Barr líonmhar bainte aici as togra caomhnaithe logainmneacha, atá ríthábhachtach agus oiread dóibh siúd a bhfuil an t-eolas acu ag síothlú. 

Gearrscéal dinnseanchais Mórtas Aigne Michelle Nic Pháidín. Lonnaithe i dTóraí na dtonn. Béaloideas agus seanchas ag fáil an cheann is fearr ar sceipteachas chúngaigeanta eolaí. Na snáithe arís láidir ann agus bréidín taitneamhach fite astu. 

Reacaire bhreá í Michelle freisin - glór láidir agus insint a mhúscail íomhánna. 

Bhí deis ansin roinnt ceisteanna a chur agus a phlé, faoi stiúir shéimh eolach Mhichíl Uí Chonghaile. 

Ócáid thar a bheith taitneamhach! 

Rosc Catha Aimhirgín

Bhí an dara léacht Earraigh de chuid Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath ar Déardaoin 20ú Márta. Thug an tOllamh Michael Clarke caint iontach spéisiúil faoin na tuiscintí agus míthuiscintí a baineadh as Rosc Aimhirgín síos tríd na blianta.

Tuiscintí an fichiú céad bunaithe cuid mhór ar saothar  "Le cycle mythologique irlandais et la mythologie celtique" le Henri D'Arbois de Jubainville. Fear ar ghéill scoláirí na Gaeilge dó toisc go raibh sé tar éis litríocht na Gaeilge a chur ar stáitse domhanda. Ach a bhí tugtha do pandéachas, mar a bhí roinnt dóibh siúd a bhí gafa leis an athnuachan Ceilteach. Fearacht AE. Léirigh Clarke ina chaint go raibh tionchar ag na smaointeoirí agus scoláirí ar a chéile. 

Agus go ndearna siad neamhaird den traidisiún Gaelach, na gluaiseanna, ina measc athleagan iomlán ag Mícheál Ó Cléirigh eile, i. An bráthair bocht a bhí i measc ceithre máistir na hannála. Is cosúil go bhfuil LSS garbh ina lámh siúd, agus an téacs céanna i cóip glan i lámh Cúchonnacht Mag Uidhir.

An tátal a bhain Michael Clarke as seo ná gurbh dúshlán atá sa rosc, dúshlán a thabhairt do filí an Tuath Dé an dán a fhreagairt le dán léirmhínithe. Agus nach pandéachas ná mistéir osréalach atá i gceist in aon chor. 

Cáil an bheirt?

Étáin, a leanbh & Máire

Aréir bhí mé féin agus mo chomhbhlagadóir Áine i gClub an tSiúcra chun éisteacht le dís Ráth Chairn Étáin agus Máire Ní Churraoin, i. An Chéad Ghlúin eile. Tá siad feicthe agam áiteanna eile cheana, Féile na Fuaime i gCOBÁC le déanaí, agus gan amhras ar Bhláth na hÓige TG4.

 

Ach b'é seo an chéad uair go bhfaca mé iad i mbun gig dá gcuid féin. Mar is iondúil bhí Máire lán fuinnimh agus spleodair (dá bhféadfaí an fhuinnimh sin a chuir i mbuidéal bheadh an géarchéim aeráide furasta a leigheas!). Tá caidreamh ana dheas ag an mbeirt ar an stáitse, magadh séimh ar a chéile agus orthu féin. 

 

Bhí an seó díolta amach, agus iontas na n-iontas, ar éigin gur aithin mé éinne - ní raibh na gnáth hamhrasáin a bhíonn ag ócáidí Ghaeilge BhÁC ann in aon chor. Is léir go bhfuil pobal dá gcuid féin cruthaithe agus cothaithe acu.

 

Amhráin ar an sean nós a chleachtann siad, corr cheann nua aistrithe, agus cinn as Béarla freisin - caithfear a leagan den bhailéid The Two sisters maille geaitsí Mháire a fheiceáil. 

 

Rud eile suntasach - is caitlicigh cráifeacha nádúrtha neamhleithscéalach iad. And rud is fíor annamh is fíor iontach.

 

Bhí tionlacan acu ó Nathan Carter, bodhránaí nár thug mé a ainm liom agus an sár chruitire Jennifer Leahy.

 

Go dté siad ó neart go neart! 

Bhí orm féin éalú chun bus a fháil mar sin ní raibh deis agam an CD nua Cáil an bheirt a cheannach. Ach ní fada uain Aoine Bhandcamp, agus ar aon nós níl píosa eile plaisteach de dhíth orm!

Draußen brennt der Tempel. Das ist auch ein Gotteshaus.

Mír nua ar https://aonghus.eu/
https://aonghus.eu/lichtenberg.html

Méim ar Aonghus.eu

Dánlann na méimeanna

Gaeilge agus Sean-Ghaeilge. 

Tuilleadh le teacht. 

Baile Ó gCearnaigh nó Baile an Chinnéidigh?: preasráiteas

 

Baile Ó gCearnaigh nó Baile an Chinnéidigh?

Preasráiteas

Siúlóid staire mar chuid de Seachtain na Gaeilge le Energia.

Eagraithe ag Craobh Bhaile an Chinnéidigh de Chonradh na Gaeilge.

Túsphointe: Óstán Radharc na Páirce (Parkview Hotel) A63 FX72

Iompar Phoiblí: Bus L1 (GoAhead) nó 131 (Bus Éireann) ó Bhré. Bus 133 ó Busáras.

Am: 8ú Márta ag 14:00

Treoraí Aonghus Ó hAlmhain, Blagadóir ⁊ Tráchtaire

Cé nár bunaíodh Baile an Chinnéidigh go dtí an 17ú aois, nuair a tháinig Muintir Cinnéide, Gaeil a d’iompaigh go Eaglais na hÉireann, chun cinn, tá an ceantar stairiúil riamh anall. Tá sé i mbarúntacht an Chaisleáin Nua mar ar raibh eastát Ríoga a bhunaigh Rí Eoin "gan talamh" (Jean sans Terre) san 12ú aois. Bhí sé ar teorainn an Pháil, agus na Branaigh agus na Tuathalaigh ag brú isteach i gcónaí, agus á ghabháil scaití. Níor déanadh contae de Chill Mhantáin go dtí 1606. Bhí cath sa bhaile i 1798; agus tá baint ag an mbaile le Robert Monteith a thug gunnaí i dtír i gCill Comhghall i 1916 agus a gabhadh le Ruairí Mhic Easmainn. Tá cuimhneacháin agus iarsmaí na réanna seo le feiceáil sa bhaile nó gar dó. Taispeánfar na hiarsmaí seo le linn an turais agus tabharfar creatlach an scéil. Beidh leagan níos iomláine ar fáil ar https://aonghus.eu/stair_BanC i ndiaidh na hócáide. Agus réiteofar ceist ainm an bhaile as Gaeilge - Baile Ó gCearnaigh nó Baile an Chinnéidigh?

Breis eolais: Aonghus Ó hAlmhain  mise@aonghus.eu

Kevin (Caoimhín) Graham ciorcalcomhrantmk@gmail.com

Leathanach nua ar aonghus.eu

 Maidir leis an suíomh féin: https://aonghus.eu/genesis.html

Dar Zeuss!

Bhí an chéad cheann de sraith 2025 léachtaí poiblí Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath ar siúl tráthnóna Déardaoin.

Thug an tOllamh James Mallory caint éadromchroíoch eolgaiseach ar na scoláirí a thosaigh ag treabhadh goirt an léinn Cheiltigh, dochtúirí ina n-am saor formhór acu. Agus na constaic a bhí rompu roimh teacht ar míniú ciallmhar agus soiléir ar ghaol na Gaeilge agus Cuimrise leis na teangacha Ind-Eorpaise eile.

Constaic inmheánach agus seachtrach. Litriúileachas Bíoblata a d'fhág creideamh daingin gur sliocht Magog mac Iafat mac Naoi daonra iarthar Eoraip. Agus aineolas faoi forbairt fuaimeanna. Agus foclóirí lochtacha. 

Thug sé uraiceacht ar dea-chleachtas PowerPoint freisin! Léiriú agus breis eolais orthu seachas pointí le léamh amach. 

Bhí dlús eolas sa chaint. Táim cinnte gur lean an caibidil ar aghaidh ag an bhfáiltiú, ach bhrostaigh mise liom chuig Féile fuaime COBÁC. 

Pictet's Letter of 1860 to the Ulster Journal of Archaeology on the absence of an authoritative Irish dictionary:

And what do you wait for? Is there any want of means ? With such men as Curry, O'Donovan, Stokes, Siegfried, &c., you have all that is necessary for the work. The Royal Irish Academy is surely in a good position to give the impulse. I cannot believe that the question of money can be any obstacle: an appeal to lrish patriotism would surely provide the necessary funds. All further delays are injurious. The old relics of your language are disappearing , year after year, from accidents, carelessness, fire, or damp. How many irreparable losses have taken place during the last two or three centuries! Preserve at least what still remains, by condensing the substance of them in a Thesaurus, if the means are not forthcoming for publishing them in a complete form. Even if not for the sake of national self-love, you are called on to do so lest you should be anticipated by some foreigner. Zeuss, a German, has already snatched from the hands of your scholars the glory of having raised Celtic philology to the level of modern science. But Zeuss, as far as the ancient Gaelic is concerned, has only explored continental sources of information : and it will be for you to complete his work by the aid of those rich native stores which you still possess.

 The first fascicle of the DIL was published 57 years later in 1913 (by a Norwegian)

Táim fíorbhuíoch de Elizabeth Boyle as m'aird a dhíriú ar an sraith. Faraor, beidh mé as baile dá léacht sise.