An Teachta Dála agus Scéalta Eile

I ndiaidh dom Go dtí an lá bán a léamh (foilsithe ag Éabhlóid, saothar Ciorcal Scríbhneoirí Ghaoth Dobhair) d'fhiafraigh mé ar Twitter an raibh aon rud eile foilsithe ag na mná seachas Máire Dinny Wren (Tá Go mbeinnse choíche saor ar Kindle agam). Luaigh Eoghan an cnuasach seo. Chuir mé fios air ón leabharlann.

Cnuasach tanaí gearrscéalta, cuid acu fíor ghairid.

Thaithin siad liom. Má tá téama ar leith ann, an chaidreamh idir fir agus mná atá ann. Agus faraor an leithcheal a imríonn fir ar mhná. Níl an t-údar i mbun aithisc áfach. Insíonn sí an scéal. Faoin léitheoir an tátal a bhaint as.

Taithí Bhéal Feirste (móide Trioblóidí) agus Tír Chonaill.

Lón machnaimh.

An Teachta Dála agus Scéalta eile
Brighid Uí Mhonacháin
Coiscéim 2013.

Chomh lán floisc le hábhair píobaire

Nuair atá do chlann ar an ollscoil is beag is féidir leat a dhéanamh le tacú leo (lasmuigh de chúrsaí airgid...).

Go háirithe má tá siad ag tabhairt faoi ábhar nach bhfuil scil agat féin inti.

Bhí gníomh deiridh sa chúrsaí céime roimh Fhinn inné. Cur i láthair ar a chumas ceoil. Scrúdú. Ní minic deis agat tacú le do mhac i scrúdú cinniúnach.

Ach ceolchoirm a bhí ann freisin agus mar sin bhí mo nuachar, m'iníon agus mé féin i Halla John Mc Cann i Rae Chatham inné i bhfochair an bpainéal scrúdaitheoir. Bhí cairde agus comhghleacaithe le Fionn ann freisin, agus daichead nóiméad aige le dul i bhfeidhm orainn.

Idir seinm agus cur i láthair. Tá ginealach an ceoil tábhachtach i measc aos ceoil traidisiúnta. "Fuair mé an bport seo ó sheinm ó leithéidí seo nó ó chnuasach a leithéidí siúd". Níos fearr fós má tá scéilín barrúil ag dul leis.

Tá aistir fhada curtha de ag Fionn ó spreag seinm Con Durham, beannacht Dé lena anam, é leis an deannach a bhaint de foireann cleachtadh píb a bhí ag a mháthair. Bhí deis aige roinnt a fhoghlaim ó Con sular sciob ailse eisean uainn.

Is mó máistir a d'fhoghlaim sé uaidh ó shin. Agus inné bhí dalta leis féin ag éisteacht...

Bhí tionlacan éagsúla aige le míreanna éagsúla agus na píob uilleann nó an fheadóg mhór á sheinm aige. Bodhrán (Jack Ó hAonghusa, a chomhbhádóir i Préachán). Mandola (Joey Doyle). Cláirseach (Rachel Ní Dhufaigh, chomhbhádóir eile). Batiste ón Fhrainc lena mhusette.

Bhí díséad na bpíb iontach maith. Chonaic ná méara ag saothrú ach ní raibh mo chluasa in ann idirdhealú idir ceol na bpíb uilleann agus an musette.

Ceol éadrom ard.

Codarsnacht ab ea an amhrán gan tionlacan a d'fhoghlaim sé ó Antaine Ó Faracháin, i. Leagan Chonnachta den mBonnán Buí. Véarsaí aige thar mar a chloistear go hiondúil.

Chuir sé na píob ag caint dúinn ansin. Scéal Cath Chéim an Ois ó 1649 agus Alastair Mac Giolla Choda (measaim!).
Máirseáil ann. Trumpa an fhogha. Caismirt na gClaíomh. Páirc an áir á chuardach. Bás gan choinne. Caoineadh na mBan - a mháthair Ultach, a bhuime Laighneach, a nuachar Mhuimhneach.

Bhí an seomra chomh meirbh go raibh na píob ag fulaingt agus giolcaigh as cruth.

Ach d'éirigh leis teacht go ceann scríbe le dhá fhonn Duibhneach, áit a bhfuair sé go leor ceoil thar na blianta. Port de chuid Cormac Bhegley agus Camino a athair Bhreandáin.

Tá súil agam go ndeachaigh sé i bhfeidhm ar na scrúdaitheoirí!

Lón le Lon Loch Lao

Mheall seoladh leabhair Myra Zepf, Nóinín, ó thuaidh mé. Bhí mé ann sách luath le scroid eadra a bheith agam i mBia, bialann an Chultúrlann. Bhuail mé ann le hEoghan Ó Néill (arís) agus Máirín Hurndall (don gcéad uair sa fíorshaol). Bhí comhrá taitneamhach agam léi. Deir sí go bhfuil fúthu clár leabhair a dhéanamh ar Raidió Fáilte. Ba mhithid!

Ba é  Dónall Mac Giolla Chóill (ball den gcumann líonmhar úd iar eagarthóirí ar iar foilseacháin Ghaeilge) a bhí mar fhear an tí agus bhí dreas cainte agam leis siúd agus le go leor eile. Chuir sé iontas orm go raibh tuairim ag Séamus Mac Seáin cé mé féin...

Chíor mé cúrsaí Opera le Seán Ó Muireagáin, fiú...

Cuideachta caoin.

Bhí an seoladh féin iontach pléisiúrtha.

Bhí Dónall ina fhear an tí bríomhar greannmhar.

Sheol Caoimhe Ní Chathail (dorcha) an leabhar, ag insint dúinn go mbeadh Caoimhe óg ar bís dá mbeadh a leithéid de leabhar ar fáil di. Aontaím go bhfuil Myra tar éis cloch fiúntach a chuir sa bhearna litríochta do na déaga. Tá súil agam go mbeidh breis uaithi amach anseo.

Úrscéal saor véarsaíochta is ea Nóinín, dánta gairide gach caibidil, agus léigh Myra roinnt de na dánta (gan an phlota a mhilleadh barraíocht).

Bhí roinnt ama agam i ndiaidh an seoladh roimh an bus abhaile agus shiúl mé faid
Bhóthar na bhFál go foirgneamh nua galánta Raidió Fáilte.

Is páiste de chuid na 1970í mise, as Deisceart Bhaile Átha Cliath. Tá go leor sreang deilgneach fós ar an teorainn i m'intinn agus samhlaím fós go bhfuil na Sé Chontae i bhfad i gcéin agus deacair teacht orthu. Níl anseo ach an dara uair dom sa Chultúrlann agus b'fhéidir cúig nó sé cuairt gairide tugtha ar Bhéal Feirste agam.

Cé go bhfuil an sreang deilgneach laghdaithe ag an turas seo, mar sin féin cuireann na greamáin ag cuir fainic ar dhaoine gan comhoibriú leis na péas, na clocha cuimhne do Óglaigh agus na múrmhaisiú cogaí atá líonmhar ar
Bhóthar na bhFál mo sháith mí chompord orm! (Tá aicmeachas ag baint leis an míchompord freisin ar ndóigh. Doicheall meánaicmeach roimh fágáil an chrios compoird).

Bhí faoiseamh áirithe orm mar sin caifé an Lon Dubh i bhfoirgneamh Raidió Fáilte a bhaint amach.

Foirgneamh nua ghalánta, inspioráid ó dhán ársa :

Int én bec
ro léic feit
do rinn guip
glanbuidi:
fo-ceird faíd
ós Loch Laíg,
lon do chraíb
charnbuidi.

Tá cuma an litir L ar an bhfoirgneamh, urlár na talún níos leithne ná an dá (trí?) urlár eile. Fuinneoga móra, go leor solas. Ar leibhéal na talún tá painéil miotail ar féidir iad a bhogadh ós comhair na fuinneoga istoíche. Dath an óir orthu. Filíocht sa chló Ghaelach orthu, le litreacha curtha in iúl le poill bheaga.

Cuanna.

Bhí babhla anraith agus cupán caife agam sa Chaifé ar urlár na talún, ansin thug bainisteoir Raidió Fáilte turas an fhoirgnimh dom. Spás go leor stiúideo agus cruinnithe agus oifige. Oscailte geal.

Deartha go ciallmhar, beag ionadh go bhfuil sé san áireamh do dhuais ailtireachta.

Go n-éirí go geal le Raidió Fáilte ina mbaile fhairsing nua.

Agus má tá deis agaibh, bainigí sult as an súp sa chaifé mar a rinne mise.

Tá súil agam go mbeidh mé ar ais....

Áireamh leictreonach vótaí

Chuir Dennis ceist ar Twitter ar ball, nach bhféadfaí ríomhchlár a dhearadh chun an córas vóta amháin inaistrithe a chuntas go gasta.

Rinne an rialtas faoi Bertie Ahern iarracht vótáil leictreonach a thabhairt isteach chun fáil réidh leis an "oul peann luaidhe". Theip ar an iarracht de bhrí gur chlis ar mhuinín an phobail an.

In iarracht muinín a chothú lorg an rialtas tairiscint ar phromhadh neamhspleách bogearraí ar an gcóras. Rinne mé féin iniúchadh ar na cáipéisí tairisceana thar ceann m'fhostóra. Chinneamar sa deireadh gan dul ar aghaidh leis an dtairiscint.

Ach thug sé léargas dom ar an bhfadhb.

Bhí deacrachtaí leis na hinnill, ach d'fhéadfaí iad sin a leigheas. Cúis mór leis an easpa muiníne ná gan taifead páipéar a bheith ar vótaí. Bheadh sin furasta le leigheas.

Ceist eile ar fad an áireamh. Mar atá faoi láthair tá gné "randamach" le athdháileadh an farasbarr vótaí nuair a shroicheann iarrthóir an cuóta le bheith tofa. Fágann sin gur féidir le toradh éagsúil a bheith ar athchomhaireamh. Tá go leor de na rialacha a bhaineann leis bunaithe ar fasaigh ó chásanna cúirte. Bhí na cáipéisí a cuireadh ar fáil don forbróir bogearraí breac le cásanna speisialta agus leasaithe.

Le bheith inphrofa is gá do bhogearra a bheith cinnteachaíoch. Is gá bheith in ann tuar go cruinn cén toradh a bheidh ar inchur ar leith.

Má tá gnéithe randamach ann, ní féidir sin a chinntiú.

Cé go raibh go leor trácht ar an bogearra bheith in Ísiltíris agus an bunachar a bheith mí shábháilte agus araile b'é easpa cinnteachta an algartam buille maraithe na muice don gcóras leictreonach.

(I Pascal ach ag comhlacht Ísiltíreach a scríobhadh an bogearra. Bhí ainmneacha athróga agus roinnt de na tagairtí mínithe in Ísiltíris, b'shin cúis an luaidreáin. Constaic do chigireacht a bhí ann. Ach ní fál go haer).

Má táimid le córas leictreonach a bheith againn beidh gá le halgartaim (níos fearr) atá cinnteachaíoch a dhearadh. Ós rud é go bhfuil ar chumas ríomhaire gach uile ballóid a chuir san áireamh d'fhéadfaí fáil réidh leis an ngné randamach.

Ceist eile an mian leis an mbunaíocht sin. Is spóirt ag go leor anoracs polaitíochta an áireamh fhada.

Nuair a rinneadh feidhm a bhaint as an gcóras ar bhonn trialach in olltoghchán amháin i dtoghcheantar ar leith, chaill Nóra Owens a suíochán laistigh de faitheadh na súil. Rud a ghoill go follasach uirthi. Tugann an áireamh mall deis ag iarrthóir dul i dtaithí go mall ar an dtreo, an bua nó teip atá i ndán.

Bheinn féin i bhfách le córas níos éifeachtaí, ach ba ghá an algartam a dhearadh i dtosach.

Agus pé bogearraí a úsáidtear a bheith foinse oscailte, profa agus cruthaithe.

Kintsugi liteartha

Fear geal díreach meánaosta meánaicmeach mise. Pósta le ceathrú céad anois. Socair i mo cholainn agus craiceann. Creideamh agam mar thaca. Ní sháraím aon gheis de chuid an sochaí. Ní luíonn bróg an tsaoil trom orm. Ní cheistím agus ní cheistítear m'fhéiniúlacht. Fiú más de mhionlach a bhfuil Gaeilge agam ní chuireann sin de mhairg orm ach corr racht cantail. Tuigim go bhfuil pribhléid go leor agam.

Sé go raibh Marcus Mac Conghail le bheith mar fhear an tí a mheall go hócáid Áras Scríbhneoirí Éireann i Smock Alley Dé hAoine mé. Ócáid dhá theangach a bhí fógartha.

Ní raibh sé baileach mar a bhí súil agam leis.

Bhí ardán á chuir ar fáil do dhaoine atá ag dul do phrintíseacht de chineál in áras na scríbhneoirí chomh maith le daoine a chuir iad féin isteach, agus bhí beirt aoi speisialta.

Níor thug mé liom ainmneacha gach a reic. Bhí na mná i dtreis agus beirt trasinscneach. Bhí go leor streachailt le hinscne, le chollaíocht, le searc, le teacht ar féin tuiscint.

Maith go leor, bhí cuid den scríobh ámh. Bhí teacht i láthair níos fearr ag daoine thar a chéile. Dhá dtrian damhsa gothaí, dhá dtrian reacaireacht guth.

Bhraith mé go raibh pian aigne i go leor den scríobh. Iomrascáil féiniúlachta. Col le cruth colainne agus cúng an ghnáis. Ceal taithí agamsa níor theagmhaigh sciar de na saothair liom. Ach ní tomhas ar a bhfiúntas sin.

Ní mian liom bheith uasal le híseal. Ní thuigeann an sách an seang.

Mhothaigh mé go raibh pian ann. Pian intinne.

An samhail a rith liom ar ball ná kintsugi. Ealaíon Seapánach ina ndeisítear soitheach briste cré le hábhar luachmhar, ór abair. Soitheach láidir álainn an toradh.

Ní thig liom gach duine a reic a lua, ach tá roinnt a chuaigh i bhfeidhm go háirithe ormsa.

Chuir Marcus tús le himeachtaí lena dhán i gcuimhne Nuala Nic Con Iomaire, bean a raibh an aithne agam uirthi, aithne níos fearr ná ar a hathair Liam a chuir muid le déanaí. Bhí tionlacan ag Marcus óna mhac Naoise ar an dord leictreach. Tá smacht ar leith ag Marcus ar a ghuth, reacaireacht atá i gcónaí ar tí briseadh isteach ina chanadh.

An bheirt aoi speisialta:

Scríbhneoir foilsithe i Nicole Flattery a léigh scéal as a cnuasach Show them a good time. Léitheoir cumasach í agus bhí línte grinn a aimsigh a sprioc i gcónaí. Scéal a mheabhraigh Kafka dom.

Ba é Ifor ap Glyn, file náisiúnta na Breataine Bige an aoi eile. Chuir sé a reacaireacht i láthair as Gaeilge agus Béarla. Bhí an filíocht féin as Breatnais dar ndóigh, agus is don gceol san reacaireacht is mó a thug mé suntas. Ní raibh mé iomlán dall ar an mbrí, toisc go raibh aistriúchán curtha ar fáil ag Ifor dúinn. Grá athair, grá tíre, grá teanga, téamaí a labhair liom féin.

Triúr eile a chuaigh i bhfeidhm go mór orm.

Colm Mac Gearailt. Duibhneach. Staraí. Aisteoir i Ros na Rún. Trí phíosa a reic sé, péire as Gaolainn faoi deoraíocht agus an taca a thugann cuimhní ar an mbaile do dhuine. As Béarla reic sé píosa faoistinúil faoi a bhod ag diúltú feidhmiú de bharr ól agus an toradh ar an gcomhriachtan teipthe ar meon lánúin agus an siar agus aniar.

I measc na píosaí próis a d'aithris Chandrika Narayanan-Mohan bhí duan molta grá do Bhaile Átha Cliath, leis an líne iontach faoi bheith ag mothú clocha le "bonn chomh tanaí le sciathán féileacán". Bean siúlach scéalach.

Saothar samhlaíoch is mó a bhí i gceist. An eisceacht ab ea Sam Cox a rinne píosa iontach a léamh as tuairisc faoi Synaesthesia - nuair a bhíonn céadfaí ag trasnáil ar a chéile, go mblaiseann duine fuaim nó go bhfeiceann siad dath in ionad fuaim. Píosa fuinte a bhí ann, curtha i láthair go snasta.

Tríd is tríd is oíche ana mhaith a bhí ann. Lón marana go leor.

Tá sraith pictiúir ón ócáid ar mo fhotha Twitter.

O Isis und Osiris....

I measc an seachtú cúig rud atá ar bun ag mo mhac Fionn faoi láthair, tá sé sa chór san Ceoldráma Die Zauberflöte atá léirithe ag an Irish National Opera.

Tá caidreamh fhada againn mar theaghlach le ceoldráma seo Mozart. Go deimhin bhí a mháthair i gcór na páistí san Staatsoper i mBeirlín Thoir. Fonn uirthi Papageno a shábháil ón gcroch.

Schöne Mädchen, denkt an mich,
Will sich eine um mich Armen,
Eh' ich hänge, noch erbarmen,
Wohl, so laß ichs diesmal seyn!
Rufet nur -- ja, oder nein! 

Chonaiceamar san Staatsoper le chéile é sna 1990í i léiriú taibhsiúil ach sách traidisiúnta. Arís ins na 2000í i léiriú ciorruithe de chuid an Opera Theater Company, a bhí ag cuir ceoldrámaí ar stáitse an Pavilion le líon fíor bheag amhránaí - ceathrar measaim - agus ceoltóir.

Tá DVD againn le puipéid ag déanamh an aisteoireacht.

Tá na seacht n-aithne mar sin againn ar eachtraí Tamino, Pamina, Sarastro, Banríon na hOíche agus Papageno.

Bhí deis ag mo nuachar agus iníon é fheiceáil tráthnóna Déardaoin agus chonaic mé féin oíche Déardaoin é. (Mar sin ní fhacamar baileach an chliar céanna)

Tá léiriú Irish National Opera iontach spéisiúil. Tá an dráma lonnaithe acu i dteach mór Éireannach san ochtú aois déag. Cleas éifeachtach, go háirithe leis an stiúradh. Thug mé faoi ndeara ar dhóigh nach ndearna go dtí seo díreach cé chomh gránna atá na tuairimí i leith na mban a léirítear.

Léirítear Teampall Sarastro mar an rud a bhí in intinn Emanuel Schikaneder agus Mozart, eadhon cruinniú de chuid na masúin ag cuir cuma shollúnta ar club sotalach na bhfear.

Mar a sheasann Lukas Jakobski (Sarastro) cloigeann is guailne go corpartha ós cionn an chliar, ba suntasaí a chanadh is aisteoireacht. Iarracht de chruálacht lom á léiriú aige le miongháire sotalach ar a bheola.

Thug mé suntas freisin do Padraic Rowan (Sprecher) a bhí ag tabhairt dúshlán Sarastro le gothaí cúramach.

Ba é Gavan Ring (Papageno) áfach an laoch domsa. Gutmensch lán grinn. Dó féin a scríobh Schikaneder an ról seo an chéad lá agus bhí go leor spraoi ag baint le léiriú Gavan idir gothaí is greann.

Baineadh casadh as an deireadh nuair a shéan Pamina an chaille pósta is theith na deora léi. Ar ball tugann Tamino a bhrat chuici.

Bhí m'iníon fiosrach faoi cad a bhí i gceist. Bhí mearbhall áirithe orm féin. Tar éis mo mharana a dhéanamh, measaim gur diúltú don dtuiscint chúng ar ról fear agus bean a bhí ann.

Rud a léiríonn go dtig le healaíon casadh a bhaint as seanscéal ach fós bheith dílis don libretto! (Ní ciardubhán ab ea Monostratos ach oiread, cé nach ndeachaigh an casadh áirithe sin i bhfeidhm chomh maith céanna orm).

Oíche pléisiúrtha a bhí ann dom agus lón machnaimh freisin.

Tá áthas orm gur spreag a chanadh sean nós daoine Fionn a mhealladh i dtreo an ceoldráma. Gné eile dá chumas is mianach ceol á fhorbairt.

O Isis und Osiris, schenket
der Weisheit Geist dem angehenden Musiker !
Die ihr der Wandr’er Schritte lenket,
Stärkt mit Geduld ihm in Gefahr.

Laßt ihm der Prüfung Früchte sehen,...

Baoite

Tá Darach Mac Con Iomaire ar thús cadhnaíochta i ndrámaíocht na Gaeilge, ar ardán agus ar scáileán.

Scríbhneoir géarchúiseach. Dhá bhliain ó shin bhronn Amharclann na Mainistreach Coimisiún ar dráma a scríobh. Baoite an toradh. Léiríodh i dtosach anuraidh é san Taibhdhearc. Bhí fonn orm dul siar ach níor éirigh liom. Bhí mé ag tnúth leis an deis é fheiceáil agus thapaigh mé faoi dheireadh Dé Máirt seo caite é.

Tá Darach tar éis ár stair le déanaí a scagadh agus a spíonadh agus leagan dlúth de a chuir romhainn. Tragóid - tragóidí dáiríre — sa chiall bunaidh atá ann. Tréithe na carachtair féin, tréithe a d'fhéadfadh bheith ina suáilcí i gcúinsí eile, a tharraingíonn tubaiste orthu.

Bíonn ar dráma stáitse feidhm a bhaint as cliar bheag chun pobal níos leithne a chruthú. Ceathrar atá anseo, baill aon teaghlaigh. (beirt eile go sealadach, agus go deimhin an lucht féachana féin, i bhfíor thús an dráma agus cruinniú poiblí ar stáitse).

Athair. Mac. Iníon. Cliamhain isteach.

Teannas eatarthu ó thús. Bagairt seachtrach ó chomhlacht fraiceála. An lánúin óg céasta ag aimride. Toradh ar mian clainne a chuir siar ar mhaithe le cúram máthair. Fiacha arda chun íoc as ivf. Gan éifeacht.

Diaidh ar ndiaidh treisíonn na tubaistí agus nochtar rúin a mhíníonn an achrann i gcroí an teaghlaigh. Grá curtha as a riocht ag tubaiste. Táimid soghonta ag an dream a bhfuil grá againn dóibh agus ní bhíonn ach screamh thanaí ar na coilm.

Tugann Diarmuid de Faoite sár léiriú ar chéastacht feargach an mhic Tom. A phéin is a fhrustrachas soiléir i ngach gotha agus béic. Athar fuar faoi smacht ar éigin Pat (Macdara Ó Flatharta). Tá ról níos deacra ag Sorcha Ní Chéide, mar is pian príobháideach nach nglactar leis go poiblí an aimride agus an cailliúint linbh. Chailleamar féin beirt. Bhí muirir mhór ag mo mháthair ach i ndiaidh sin is uile bhí tionchar mór ag a breitheanna anabaí uirthi, ní áirím an mhac a fuair bás go tobann i ndiaidh sé seachtain. Bheadh pian níos doimhne i gceist le haimride, pian nach dtig liom a shamhlú. Pian a chuireann Sorcha i láthair le gothaí beaga éifeachtacha.

Tá ról deacair ag a céile freisin. Idir na frontaí. Ag iarraidh tacú lena bhean ach imníoch faoin dtodhchaí agus baol na fiacha. Gan cumhacht i gcoinne tubaiste breith anabaí. Cuireann Eoin Ó Dubhghaill an streachailt stuacach i láthair go fíor mhaith.

Is téamaí uilíocha iad seo, ceisteanna a bhaineann linn ar fad ach iad treisithe go healaíonta.

Cuireann an dearadh stáitse agus soilse leis an treisiú. Gan trácht ar cheol Maitiú Ó Casaide agus Saileog Ní Cheannabháin.

Léiriú fuinte fiúntach atá ag díol amach an Péacóg oíche i ndiaidh oíche. Agus atá ag mealladh daoine gan Ghaeilge. (Bhí rang Ollscoile Meiriceánach ann an oíche a raibh mise ann agus chuala siosarnach spreagtha uathu. Bhí deis acu ina dhiaidh cúrsaí a phlé le Darach agus an chliar).

Ina fhianaise sin is cúis imní nach bhfuil faic cloiste agam faoi bhreis coimisiún a bheith dáilte.

Cinnte tá obair teilifíse ann (agus obair faighte i Ros na Rún ag an gcliar ar fad i measc rudaí eile).

Ach is scil ar leith atá i gceist le drámaíocht ardáin agus téann sé i bhfeidhm ar dhóigh eile ar an lucht féachana. Éifeachtach.

Faoi mar atá rudaí is gá do gach léiriú lucht féachana a thógáil as an nua.

(Rinne Ciara Ní É ana obair anseo)

Tá súil agam nach mbeidh mé ag fanacht cúig bliana eile ar dhráma gairmiúil san amharclann náisiúnta.

Tá leithéidí Aisteoirí Bhulfin thar barr.

Ach tá scoth aisteoirí agus scríbhneoirí againn agus é dlite dóibh bheith ar ardán a ndiongbhála.

Herland

Liosta de deich úrscéal ficsean eolaíochta le mná a scaip Nnedi Okorafor ar Twitter a chuir an t-úrscéal gairid seo ar mo shúile. (Bhí ceithre cinn acu léite cheana agam). Tugann ficsean eolaíochta agus samhlaíochta deis scagadh a dhéanamh ar rólanna agus tréithe a bhaineann le hinscne agus collaíocht. Rinne Ursula le Guin é sin go héifeachtach. Céim níos faide a théann Charlotte Perkins Gilman san úrscéal seo, ag samhlú tír ina bhfuil ard sibhialtacht ach nach bhfuil ann ach mná.

Duine de thriúr fear óg Meiriceánach an reacaire. Cairde. Fear saibhir, lothario ceart. Dochtúir agus bitheolaí. Socheolaí an reacaire féin. Tá siad ar thuras taiscéalaíochta i measc na "daoine fiáine" nuair a chloiseann siad ráflaí faoi "tír na mban". Faigheann siad nod nó dhó go bhfuil a leithéid ann agus beartaíonn turas.

Sáite mar atá siad i bhfireannachas tús an chéid seo caite ní féidir leo saol riartha ag mná amháin a shamhlú.

Sin a aimsíonn siad áfach. Tír dúnta isteach ag sléibhte. Maraíodh na fir ar fad dhá mhíle bliain ó shin. Partanaigineas a thug an pobal slán. Iad anois ina hardsibhibhialacht. Garraí torthúil déanta dá tír. Beartas ilghlúin pleanála. Máithreachas coiteann agus siúrachas, oideachas cúramach cnámha a pobail. Idéal álainn. Bhain an údar freang amháin asam nuair a luaigh sí gur "Airiasach" a bhí pobal na mBan. Ar ndóigh ní raibh an smál céanna is atá anois ar an téarma i 1915 ach ba chúis díomá dom an chiníochas.

Úrscéal gairid atá ann, ach tugann an codarsnacht idir an triúr fear, agus an dóigh stuama a phléann Poblacht na mBan leo deis don údar go leor smaointe a chíoradh.

Lón machnaimh spreagúil agus fós úr (faraor) cé gur i 1915 a foilsíodh i dtosach é. Greann éadrom íorónta a ligeann di síolta smaointe tromchúiseacha a chuir beagnach i ngan fhios.

Spideog spreagúil scéalach

Bíonn dornán ócáid Gaeilge ag Féile Idirnáisiúnta Litríochta Átha Cliath gach bliain. Agus mé ag iniúchadh an suímh féachaint cad a bhí romham i mbliana chonaic mé go raibh Robin Stevens le bheith ag caint freisin. Tá m'iníon gafa le cérinnecháin faoi láthair. Agatha Christie agus a mhacasamhail. Ina measc an sraith úrscéalta seo le Robin Stevens. Cailíní i scoil chónaithe Sasanach sna tríochaidí iad a bleachtairí, duine acu ó Hong Kong. Sin a bhfuil d'eolas agam féin orthu, níl siad léite agam! Ach bhí sceitimíní ar m'iníon agus cheannaigh mé péire ticéad. Is maith go ndearna go luath mar díoladh amach an ócáid.

Sin an toisc a fuair mé mé féin inné in Amharclann Scabhat Smock. Timpeallaithe ag máithreacha agus iníonacha sna luath déaga. Corr bhuachaill ceart go leor, agus dornán athair. Dualgas athartha a thug ann mé agus dáiríre ní raibh mé ag súil le mórán dom féin ann. Bhí dul amú orm.

Cainteoir spreagúil líofa í.

Thug sí cuir síos (léirithe le roinnt pictiúir roghnaithe go cúramach) ar an dóigh a rinneadh scríbhneoir di.

A tógáil neamhghnách. Rugadh i Santa Cruz Mheiriceá í, ach chaith sí mórchuid dá hóige i dteach diamhair Máistir an Choláiste i gColáiste Pembroke Oxford. Teach dorcha inar mheas sí gach rud a bheith ró-mhór di. Uaigneach. Taibhsiúil. Scoite amach ó leanaí eile sa dóigh is gurb éigin spraoi leo a phleanáil go cúramach.

Ba léitheoir í gan amhras. Fearacht a hathair roimpi. A spreag í chun Agatha Christie a léamh — ach iarracht a dhéanamh an phlota a réiteach í féin.

Bhí sí ag scríobh léi ó aois a sé. Printíseacht fhada. Ina measc cumadh scéalta lán paisean agus formad faoina bréagán Sylvanian Families (gné a mheabhraigh Boxland óige CS Lewis dom).

Labhair sí faoin céad úrscéal ina sraith a scríobh di féin mar gur shíl sí é bheith ró ait. An chaoi gur dhiúltaigh gníomhaithe agus foilsitheoirí dó, toisc dúnmharú bheith mí-oiriúnach do leanaí.

Ach gur ghlac gníomhaire agus foilsitheoir leis faoi dheireadh - agus bhí rath air. Oiread ratha gur scríbhneoir lán aimsire í agus ocht leabhar foilsithe sa sraith go dtí seo.

An streachailt a bhí ann idir a post agus a scríobh. (Faraor ní bhíonn an deis ag scríbhneoir Gaeilge éirí as post!)

Roimh glacadh le ceisteanna léirigh sí conas creatlach scéil mistéir a chumadh:
Na gnéithe :
Suíomh
Íospartach
Fianaise
Amhrasáin
Réiteach

Fuair sí moltaí ón lucht féachana do gach ceann acu, ag cuir moltaí ar vóta. Ag tabhairt noda - gur gá an suíomh a bheith dúnta.

Níorbh fada go raibh stiúrthóir scannáin marbh ag oíche oscailte a scannán nua! Sáite ag fear on gcomhlacht a bhí in iomaíocht léi. Formad agus saint !

Ghlac sí go fial agus dáiríre le ceisteanna na mná óga agus thug freagraí ciallmhara stuama. Agus chaith breis is uair a chloig i ndiaidh na hócáide ag síniú leabhair agus ag freagairt ceisteanna aonair.

Teacht i láthair taitneamhach spreagúil. Shamhlóinn gur leasaigh sí síolta an scríobh i measc go leor dá lucht éisteachta agus go mbláthóidh roinnt dá bharr.

Táim thar a bheith sásta gur chuir mé an cheist faoi bhráid m'iníon!

Préachán, Préachán ar an Áth

Bhí cónaí ar an bhfile Séamus Heaney sa Ghleann Mór lámh le hÁth na Fuinseoige i gCill Mhantáin. I measc a dhánta tá aistriúchán ar dhán Sean Ghaeilge, an Lon Dubh. Rud a thug ainm d'fhéile ceoil agus filíochta a bhí ar bun sa bhaile an deireadh seachtaine seo. 

        Int én bec
        ro léic feit
        do rinn guip
        glanbuidi:
        fo-ceird faíd
        ós Loch Laíg,
        lon do chraíb
        charnbuidi.

Bhí ceolchoirm ar leith ann do cheoltóirí óga áitiúla san Ionad Oidhreachta atá ainmnithe as Heaney. Ó éan dubh eile a fhaigheann Préachán a n-ainm - triúr ceoltóir traidisiúnta, Rachel Ní Dhufaigh (cláirseach),  Jack Ó hAonghusa (Feadóg mhór, bodhrán - nár sheinn sé - agus guth) agus mac liom, Fionn Ó hAlmhain (feadóg mhór,, píb uilleann, Viola da Gamba, guth). Sular tháinig siadsan ar an stáitse áfach bhí fear óg eile air, atá ag staidéar ar ardscoil cheoil  Ollscoil Teicneolaíochta Bhaile Cliath mar atá an triúir.

Teanór é Stephen Walker agus chan sé roinnt Lieder le tionlacan méarchláir, as Iodáilis, Béarla agus Gearmáinis.  Taispeántas snasta a thug sé uaidh agus líon a ghuth an seomra.

Deirtear nach bhfuil ceol ag Préachán
Ach níl sé ceart ná cóir sin a rá

(Mo leithscéal le Tadhg Mac Dhonnagáin as a fhocail a ghoid) Thaitin ceol an go mór liom. Ach chuaigh an cuir i láthair i bhfeidhm orm freisin, an dóigh ar chaith siad caideanna chuig a chéile agus iad ag cuir na píosaí i láthair. "Giotár le bogha" an Viol dar le Fionn agus é féin agus Rachel ag déanamh tionlacan ar Jack ag canadh amhrán agóide Close the coalhouse door. Chan Fionn Cuaichín Ghleann Néifinn. Sheinn siad scata port agus ríl freisin. Comhcheol cuanna. Snas air.

Chuireadar clabhsúr leis an choirm tríd Stephen a thabhairt ar ais agus amhrán a chum Anraí VIII roimh teacht i gcoróin dó a sheinm - 'Pastyme With Good Companye'

Is cinnte gur deá chomhluadar iad chun tráthnóna nó níos mó aimsire a chaitheamh leo!

Máthair an Fhiaigh

Ar lá na Filíochta le déanaí tarlaíonn sé go bhfaca mé físeán de Dhairena  Ní Chinnéide ag reic filíochta faoi dhó. Dán faoin nGaeilge le Mícheál Ó hAirtnéide, agus dán dá cuid féin ag léiriú ómós do Sheoirse an Chaifé Liteartha. 

Spreag sé sin mé le súil a chaitheamh ar seilf (bheag) na Gaeilge i leabharlann Mhullach Íde. Bhí súil agam rud éigin le Ó hAirtnéide a aimsiú mar nach bhfuil faic dá chuid léite agam (tá sé iarrtha agam ar iasacht idir leabharlainne). 

Tá scríofa agam cheana faoin Trodaí, cnuasach dá cuid a léigh mé traidhfil blianta ó shin. 

Bhí na dánta sin trodach don gcuid is mó, streachailt an ghrá agus an tsaoil. 

Carraig mara i gCorca Dhuibhne is ea Máthair an Fhiaigh (Go gcosnaí Dia tú ar an fiach is a mháthair!) 

Tá sciar de na dánta seo ar maos i ngrá d'Iarthar Dhuibhneach, áit dúchais an fhile as a bhfáisceann sí neart agus neart filíochta. (Ceantar atá siúlta go minic agam féin agus mo chroí istigh ann). 

Tá rannóg eile lán le grá máthartha dá mac. 

Ceann eile fós ag ceiliúradh go macnasach tig dá cuid féin a bheith aici faoi dheireadh agus í in ann é chuir in oiriúint di féin de réir a toighis. 

Rannóg faoi thréimhse oibre san Eoraip. 

Níl na nótaí dorcha in easnamh go hiomlán ach ar an mórgóir is ceiliúradh ar aoibhneas na beatha an cnuasach seo. Ardú meanman. 

(Corr amharc a chaith mé ar a leaganacha Béarla, nuair a bhí mé éiginnte faoi fhocail.)

Táim sásta gur ghéill mé don spreagadh! 

 Máthair an Fhiaigh/The Raven’s Mother 
 Dairena Ní Chinnéide
 Cló Iar-Chonnacht
Tagairt: 9781905560271 

Go dtí an lá bán

 Go dtí an lá bán 
Cnuasach gearrscéalta
Máire Dinny Wren
Máirín Uí Fhearraigh    
Brighid Ní Mhonacháin
Síle Uí Ghallchóir

Tháinig cóip léirmheasa den cnuasach láidir gearrscéalta mo threo. Saothair a fuineadh as obair Chiorcail Scríbhneoireachta Ghaoth Dobhair.

Scéalta atá ag tarraingt as taithí saoil agus béaloidis. Cuimhní ar na trioblóidí agus ar thréigeadh Oileán Gabhla. Scéal chaoin faoi lánúin ag dul ó aithne a chéile de bharr néaltrú a bheith ar an mbean.

Scéalta láidre corraitheacha.

Tá leabhar foilsithe ag Máire Dinny Wren ó shin agus leaganacha de roinnt de na scéalta seo ann. Fuair mé amach ó Eoghan Mac Giolla Bhríde go bhfuil cnuasach i gcló ag Brighid Uí Mhonacháin freisin agus tá sé iarrtha ón leabharlann agam.

Déanann an teach foilsitheoireachta Éabhlóid cúram ar leith de chanúint Thír Chonaill agus tá saibhreas ar leith cainte chomh maith le scéalaíochta sa leabhar seo. Cuireann sé go mór leis go bhfuil dhá CD ag dul leis agus réimse daoine ag léamh na scéalta go taitneamhach soiléir.

Saothar thar a bheith fiúntach.

Bis orat qui bene cantat

Tar éis titim bhalla Bheirlín fuair Thomas Richter, ealaíontóir, cuireadh taispeántas dá shaothar a chuir ar bun sa Ghaillimh. In Áras na nGael más buan mo chuimhne. Bhí an bhean a bhfuilim pósta léi i measc an dreama a chuaigh siar don seoladh. Tholg sí spéis sa cheol Gaelach.

Ag an am is ceol na meánaoiseanna a bhí á sheinm aici, ach go raibh ceol eaglasta á seinm roimhe sin aici. Rud a mheall isteach san eaglais Liútarach í agus í sna déaga déanacha.

An spéis sa cheol Gaelach a thug isteach i tábhairne Éireannach i mBeirlín í. Tnúthán an dúchais a d'fhág mise san áit céanna. Cinniúint? Pé scéal é chuamar le chéile chuig Féile ceoil Albanach san HdK go gairid ina dhiaidh sin. Catherine Anne MacPhee a rá go raibh thart ar dhá mhíle duine sa halla. An líon céanna a bhí ar a hoileán dúchais. Nár chan sí riamh d'oileán iomlán...

As an suirí d'eascair pósadh. As an bpósadh triúr clainne. Fionn duine acu.

Más buan mo chuimhne is leis an bhfeadóg stáin a thosaigh sé féin agus a dheartháir níos sine. Fearacht go leor.

Tá sé de nós againn ó 2003 saoire a chaitheamh i gCorca Dhuibhne. Is ann a casadh Con Durham, beannacht Dé lena anam, ar Fionn agus bhí sé spreagtha ag an bpíb uilleann. Tharla sé go raibh foireann cleachtadh píb ag Uta ón uair úd i mBeirlín agus chrom sé ar foghlaim. Fuair sé a chéad ceachtanna ó Chon agus muid ar saoire thiar. Bhí sé sáite i gcúrsaí Comhaltas Ceoltóirí Éireann. Agus píobaireacht. Seachtain Willie Clancy i Sráid na Cathrach. Seo siúd is uile.

Áit éigin fán mbealach thosaigh sé ag canadh corr amhrán sean nóis.

(Bhí meascán ceoil i dtólamh le clos tí s'againne, Raidió na Gaeltachta agus carnán CD ilchineálach)

Ba léir gur le ceoil a rachadh sé san ollscoil. Agus rinne. Ceol traidisiúnta i DIT (Ollscoil teicneolaíochta Bhaile Átha Cliath anois).

Uair éigin chuala duine éigin ag canadh é agus shantaigh a dhord don Claiscideal Clasaiceach. As sin fuadaíodh isteach i gcúrsaí Opera é.

Tá sé i mbliain na céime faoi láthair. Agus ag cleachtadh le cór Opera Ireland don Zauberflöte. (Ceol a chloistear go minic tí s'againne. Bhí a mháthair i gcór na leanaí sa Staatsoper fadó agus fonn uirthi Papageno a tarrtháil ó lámh a chuir ina bhás féin... Ein Mädchen oder Weibchen....)  Ag scríobh tráchtas. Ag ullmhú do scrúdaithe. Gnóthach....

Ach aréir bhí mé in Eaglais Naomh Lorcán ar champas nua OTÁC. Fuinneog ghloine. An Croí Ró Naofa sa lár. Naomh Lorcán ar ar chlé uaidh. Naomh Dymhna ar a dheasláimh. Meabhrú gur ospidéal meabhairghalair a bhí i nGráinseach Gormáin tráth.

Bhí an Cumann Claiscidil ag cuir Aifreann Shollúnta Rossini i láthair. Tionlacan piano agus harmonium.

Bíonn Aifreann Laidine sa séipéal áitiúil maidin Sathairn agus éistim measartha minic é. Aifreann íseal gan cantaireacht gan amhras. Fágann sé áfach go bhfuil taithí agam ar Ghréigis an Kyrie, agus ar Laidin an Gloria, Credo, Sanctus. Tá an Salutaris Hostia féin cloiste measartha minic agam (éistim le cantaireacht Greagórach scaití).

Tá tuiscint measartha agam ar bhrí na focail. Ar ndóigh tá na paidreacha cloiste na céadta uair as Gaeilge, Béarla agus Gearmáinis agam.

Ar dhóigh éigin áfach tá sollúntacht ar leith ag baint leis an Laidin.

Chóirigh Rossini nathanna agus frásaí ar leith, agus bhí píosaí áirithe á chanadh ag amhránaithe aonair nó grúpa amhrán aonair.

Níl fhios agam cé chomh domhain agus atá creideamh na n-amhránaithe, an ag guí chomh maith le ag canadh a bhí siad. (Ní bhaineann sé liom ar aon nós).

Ach bhí an oiliúint opera ag roinnt acu soiléir sa chur i láthair, in athchanadh nath cóirithe.

Bhí aria ag Fionn féin tógtha thart ar na focail Quoniam tu solus sanctus, tu solus altissimus, Jesu Christe (mar is tú amháin is naofa, is tú amháin is ró ard, Íosa Críost).

Chan Naho Koizumi soprano O Salutaris Hostia ina haonar freisin. Go gleoite. Le brí agus fuinneamh.

Mar sin, domsa, is taithí ar chúpla leibhéal a bhí ann. Daidí mórtasach. Éisteoir. Creidmheach.

Cáid cach ceól co cruit. (uasal gach ceol go gcomparáid le cruit é) a dúirt ar sinsir.

N'fheadar. Thabharfainn an chraobh don nguth oilte. A ardaíonn meanma. Go flaithis uaireanta.

Bis orat qui bene cantat. Urnaí faoi dhó a dhéanann an té a chanann go maith.

Nath a luaitear le hAibhistín.

Adios

Tá dearmad déanta anois agam cén tagairt go díreach a phrioc mé le fios a chur tríd an leabharlann ar saothair Tharlach Uí hUid.

Díolaim dánta a tháinig mo threo i dtosach "Rachtanna". Níor bhain mé mórán adhmaid as. Ró theagascúil, mhothaigh mé. An ceacht ró fhollasach.
Níor bhain sé geit filíochta asam.

Scéal eile an úrscéal Adios. Lonnaithe i Mallorca ach Béal Feirste tús na trioblóidí mar chúlra. Scéal grá agus cailliúint a nochtar diaidh ar ndiaidh fad is atá an reacaire ag titim i ngrá athuair, agus ag an am céanna ag iarraidh úrscéal díoltais lonnaithe sna trioblóidí a scríobh. (Beidh spéis ag Aodhán Ó Deá sa bhfíric gurb caitheamh an Fháinne a tharraing aird an stuaire ar reacaire an scéil).

Tá snáithe iomadúla an scéil fite go maith le céile, agus úsáid éifeachtach bainte as Mallorca mar shuíomh, George Sands agus Chopin úsáidte, bia agus (go leor) deoch, turasóirí idir Éireannach, Sasanach agus Poncánach úsáidte go maith.

Na scéalta foilsithe mír ar mhír, ár dtuiscint ar an reacaire agus go deimhin a thuiscint ar féin ag doimhniú caibidil ar chaibidil.

Thaithin sé liom agus tá súil agam anois na dírbheathaisnéis a léamh.

Is mór an peaca nach bhfuil leabharlann cuimsitheach de leabhair Ghaeilge san ardchathair. Táim ag brath ar iasachtaí idir leabharlanna, crannchur ar bhealach mar nach mbíonn fáil i gcónaí ar an leabhar atá uaim. Nó go nglactar leis an iarratas (a chaithfear cuir ar leabharlann ar leith) ach nach mbíonn toradh. B'éigean dom dhá iarratas a dhéanamh chun Adios a fháil.