Splanc samhlaíochta

Ní raibh mé in ann mórán adhmaid a bhaint as úrscéal Liam Mac Cóil, An Dochtúir Áthais, ach thaitin Fontenoy agus An Litir go mór liom. Mar sin nuair a luaigh duine éigin "An Claíomh Solais" ar  Twitter bheartaigh mé ar súil a chaitheamh air agus tráthúil go leor bhí teacht ar tríd an leabharlann.

Bhain mé taitneamh as an scéal seo.

Laoch an scéil, Gaeilgeoir cathrach atá fillte as Londain. Thall, bhí ag éirí go maith leis ag obair san earnáil tráchtála teilifíse. Agus bhí leannán dathúil éirimiúil aige. Ach beartaíonn a chomhghleacaí bogadh ar aghaidh go hearnáil eile, agus tréigean a leannán é ar mhaith lena dul chun cinn mar aisteoir. Géilleann sé féin dá íomhá rómánsúil d'Éireann agus don Ghaeltacht ach go háirithe agus filleann ar Éireann, cuireann faoi sa Ghaeltacht agus déanann iarracht clár teilifíse a fháisceadh as agallamh fada le seanchaí iascaire. Tá "Gael-Teilifís" ag teacht ar an bhfód agus tá sé dóchasach gur féidir leis dul i bhfeidhm orthu chun cúl thabhairt le truflais tráchtála agus dul le rud dúchasach, ealaíonta, daonna mar a fheictear dó é. Ní nach ionadh, níl an eagarthóir ciniciúil a bhfuil sé ag obair leis, ná go deimhin lucht Gael-Teilfís tógtha leis an íomhá seo. Déanann siad iarracht é a mhealladh ina dtreo, de bhrí go n-aithníonn siad a chumas. Ní mian leis féin géilleadh ach ar an lámh eile níl ag éirí leis an clár a mhúnlú mar is mian leis féin. Tagann bean Gaeltachta ina shaol; ach ní haon chuid dá íomhá rómánsúil í; oideachas ollscoile uirthi, tuiscint ar an saol atá bun os cionn lena chuid féin. (Is réalaíche na mná go hiondúil). Tá cúpla casadh deas ina dhán sula dtugtar na téiseanna le chéile chun sintéis a chruthú; fágtar fúinn é an mbeidh rath air.

Bhí an scéal thar a bheith inchreidte, agus mheabhraigh sé clár teilifíse dom ar uairibh sa chaoi gur fíodh na snáithe éagsúla le cheile - léiríonn an údair dúinn cad atá ag tarlú don laoch seachas é rá linn. Na pearsan ann inchreidte freisin. An chaint agus an fhoclaíocht mar a beifeá ag dréim leis ó Mac Cóil, fileata fiúntach feiliúnach!

Bíonn caighdeáin léiriúcháin arda ag Leabhar Breac, ach tá locht amháin agam ar an leabhar. Tá fonn de chuid Wagner ón ceoldráma Siegfried mar cineál leitmotif ag an laoch. Tá an ceol agus focail Gaeilge leis clóbhuailte ar gach leathanach - ach tá an cló chomh beag sin go bhfuil sé geal le bheith doléite. Is trua san.

Ach molaim an leabhar. Is breá liom úrscéal a léiríonn gné eile den saol dom; agus a chuireann ag machnamh mé.

An Claíomh Solais
Liam Mac Cóil
€12.00 (bog), 104 lch; 

ISBN 978-0-898332-02-8

Hausfriedensbruch

Tá cad é caint ar Pussy Riot ó gearradh pianbhreith de dhá bhliain braighdeanais orthu as "amhsóireacht creideamh".  Anois, ní haon móidín de chuid Putin mé, agus tá amhras orm faoi thacaíocht Patrarc na hEaglaise Ceartchreidmhí Rúisí dó.  Tá sé intuigthe tar éis na blianta géarleanúna go mbeadh an Eaglais ag lorg tacaíocht Fir Láidir an Stáit; ach ní chun leasa stáit ná Eaglais sin, mar a d'fhoghlaim muid go géar abhus. Mar sin féin, agus ainneoin go sílim dhá bhliain a bheith ró ghéar mar phionós, níl baill Pussy Riot chomh soineanta neamhchiontach agus ba mhaith le duine muid a cheapadh iad a bheith.

Bheadh an méid a rinne siad mídhleathach in aon stáit le riail dlí, sa mhéid is gur bhris siad isteach in Eaglais, gur chuir siad isteach ar liotúirge, agus go ndearna siad scigaithris le caint ghraosta cáidheach ar nósanna urnaithe an phobail. Ní ionann áit atá oscailte don phobal agus áit phoiblí; agus tá sé de cheart ag dream ar bith teacht le chéile ina áit féin chun adhradh nó fiú plé  gan cur isteach. Bheadh sé, abair, chomh mícheart céanna agamsa briseadh isteach i léacht de chuid Richard Dawkins, ag spochadh as nó fiú ag urnaí an phaidrín ag ard mo chinn is mo ghutha.

Go deimhin, rinne dream aithris ar lucht Pussy Riot in Ardeaglais Köln na Gearmáine, ag réabadh isteach in Aifreann agus ag canadh scigaithris ghraosta ar iomann  le linn na sácrála. Táthar ag cuir an dlí orthu.

I gcomhthéacs na Rúise áfach tá gné eile le cuir san áireamh. Is in Ardeaglais Críost an Slánaitheoir a tharla an agóid seo. Eaglais nua atá anseo, atá tógtha san ionad a bhí Eaglais roimh an réabhlóid. Eaglais a scriosadh ag na Boilséiveach. Rinneadh linn snámha as. Is siombail mar sin é de aiséirí na hEaglaise i ndiaidh na géarleanúna. Géarleanúint a raibh scigaithris ghraosta cáidheach ar ghnáis na hEaglaise mar chuid de go minic. Caolseans go raibh muintir Pussy Riot dall ar na cúinsí seo.   

I measc na macallaí agus iarmhairtí ar an eachtra seo bhí eachtra san Úcráin áit ar scrios FEMEN, dream a bhíonn ag agóidíocht brollach ar leis, cros cuimhneacháin. Tá íoróin ar leith anseo: i gcuimhne ar Chaitlicigh a mharaigh an NKVD a tógadh an cros. Réamhtheachtaithe an KGB, a luaitear ballraíocht ann agus a mheoin le Putin, ab ea an NKVD gan amhras. (Lena gceart a thabhairt dóibh shéan baill Pussy Riot an eachtra seo.)

Feictear dom nach saoirse cainte, i. saoirse smaointe a chuir chun cinn atá i gceist leis an gcineál seo agóidíochta (agus go deimhin ceann mar é nuair a chuir sagart i SAM isteach  ar agóid cumann aerach in aghaidh Chick-Fil-A tríd dul isteach ina n-agóid agus an paidrín a rá ar ard a chinn is a ghutha).

 Feictear dom gur géarú ar an rud a thug C.S. Lewis Bulverism air - sé sin neamhaird a dhéanamh ar smaointe dhaoine eile agus díreach maíomh "Níl tú ach á rá sin toisc gur fear/Caitliceach/Cumannach/Pé rud é tú". Níl na hagóid seo dírithe ar machnamh a spreagadh ach chun mothúcháin a spreagadh ar an dá thaobh - mothúcháin  a níonn níos deacra é teacht ar an comhréiteach atá de dhíth chun poblacht ilchinéalach a bheith ann.

Níl aon cheist ná go gcaithfidh áit a bheith ann d'agóidí, fiú cinn feargacha, gránna, beagán foréigneach fiú -  níl aon bhealach eile ann go minic ag dream imeallaithe aird a tharraingt orthu féin. Bheadh an drogall orm mar sin iarracht a dhéanamh líne a leagan síos. Go minic is sa chás cúirte agus san allagar poiblí a athraítear meon an phobal. 

Ach fós féin sílim gur ar athrú croí agus meoin is ceart agóid a bheith dírithe seachas ar spreagadh paisean. Reacht seachas racht!  

Maidir le teideal an mhír seo: sin an coir a bheadh i gceist lena leithéid d'agóid sa Ghearmáin: focal ar fhocal  "Briseadh síochána an tí" - Teach an phobail chomh maith le teach Dé Eaglais, tar éis an tsaoil.

Fógra: Deireadh seachtaine eile Gaeilge agus cultúrtha i nGaeltacht Ráth Chairn

Faighte ar r-phost:

Dóibh siúd gur spéis leo a gcuid Gaeilge labhartha a fheabhsú  in atmaisféar taitneamhach spraíúil, tá Gael Linn ag eagrú deireadh seachtaine Gaeilge agus cultúrtha i nGaeltacht Ráth Chairn ón Aoine  5 -  Domhnach 7 Deireadh Fómhair 2012.  Is é seo an cúigiú bliain don eagras an ócáid rathúil seo a eagrú  i gcomhar le Comharchumann Ráth Chairn.  Is le linn Éigse Dharach Uí Chatháin a reáchtálfar deireadh seachtaine na bliana seo, uair a bheidh deis ag foghlaimeoirí fásta na Gaeilge blaiseadh de chultúr na Gaeltachta agus den Ghaeilge labhartha. I measc na n-imeachtaí atá beartaithe, tá ranganna comhrá Gaeilge (meánleibhéal), ceardlann amhránaíochta ar an sean-nós, quiz boird agus seisiúin ceoil!  Socrófar lóistín  do na rannpháirtithe go háitiúil agus is é táille réasúnta na deireadh seachtaine ná €180 an duine - béilte san áireamh !

 Tá Gaeltacht Ráth Chairn suite idir Baile Átha Troim agus Áth Buí i gCo. na Mí – díreach uair an chloig ó Bhaile Átha Cliath !  Bunaíodh Gaeltacht Ráth Chairn i 1937 nuair a aistríodh teaghlaigh iomlána aniar as Conamara chuig Co. na Mí.

 Tá gach eolas faoin deireadh seachtaine mar aon le foirmeacha iarratais ar fáil ó www.gael-linn.ie  nó ó Sheán Ó Ceallaigh 01:6753299.

Do tháinig loingeas go hInbhear Life

 Tá bunáite an lae caite agam ag Féile na Long Arda i bhfochair m'iníon. Toisc go riabh mé le'm iníon, is ar a mianta siúd a bhí m'aird. Bhí cloiste agam faoi scéalaíocht Púca Puppets a bhí le bheith in ionad cuairteoirí Uiscebhealaí Éireann ag Dug na Canálach Móire. Is ag an stáisiúin ansin a thuirling muid mar sin - ach bhí na sluaite ansin cheana agus scuaine fhada naíchóistí don ardaitheoir! (Níor thaisteal mé le naíchóiste riamh le mo leanaí, b'fhearr go mór liom an ceirt iompair ó Didymos).

Nuair a bhí sé cinntithe agam cá raibh an scéalaíocht le bheith, agus cad a bhí le déanamh, thug muid aghaidh ar na céanna.

B'iontach an radharc na céanna; long i ndiaidh long faoi bhratacha ildaite. Bhí, gan amhras scuainí fada ag na báid a bhí oscailte agus níor bhac muid mar sin dul ar bhord aon long. Bhí radharc measartha maith ar na longa ón gcé pé scéal é.

 Bhí taispeántas spleodrach sa phlásóg ós comhair an Amharclann agus ar na  sráideanna  máguaird. Ealaíon a thug cuireadh spraoi leis; faiche imeartha le bréagáin adhmaid de chuid Festijeux, Siamsallán,  Ollsleamhnán agus araile. Bhí ardán ann le ceol, ach is beag aird a thug muid air. Sa bháisín lámh leis bhí taispeántas surfálaí eitleoige - gan eitleog! Seachas sin bhí siad ag baint feidhm as sreang a bhí á dtarraingt go gasta thar an uisce, ag tabhairt deis dóibh taibhe spreagúil a thabhairt de léim as an uisce.

D'fhill muid ar an Ionad Cuairteora, áit a raibh taispeántas laistigh de samhail báid de chuid Cumann Báid Mionsamhlach na hÉireann. Chomh maith le mionsamhail bhí pleananna agus báid leath réitithe le feiceáil. Agus bhí cuid de na báid ar an uisce lasmuigh.

 Bhí sé in am ansin éisteacht le scéal Mamó na Mara; Scéal iontach samhlaíoch faoi mhurúch a scuabadh isteach sa Chanáil ag anfa. Snámh sí chomh fada leis an Sionainn ar chomhairle ainmhithe ar chas sí orthu; sa tóir ar an mBradán Feasa chun fios na bealaí chuig a muintir a fháil. Ach bhí an Bradán marbh le fada, (ite ag Fionn Mac Cumhaill, dár ndóigh) agus nuair a rinne sí neamhaird den gcomhairle gan na cnónna in linn na feasa a ól, bhuail mallacht í agus rinneadh duine di. Bhí deireadh measartha sona ar a cás, áfach, agus é geallta di go mb'fhéidir go mbeadh Tuath de Danann  toilteanach a eireaball a thabhairt ar ais di dá gcuideoidh na leanaí léi scéalta a chnuasach!

 Ach ní raibh fonn ar m'iníon, mar sin bhailigh muid linn. Bhí ealaí so-seolta tugtha faoi deara agam san duga ón DART i rith na seachtaine. Ba chuid iad de imeachtaí a bhí á chuir ar fáil saor in aisce ag Surfdock, cé nach mbíonn siad acu i gcónaí. Bhí siad le bheith curtha in áirithint ag daoine roimh ré; ach bhí sé d'ádh orainn gur loic duine a raibh siad curtha in áirithint aige agus fuair muid deis  tamall a chaitheamh ag cos-chéaslóireacht thart ar an nduga. (Obair chrua!)

Ansin bhí fonn ar m'iníon roinnt den siamsaíocht a bhlaiseadh agus thóg sí seal ar an siamsallán.

Bhí fonn uirthi níos mó a dhéanadh ach bhí mise tugtha traochta, agus scuainí fada gach áit.

Mar sin fuair muid flas candaí ollmhór agus d'fhill ar an DART (plódaithe!) abhaile.

Bhíos sásta go maith leis mar lá, agus caithfidh mé a rá go sílim go raibh ann eagar ar an bhféile. Ar ndóigh, ní fhaca muide ach cúinne amháin - d'fheadfá i bhfad níos mó ama a chaitheamh ag blaiseadh na hiontais ar fad. Bhí foireann ag lucht na féile gach áit, móide lucht slándála, lucht an cosaint sibhialta agus na Gardaí. Bhí boscaí bruscar scaipthe thart go flúirseach, agus foireann glantacháin chomh maith - i bhfianaise na sluaite a bhí ann, bhí fíor bheagán bruscair le feiceáil. Bhí seastáin den uile chineál ann, agus bhí fajita blasta Meicsiceach agam nach raibh (d'Áth Cliath) ró dhaor - €5.

Treise le lucht eagar an Fhéile!

Croiniceoir Mhars

Tuirlingt Bhradbury, Mars
(an áit ar thuirling an árthach Curiosity)
Cóipcheart NASA/JPL.

Táim ag leanacht an árthach Curiosity ar Twitter. D'fhógair siad inniu go raibh siad tar éis an áit inar thuirling siad a ainmniú i onóir Ray Bradbury, a d'éag ar na mallaibh. Inniu cothrom lae a bhreithe.

Ar feadh seal agus mé sna déaga bhíos ag léamh a chuid saothar go craosach. Is cuimhin liom freisin go raibh sraith teilifíse dá shaothar faoi Mhars ar an dteilifís a raibh mé tugtha dó - Croinicí Mhars.

Tá leathdhosaen leabhair dá chuid fós ar mo leabhragán agam; agus fillim orthu ó am go chéile, go háirithe ar a dhistóip Fahrenheit 451.

Bhí samhlaíocht ar leith ag Bradbury, dorcha go minic; ach tairbheach, sílim. Tá na scéalta faoi Mhars lán de shamhlaíocht. Fearacht aon ionradh, gan amhras, bíonn drochthionchar ag teacht na daoine ar na bundúchasaigh. (Na Lócaistí Airgid an teideal a bhí ar an leabhar sula bhfuair lucht scannánaíochta greim air!)

Sraith de scéalta seachas úrscéal atá i gceist cé go bhfuil snáth a nascann na scéalta le chéile. Agus fearacht gach scéal maith, scáthán ar an duine - aonair agus grúpa - atá i gceist; uaisleacht agus ísle an duine, grá agus gruaim, uaigneas agus éad, misneach agus meatacht. Pléann sé go maith ann le ciníochas, mar shampla. Agus leis an misneach a thugann deis do dhaoine a laigí a shárú.
 Baineann sé úsáid thar a bheith samhlaíoch as coincheap an aistriú smaointe: feidhmíonn sin mar chosaint áirithe do na Marsaigh a thagann slán ó frídíní daonna; ach cothaíonn sé eachtraí aisteacha freisin.
Is mór is fiú an saothar seo, agus go deimhin saothair eile Bhradbury a léamh. Tá sé in am agam fhéin biaiste eile Bhradbury a bheith agam!

Turscair sna staitisticí ar Blogger

Tamaill ó shin chuir Blogger "Staitisticí" leis an roghchlár d'údair blaganna. Bhí (agus tá) statcounter in úsáid agam:

Chonaic mé difríochtaí idir an dá cheann nár thuig mé i gceart. Ach go háirithe bhí na foinsí tráchta difriúil. Monuar, rinne mé botúin uair nó dhó nuair a phrioc fiosracht mé chun an nasc sin a leanacht. Suímh pornagrafaíochta a bhí i gceist. Bhí imní orm go raibh mé ar bhealach éigin nasctha leo mar sin chuaigh mé ag lorg freagraí. Tá cur síos sách cuimsitheach anseo ar an "Turscar tagróra" atá i gceist:

Níl baol ann - ach ná lean an nasc! Neamhaird an leigheas.

Paypal, Teangacha agus an Ardteist

Thug na torthaí Ardteiste deis eile do bhean Paypal a bheith ag olagón ar an nuacht náisiúnta nach bhfuil ar a cumas teacht ar daoine le Gearmáinis agus Ollainnis in Éireann. (Aisteach go leor ní fheicim a leithéid de phoist fógartha acu i nDún Dealgan pé scéal é! Ach tá in Áth Cliath.)

Anois, cé go n-aontaím léi go bhfuil lagaí suntasacha i múineadh teangacha (eachtrannacha agus dúchasacha!) abhus ní dóigh liom gurbh sin croí na faidhbe aici. Táimse ag obair i bpáirc gnó ina mbíonn gnólachtaí éagsúla ag feidhmiú go hidirnáisiúnta. Ach go hiondúil is eachtrannaigh a bhíonn ag freastal ar a dtíortha féin agus iad lonnaithe anseo. Seachas, dar ndóigh, go bhfuil cuid mór de na poist seo ag bogadh go críocha eile de bharr an chostas. Costas gnó, agus costas maireachtála. Is féidir trian den tuarastal a íoc le duine chun an post - díolaíocht abair - a chomhlíonadh i, mar shampla, Malaga na Spáinne. Agus beidh an duine féin níos sásta mar beidh a chuid costais maireachtála níos ísle, gan trácht ar an aimsir!

Tá an íomhá glas spéaclaí-och a bhíodh ag Gearmánaigh, agus a mheall anseo iad ar lorg Bhöll agus a Chinn Lae, scuabtha le gaoth le fada ag fíricí agus fiacha. Mar sin is beag duine a bheadh sásta teacht abhus agus obair i nglao aonad. Rud eile de: tá cultúr i gceist chomh maith le teanga; ní dóigh liom mar sin go n-éireoidh go ró mhaith le ógánach Éireannach, fiú ógánach líofa san teanga, ina leithéide de phost.
Pé scéal é, ní hiad pointe breise don Ardteist an leigheas ar easpa teangacha ag daltaí. Níl sa chóras pointí ach bealach chun líon teoranta áiteanna ollscoile a dháileadh: chuir boilsciú na bpointe do Mata as a riocht an córas rud beag i mbliana - ach tá an córas réasúnta cothrom. An láidreacht is mó faoin gcóras reatha ná gur anaithnid a déantar na scrúdaithe agus go mbíonn ar gach daltaí an scrúdú céanna a dhéanamh, agus an deis (beagnach) ceanna acu na pointí a bhaint amach. Faraor, ansin atá an laige is mó freisin mar go bhfuil an córas curtha as riocht ag daltaí agus oidí ag díriú ar conas an méid is mó pointí a bhlí as na scrúdaithe, ag roghnú ábhair dá réir seachas de réir riachtanas dá ngairm nó spéis. Bíonn na toradh le feiceáil, mar a phléigh  Ciarán mac an Bhaird ag Imbolc anuraidh: torthaí maithe ag daltaí gan iad ag tuiscint na bunúis. Jab dá réir ag a leithéidí siúd san Ollscoil ag leigheas an dochar. Tá amhras orm an mbeidh mórán difear ann le Tionscadal Mata.
Cé go bhfuil moltaí spéisiúla sna leasaithe a mholann na hOllscoileanna don gcóras iontrála, ní rachaidh sin go gcroí na ceiste. (Agus táim amhrasach faoi aon rud a thugann gné daonna isteach sa bhronnadh áit - osclaíonn sin an doras do fabhar agus idirdhealú. Tá an córas reatha olc go leor gan sin. Tá an Ardteist cothrom go maith, ach ní shroicheann gach duine ar bhealach cothrom é.)

Ag deireadh an lae, is ionann dar liom fréamh na faidhbe san dá chás.  Mar a deir an tOllamh Les Hatton san páipéar seo (a bhaineann leis an Ríocht Aontaithe ach is ionann na prionsabail):

Srathaithe seachas Modúlach atá Matamaitic.

Cineál teanga atá i gceist le mata; agus fearacht teanga caithfear í a shealbhú céim ar chéim, ó aois óg. Mar sin, is sa bhunscoil is gá tosú leis na leasaithe. Agus cur chuige céimneach, le hoidí atá oilte agus spreagtha a chuir i bhfeidhm. Oidí arbh cainteoirí dúchais nó ar a laghad cainteoirí líofa iad, agus i gcás na matamaitice daoine le tuiscint agus grá don mata. Agus iad oilte ina dhiaidh sin i modhanna éifeachtacha múinteoireachta.

An sprioc tar éis an tsaoil ná teanga shealbhú, ní teacht tríd bac-chúrsa de scrúdú.

Dála an scéil, dóibh siúd a mhaíonn gur buntáiste dúinn  gur cainteoirí dúchais Béarla muid, de bhrí gurbh sin an teanga gnó idirnáisiúnta - bhí alt san Irish Times an tseachtain seo a bhréagnaíonn sin: Ní Béarla, ach Globish an teanga atá de dhíth! Tagann sin le mo thaithí féin; go deimhin bhí amanna ann agus mé ag plé - trí Bhéarla - le eachtrannaigh agus cáipéisí scríofa acu - go mbeinn ar strae go hiomlán murach Gearmáinis agus rud beag Fraincise agus Spáinnise agam! 

Mar sin, an rud atá de dhíth ná oiliúint leathan, cumas foghlama fad saoil, agus thar rud ar bith eile, i ngach gairm ach sna gairm teicneolaíochta ach go háirithe, cumas machnamh!

Agus sin mo racht go n-uige seo!

Creideamh agus reiligiúin

Tá caint ar chreideamh agus reiligiúin spreagtha abhus ag cúpla scéal nuachta. Ar lámh amháin, bonn óir Katie Taylor. Is Protastúnach Cincíseach í agus tá a creideamh lárnach ina saol. Mar sin tá sé go hiomlán nádúrtha di go nglacadh sí buíochas le Dia agus Íosa nuair a bhaineann sí aidhm amach. Ach is rud neamhghnách anois a leithéidí a chlos ar an bpríomhnuacht; agus tharraing sé caint agus go deimhin cáineadh. Cé, mar a deirtear san alt seo san Irish Times ag iriseoir spóirt nach rud neamhghnách é i measc lucht spóirt. Bhí alt fiúntach ag Theo Dorgan freisin san Irish Times maidir leas an meas atá dlite dá seasamh, nó go deimhin do seasamh phearsanta duine ar bith i leith ceisteanna meitifisice.

An cheist eile ná suirbhé a léirigh nár amharc ach  47% d'Éireannaigh orthu féin mar "reiligiúnach", titim mhór ón uair deiridh a rinneadh an suirbhé céanna.  Agus rud a thagann salach, shílfeá, ar an maíomh san daonáireamh gur "Caitlicigh Rómhánacha" iad 86% den daonra sa Phoblacht, agus nach bhfuil ach 6% a dúirt go raibh siad "gan reiligiúin".

Ach is dóigh liom go bhfuil deacrachtaí le ceisteanna mar seo nuair atá féiniúlacht agus creideamh i gceist. Tá, ar an gcéad dul síos, go dtugann daoine an freagra a shíleann siad a bheith á lorg. Sa bhreis ar sin, is téarma teibí é  "reiligiúnach" agus ní léir cén chiall a bhí i gceist leis.

Mothaím féin go mbraitheann a lán daoine in Éirinn nasc cultúrtha leis an Eaglais CR, ainneoin fraoch feirge (intuigthe) a bheith orthu leis an gCliarlathas de bharr na scannail drochíde corpartha  agus gnéis a tharla faoi scáth na hEaglaise céanna. Agus ainneoin iad a bheith dall chuid maith, feictear dom, ar theagasc na hEaglaise. Toradh eile ar an ró urraim abhus don údarás mar údarás; glacadh le caiticéis ar feadh i bhfad gan cíoradh a dhéanamh ar an mbunús leis. Feictear dom freisin gur beag duine a chuaigh i ngleic le teagasc na hEaglaise i ndiaidh na bunscoile. Mar sin, tá muid mar dúirt an Ardeaspag Martin ar phobal a déanadh a lán caiticéis  air, ach fíor bheagán soiscéalú. Tá tuairimí an phobal ar cad iad foirceadail na hEaglaise ag brath go minic ar chlaon tuairimí sna nuachtáin. Mar dhuine a fhreastalaíonn gach Domhnach ar Aifreann, téann sé rite orm smaoineamh ar aitheasc inár cuireadh foirceadal de chuid na hEaglaise i láthair go soiléir, tuisceanach. (Go deimhin, is cuimhin liom aitheasc inár rinneadh fogha ar an Pápa reatha agus a réamhtheachtaí, agus cáineadh ar a dteagasc!) 

Sa mhullach ar sin, braitheann ceisteanna creideamh agus féiniúlachta ar mhothúcháin cuid mór, ní hamháin ar argóintí aigeanta. Agus an tír ar maos le fearg agus díomá, beidh cúl á thabhairt le ceannairí agus prionsabail. Leanfar ag freastal ar an Eaglais do deasghnátha saoil - Nollag, Cáisc, Baiste, Pósadh, Bás - ceal rogha uaireanta. Leanfaidh daoine orthu ag tabhairt an lipéid treibheach orthu féin.

An cheist ná an féidir le machnamh faoi na ceisteanna seo dul níos doimhne ná sin. Toradh eile ar an ró urraim san am cháite do Cliarlathas san Eaglais agus sna Stáit ná go bhfuil easpa iomlán geal leis aos machnaimh san tír. Agus nach minic plé ciallmhar aigeanta, saor ó mhothúcháin agus fogha phearsanta.

Sílim áfach go bhfuil an smaoineamh fánach seo ag éalú uaim rud beag! Fágfaidh mé neamhiomlán mar sin é.

Fógra: Tá na mílte ag seoladh anonn

Fuair mé seo ar r-phost ó IMRAM: Imeacht mar chuid den Fhéile "Mountains to the Sea"

I gcaitheamh na 1950í chuaigh lucht tógála ón tír seo go dtí na hionaid tógála thall i Sasana. Léigh tú faoi sin sna leabhair Dialann Deoraí, cuimhní cinn, agus Deoraithe, úrscéal le Dónall Mac Amhlaigh. Léifidh Alan Titley sleachta as an dá leabhar. Inár dteannta beidh Mícheál Ó hAodha, agus a chnuasach filíochta á chur i láthair aige, Slán le hÉirinn. Is é atá san úrscéal véarsaíochta de chuid Nessa O’Mahony, In Sight of Home ná leabhar atá spreagtha ag cartlann de chomhfhreagras neamhfhoilsithe mar gheall ar na heachtraí a bhain do Bhuitléaraigh Chill Chainnigh san Astráil dóibh. Léifidh Rita Ann Higgins ‘aiste ríme’ a bhaineann le cúrsaí teanga is imirce i gConamara.

Déardaoin 6ú Mean Fómhair  @ 8-30 - 10.30pm
Maritime Museum
€12 & €10 (lacáiste)

Pan Narrans

Tá an dara agus tríú imleabhar de "Eolaíocht an Teascdomhain" léite anois agam. Droim ar ais, mar gurbh sin an slí a fuair mé sa leabharlann iad, agus níor éirigh liom fós teacht ar imleabhar 1. Bíonn scéal faoi na draoithe agus an Cruinndomhain a chruthaigh siad mar chnámh droma ag na leabhair. Baineann na húdair eile feidhm as na scéalta sin chun an eolaíocht mar a thuigtear dóibh é a léiriú. Mar a bheadh sraith fonótaí.

An rud a thuigim anois faoin eolaíocht ná go bhfuil an eolaíocht níos casta fós ná mar a thuig mé! Gan amhras, mar innealtóir tuigim go maith go bhfuil tairbhe i samhail simplithe den fhírinne eolaíochta chun teicneolaíocht a chur i gcrích - gur féidir neamhaird a dhéanamh ar nithe áirithe gan bhaol. (Ach is mithid bheith ar an eolas go bhfuil rudaí fágtha as an áireamh!)

Pé scéal é, tá an coincheap is cuanna a léiríonn cúis an difear idir an chine daonna agus an chuid eile de ríocht na nAinmhithe sna leabahir: go bhfuil "seach-tleacht" (extelligence) againn, fios a scaiptear ó dhuine go duine agus ó ghlúin go glúin. Agus gurbh scéalta an modh ian scaiptear an t-eolas seo: gurbh "Pan Narrans", ápa inste scéalta muid.

Tá ciall leis an dearcadh sin, agus is cinnte go bhfuil scéalta, meafair agus samhail thar a bheith tábhachtach san eolaíocht agus san innealtóireacht chun dul i ngleic le rudaí atá idir chasta agus teibí. Tá sé tábhachtach freisin tuiscint gurbh amhlaidh atá. Coincheap úsáideach - scéal maith!

(Tá na scéalta sna leabhair iad féin glic agus taitneamhach sa bhreis ar an faill a chuireann siad ar fáil coincheapa a mhíniú)

Ciúnas. Suaimhneas. Tost - an bhearna idir dhá thrup.

De bhrí mo suim a bheith spreagtha ag Eoghan Mac Giolla Bhríde ag Imbolc, bhí spéis agam san scannán Silence nuair a chuala mé faoi. Shíl mé go raibh an deis caillte agam ach ansin chonaic mé go raibh sé ar siúl san Lighthouse.

Bhí mé ann aréir mar sin le mo bhean. Scannán iontach. 

Osclaíonn an scannán de phlimp agus Eoghan ag taifid fuaim na cathrach i mBeirlín - faoin Magistratschirm.  Bhí cónaí orm féin i ngiorracht scread asal den áit sin ar feadh seal. Seachas nach gcloisfí asal san áit callánach sin mar a thagann bóthar mór, S-Bahn, agus U-Bahn (atá thar talamh anseo) le chéile. Bíonn an chéad cúpla nóiméad den scannán i mBeirlín thar a bheith glórach - ansin chíonn muid Eoghan ag fágáil slán lena chailín. Tá sé ag filleadh siar go hÉireann - don obair. Radharc deas ar droichead - agus báitear an méid atá le rá acu le callán na dtraein. Imní uirthi siúd go mbeidh an dúchas ró mhaith dó: luann sí dán le Hölderlin:

Hoch auf strebte mein Geist, aber die Liebe zog
Schön ihn nieder; das Leid beugt ihn gewaltiger;
So durchlauf ich des Lebens
Bogen und kehre, woher ich kam.

(Bhí m'anam ag déanamh tréaniarracht chun na harda, ach tharraing an Ghrá
 go deas anuas é; chrom an Mhairg le foréigin é;
Mar sin a shiúlaim stua
na Beatha, agus fillim ar an áit as ar tháinig mé)

Tá nod de chineál ansin don gcuid eile den scannán; filleann Eoghan ar Éirinn chun fuaim can tionchar daonna air a thaifid. Ach iompaíonn an turas ina thuras abhaile leis.  Éacht is ea an scannán; pictiúir áille dúlra ó áiteanna ar fud na hÉireann, ag dul ó thuaidh de shíor -  coill ársa (nílim cinnte cá raibh sin), Mullach Mór sa Bhoirinn, cladaí Chonamara, an Chabhán, Gleann Bhéithe, Gaoth Dobhair agus ar deireadh Toraí. Fite fuaite leis na radharcanna dúlra tá comhráití le daoine a bhuaileann leis fán mbealach agus a phléann a thóraíocht leis. Ina measc Tim Robinson agus Michael Harding.  Daoine atá fite fuaite leis an taobh tíre ina bhfuil siad lonnaithe.

B'shin rud a thug mé suntas dó; ainneoin Eoghan a bheith ag tóraíocht easpa daoine leis an ciúnas nádúrtha a cheapadh - is áiteanna tréigthe seachas áiteanna nár leag daoine cos riamh orthu is mó a thaobhaigh sé. Baineadh feidhm ealaíonta as giotaí ón gcartlann chun sin a threisiú. 

Is amharcealaíon scannán go hiondúil, ach bhí an fhuaim lárnach san scannán seo mar a bheifeá ag súil leis, agus ar uairibh rinneadh an pictiúir ceomhar chun go seasfadh an fhuaim amach.

Shíl mo bhean go raibh pearsa Eoghan rud beag ... Conallach. Nascann sí duairceas agus dúbhrón leis an taobh tíre ansin, agus is cinnte go raibh an pearsa san scannán amhlaidh, ag machnamh go dúlaí tríd síos.

Mar sin féin bhain muid araon an-sásamh as an scannán; na radhairc agus na fuaimeanna go hálainn, amhráin roghnaithe go maith, an pearsa lárnach spéisiúil. Agus réalta eile ag an scannán Gaeilge dhúchais Eoghain, Gaeilge Thír Chonaill - nach cloistear sách minic! Agus é nádúrtha san insint seo ar filleadh abhaile ar áit a bhí tréigthe ach nár thréig.

Mar sin, má bhíonn an deis agaibh, tapaígí é! (Nod libh: Tá fáil ar ar líne ach íoc as. Ach pictiúrlann níos oiriúnaí.)
(Nod eile libh: as an gcomhrá idir Harding agus Eoghan a mhúnlaigh mé teideal na míre seo. Iad ag ple cén Ghaeilge atá ar Silence. Thaitin an sainmhíniú ar Thost go mór liom. Gaois ann)

Fiosracht san Spás

Cóipcheart NASA/JPL-Caltech: Scáil an Curiosity ar dhromchla Mhars

Spreag tuirlingt an chairr taiscéalaíochta Curiosity ar dhromchla Mars spéis athuair san taiscéalaíocht spás. Tá cuntas Twitter ag an meitheal atá taobh thiar den éacht innealtóireacht seo, rud a tharraing m'aird féin air. Bíonn rud éigin diamhair ag baint leis na híomhánna a sheolann a leithéid d'árthach chugainn ó i bhfad i gcéin.

Cuirtear an cheist go minic an fiú airgead a chaitheamh ar a leithéid seo de thogra, nach léir a buntáistí do saol ar an Domhan seo. Go hairithe i bhfianaise a liacht fadhbanna atá againn ar an saol seo, an bochtanas agus ocras forleathan.

Is cinnte go mbíonn airgead ollmhór i gceist agus foireann mór innealtóirí agus eolaithe chun togra mar é a chur i gcrích. Ach táim féin den tuairim gur fiú. Ní shin le rá nár cheart bheith tíosach. Fearacht aon togra mhór Rialtais, cuirtear airgead amú i dtograí mar seo, fiú mura dteipeann orthu (mar a tharla do Beagle). Ní mór dom a admháil go raibh mé féin beo ar feadh traidhfil blianta ar thogra de chuid an Gníomhaireacht Spás Eorpach; mar sin níl mé saor ó féinleas sa cheist seo.

Ach ar an gcéad dul síos, ní imíonn an t-airgead seo go hiomlán le gaoth - bíonn daoine agus comhlachtaí beo air. Agus seachas cogadh, níl gníomh a spreagann dul chun sna heolaíochtaí agus na teicneolaíochtaí níos fearr ná togra uaillmhianach a bheireann greim ar shamhlaíocht náisiún mar a dhéanann togra mar "Duine a chuir ar Mhars".

Spreagann sé daoine óga le dul le heolaíocht. Agus de réir mar a bhíonn ceist mar é á chíoradh agus á iniúchadh, faightear torthaí tánaisteacha as a théann chun leasa an chine daonna ina iomláine.

Ní ceist dubh agus bán atá ann, cinnte, agus níl aon cheist go bhfeadfadh Rialtais an Domhain dul i ngleic le fréamhacha an ocrais ar bhealaí níos éifeachtaí. Go háirithe ós rud é go bhfuil an eolaíocht in ann raidhse bia a chuir ar fáil, agus gur ceist polaitíochta agus dáileadh  atá san ocras seachas ceist acmhainní.

Tá luach i dtograí mar seo a ardaíonn ár súile agus samhlaíocht chun na cruinne. Treise leis na hinnealtóirí agus eolaithe a bhronn orainn é!

Les ordinateurs sont inutiles....

Les ordinateurs sont inutiles, ils nous donnent que les réponses
(Níl aon feidhm ag ríomhairí. Ní thugann siad dúinn ach freagraí)

Pablo Picasso

Comhartha mí-aibíochta ghairmiúil atá ann foclaíocht antrapamorfach a úsáid i léith córas ríomhaireachta.

Edsger W.Dijkstra

Comhrá ar Twitter níos luaithe an tseachtain seo a bhronn an chéad nath orm;  tá an dara nath i mo stór le tamall, táim tugtha do mhachnamh Dijkstra ar chúrsaí ríomhaireachta. Tá fírinne i nath Phicasso. Ealaíontóir ab ea é, agus sé gairm an ealaíontóra an saol a fheiceáil mar atá agus é a léiriú don gcuid eile againn!

Uirlis is ea ríomhaire. Ach murab ionann agus uirlisí eile a chuireann le cumhacht ár matáin, uirlis inchinne is ea ríomhaire. Dá bharr sin is minic daoine ag labhairt faoi i dtéarmaí inchinn daonna -  ag caint ar ríomhairí ag "machnamh". Mar a reic Dijkstra sa chaint seo a thug seo do dhream fealsamh, is baolach an botúin seo.

Ní dhéanann ríomhaire machnamh. Ní dhéanann ríomhaire ach próiseáil ar ionchur chun teacht ar aschur ag baint feidhm as algartam. Ach is inchinn daonna - nó níos minice, sraith inchinn daonna - a cheap an algartam seo. Cumhacht an ríomhaire ná go dtig leis an aschur a ríomh ón ionchur go gasta, agus go cruinn - má tá an ríomhchlár ceart, agus má tá an ionchur cruinn agus feiliúnach. Cumhacht úsáideach, a chuireann ar chumas daoine, nach dtuigeann an bhun matamaitic a bhaineann le ceist, fadhbanna atá oiriúnach don ríomh a réiteach go gasta agus go cruinn. Agus ó tharla uirlisí agus algartam chasta forbartha thar na mílte bliain ag inchinní is fearr an chine a bheith ar fáil don ghnáthdhuine ar an modh sin, tá réabhlóid curtha i gcrích de bharr ríomhairí. Leithéidí an ghlacadóir GPS a réitíonn cothromóidí i gceithre anaithnid  (domhanfhaid, domhanleithead, airde agus am)  ag brath ar comharthaí laga ó satailítí i bhfad i gcéin go gasta. Chuige sin, ní mór algartam chasta a ríomh - Trasfhoirm ghasta Fourier agus scagadh Kalman i measc cinn eile. Fiú dá mbeadh sé ar chumas duine na "sumaí" a dhéanamh, bheadh an t-uafás ama i gceist - cinnte ní bheadh ar chumas duine iad a ríomh i "bhfíor am" mar is féidir le ríomhaire a dhéanamh. Ach gan an éirim daonna - meitheal iontach mór daoine, go hiondúil - ní bheadh san glacadóir GPS ach bríce daor!

De bhrí go bhfuil ríomhairí chomh húsáideach sin, tá baol eile ann - an baol úd a léirítear san nath úd "Tairne gach fadhb don duine nach bhfuil aige ach casúr!"

 Mura bhfuil fadhb inréitithe le algartam, agus mura bhfuil ionchuir cruinn ar fáil, ní bheidh aon mhaith i ríomhaire chun é réiteach. 

Mar a dúirt an té a dúirt - "Bruscar isteach, bruscar amach".

Tugann ríomhairí freagraí dúinn mar a dúirt Picasso. Ach daoine a chuireann na ceisteanna. Agus daoine a cheapann an bealach chun an freagra.  Agus de bhrí nach bhfuil daoine gan locht ann, níl bogearra gan locht ann ach oiread! Ach sin scéal eile.