Tír gan teanga, tír gan anam?

Ní maith liom manaí. Tuigim go bhfuil gá leo, gur féidir leo bheith éifeachtach chun scéal a scaipeadh nó slua a ghríosadh. Is dócha go bhfuilim ró-thugtha don anailís agus don céard-faoi-achas, agus don sea-ach-achas. Luaigh mé le déanaí nach maith liom an mana "Tír gan Teanga, Tír gan anam" a bhí chun cinn le linn an Lá Dearg le déanaí. Bhí sé i gceist agam breis léitheoireachta a dhéanamh sular scríobh mé an bhlagmhír seo, ach tá crúóga éagsúla orm faoi láthair agus níl fhios agam caithin a mbeidh an deis agus an fonn orm dul ag tochailt. Agus tá dhá grafaic foilsithe inniu ag Tuairisc.ie a léiríonn cuid den méid a bhí le rá agam go paiteanta:

Foinse

Is ait liom an cinneadh eagarthóireachta gan teanga ar bith a lua leis an mBeilg agus an Ostair; Tá dhá theanga sa Bheilg, leagan den Ísiltíris - Pléamainnis, agus Francis. Gearmáinis is mó a luaitear leis an Ostair. (Níl Ollainis cruinn i mo thuairim féin, b'fhearr Ísíltíris).

אַ שפּראַך איז אַ דיאַלעקט מיט אַן אַרמיי און פֿלאָט

a shprakh iz a dialekt mit an armey un flot

~ Max Weinreich

Canúint le harm ⁊ cabhlach is ea teanga 

(Nó státseirbhís sa lá atá inniu ann)

Mar a léiríonn an grafaic thíos, bíonn i bhfad níos mó ná teanga amháin á labhairt ar limistéar stáit Eorpach; fiú gan inmirce a chuir san áireamh. Tá an chás níos casta i Lár agus Oirthear na hEorpa ná san Iarthair - agus dáiríre tá cúrsaí in Éirinn thar a bheith simplí!

Foinse

Baineann sciar de na mionteangacha seo le náisúin bheaga a bhí ar an dtalamh i bhfad roimh teacht don stáit nua aoiseach. Baineann go leor eile le pobail ó náisúin amháin a bheith fágtha ar an dtaobh "mícheart" de theorainn nuair a bunaíodh na stáit atá anois ann. 

Maidir leis an mana "Tír gan teanga, tír gan anam" - luaitear leis an bPiarsach é (agus é canónach sa dioscúrsa dá réir!), agus is cinnte go bhfuil fírinne áirithe ann don náisúin Gaelach - a raibh a urlabhra féin nach mór caillte tráth a raibh an Piarsach ag scríobh. Tá go leor gaois san teanga - sna logainmneacha agus sa bhéaloideas; agus cailleadh neart de nuair a cailleadh an teanga. Baineann an léitheoireacht nach bhfuil déanta (fós) agam leis an scéal seo a rianadh siar - an comhthéacs ina raibh an Piarsach a scríobh a aimsiú, agus a thuiscint. Tá fhios agam áfach ón tús a rinne mé go raibh an Piarsach ag tógáil ar an máchnamh a bhí Tomás Daibhis a dhéanamh maidir leis an dteanga i dearbhú an náisúin don scarúnaí. Bhí Daibhís áfach ag tarraing ar smaointeoirí Gearmánacha - a bhí ag scíobh nuair a bhí lucht labhartha na Gearmáinise scaipthe thar líon mór mionstáit, le gaol scaoilte eatarthu. Aontachtaithe seachas scarúnaithe ab ea Herder agus Fichte - ach an tuiscint acu go raibh an teanga bunúsach don náisiúin. 

Baineann náisiúntacht le duine, mar a bhaineann teanga - ach ní gá ná beadh ach Náisiúntacht nó teanga amháin ag duine. Tógadh go dhá-theangach mé féin, agus d'fhoghlaim mé Gearmáinis ag thús mo dhéaga agus tá sí á labhairt go laethúil agam le tríocha bliain anois. Tá na teangacha uilig seo fite fuaite i m'fhéiniúlacht dá réir. 

Creidim go láidir i cearta teanga; creidim go  láidir go bhfuil dualgas ar an stáít i gcríocha as ar eascair teanga seasamh leis na cearta sin agus seirbhís a chuir ar fáil do lucht labhartha na dteangacha, a thugann spás don dteanga bheith beo agus forbairt.

Ach is le daoine a bhaineann cearta, ní leis an tír - agus creidim gur faoin duine féin glacadh lena oidhreacht (nó é a shéanadh). Na daoine le chéile i ndaonlathas a chinneann conas is ceart don stáít a gcearta a chuir chun cinn. Beidh siar agus aniar agus sárú i gcónaí ann - agus caithfear an tromlachas a sheachaint. Bíonn brú ar acmhainní, ar ndóigh, agus deacrachtaí eile. 

Tá gá le plé agus idirdhealú - agus cé go bhfuil mana fearacht Tír gan teanga, tír gan anam fiúntach agus agóid ar bun, tá sé ró shimplí nuair atá idirbheartaíocht ar bun.

Agus sin mo racht go n-uige seo. Seans go mbeidh mé ag filleadh ar an gceist má bhíonn deis agam níos mó leithéoireachta a dhéanamh - an Piarsach, Daibhís, Herder agus Fichte!

Poblacht Chaitliceach?

Féile Chríost Rí na nUile a bhí ann inné. Dé Domhnaigh seo chughainn céad domhnach na hAidbhinte, tréimhse réitigh do bhreith an rí sin i stábla i mBeithil. I stábla toisc gur éiligh na húdaráis ar a mhuintir filleadh ar baile a sinsir ón áit a raibh siad ina dteifigh eacnamaíochta. Go gairid ina dhiaidh sin ba teifigh san Éigipt iad de bharr formad údaráis. Iarrthóirí tearmann.

Tá gníomhaire antoisceach abhus ag iarraidh é féin a chuir i mbéal an phobail arís le reitric frith imirceach agus caint bhladhmannach éilitheach faoi ginmhilleadh. Más fíor dó féin is Poblacht Chaitliceach atá ag éileamh ag a Pháirtí Náisiúnta.

Uilíoch is brí le caitliceach ar ndóigh. Comhionann gach neach i láthair Dé.

Tá sé le tuiscint óna reitric áfach gur aiséirí an smacht dialathas chúng Jansenach cléireach a shantaíonn sé.
Smacht a rinne urlabhraithe na gciorcal órga measúla órga de na hEaspaig seachas fáithe Chríost. Tá cliarlathas nua ag feidhmiú ar son na ciorcail órga anois ar ndóigh, agus ceartchreideamh úr á theagasc acu.

Ní ón bPápa, atá ag éileamh féile ó thús na géarchéime,  atá sé ag glacadh treoir.

Thar rud ar bith eile tá sé ag tabhairt droim láimhe do theagasc na hEaglaise ar mhaithe le meirge treibhe a dhéanamh arís den gcreideamh.

Scrios ar Eaglais is ar Stáit an toradh a bhí ar sin cheana.

Níor mhiste liom athnuachan ar an eaglais, ach is ó iompú croíthe a thiocfaidh sin. Tíolacadh is ea an chreideamh ar gá glacadh go saor leis. Ní le lámh láidir ná auto-da-fé a mhealltar anamacha do Chríost.

Dá mbeadh creideamh láidir gníomhach bunaithe ar an foirceadal fairsing seans go mbeadh poblacht fónta chaitliceach againn. Ach ní bheadh a leithéidí cúng údarásach náisiúnta.

Cé gur cúis dóchais é nach bhfuair drong mar seo riamh níos mó ná 2% i dtoghchán, nílim iomlán ar mo shuaimhneas san ré iarfhírinne seo go bhfuil cloigeann gránna an hiodra ag ardú.

Baineann cuid de amhrath píobairí breaca dá leithéidí abhus,  murab ionann agus ar an mór roinn,  le nádúr treibheach cliantachta na polaitíochta abhus. Áit a mbíonn boic mhóra sa rialtas ag scríobh litreacha ag a dtoghthóirí ag gealladh nach lonnófar teaghlaigh den lucht siúil i mbaile fearann s'acu. Nó a ligtear do iarrthóirí tearmainn lobhadh i gcóras soláthar dhírigh a cheileann saoirse orthu ach a ghineann brabach thar chuimse do lucht gaimbín.

Praghas saoirse síor faire.

Na Gael dar le Chesterton

Tháinig mé ar an aiste spéisiúil seo ar mo chamchuairteanna línseoireachta.

Léargas fiúntach ar cad is náisiún ann, agus gur truflais a bheith ag caint ar "chine". Monuar, táimid anois chomh mór faoi thráill an simléir is an hata ard - nó na rudaí arbh siombail dóibh iad - is a bhí na Breatnaigh riamh.

An ann don Náisiún Gaelach? An bhfuil an mianach fós ionann daoine eile a shú isteach inár gcomhluadar?