Dlíonn saoirse faire

Clúdach eagrán an RA den leabhar

I measc an lón léitheoireachta a thug mé liom ar saoire bhí an leabhar seo de chuid Cory Doctorow - Little Brother. Bhí leabhar eile dá chuid léite agam - Makers - agus tharraing sin m'aird ar an leabhar seo a bhí i rannóg na n-aosánach san leabharlann.

Samhlaíonn sé ionradh sceimhle ar San Francisco, agus grúpa daoine óga a ghabhtar díreach ina ndiaidh de dheasca ró aisfhreagra na Rannóige um Slándáil Baile agus an t-amhras atá orthu faoi chách.

Scaoiltear saor iad, ach ní iad ar fad. Tá an reacaire sa scéal - fear óg arbh é Little Brother an teideal é, agus beartaíonn sé cur i gcoinne an DHS agus a gcuid spiaireachta tríd cur isteach ar na modhanna a bhaineann siad feidhm astu - agus go bunúsach a gcuid oibre a dhéanamh dodhéanta. 

Árthach is ea an scéal sin chun plé domhain a dhéanamh ar saoirse, bunreacht Mheiriceá, agus an tionchar atá ag teicneolaíocht uilíoch faisnéise ar ár saol. Nochtar an t-uafás eolas teicneolaíochta ar bhealach ana nádúrtha san leabhar - mar go mbíonn an reacaire ag baint feidhm as, agus á mhíniú. Sa mhullach ar sin, scéinséir den scoth atá ann, leis an iliomad casadh agus lúb sna heachtraí, agus léargas bhreá ann ar chaidreamh idir dhaoine - cairdeas, collaíocht, eascairdeas, údarás, ...

Íomha den reacaire le Richard Wilkinson d'eagrán speisialta den leabhar

Bhraith mé go raibh an scéal iomlán inchreidte, agus go pléitear go stuama agus go nádúrtha le ceisteanna móra na saoirse agus teicneolaíocht na faisnéise. Mínítear go maith na lochtanna agus lúb ar láir atá ann nuair a chuirtear ró-mhuinín in eolas a chnuasaítear agus a déantar scagadh staitistiúil air - "Mór sonraí"- atá ina dhia beag ag mórán na laethanta seo ar léir gurbh lag a dtuiscint ar an mata taobh thiar den cheist!

Mholfainn an leabhar seo, ní hamháin d'aosánaigh, ach d'aon duine at mian leo tuiscint níos fearr a fháil ar na ceisteanna ann -  is fearr go mór foghlaim as úrscéal bhríomhar le hais téacsanna tur. Tá sé de bhua ag Doctorow scéalta teicneolaíochta a reic go héifeachtach (dar liom, ach gan amhras is teicneoir mé)

Déantóirí: Aiséirí na Ceardaíochta?

Do léigh mé leabhar Cory Doctorow Makers le déanaí. (Ar fáil le léamh ar líne anseo). Úrscéal atá ann faoi seiftáilíthe a aimsíonn bealaí nua chun feidhm a bhaint as sean-rudaí. Bheadh an feachtasóir seo sa Ghearmáin sásta leo. Tá sé  ag streachailt in aghaidh an nós atá ann, dar leis, earraí leictreacha a dhéanamh sa chaoi agus go mbriseann siad go gairid i ndiaidh don barántas dul as feidhm. Dífheidhmeacht phleanáilte d'fhonn breis brabaigh a ghnóthú atá ansin, dar leis. Níl mé cinnte an bhfuil an cheart aige, ach is cinnte go bhfuil barraíocht earraí leictreacha caite amach agam thar na blianta. Meabhraíonn an cheist seo "Teoiric Bhuataisí ar Éagothrom Shocheacnamaíoch" de chuid Vimes dom; cosnaíonn earraí saoire níos mó sa bhfad théarma! Gan trácht ar an dramhaíl a seoltar, ró mhinic, thar farraige go tíortha i mbéal forbartha, agus an cur amú bunábhar dá bharr.

Téann an fear úd, agus daoine nach é, i ngleic leis seo tríd athraithe a dhéanamh ar na fearais iad féin. (Ní bheadh na scileanna sin agam).

Tá leithéidí na tóglainní ag éirí níos coitianta: áiteanna gur féidir le daoine teacht le chéile chun lámh-cheardaíocht a chleachtadh le chéile, ag foghlaim óna chéile agus ag tacú. Spreag an ghluaiseacht seo an aireagán Sugru, mar shampla.  Is mór an ghar a dhéanann an idirlíon don ngluaiseacht seo; ag scaipeadh eolais agus oiliúint. (Ról lárnach aige sin san úrscéal freisin).

Rud eile ar féidir a dhéanamh de bharr an idirlíon ná na hearraí a dhíol; agus tá an margadh ar líne Etsy ann go sonrach chun é sin a dhéanamh.

Mar, ar ndóigh, níl san déanamh ach cuid den cheist; agus dáiríre is éard atá á chíoradh san scéal ná an idirghabháil idir fórsaí éagsúla; na déantóirí iad féin, ach lucht airgead, lucht dlí, lucht na meáin, na mórchomhlachtaí,  agus an daonra i gcoitinne freisin. Eascraíonn an iliomad fáinne fí as na caidreamh chasta sin ar fad. (Léamh maith atá ann, mar a deir an ceann eile).

Tá clódóirí 3D lárnach i gcuid den scéal; tá siad sin ag éirí fairsing faoi láthair, agus ag tabhairt cumhacht áirithe ar ais do dhearthóirí, de bhrí go bhfuil an costas chun fréamhshamhail a chruthú á ísliú go mór acu. Nó fiú mion-shraith de tháirge a dhéanamh. Nó an táirge céanna a chruthú in iliomad áiteanna - sin rud a d'fheadfadh dul i ngleic seans leis an olltáirgeadh saor i dtíortha i mbéal forbartha nó i leithéidí na Síne.

Seo togra nach bhfuilim ró dhearfach faoi, a bhaineann feidhm as na modhanna seo: an Vicí-Ghunna.

Eascróidh ceisteanna eitice as a leithéidí seo de tháirgiúlacht gan amhras; chíor Primo Levi roinnte den na ceisteanna úd i bhfad siar i sraith gearrscéalta maidir  "cóipire 3D" an Mimer. Is éard a shamhlaigh sé ná gléas a bhfeadfadh cóip a dhéanamh de rud ar bith; neacha beo san áireamh, ach an comhdhéanamh ceart de dhúil a bheith san "dúch" ann. D'eascair fadhbanna as sin, ar ndóigh!

N'fheadar dála an scéal an leis an Iarthar is mó a bhaineann na ceisteanna seo - seachas gurbh san domhan i mbéal forbartha a chaitear an dramhaíl - agus minic go leor is as dúshaothrú ansin a thagann na hearraí idir amh agus táirgthe.

Is mó chasadh fós atá sa scéal, sílim!