Cló nua?

San eagrán reatha (Iúil 2013) de Iris Comhar tá alt ag Alex Hijmans ag cur síos ar nuachtán ar líne Ollannach,  De Nieuwe Pers (An Phreas Nua). Slua-chistiú - airgead ón bpobal - a chuir an bun airgeadú ar fáil chun an fiontar a chuir ar bun. Is féidir bun síntiúis  a bhaint amach, agus freisin íoc  as saothar colúnaí ar leith ar phraghas íseal in aghaidh na míosa.

Molann sé go dtabharfaí faoina leithéid as Gaeilge freisin.

Is dóigh liom go bhfuil an ceart aige.

Ní smaoineamh iomlán nua atá ann don Ghaeilge, agus i bhfianaise na ceisteanna faoi airgeadú nuachtáin agus irisí i nGaeilge ag an Stáit is fiú tabhairt faoi arís, sílim.

Cinnte, dhíol Lá Nua scaireanna leis an bpobal. Bhí An Druma Mór ag cuir cóip chuig síntiúsóirí ach nuair  a rinneadh Nuacht24 de is airgead stáit a choinnigh ag dul arís iad. Ar leibhéal níos ginearálta, tá Fondúireacht na Gaeilge ag cnuasach airgead chun nithe a dhéanamh neamhspleách ar an Stáit. Chnuasaigh Fíbín thart ar cúig míle chun cabhrú Sétanta a chuir ar stáitse. Go bhfios dom is gan deontas atá An Timire á chuir ar fáil (ach tá acmhainní á roinnt acu le fiontair eile de chuid na nÍosánach).

Sílim áfach go mbeadh rath ar fheachtas mar a mholann Alex agus go mbeadh toradh fónta air. Cinnte bheinnse sásta íoc as colúin, mar shampla, Alan Titley, nó Áine Ní Chiaráin, nó Sean Tadhg Ó Gairbhí  - nó go deimhin an iliomad duine eile a bhfuil rud le rá acu agus cumas é a rá!

Seachnaíonn foilsiú ar líne mar seo na gnáth deacrachtaí maidir le dáileadh agus teacht air. Agus le feabhas ar litreoirí agus gramadóirí, beidh ar chumas scríbhneoirí an deasc eagarthóireacht a dhéanamh iad féin freisin. 

Tá iarrachtaí fónta á dhéanamh ag leithéidí Nuacht24 (le deontas), iGaeilge agus an Tuairisceoir (gan deontas); ach tá sé in am dul céim chun cinn.

Cassandra? Nó an buachaill a scairt faolchú? Nó...?

Tharraing Dennis m'aird ar an t-agallamh seo  le Jason Lanier. Tá agallamh spéisiúil eile leis anseo: Spreag sin m'fhiosracht agus fuair mé leabhar dá chuid ón leabharlann - You are not a Gadget. 

Caithfidh mé rá go bhfuil cuid dá argóintí a shílim a bheith beagnach baoth. Mar shampla, a bharúil gur tháinig an suíomh Instagram in áit na comhlachta Kodak. (Tá bréagnú déanta ag eacnamaithe  ar an barúil sin anseo agus anseo) Ní slán an samhail sin in aon chor - comhlacht crua earraí don gcuid is mó is ea Kodak; níl in Instagram ach dóigh chun grianghraif digiteacha a mhaisiú agus a roinnt. Theip ar Kodak teacht i dtír i gceart ar na margaí nua do chrua earraí digiteacha - ní raibh ach baint thánaisteach ag an idirlíon leis an teip sin; agus scéal thairis is ea rath Instagram - ceann den iliomad comhlacht atá ag teacht i dtír ar chraos daoine rudaí a roinnt leis an saol mór.

Mar sin féin rinne mé treabhadh tríd an leabhair. Fear é seo a bhí agus atá in cheannródaí ríomhaireachta, baint aige le forbairtí suntasacha san réaltacht fíorúil. É anois ina shaoi ag Rannóg Taighde Microsoft.  Aithne ó thús aige ag fáithe eile an idirlín, fearacht Richard Stallman. Ach é éadóchasach faoi anois.

Seachas corr smaoineamh anseo is ansiúd bhí an dua ag baint leis an léamh agus n'fheadar ar bhain mé mórán tairbhe as.

Téis amháin dá chuid a bheadh glacadh agam leis - go bhfuil cultúr roinnt agus scaipeadh an idirlíon ag cruthú dua do cheoltóirí agus oirfidigh eile. Ach n'fheadar an raibh sé riamh éasca ag oirfidigh aitheantas agus slí beatha ceart a bhaint amach? An bhfuil rudaí dáiríre éagsúil de bharr an idirlíon? Feictear dom féin gurbh iad na doirseoirí - na lipéid ceoil, na nuachtáin, na foilsitheoirí - is mó atá thíos leis. 

Ag go bunúsach an deacracht is mó ata agam le fáithe an idirlín - pé acu an á bheannú nó á dhamnú atá siad - go bhfeictear dom go bhfuil áibhéil á dhéanamh acu ina thábhacht. Cinnte, bainimse mar innealtóir bogearraí ana thairbhe gairmiúil as mar fhoinse eolais agus is cinnte go bhfuilim níos táirgiúla dá bharr. Inneall  a chuireann le cumas an inchinn is ea ríomhaire, agus is líonra ríomhairí an idirlíon - bua atá ansin do lucht oibre inchinne.

Fós féin, don chuid is mó againn is siamsaíocht don gcuid is mó an idirlíon - é sách ard ar phirimid Maslow na riachtanais. Mar sin, níl an idirlíon ar an rud is lárnaí san saol, ná baol air. Agus dá mbeadh bunús lena théis go bhfuil an idirlíon ag scrios an meánaicme - is an idirlíon féin a bheadh thíos leis sin.

(Sa mhullach ar sin, ní raibh mé tógtha lena chuid próis - is ag treabhadh tríd an leabhar a bhí mé, ag lorg corr gráin gaoise sa bhaois fhoclach.)

Na lusanna i measc na cnoic

Tá sé tamall ó chuaigh mé amach ag siúl i gceart. Mar sin, thapaigh mé an deis inné nuair  a bhí siúlóid éasca le bheith ag na Cnocadóirí. Siúlóid i lúb, bunaithe ar Slí Sléibhe Átha Cliath, a bhí le bheith ann.

Thosaigh muid amach ag Tábhairne Brady's sa tSean Chill. Bhíodh ana thaithí agam ar an mbaile úd - bhí teach ag mo shean-mhuintir trasna ón tábhairne. Teach ar leith a bhí ann; trian de "theach mór" - sciar na ngiollaí! Bhí dorchla amháin thuas staighre gan fuinneog ar bith ann seachas sa díon - i dtreo is nach bhfeadfadh lucht freastal bheith ag cúl-féachaint ar na huaisle ina ngairdín féin! Bhí díon mós ard sa chistin freisin, áit a mbíodh mo sheanmháthair ag cruthú iontaisí  fearacht éclairs seacláide. Chaith mé roinnt tréimhsí ann léi, go hairithe i ndiaidh do mo sheanathair bás a fháil ag tús na 1980í.   Bhíodh corr siúlóid againn ón teach agus bhí mé ar Charraig Uallacháin agus ag an simléir in aice leis freisin.

Damhán Alla - buí!

Sách gar do thús na siúlóide - ar bhealach atá marcáilte leis na gnáth fir buí - tháinig muid ar an gCros teorann seo - ceann de Chroiseanna an Fhásaigh Rua atá inti is cosúil ach is beag m'eolas orthu. Tá sí ag imeall Choill Ráth Mhíchíl. Shiúl muid suas isteach sa choill agus d'fhág an chonair marcáilte ar feadh seal chun súil a chaitheamh ar Ráth Mhíchíl féin - i sean reilig tá fothrach eaglaise ó na meán aoiseanna, roinnt leaca ó i bhfad níos luaithe, agus bun cloigthí.

Shiúl muid ar aghaidh ansin go Carraig Uallacháin agus go dtí an simléir a bhaineann le sean oibreacha luaidhe níos faide thíos. (Bhí tollán ann chun an deatach nimhneach a thabhairt suas ann agus a scaipeadh go hard san aer) Fán bealach thug muid cuairt gairid ar Chaisleán an Phúca - áit ar chaith Séamas a' Chaca oíche nó dhó agus é ag teitheadh ó Chath caillte na Bóinne - más fíor.

D'fhill muid mórán an bealach céanna ón simléir do Tí Brady.

Thug mé suntas don oiread bláthanna a bhí ag fás, agus a ilchineálach is a bhí siad. Fear cathrach mé, agus níl ar mo chumas ainm a chuir ar mórán acu. D'aithin mé an Méaracán púca a bhí fairsing, an feileastram, nóiníní dar ndóigh, an odhrach ballach. Sílim, tar éis dom dul i gcomhairle le Flóra Chorca Dhuibhne, go bhfaca mé Luibh an chreatha, agus an Falcaire fiáin. Cinnte chonaic mé Trom faoi bhláth.   Bhí fraocháin fairsing. Agus tuilleadh mór nach iad. 

Agus an créatúr buí úd sa ghrianghraif thuas - cineál damhán alla. Chonaic muid cinéal éigin lucha freisin - eireaball fhada agus fionnadh donnrua.

Is iontach fásach mar é a bheith ar thairseach na cathrach - agus ainneoin sin níl an áit chomh brocach bruscrach is a d'fheadfadh a bheith. Go deimhin bhí caoi maith ar na cosáin, agus roinnt mion-siúlóidí eile marcáilte go maith freisin. Bhí an cuma air go raibh cúrsa buan treodóireacht leagtha amach thart ar Charraig Uallacháin freisin. Lá taitneamhach!

Téanam oraibh chuig an sorcas!

Chaith m'iníon an tráthnóna ar fad inné ag an Ark. D'fhág mé ann í ar feadh uair go leith agus í ag tabhairt faoi cheardlann cleasa sorcais - d'fhoghlaim sí conas lámh-chleasa a imirt le liathróidí agus - sílim - bolas, i. meall trom ar dheireadh téide, ach go raibh scairf daite ceangailte de. Bhí siad ag cur pláta ag casadh ar bharr maide freisin, agus d'éirigh go breá léi ag coinneáil cleite péacóige cothrom ar barr a méar.

Bhí deis againn greim gasta a fháil i bproinnteach gar do láthair, ansin ar ais linn go beo don "turas". Thosaigh muid amach in íoslach  an fhoirgnimh, áit go raibh taispeántas de portráidí de Muintir Fossett a rinne Bryan O'Brien don Irish Times.

Nuair a bhí muid uilig bailithe tháinig bean feistithe mar Mháistreás an tSorcais agus rinne píosa cainte faoi saol an tsorcais - obair chrua, ilchineálach, ach spraoi freisin. D'inis sí dúinn faoin dteanga ceirde ag lucht an tsorcais - Parlari - agus d'inis dúinn gurbh ise an Gaffer a bheadh orainn agus d'iarr orainn jal orderly (dul go gasta) suas staighre. (Bhí focail Parlari breactha thall is abhus san fhoirgneamh ar fad)

San amharclann thuas staighre bhí fear  thug "Francesco Machiavelli" ar féin agus a bhí ag caint ar oiliúint chapaill don sorcas. Rinne sé roinnt cleasa le beirt des na leanaí - m'iníon ina measc. Ansin léiríodh físeán dúinn de bheirt de mhuintir Duffy ag cleachtadh a gceird ar mhuin chapaill.
Thug an Gaffer suas staighre eile muid áit a raibh Arturo an fear grinn ag fanacht orainn. (Níor aithin mé ag an am é, ach sílim anois gurbh é an fear céanna, faoi bhréagriocht nua, a bhí ann)
D'fhág Máistreás an tSorcais leis muid tar éis babhta geáitsíochta a d'fhág m'iníon agus cailín eile  sna tríthe ag gáirí. Tar éis dó iad a shuaimhniú le cleas nó dhó eile d'inis sé dúinn faoi roinnt fir grinn stairiúla - agus faoi bhean grinn Annie Fratellini, a bhunaigh Acadamh Sorcais! B'iontach an dóigh a d'athraigh sé a bhlas agus a chanúint de réir na tíre a raibh sé ag trácht air!
Suas staighre eile ansin, agus isteach i seomra diamhair áit a inis bean (Máistreás an tSorcais, ach faoi bhréagriocht nua) scéal diamhair draíochta dúinn faoi pháiste draíochta san sorcas - agus bhronn cleite dearg ar na páistí le cabhrú leo meabhrú ar na rudaí a fhaca siad ar an lá. Lonnaigh sí an scéal in san tríú sorcas Éireannach - Gerbola.
Suas staighre eile fós go dtí an díon - áit a raibh daoine ann le cabhrú leis na gasúir aghaidh fidil a dhéanamh as pláta páipéir.
Lá den scoth; thaitin sé liom ach go háirithe gur lonnaigh siad an reacaireacht i measc lucht sorcais Éireannach. Fearacht aon siamsaíocht eile a bhfuil a lán daoine de dhíth dó, tá an bhrú ar lucht sorcais.
Tá an taibhe seo ar siúl go dtí deireadh mí Lúnasa;  athraíonn na ceardlanna ó am go chéile,  tá na sonraí ar fáil ar shuíomh The Ark.
Mholfainn d'aoinne le páistí nó gar-pháistí - aghaidh a thabhairt air!

Domhan fó Thoinn

 Ó 2003 nó mar sin tá coicís gach bliain á chaitheamh againn in Iarthar Dhuibhneach. Sa Bhaile Breac a bíonn muid ag cuir fúinn. Tá áiteanna a thugann muid cuairt orthu gach bliain - ina measc an Uisceadán Mara Beo i mBaile an Daingin. Tá spéis caillte ag na buachaillí ann; ach is breá le'm iníon cuairt a thabhairt air (agus ar an siopa ann, ach sin scéal eile)

Tá gean agam féin air.  Cé go mbím in ann Gaeilge a labhairt leis an fhoireann ann, is fíor gur beag Gaeilge atá san fhógraíocht laistigh is lasmuigh agus is trua sin

 

Tá dúshlán ar leith roimh áit mar é, mar go mbíonn a lán daoine ag filleadh bliain i ndiaidh bliana, agus bíonn gá mar sin le rudaí nua a chuir leis na taispeántas. I linn na blianta atá muid ag teacht, tá siorcanna agus piongainí curtha leis an mbun taispeántas,  agus éisc ón Amasóin.

I mbliana (bhí muid ann cúpla seachtain ó shin ar chuaird gairid) tá seomra ar leith do pháistí ann; cuireadh seó puipéid oideachasúil faoi bhruscar san fharraige ar siúil; tá aghaidh dhathú ar fáil agus deis bolgáin ollmhóra sobail a dhéanamh.

Agus tá an taispeántas ar chlé ann; léiriú ar thimthriall an uisce. Nuair a chastar an roth buí sútar uisce suas (ag an ngrian, mar dhea)  agus líontar na scamaill; titeann an t-uisce isteach san umar arís mar fhearthainn.

Tá gléasanna mar é ana mhaith, go háirithe nuair is féidir leis na daoine óga triail a bhaint as.

Tá ticéid bliana ceannaithe againn mar go mbeidh muid ann ar feadh seal beagnach gach lá nuair a théann muid siar arís ag deireadh na míosa seo chugainn -  fágann sin go bhfaighidh muid luach ár gcuid airgid.

Tá ról eolaíochta agus tacaithe leis an iascaireacht ag an ionad freisin, agus is minic iad ag tarrtháil turtar ar strae, ag tabhairt dídean dóibh go dtí go mbíonn siad ar a seanléim arís.

Tríd is tríd, áit fiúntach agus siamsaíocht ann freisin.

Triantán suthain grá

Fágann teirce na n-úrscéalta Gaeilge (nó ar a laghad an líon bhig acu a bhfuil teacht éasca agam orthu!) go mbím ag léamh úrscéalta i nGaeilge as seánra nach ndruidfinn leo as Béarla (cé go mb'fhéidir go léifinn as Gearmáinis iad)
Is léargas mná ar chúrsaí grá atá san scéal seo. Bean atá pósta ach míshásta lena chéile; agus atá i ngrá - nó b'fhéidir i ndrúis - le fear eile, fear a bhfuil aithne acu araon air. Scéal na caidrimh seo thar líon mór blianta atá san úrscéal, agus na caidrimh eile a theagmhaíonn leo. 
Bheadh bá éigin agam don mbean ach bhí sé deacair agam aon bhá a bheith agam don fhear eile - shílfeá go raibh sé ag cur an aibíocht ar an méar fhada, ach teacht i dtír ar a leannáin agus a ngaolta siúd thar rud ar bith eile.
Ainneoin, mar a deirim, nach é seo an chineál litríochta a léim de ghnáth chuir mé spéis sa phlota agus sna carachtar - shíl mé an rud ar fad a bheith réalaíoch, intuigthe go maith.
I mBré atá mór chuid de na heachtraí, agus bhí taitneamh le baint as suímh a bhfuil cur amach agam orthu a aithint.
Tá sé go deas freisin bheith tumtha san saol comhaimseartha uirbeach as Gaeilge. Mar Ghaeilgeoir Cathrach mhothaigh mé sa bhaile, mar a déarfá, san saol a  léirítear ann (cé go mbeadh mo sheasamh ar chúrsaí collaí rud beag éagsúil,  dar ndóigh)
Mholfainn é mar lón léitheoireachta. 


Filleann Seoirse
Éilis Ní Anluain
€18.00 (crua),
176 lch,
ISBN 1 898332 59 6

An méid a dúirt an FAZ i bhfianaise téipeanna Anglo

Bunleagan anseo:

Tógtar sac agus cuirtear isteach ann:

Ar an gcéad dul síos: Iar bhainistíocht Anglo agus na fostaithe úd atá le clos ar na téipeanna a foilsíodh anois agus iad á iompar féin mar a bheadh rógairí sotalacha.

Ar an dara dul síos lucht Airgeadais den uile chineál - scairshealbhóirí, sealbhóirí bannaí,  taisceoirí ó laistigh agus lasmuigh den tír  - a chuir airgead faoi iontaoibh sa bhainc mar dheá seo i ndiaidh tús na géarchéime.

Ar an tríú dul síos iad siad i mBaile Átha Cliath a bhí freagrach san Rialtas, san Rialtóir agus sa Bhanc Ceannais a bhí ag faire ró fhada ar an ngeáitsíocht - agus is cuma an é nach raibh an a gcumas an praiseach a aithint nó nár mian leo.

Ar an gceathrú dul síos iad siúd in Institiúid na hEorpa a bhí, i dtosach báire ag faire mar a chuaigh an Stáit Éireannach thar a fhulaingt leis na bainc agus ansin a lig don Banc Ceannais Eorpach gníomhú a bhealach atá níos mó ná ar thairseach an infheistiú go hairgeadaíoch i Stáit.

Gabhtar de bhuillí smachtín ar an sac lán daoine seo go dtí nach féidir cur suas leis an olagóin péine as. Ansin glacadh lucht freagracht san Eoraip lámha a chéile agus geallfaidh siad go sollúnta do na saoránaigh nach gceadófar riamh arís praiseach mar a bhí i gcás Anglo Irish Bank.

Aistir Anama

Ceal L-spáis is ón leabharlann a fuair mé an leabhar Ólann Mo Mhiúil as an nGainséis ar na mallaibh. Ainneoin go bhfuilim ag foilsiú saothar le Gabriel Rosenstock ar Rogha Gabriel agus go bhfuil roinnt saothar (próis den chuid is mó) dá chuid leite agam, ní bhím in ann adhmad a bhaint astu i gcónaí.

Innealtóir mé. Pragmataí. Lonnaithe go daingean sa Chríostaíocht Iartharach - bréidín de réasún na Gréige, urraim don dlí na Róimhe agus dílseacht na nGiúdach.

Fágann caint faoi neamhdéacht, aigne folamh an Zen fuar mé, nó cuireann sé mearbhall orm. Is annamh a rinne mé aon teagmháil le Haiku. (Is dócha nach é tuiscint a bhaint as an rud ceart pé ar bith é, ach is annamh a chorraíonn siad mé in aon chor)

Mar sin, bhí an leabhar seo ar an méar fhada agam le tamall.

Ach bhain mé taitneamh as an saothar seo - ní dialann lom taistil atá ann, ach é breac le smaointe spéisiúla agus a chuid taighde (cultúrtha don gcuid is mó) déanta aige agus roinnte orainn. Haiku thall is abhus - ach comhthéacs ann dó agus iad níos sothuigthe dá bharr domsa.  Sleachta ann freisin as leabhar leis an bhfealsamh Eugen Rosenstock-Huessy a bhí mar lón léitheoireachta aige ar an aistear a thug timpeall na cruinne é; chun na hInde ach freisin chuig Uncail Kurt i Valparaiso.

Bheadh fonn orm é bheith ar mo leabhragán agam, d'fhonn bheith in ann sliocht a leamh anois is arís, de réir mo mhian.

Ólann Mo Mhiúil as an nGainséis.
Gabriel Rosenstock
Cló Iar-Chonnachta 2003
ISBN 1 902420 78 0

Inis Mac Neasáin

Radharc ar an Inis agus muid ag imeacht uaidh	An turas ann

Thug na Cnocadóirí cuairt aréir ar Inis Mac Neasáin (Ireland's Eye as Béarla. Inis Eria  - nó Erin dar le foinsí eile - agus "eye" ó eyot, inis na Lochlainnise. Tá níos mó eolais ar fáil ag an nasc thuas). Tá comhlacht a thugann daoine amach ar bhád ó Chuan Bhinn Éadair.

Bhí scata againn ann dá réir a chuaigh amach tar éis na hoibre aréir. 

Is fada mé ag fanacht ar dheis dul ann - ar chúis éigin níor éirigh liom go dtí seo. Ó bhí mé an óg tá amhrán a scríobh Brian Ó Baoill sa Bhealach Rúnda i cúl mo chinn.

Oiléan Mac Neasáin
Oileán clochach,
Rua, glas;
Liath ar na
hArda

Séipéal beag
In aice trá,
Túr mór
Ar garda

Fadó, fadó,
Bhí manach ann
Mac Neasáin
A ainm.

Níl anois
Ach clocha ann,
Raithneach agus
Feamainn

(éist leis anseo).
Níl siad luaite san amhrán, ach b'iad na faoileáin is suntasaí ar an oileáin. Séasúr goir atá ann agus bhí siad glórach ag iarraidh muid a choinneáil amach ó na huibheacha - agus na scalltáin. Ní cuimhin liom óg an fhaoileáin a fheiceáil riamh roimhe - éin bheaga le clúmh liath ag bhí ag rith go faicheallach ar an trá. Bhí muid féin cúramach gan cur isteach ró mhór orthu. Shúil muid fán trá ar feadh scaitheamh agus ansin thug mé féin aghaidh ar lár an oileáin áit a bhfuil an chill. (Is beag nach ndeachaigh mé i bhfostú sna driseacha agus an raithneach ard - theip orm cosán a aimsiú go dtí go raibh mé beagnach ann)
Nuair a d'fhill an bád chun muid a thabhairt ar ais thug sé leathbhealach timpeall an oileáin muid agus bhí deis againn féachaint ar na héin mara eile  - bhí gainéid agus cailleacha mara fairsing. Chnoic muid freisin roinnt mhaith puifíní - éan eile nach raibh feicthe beo agam cheana.
Turas thaitneamhach a bhí ann  - agus saor go maith, €10 an duine. (€15 an praghas don duine aonair, fuair muid ráta grúpa). Bheadh fonn orm filleadh - cé go bhfuil siad rud beag deacair dul i dtír, céimeanna ar na clocha. 

An Chill ón doras	Ag dul ar bord
An Stuaic	An Chill

Ionad Cois Locha

Bhí muid i nDún na nGall don Gaelchonaí. Ós rud é gur chaith muid leath an lae ar bhus ag dul ann is beag fonn a bhí orm filleadh thar éis oíche amháin. Bhí lóistín socraithe agam i mBrú an Óige faoi bhun an Earagail mar sin.

Bhíos ag dréim leis go mbeadh an áit plódaithe, ach ní raibh. Ní fhaca muid ach cuairteoir amháin eile, fear ón Eilvéis a bhí ar chamchuairt ar rothar thart ar Éireann agus ansin an Íoslainn.

Bhí muid le taisteal ar ais ó Ghort a Choirce ar bhus a trí tráthnóna, rud a d'fhág maidir Luain le cur dínn againn agus siamsaíocht le lorg. Ach tá Ionad Cois Locha i bhfochair fiche nóiméid siúl ón mbrú. "Éist le Gaeilge agus labhair í." atá scríofa ar an suíomh - agus rinne muid!  (Tá Dún Lúiche i nGaeltacht Tír Chonaill)

Tá turas ar an loch ar fáil, ach ní raibh fonn ar na leanaí mar sin ní bhfuair muid ach ticéad don clós spraoi agus roinnt dearbháin do na himeachtaí a raibh costas breise ag dul leo.   Bhí an t-iomlán measartha saor - thart ar €8 don teaghlach isteach agus €1.50 an ceann ar na dearbháin. De bhrí go raibh muid ann ag a deich ar maidin agus iad ag oscailt, bhí na háiseanna fúinn féin againn go ceann i bhfad.

Chuir na páirtí tús leis an spraoi leis na liathróidí móra uisce inar fhéad siad dul isteach iontu. (Líontar le haer iad ach an duine a bheith istigh iontu) Cé go raibh dhá dhearbháin gearrtha orthu seo b'fhiú é de bharr an spóirt a bhain siad astu. Bhain siad sult freisin as na báid troitheáin - go deimhin chuaigh mise amach leo an dara huair. Bhí cúpla rud ann do mo mhac (atá fásta anois dáiríre) - túr dreapadóireachta mar shampla agus an tarbh fiáin sa phictiúr thíos.

Bhí sleamhnán ann dom iníon - ceann mór groí a líonadh le haer. Bhí an clós spraoi féin - a bhí saor ó chostas - go maith go háirithe i bhfianaise an ghnáth síon atá in Éirinn! Bhain m'iníon sult as na  ziplínte ach go háirithe. Bhí feirm bheag ann freisin le éanlaithe agus ainmhithe clóis agus taispeántas bheag de ainmhithe fiáine (iad seo marbh ach líonta). Bhí lón againn san ionad freisin a bhí blasta. Tríd is tríd bhí mé thar a bheith sásta gur aimsigh mé an ionad le linn mo chuid réamhphleanála! 

Agus bhí an toradh a bhí uaim ann - leanaí tuirseacha roimh an turas fhada (beagnach 5 n-uair a chloig) ar ais go Baile Átha Cliath.

(Is féidir na pictiúr a mhéadú ach gliogáil orthu)

Aisteoirí Bulfin: KATYN A THIOCFAIDH TÚ ABHAILE?

‘Katyn a thiocfaidh tú abhaile?’ á léiriú ag Aisteoirí Bulfin

 

Ionad:  Theatre@36, Club na Múinteoirí, Cearnóg Parnell, Baile Átha Cliath 1

Am: 8 pm

Ticéid: €12 (mic léinn agus OAP €10)

Breis eolais: aisteoiribulfin@gmail.com

Beidh Aisteoirí Bulfin chugainn arís go luath leis an seó ‘Katyn a thiocfaidh tú abhaile?’ Ar an 13, 14 agus 15 Meitheamh cuirfidh an cumann drámaíochta bisiúil seo an léiriú is déanaí acu i láthair an phobail i gClub na Múinteoirí, Cearnóg Parnell. Seó filíochta agus ceoil dar teideal Thar Teorainn a chuirfidh tús leis an oíche. Ag teacht sna sála air sin beidh an dráma cumhachtach Herody Katyn le Seán Ó Broin. Fidelma Ní Ghallchobhair agus Méabh Ní Loingsigh na léiritheoirí.

Tá teorainneacha le feiceáil i ngach gné den saol agus sa mhír Thar Teorainn tabharfar spléachadh trí mheán na litríochta agus an cheoil ar chuid de na teorainneacha seo agus cé mar a théann siad i bhfeidhm ar dhaoine..

            Sa dráma Herody Katyn tá iliomad teorainneacha le feiceáil chomh maith. An teorainn idir dhá thír, an teorainn idir dhá chultúr, an teorainn idir an fhírinne agus an bhréag, an teorainn idir an tseanmhodh agus an modh nua. Tá cuid de na teorainneacha seo sobhriste, ach cuid eile acu, is deacair iad a thrasnú. Insíonn an dráma seo dúinn faoi eachtra mhór ón dara cogadh domhanda, Sléacht Katyn. Cuireadh na mílte oifigeach Polannach chun báis i bhforaois Katyn sa bhliain 1940. Cuirtear i láthair an lucht féachana an iarracht a rinneadh i gcaitheamh na mblianta fada an fhírinne maidir leis an sléacht seo a cheilt ar mhuintir na hEorpa. Dráma cumhachtach é seo ina léirítear iarrachtaí na gcarachtar cúl a thabhairt le Sléacht Katyn. Ach is deacair teacht thar eachtra ghránna mar sin gan damáiste a dhéanamh do na daoine a thagann sa tslí orthu.

Aisteoirí Bulfin

Tá Aisteoirí Bulfin ar an ngrúpa is buaine agus is beoga i mbun na drámaíochta Gaeilge i mBaile Átha Cliath. Tá na céadta drámaí léirithe acu ó bunaíodh an grúpa daichead bliain ó shin. Is iad na léirithe is deireanaí uathu An Campa, dráma grinn nuascríofa le hAodh Ó Domhnaill (2008), Moloney, dráma stairiúil le Seán Ó Tuama (2009), Biffó Béar, geamaireacht nuascríofa le hAodh Ó Domhnaill (2009), Na Leabhra, dráma nuascríofa le hAodh Ó Domhnaill (2010), Círéib, cóiriú ar ghearrscéal le Máirtín Ó Cadhain (2010) agus Oileán na Sclábhaithe, aistriúchán ar L'Île des Esclaves le Pierre de Marivaux (2011). Balleagraíocht de chuid an Chomhlachais Náisiúnta Drámaíochta is ea Aisteoirí Bulfin.

Tumchónaí Gartáin 2013

Bhí an "Tumchonaí" a eagraíonn Gaelphobal i gcomhar le Comhluadar ar siúl ón Aoine go dtí an Domhnach beag seo. Ní raibh ar mo chumas féin taisteal go dtí an Satharn, nuair a d'éirigh mo mhac is sin, m'iníon agus mé féin go fíor luath ar maidin chun an bóthar siar ó thuaidh a thabhairt orainn féin. An a mbus a bhí muid ag taisteal, isteach go lár na cathrach agus ansin go Leitir Ceanainn ar bhus McGinley. Bhailigh Máirtín ansin muid agus thug muid chuig Ionad Eachtraíochta Gartáin. Níor túisce ann muid - thart ar a dó - gur ruaigeadh amach ar an loch muid chun roinnt cadhcála a dhéanamh.

Chuaigh mé amach sa loch i mbád dúbailte le'm iníon - ach thréig sí mé don turas ar ais! Chomh maith leis an aclaíocht bhí cluichí spraíúla i gceist mar is léir ón bhfíseáin thuas! Bíonn an deireadh seachtaine leagtha amach  sách scaoilte agus deis ag na páistí spraoi agus na daoine fásta cabaireacht idir imeachtaí eagraithe fearacht rásanna uibhe! Tá raidhse spás ann freisin ach ó tharla ar aimsir a bheith go breá bhí na páistí amuigh don gcuid is mó - san loch! Ach dá mbeadh an aimsir go holc, bhíothas réitithe chuige le cluichí fearacht peil boird, billéardaí agus araile.
Choinnigh Gina agus roinnt comhghleacaithe bia linn - flúirse agus scoth an bídh, rud nach éasca agus thart ar cúig theaghlach déag ocracha le sásamh! (Agus géaraíonn aer úr goile, táim á rá leat)
Istoíche ansin bhí  tráth na gceist ann agus ansin céilí mór. Faraor bhí mé fhéin scriosta ag an lá fhada agus is ó mo leaba a chuala mé giotaí den chraic a bhí acu siúd a rinne oíche go maidin de!
 Bhí na páistí thar a bheith sásta maidin Domhnaigh nuair a tháinig na caisleáin preabacha! Bhí Aifreann as Gaeilge i dteach na mbáid ina dhiaidh sin dóibh siúd arbh mian leo é. Ansin faraor bhí sé in am an bóthar a bhuaileadh (Ní deireadh seachtaine fada a bhí i gceist sna sé contae)
Bhí sé go deas buaileadh le sean chairde is cairde nua, agus is iontach an deis atá ina leithéidí  do theaghlaigh atá ag tógáil clainne le Gaeilge agus nach mbíonn an deis acu freastal ar imeachtaí níos faide, an saoire Gaeltachta ag Comhluadar, mar shampla.
Gura fada buan lucht a eagraithe!

An gcothaíonn cíocha cíocras ceannaithe?

Bhí colún ag Jennifer O'Connell san Irish Times inniu maidir le húsáid bhéithe brollach ar leis chun gan rud faoin speir a dhíol.  Ansin tharraing duine m'aird ar fhógra eile de chuid Club Orange ar youtube. Nílim chun nascadh leis, aimseodh sibh é más mian libh.

Níl fhios agam an bhfuil sé íorónta nó truamhéalach go raibh scata mná i mbicíní ar chlúdach an Irish Times ag díriú aird ar alt Jennifer - agus pictiúr de irisí phornagrafacha laistigh agus ar an alt ar líne mar thionlacan leis.

Anois is fear meánaosta heitrighnéasach mise, mar sin admhaím go dtarraingíonn na pictiúr seo mo shúile agus músclaíonn miangas ionam scaití. Ní dóigh liom áfach gur spreag siad spéis san táirge atá in ainm is a bheith á dhíol acu ionam riamh. Agus caithfidh mé a rá go bhfuil rud éigin áioféiseach faoi na pics poiblíochta de seanfhear éigin i gculaith liath - aire rialtas nó boc mór gnó - timpeallaithe ag béithe arda leath-ghléasta.

Is cosúil áfach go bhfuil lucht fógraíochta meáite go ndíolann collaíocht. Agus - ó tharla gurbh iad mná sprioc nó comhsprioc cuid maith de na táirgí seo caithfidh sé go gcreideann siad go dtéann na híomhánna i bhfeidhm ar mhná freisin.

N'fheadar an é go gcreideann siad gur fiú an raic len iad a chuir i mbéal an phobail?

(Nath a chonaic inniu « Qu'on parle de moi en bien ou en mal, peu importe. L'essentiel, c'est qu'on parle de moi ! » Zitrone )

Tá an spás poiblí agus na meáin ar maos sna híomhánna miangasacha seo; agus na meáin cumarsáide freisin.

Má cheistíonn aon duine (aon bhean ach go háirithe) an nós cuirtear ina leith gurbh cancráin gan acmhainn grinn iad.

Níl fhios agam cén dóigh is fearr dul i ngleic leis an nós. Is fána sleamhain cinsireacht. Agus táim amhrasach faoi cé chomh héifeachtach is atá sé in aois an idirlíon - tharraingeodh an chinsireacht caint agus gleo agus bheadh an táirge i mbéal an phobail arís.  

Baghcat is dócha an modh is éifeachtaí. Ach cinnte ní cabhraíonn an stuif seo le meas a chothú do mhná!

Agus sin mo racht go n-uige seo.

An Milléanach léirithe!

Le tamall anuas tá cóir an ádh liom ag buachan leabhair ón raidió agus araile agus is mar sin a fuair mé cóip den Béal Bocht grafach.

Tá an bunsaothar léite agus athléite agam - agus leath leabhragán lán de shaothar eile Myles agam gan trácht ar Amaidí a dheartháir!

Tá's ag an saol gur scigaithris atá in ainm is a bheith an seo ar an tOileánach leabhar a raibh ardmheas ag Myles air:

"One of the finest books I have read in any language is An tOileánach by a Blasket islander, now dead ... every page is a lesson how to write, it is all moving and magnificent" "Cruiskeen Lawn"  (17 January 1955)

Cé gur léir na tagairtí don Oileánach measaim féin gur géire an aoir nuair atá sé ag plé le "Gaeilgeoirí" (i. an dream  a thagann ag foghlaim na Gaeilge gan tuiscint don bpobal) agus dar ndóigh do na deá leabhair Conallacha. Is mó go mór an sult a bhainfidh an té a bhfuil slám leabhair le Máire léite aige as, fágaim. 

Tá sár obair déanta ag cló Maigh Eo agus a gcomhghleacaithe ag cuir an leabhar san cló nua grafach. Tá na mór eachtraí ar fad ann, léirithe i stíl a fheileann go paiteanta don ngreann dorcha. Tá nod sna nótaí go raibh - nó go bhfuil - scannán beartaithe agus go bhfuil an leabhar bunaithe ar ullmhúchán don scannán céanna. Shamhlóinn go bhfeidhmeoidh sin chomh maith.

Beidh mé ag filleadh ar an leagan seo chomh maith leis an mbunleagan, agus tá súil agam spéis mo chlann mhic (agus ar ball m'iníon) a spreagadh ann!

An Béal Bocht

Údar / Author: Myles na gCopaleen
Maisitheoir / Illustrator: John McCloskey
Eagarthóir: Breandán Ó Conaire
Bog/Paperback - ISBN: 978-1-899922-87-1 €12.00
Crua/Hardback - ISBN: 978-1-899922-88-8 €20.00

Litríocht na Gaeilge ag Hay Festival Kells

Beidh lá breá Gaelach i gCeanannas Mór na Mí (Kells) an mhí seo chugainn, tráth go mbeidh an fhéile litríochta idirnáisiúnta an Hay Festival ar siúl sa bhaile ón 28-30 Meitheamh.
 

Is cúis áthais dúinn a fhógairt go mbeidh An Siopa Leabhar i láthair i gcaitheamh na féile agus go bhfuil Gabriel Rosenstock, Tadhg Mac Dhonnagáin, Manchán Magan, Alan Titley, Sharon Ní Bheoláin agus Maidhc Dainín Ó Sé i measc na rannpháirtithe atá deimhnithe le bheith páirteach cheanna féin.
 

Beidh leithéidí DBC Pierre, John Banville, Germaine Greer, John Boyne, Peter Sheridan, lucht léirithe The Secret of Kells agus tuilleadh nach iad i láthair i gcaitheamh an deireadh seachtaine chomh maith. Mar sin bí cinnte go mbeidh neart ann d’óg agus aosta.

Is Dé Sathairn 29ú Meitheamh a bheas na himeachtaí dírithe ar litríocht agus scríbhneoireacht na Gaeilge ar siúl:

• 12.00: Cuirfidh an t-údar agus an t-aistritheoir Gabriel Rosenstock tús le cúrsaí le ceardlann Haiku dátheangach.
• 2.30: Beidh an ceoltóir agus an scríbhneoir Tadhg Mac Dhonnagáin agus a iníon Róise i láthair le haghaidh dreas ceoil, rannta, gáire agus spraoi.
• 5.00: Beidh an scoláire, úrscéalaí, gearrscéalaí, fabhalscéalaí, staraí liteartha, craoltóir, drámadóir agus colúnaí le The Irish Times Alan Titley ar stáitse, in éineacht leis an bhfile clúiteach ón mBreatain Bheag Eurig Salisbury. Déanfaidh Sharon Ní Bheoláin cathaoirleacht ar an ócáid seo, tráth go mbeidh siad beirt ag léamh as a gcuid saothair agus ag plé saibhreas teanga.
• 7.00: Óna chéad leabhar, A Thig ná Tit Orm, i leith, tá cáil agus tarraingt i bhfad is i gcéin ar Mhaidhc Dainín Ó Sé. Foilsíodh a shaothar is déanaí Punt Isló i mbliana. Labhróidh sé linn, i gcomhrá, faoi seo agus tuilleadh.

Cuirfear clabhsúr leis an lá le ceol agus tuilleadh plé óna 9.00in ar aghaidh!!

Tá an clár ina iomláine ar fáil ag an nasc seo:

Is iad an chraobh áitiúil de Chonradh na Gaeilge, le tacaíocht ó Fhoras na Gaeilge agus le comhoibriú ón gcoiste áitiúil den Hay Festival atá ag obair go dian chun an clár seo a chur le chéile.

Tiarnán De Hál
Cathaoirleach, Chraobh Cholmcille de Chonradh na Gaeilge
Ceanannas Mór
087 0533600
tdeh ag eircom ponc net

Reacaireacht Kerouacach

Rinne mé féin agus mo mhac freastal ar seoladh an leabhar seo de haiku Jack Kerouac aistrithe ag Gabriel Rosenstock oíche Déardaoin. Bhí sé ar bun san Workmans Club ar na céanna.

Bhí an seoladh leabhar san Vintage Room thuas staighre, dornán beag de aos liteartha na Gaeilge i láthair um a seacht. Cineál seomra suí ó na 1960í, agus é feiliúnach don ócáid. Rinne Liam Carson an leabhar a chuir is láthair ag trácht ar an spás a chruthaigh haiku do Jack Kerouac chun éalú ó bheith ina Jack Kerouac.  Thug sé ardmholadh d'aistriúcháin Ghabriel agus freisin do shaothar an fhoilsitheora Alan Hayes ó Arlen House.

Is cinnte go mbaineann tábhacht le leabhar ar bith bheith ina earra fiúntach agus an cuma agus an caighdeán ar aon dul leis 

Labhair Gabriel ansin ar an gcaoi gur bhain Kerouac amach céim haijin- máistir - ar an haiku, tríd staidéir a dhéanamh ar na máistrí Seapánacha. 

Léigh sé sampla as an leabhar, agus b'shin sin don chéim sin! 

Bhí deis againn roinnt comhráite spéisiúla a bheith againn sular bog  muid síos a staighre go dtí an príomh seomra  do ócáid fite fuaite as fhilíocht Kerouac agus freagraí dó ó Gearóid Mac Lochlainn agus Gabriel Rosenstock.

Bhí íomhánna le Margaret Lonergan agus ceol ón Dirty Jazz Band mar thionlacan ag an bhfilíocht. Faraor, bhí sé a naoi a chlog sular thosaigh an ócáid agus bhí orainne teitheadh chun breith ar bhus a deich mar sin ní bhfuair muid ach blaiseadh den ócáid - ach ba bhlaiseadh de ócáid den scoth é.

Ba an an gclapsholas i gcúil an seomra a léigh Gabriel a rogha de Haiku Kerouac - líon a ghuth díchollaithe an seomra agus an snagcheol agus na híomhánna - leis an téacs Gaeilge (a léigh sé) agus Béarla (nár léigh)  - ag  treisiú an méid a chan sé. Sampla:

ghlaos ar Hanshan
sna sléibhte –
freagra níor tháinig

ghlaos ar Hanshan
sa cheo,
ciúnas! an freagra

 [Hanshan, “Sliabh Fuar”, file Síneach ón 9ú haois]:

Lean Gearóid Mac Lochlainn le reacaireacht rithimeach dá shaothar féin ag agallamh le saothar Keroauc agus a shaol agus fite fuaite le tagairtí (d'aithin mé tagairt do Méara friochanta na fearthainne Uí Thuarisc - glacaim leis go raibh an dúrud tagairt eile ann ceal eolais!) D'fheil an snagcheol do stíl rithimeach reacaireachta Ghearóid - ba gheall le cuid den cheol a ghuth agus é ag suí ar imeall an stáitse leis na hoirfidigh. Faraor is le linn a chuid siúd den léiriú a bhí orainn sleamhnú amch go ciúin le rith chun breith ar bhus!

Ba bhreá liom dá bhfeadfainn fanacht, ach...

Cuirfidh mé críoch leis an sliocht seo leis an nath is ansa le Liam Carson: "Ceannaigh an leabhar! Ceannaigh dhá leabhair!"  

An Mac Drabhlásach

N'fheadar cén seanrá lena  mbaineann an úrscéal seo de chuid Breandán Uí Eithir - tá gnéithe a phléann le teacht in inmhe, le ragairne, le polaitíocht cúiseanna - na Gaeilge agus na Poblachta - le grá agus le collaíocht. Is reacaire den scoth é Breandán Ó hEithir agus cé gur leabhair mór groí atá ann, níor mhothaigh mé fada ná fadálach é.

Bhí máistreacht ag Ó hEithir ar an dteanga gan amhras, agus scéal maith le reic aige.
Is aisteach an scéal é go bhfuil gaol gairid idir Gaelachas agus gealtachas - ó Bhuile Shuibhne anall - agus is i dTeach na nGealt, a féachaint siar ar saol drúiseach drabhlásach atá laoch an scéil seo don gcuid is mó den insint.
Cineál scéinséir atá ann freisin, sa mhéid is go nochtar codanna den scéal diaidh ar ndiaidh dúinn, agus tá greann thar na bearta sna heachtraí áiféiseacha a bhain don laoch.
Sílim go bhfuil gnéithe de dhírbheathaisnéis i gceist ach iad tugtha chun áiféise ag an údar - ar máistir ar ghreann é chomh maith.



Sionnach ar mo Dhuán
Breandán Ó hEithir
Sáirséal Ó Marcaigh 1988
ISBN 0862890632

Cruach cheisteanna, athuair.

Is fada ó scríobh mé aon bhlas athrógseanchais anseo.

Baineann an eachtra atá mé chun roinnt libh leis an gcuimhne sealadach a phléigh mé cheana, an cruach. Má bhíonn athróg in úsáid laistigh de fheidhm, ní bhíonn ionad buan sa chuimhne aige go hiondúil. Is lú cuimhne san iomláine atá de dhíth don ríomhchlár mar sin. Ach tá baoil ag baint leis. De bhrí go mbaintear athúsáid as an cuimhne, d'fheadfadh luach ar bith ann. Mura ndéantar luath cinnte a thabhairt don athróg roimh a úsáide, is féidir le iarmhairtí aisteacha bheith ar an gclár. Sa bhreis ar sin, ní minic go dtarlódh an rud céanna - fágann sin go mbíonn fabhtanna ann atá fíor dheacair a aimsiú.

Rud a tharla do le déanaí.

Bhí feidhm á scríobh agam chun píosaí ar leith a bhaint as teachtaireacht. Ach ní raibh sé cinnte go mbeadh na píosaí sa teachtaireacht. An riail a bhí ann ná go mbeadh carachtar ar leith - deighilteoir - ag scaradh na píosaí san teachtaireacht - agus má bhí píosa ar leith ann roimh an carachtar cuí i dtreo deireadh an teachtaireacht, go mbeadh gach deighilteoir roimhe sin ann.

B'é an rud is simplí a dhéanamh mar sin ná féachaint tríd an teachtaireacht ar fad agus ionad na ndeighilteoir a bhreacadh síos. Bhí na hionad  stóráilte in eagar ar an cruach. (Eagar: grúpa de luachanna). Bhí líon na ndeighilteoir i dtaisce freisin.

Bhí an algartam sách éasca mar sin:

Más mó líon na ndeighilteoir ná an uimhir an deighilteoir atá á lorg móide 1

agus

má tá ionad an deighilteora ina dhiadh lúide ionad an  deighilteora níos mó ná 1

tá an píosa ann.

I siombail, do deighilteoir n: 

n < líon

fad = pos[n+1] - pos[n] > 1

Rinne mé dhá bhotún áfach; i gás amháin ba n <= líon a scríobh mé, agus níor chuir mé luach cinnte san eagar roimh ré.

D'éalaigh an bhotúin seo tríd mo chuid promhadh féin, agus tríd an rannóg promhaidh. Ach ansin amuigh sa ghort bhí ag teip ar an gclár le teachtaireacht áirithe. 

Ar ámharaí an tsaoil, nuair a rinne mise promhadh leis an dteachtaireacht céanna, ba léir an fabht. An rud a bhí ag tarlú ná go raibh n cothrom leis an líon; sé sin, ní raibh an deighilteoir ann in aon chor. De bharr an botúin, áfach, bhí an clár ag ríomh faid thar a bheith fada - toisc go raibh luach fós i pos[n+1].

Bhí lúb eile ina dhiaidh a bhí ar lorg eolas áirithe i "fad" ó ionad - de bharr an fad a bheith ann mhór, bhí an cód ag iarraidh cuimhne lasmuigh den réimse ceadaithe ag stop an córas oibriúcháin an clár.

Leasaigh mé an cód, ag ceartú an dá botún a rinne mé, agus sheol an clár go dtí an rannóg promhadh. Mar chuid dá bpromhadh siúd, theastaigh uathu an fabht a dhearbhú sna leagan roimhe sin. Ach níor éirigh leo - ní raibh an clár ag teip! 

Bhí cúis leis sin - de bharr rudaí beaga a bheith éagsúil, ní raibh uimhir mhór ag pos[n+1] = mar sin, ní raibh fad mór á ríomh, agus níor sáraigh an clár an cuimhne ceadaithe!

Bhí an t-ádh ormsa gur éirigh liom an fabht a aimsiú - mar bheadh sé deacair dhéanamh amach cá raibh an botún gan sin. (Ach ní dodhéanta, bhí eolas ann faoin bun locht - cuireann Linux eolas faoi chuimhne an cláir i dtaisce nuair a bhíonn drochfhabht ann, agus is féidir sin a iniúchadh)

Céard is duine ann?

Artikel 1 GG. (1) Die Würde des Menschen ist unantastbar. Sie zu achten und zu schützen ist Verpflichtung aller staatlichen Gewalt.

Ní ceadmhach baint le dínit an duine. Is dualgas gach cumhacht de chuid an Stáit ómós a bheith acu uirthi agus í a chosaint. 

Is mar sin, faoi anáil uafáis an Tríú Reich, a chuirtear tús le Bunreacht Phoblacht Cónaidhmeach na Gearmáine. Is beag duine a easaontódh leis sin.

Ach cad is duine ann? Cathain a bhfuil tús agus deireadh leis? Cad as a nádúr? Cad iad a bhuan-tréithe; cad atá athraitheach? Ansin atá an achrann!

Is beag cabhair dúinn an eolaíocht nuair atá dínit faoi chaibidil. Tá neach nua daonna ann ag coimpeart - foireann géine dá chuid féin. Sin, dar liomsa, tús na beatha daonna. Uaidh sin mo dhiúltú do ghinmhilleadh. Ach tuigim nach féidir leis na heolaíochtaí nádúrtha ceisteanna morálta a fhreagairt, cé gur féidir leo  bunús a thabhairt dóibh.

Maítear go minic gur athraigh an Eaglais CR - nó ar a laghad diagaithe dá chuid - a seasamh ar tús na beatha. Níl sin cruinn. Buan-phrionsabal atá ann, nach ceadmhach beatha saonta a thógáil. An rud a athraigh ná an eolaíocht - an tuiscint ar choimpeart.

Sin gné eile den scéal. Is furasta prionsabal dubh agus bán a leagan amach. Níl an saol dubh agus bán. Faraor, is minic fuilteach é.

Seasaim leis an bprionsabal nach ceadmhach deireadh a chuir d'aon-ghnó le beatha duine - ó coimpeart go bás nádúrtha.

Tuigim go bhfuil pian, strus agus trioblóid ag baint le toirchis agus breith, fiú nuair atá an bhean nó lánúin ag thnúth le leanbh. Tá taithí phearsanta agam ar an fhulaingt a bhaineann le breith anabaí.

Glacaim leis nach mbíonn ginmhilleadh ag bean mura mhothaíonn sí sáinnithe. Ach feictear dom, sna tíortha go bhfuil ginmhilleadh ar fáil, go gcruthaíonn sé brú breise ar mhná fáil réidh leis an "bhfadhb". Agus baineann sé den mbrú ar an bpobal dul i ngleic leis na tosca a fhágann gur míbhuntáiste do bhean leanbh.

Tá rudaí sách bunoscionn san saol san Iarthar faoi láthair - lánúin ag cur coimpeart pháistí ar an méar fhada, agus ansin nuair a mhothaíonn siad "réidh" is minic fadhbanna ann de bharr na blianta is folláine do thoirchis agus coimpeart bheith imithe  (gan trácht ar an stró bhreise a bhaineann le tógáil clainne agus tú níos sine). Fágtar ansin iad le crá agus briseadh croí, agus uaireanta costas mór do míochaine torthúlachta. (Agus cuid na na míochaine sin atá iad féin dochrach don dínit daonna, ag déanamh earra tráchtála as duine)

Ní ceart go mbeadh páiste ina bhac ar oideachas ná dul chun cinn sa ghairm. Go deimhin, sílim go bhfuil gá le hathstruchtúrú ar an saol gairmiúil chun go mbeadh deis ag daoine clann a thosú ag aois feiliúnach ach fós saol fiúntach a bheith acu agus ag a dteaghlach.
 

Aithním go mbíonn ndochtúirí faoi bhrú, agus go ndéanann siad botúin. Is gá don dlí sin a chuir san áireamh - ba mhaith liom córas reachtaíochta a fheiceáil a spreagann lucht leighis chun botún a admháil go luath, ar mhaithe leis an dochar a laghdú agus é a sheachaint amach anseo.

Tá gá a aithint freisin go bhfaigheann mná ginmhilleadh - lasmuigh den dlínse, nó ag baint feidhm as drugaí ó lasmuigh den dlínse. Tá gá cosaint san dlí chun go mbeadh na mná seo in ann teacht ar aon cúram míochaine nó meabhairshláinte gan bheith imníoch faoi iomlán an fhírinne a insint dá dochtúir. (Léirigh iniúchadh abhus go raibh clinicí áirithe atá ar son ginmhilleadh níos forleathana ag moladh dó mhná gan rá le dochtúir go raibh ginmhilleadh acu).

Níl éigniú luaite agam. Seo an toisc is deacra - coir táir foréigneach i gcoinne bean. Is uafásach an rud é go bhfeadfaí toirchis eascairt as gníomh táir mar sin - ach ní ar an ghin an locht, agus ó tá saol nua ann, tá ceart ag an saol sin.

Tuigim go maith go mbeidh daoine ann a easaontódh go fíochmhar liom, agus a chreidfidh gur barbartha an gníomh éileamh ar bhean leanbh a iompar go breith i gcoinne a tola. Tuigim dóibh go pointe - ach sáraíonn an cheart chun beatha gach ceart eile. Agus cuimsíonn an cheart chun beatha an dualgas gach beatha a chosaint san méid is féidir.

Is túisce scéal ná gnó!

Tá tranglam comhdhálacha ar bun faoi láthair in Éirinn de bharr go bhfuil Cathaoirleacht Comhairle Airí an Aontais Eorpaigh i seilbh na tíre seo. (Faoi thionchar na Fraincise, Uachtaránacht a thugtar air). Tá seasamh láidir i bpolasaithe an Aontais ag teangacha neamhfhorleathana nó teangacha mionlaigh¹ agus dá bhrí sin tá an Chomhdháil Voces in Artes á reáchtáil ag Foras na Gaeilge an deireadh seachtaine seo. (Níor éirigh liom teacht ar nasc fhiúntach don comhdháil - ní hiad an Fhoras an dream is fearr ag fónamh ar an Idirlíon is eagal liom).

Bhí an oscailt oifigiúil aréir i Halla na Cathrach - agus mheall an t-aoichainteoir Alan Titley ann mé. B'fhiú an praghas a bhí len íoc - éisteacht le óráid bheirt pholaiteora - a chuid cainte siúd!

De bhrí gur comhdháil idirnáisiúnta a bhí i gceist agus nach raibh ateangaireacht chomhuaineach ar fáil is go dhátheangach a labhair sé. Tig liom a dhearbhú mar sin go bhfuil sé chomh deisbhéalach, grinn, greannmhar glic sa Sacs-Bhéarla agus atá sa Ghaeilge! Ach níorbh ionann a chuid cainte sa dhá theanga - shnámh sé go gasta eatarthu.

Teangacha agus cultúir na hEorpa agus a suíomh san saol a bhí á phlé aige agus é a chuir i gcoinne an tuairim a chloistear go minic faoi gan iad a bheith "úsáideach" cionn is nach dtig pingin a dhéanamh go díreach as an chultúir agus na teangacha céanna; tuairim a chloistear go minic go deimhin ag lucht gaimbín agus atá, shílfeá "ciallmhar", "stuama", fiú "praiticiúil". Tuairim mar sin féin, mar a léirigh sé ina aitheasc nach bhfuil ag dul i bhfeidhm ar an bpobal, mar leoga scéalta agus ealaín is mó a bhíonn i gceist le hoideachas bunscoile! Scéalta eochair foghlama - agus ní scéal go scéal áitiúil i dteanga logánta - scéal a bhfuil gaois agus gustal ár sinsir le fáil ann! 

Mhaígh sé - agus samplaí mar fhianaise aige - gur doimhne agus fairsinge an stór scéalta, amhráin agus cultúir atá ar fáil sna ceantair Gaeltachta ná in aon cheantar dá mhéid sa tír a bhfuil an Ghaeilge imithe as.

Rinne sé scigmhagadh éifeachtacht faoin bhfaisin atá forleathan maíomh go mba cheart teanga "an todhchaí" a chuir in áit na Gaeilge san scolaíocht - ag léiriú gurbh maíodh le fiche bliain anuas ar a sheal gurbh Seapáinis/Gearmáinis/Rúisis/Sínis a bhí de dhíth leis an bó a dhíol. D'imigh sin, is tháinig seo!

Caint spreagúil glic greannmhar mar is dual dó a thug sé, ag cur sméar mullaigh air le rann, agus casadh bainte as:

Do threascair an saol is shéid an ghaoth mar smál,
Alastar, Saesar, is an méid úd a bhíodh ina bpáirt.
Tá an Teamhair ina féar is féach an Traoi mar atá,
Is na Sasanaigh féin go mb'fhéidir go bhfaighidís bás.

Do threascair an saol is shéid an ghaoth mar smál,
Alastar, Saesar, is an méid úd a bhíodh ina bpáirt.
Tá an Teamhair ina féar is féach an Traoi mar atá,
Is ár dteangacha féin cá bhfios nach ndéanfaidís fás

Gurab amhlaidh a bhéas!

---

¹ Is iomaí mórtheanga de chuid stáit amháin san Eoraip - go háirithe i lár na hEorpa - atá ina theanga mionlaigh i Stáit eile. Ach tá teangacha gan Stáit ann freisin.