Thóg mé lón fada inniu chun freastal ar chaint faoi "Eolaíocht an Teascdomhain" san Dánlann Eolaíochta. Sraith leabhair atá i gceist, scríofa ag Terry Pratchett i gcomhair leis an matamaiticeoir Ian Stewart agus an bitheolaí Jack Cohen. Caithfidh mé admháil go raibh mé ag seachaint na leabhair go dtí seo, mar shíl mé gur litríocht tánaisteach maidir leis na leabhair faoin Teascdomhan a bhí i gceist, cineál Annotated Pratchett File i bhfoirm leabhair. Mar sin, le bheith ionraice, is chun Terry Pratchett a chlos beo a chuaigh mé ann.1
Admhaím áfach gur spreagadh suim as an nua ionam sna leabhair seo anois. Rud eile ar fad atá i gceist - is amhlaidh gur chuir an triúr aithne ar a chéile de bharr suim Jack Cohen2 ach go háirithe i ficsean eolaíochta agus é a bheith ag freastal ar comhdhálacha. Bhí leabhair chun oideachas a chuir ar an bpobal faoin eolaíocht scríofa ag Ian agus Jack araon ar leithligh roimhe, agus fuair siad comhairle ó Terry maidir le conas scéal ceart a dhéanamh as leabhair eile a bhí beartaithe acu.
As sin d'fhás togra chun an Teacsdomhain a úsáid chun mistéir na heolaíochtaí ar an Domhain seo - an mealldomhain - a mhíniú. An consaeit ná go raibh lámh de thaisme ag draoithe an Teascdomhain i gcruthú cruinne s'againne, agus go mbíonn siad ag coinneáil súil uirthi. Mar sin, scríobhann Terry urscéilín faoi na heachtraí ar an domhan mar a fheictear do na draoithe iad agus cuireann an dís eile caibidil faoin bunús eolaíochta don rud atá ag tarlú leis. Cineál fonótaí fada.3
Maidir leis an gcaint féin, thug Ian Stewart cnámha an scéil dúinn faoi conas a tháinig ann do na leabhair, agus chuir an bheirt eile isteach air aon uair go mba mhian le cuir leis an méid a dúirt sé. Bhí an rud ar fad idir éirimiúil agus greannmhar, agus an-spéisiúil. Tá sé deacair a cheart a thabhairt don chaint anseo.
Ag an deireadh bhí plé ar an dá dhearcadh is féidir le duine a bheith aige ar an gcruinne - an dearcadh paróisteach gur an duine lár agus brí na cruinne, agus an dúlra ann dá úsáid; nó an dearcadh nach bhfuil ionann ach screamh ar spota smúit i réaltra leadránach ar imill na cruinne. Ní leor ceachtar dearcadh. Is fearr an dá dhearcadh a chuir le chéile agus ligeann dóibh a chéile a mhúnlú.
Bhí nath deas ag Jack Cohen a dúirt a sheanathair leis an pointe cinniúnach ina shaol: nath atá seafóideach ó thaobh na bitheolaíochta, ach lán gaois mar sin féin: "An mian leat bheith i do foiche nó i do chráinbheach?" i. an mian leat dearcadh fairsing, leathan, cuiditheach nó cúng santach a bheith agat?
Tá na leabhar anois ar mo liosta agam. Mar a tharlaíonn, chroch mé an tríú ceann liom ón leabharlann de Máirt seo chaite mar chuid den stoc leabhair atá mé chun breith liom ar mo shaoire. (Táim ag dul siar ar feadh coicís.)
Admhaím áfach gur spreagadh suim as an nua ionam sna leabhair seo anois. Rud eile ar fad atá i gceist - is amhlaidh gur chuir an triúr aithne ar a chéile de bharr suim Jack Cohen2 ach go háirithe i ficsean eolaíochta agus é a bheith ag freastal ar comhdhálacha. Bhí leabhair chun oideachas a chuir ar an bpobal faoin eolaíocht scríofa ag Ian agus Jack araon ar leithligh roimhe, agus fuair siad comhairle ó Terry maidir le conas scéal ceart a dhéanamh as leabhair eile a bhí beartaithe acu.
As sin d'fhás togra chun an Teacsdomhain a úsáid chun mistéir na heolaíochtaí ar an Domhain seo - an mealldomhain - a mhíniú. An consaeit ná go raibh lámh de thaisme ag draoithe an Teascdomhain i gcruthú cruinne s'againne, agus go mbíonn siad ag coinneáil súil uirthi. Mar sin, scríobhann Terry urscéilín faoi na heachtraí ar an domhan mar a fheictear do na draoithe iad agus cuireann an dís eile caibidil faoin bunús eolaíochta don rud atá ag tarlú leis. Cineál fonótaí fada.3
Maidir leis an gcaint féin, thug Ian Stewart cnámha an scéil dúinn faoi conas a tháinig ann do na leabhair, agus chuir an bheirt eile isteach air aon uair go mba mhian le cuir leis an méid a dúirt sé. Bhí an rud ar fad idir éirimiúil agus greannmhar, agus an-spéisiúil. Tá sé deacair a cheart a thabhairt don chaint anseo.
Ag an deireadh bhí plé ar an dá dhearcadh is féidir le duine a bheith aige ar an gcruinne - an dearcadh paróisteach gur an duine lár agus brí na cruinne, agus an dúlra ann dá úsáid; nó an dearcadh nach bhfuil ionann ach screamh ar spota smúit i réaltra leadránach ar imill na cruinne. Ní leor ceachtar dearcadh. Is fearr an dá dhearcadh a chuir le chéile agus ligeann dóibh a chéile a mhúnlú.
Bhí nath deas ag Jack Cohen a dúirt a sheanathair leis an pointe cinniúnach ina shaol: nath atá seafóideach ó thaobh na bitheolaíochta, ach lán gaois mar sin féin: "An mian leat bheith i do foiche nó i do chráinbheach?" i. an mian leat dearcadh fairsing, leathan, cuiditheach nó cúng santach a bheith agat?
Tá na leabhar anois ar mo liosta agam. Mar a tharlaíonn, chroch mé an tríú ceann liom ón leabharlann de Máirt seo chaite mar chuid den stoc leabhair atá mé chun breith liom ar mo shaoire. (Táim ag dul siar ar feadh coicís.)
1Bhí sé ar an Late Late ar na mallaibh, ach ní raibh mé san tír - d'fhéach mé ar ar an ríomhaire ar ball, shíl mé go ndearna Tubridy praiseach den agallamh. Ar youtube anseo agus anseo.
2Caithfidh mé a rá gur mheabhraigh Jack Cohen draoi de chuid an Teascdomhain dom - fear mór groí agus é gléasta i veist ildaite!
3Mar a dúirt duine acu, thug Terry Pratchett ina chuid leabhair nós na bhfonótaí, a bhí tite i léig, ar ais arís.4
4Sea, tá mise ag déanamh aithris ar an nós!
