Feirm na nAinmhithe

Animal Farm le George Orwell, aistrithe go Gaeilge ag Aindrias Ó Cathasaigh

Tá ní hamháin aistriúchán, ach logánú go pointe, curtha ar fáil ag Aindrias Ó Cathasaigh ar fabhalscéal Orwell faoi theip na réabhlóide. Tá ainmneacha aistrithe go cuanna aige chomh maith leis an scéal.

Beithígh na hÉireann, Beithígh na hAlban,
Beithígh in ngach aon tír is reacht,
Tugaigí cluais don dea-scéala,
ar an aimsir óir le teacht.
 

Ar ndóigh tá stair réabhlóid na Rúise agus an streachailt idir Trotsky agus Stalin go háirithe le feiceáil go láidir sa leabhar. Tá an múineadh a theastaigh ó Orwell a thabhairt níos doimhne áfach – gur gá don pobal greim a choinneáil ar a réabhlóid; bheith aireach faoin gceannasaíocht.

Duine ar leith ab ea Orwell. Mac mionoifigigh impiriúil, a chaith seal é féin ina phóilín i mBurma. Duine de mheánaicme; nár éirigh leis riamh a dhoicheall lena aicme a chuir de. Aonarán, ach cairde dílse aige. Sóisialach daonlathach ach frith Stailíneach go smior. Bhlais sé an sochaí réabhlóideach i mBarcelona le linn an cogadh cathartha sa Spáinn – agus chonaic sé lámh iarainn stailín ag cuir deireadh leis.

Tá an saothar seo fáiscthe as na tuiscintí a d’eascair as an dtaithí sin. Tá comaoin curtha orainn ag Ó Cathasaigh ní hamháin lena haistriúchán ar an scéal atá soléite cuanna ach freisin toisc go bhfuil cnuasach de litreacha Orwell a bhaineann leis an saothar aistrithe aige freisin, agus iarfhocal léannta curtha aige féin leis an fabhalscéal.

Conas an múineadh a chuir i gcrích an cheist. Ní sóisialach mé féin. Is dóigh liom go bhfuil an anailís Marxach cruinn seachas nach ngéillim don ábharachas. Pápaire mé tar éis an tsaoil! An réiteach an cheist.
 

Tá sé follasach go bhfuil an creachlathas nua liobrálach reatha ag déanamh aimhleasa na cruinne agus an chine daonna. Tá gá le reacht nua. Is gá don reacht nua dhá rud a thabhairt slán – saoirse an duine, agus an chomhionannas.
 

Ina leabhar Demokratischen Aufbruch deir Daniela Dahn, a bhí gníomhach san freasúra daonlathach san DDR go raibh beirt clainne ag Ré na hEagnaíochta – an Caipitleachas agus an Sóisialachas. Gur bhronn an Caipitleachas saoirse; agus an Sóisialachas comhionannas. Ach go bhfuil an dá rud de dhíth. Tá imní uirthi – agus an fhianaise ann – go bhfuil teip na stáit ina raibh leagan truaillithe den sóisialachas i réim tar éis an iomaíocht don gCaipitleachas a thógáil chun siúil. Go bhfuil na srianta a bhí an gcaipitleachas i leith cearta oibrithe a shárú lagaithe dá réir.

 
Is deacair easaontú; feictear dom go bhfuil forbairt déanta ar cearta an duine aonair ó thaobh saoirse féiniúlachta – ach fós tá an éagothroime maoine ag fás – agus na bacanna praiticiúla ar foras agus forbairt an duine aonair dá réir.
 

Tá líon daoine atá ag laghdú ag éirí níos saibhre agus daoine eile níos daibhre – agus acmhainní an phláinéid, ar ceart iad a bheith roinnte go cothrom agus caomhnaithe á n-ídiú go mí-fhreagrach.
Tá réabhlóid de dhíth. Conas, mar sin, teacht roimh nós na réabhlóide a clann féin a ithe?
 

Tá lón machnaimh i fabhalscéal Orwell. Is gá bheith amhrasach faoi aos riaracháin. Na hApparatschniki a fónann don gceannasaíocht ar mhaithe lena gcompord féin. Na giollaí foréigin a roghnaítear as clann an pobail chun tromaíocht a dhéanamh ar a muintir.
 

Is dóigh liom féin gur prionsabal na coimhdeachta eochair an réitigh. Is gá gach fadhb a réiteach chomh gar agus is féidir do na daoine atá thíos leis. Cinnte, tá saincheisteanna a bhfuil dlíthe agus caighdeáin idirnáisúnta de dhíth chun dul i ngleic leo.
 

Ach caithfear na dlíthe céanna a chuir i bhfeidhm go háitiúil, an fhreagracht agus an cumhacht a bheith i lámha an dreama a gheobhaidh an tairbhe as cinneadh fónta agus an dochar as droch chinneadh.
Caithfear an réabhlóid a bhaint amach ar bhonn daonlathas an phobail. Díláraithe, áitiúl. An aos riaracháin a choinneáil beag. Leasa an duine a bheith in lámha féin.
 

Ní féidir glacadh le sochaí ina ndearbhaítear go bhfuil neacha áirithe níos comhionainne ná a chéile.
 

Tá comaoin curtha arís orainn ag Aindrias Ó Cathasaigh tríd an saothar seo a chuir leis an gcarn leabhair atá curtha ar fáil aige, idir eagarthóireacht, taighde agus bunábhar ar an sóisialachas in Éirinn agus ar fud na cruinne.
 

Ainneoin nach bhfuil géilleadh agam don dteagasc, creidim go bhfuil go leor le foghlaim as; agus dá mhéid den foghlaim sin a déantar inár dteanga féin, ag forbairt smaointe nua inti, sea is fearr.

https://www.siopaleabhar.com/tairge/feirm-na-nainmhithe-animal-farm/

Siamsaíocht mharfach

Chuir alt nuachtáin faoi réamháisnéis ar bhua Trump sna 1980í, alt a luaigh diostóipeanna Huxley agus Orwell, mé sa tóir ar an leabhar "Amusing Ourselves to Death" le Neil Postman. Tá leabharlanna fós ann, buíochas le Dia, agus is ón leabharlann a fuair mé é.

Léigh mé saothar Orwell, Huxley agus Bradbury agus mé sna déaga, agus tá siad athléite agam roinnt uaireanta ó shin.

An tátal as leabhar Postman ná go ndearna teacht an teilgraif agus ansin an teilfís claochló ar chultúr Mheiriceá; claochló chomh mór agus an rinne an cló a tháinig roimhe. Dar leis ba é a bhí sa dtreis i gcultúr an chló ná smaointe a léiriú le doimhne agus machnaimh. De bharr go raibh na smaointe scríofa síos, bhíodar neadaithe i gcomthéacs. D'fhéadfaí iad a stáidéar, a mheas agus a bhréagnú. Léigh daoine rudaí a raibh tionchar acu orthu féin, agus ar a smaointe - mar bhí an méid a bhí á léamh acu, sna nuachtáin ach go háirithe áitúil agus dá barr bainteach le saol s'acu. Lean gníomh as an méid a léigh siad, go minic.

Chuir an teilegraf an áitiúlacht as an áireamh - scaip blúiríní nuachta ar luas an tsolais timpeall na cruinne. Ach is giotaí beaga gairide gan comhthéacs, agus gan tionchar ar shaol na leitheoirí, a líon cuid mhór de na nuachtáin feasta.

Chuaigh an teilfís céim eile chun cinn - tháinig an siamsaíocht in áit an eolais. Tá na focail díbeartha ag an íomha; na mothúcháin in áit an mhachnaimh. Ach tá chuile rud - polaitíocht, creideamh, oideachas fiú - faoi chúing an teanga nua seo, teanga na híomhánna, an té atá mealltach don tsúil - ní bhíonn duine míofair ná éagúil ag léamh na nuachta. Is lú fós comhthéacs na scéalta nuachta agus is annamh tionchar acu saol an feictheora;' seachas ar a chuid mothúcháin. Seans go gcaithfí vóta i dtreo duine a mhaíonn réiteach a bheith aige ar fhadhb, nó go leireofaí spéis i bpobalbhreith. Ach maidir le hathrú iompair... (Inniu, tá an t-achainí ar líne ann, "gníomh" éasca eile gan tionchar ar iompair).

Bíonn síor athrú i gceist - "Agus anois" tobann gach 30 soicind ar a mhéid. 15 soicind clú do chách, rabhartha íomhánna. Cuid acu a bhaineann stádás iocóin amach, ar féidir brí éigin a fháisceadh astu - mórchuid afách imithe le gaoth.

I lár na 1980í a scríobhadh an t-anailís seo, nuair nach raibh iomrá an an idirlíon agus nuair nach raibh ríomhairí ach i dtús a ré. Níorbh léir an blathú a thiocfadh faoina gcumas mar go raibh maíomha áiféiseacha faoina gcumas bréagnaithe go minic agus gan "sonraí móra" ar íor na spéire ag mórán.

Cé gur thug an idirlíon luath an focal scríofa ar ais go pointe, tá sé díbeartha arís ag an bpictúir na an físéain a scaipeann ar nós víreas, na méimeanna a ghlacann áit an mhachnaimh.

Is beag duine againn nár mhothaigh faoi alt - ní áirim leabhar - an "Ró-fhada, ná léigh" mharfach úd. Admháim, fiú agus an leabhar seo á léamah agam, nár éalaigh mé ón tochas Twitter a d'fhág mé ag amharc ar an bhfón cliste gach cúpla leathanach.

Tá flúirse eolais againn ó gach cearn den domhain, in íomáhanna a théann i ngleic lenár mothúcháin.

Ach an ndeanaimid anailís orthu? An bhfuil ar ár gcumas iad a scagadh, na claonta a aithint; ár meon a athrú de bharr firicí, gníomh úr orthu chun ár leasa?

Nó an bhfuil greim magairle ag lucht rachmais orainn trénár miangas? Muid i ngeimhle mothúchánach dár fí féin?

Measaim go bhfuil muid beo san ré "Iar Ford" a thuar Huxley; ní gá cosc ar leabhair, mar nach bhfuil éinne á léamh, agus is beag tionchar orainn ag na leabhair a léimid cibé. Ní gá nuachaint nuair atá méimeanna ann, slúán in áit smaointe.

Is féidir go bhfuil gné amháin de thuar Orwell linn - an dá nóiméad fuatha saorga don namhaid samhalta, an deamhan ar gá é bhrú faoi chois.

Ach seachas sin is cosúil gurbh iad ár miangais ár nDéithe, agus muid ag gníomhú dá réir.

Diostóipe ár linne

Tuairiscítear go bhfuil borradh faoi díolaíocht 1984 George Orwell mar thoradh ar theacht in oifig Trump agus an flosc atá faoi.

Úrscéal faoi diostóipe ina bhfuil Sasana - Airstrip One - ina chuid de dheachtóireacht amháin ollsmachtachais. Tá an páirtí faoi cheannas Big Bother i réim i ngach gné de shaol cách, seachas an daoscarshlua - na proles - nach baol iad dá bhflaitheas. Tá an domhan roinnte ina trí chuid a mbíonn cogadh síoraí eatarthu. Tá namhaid inmheánacha ann, aghaidh tugtha dóibh trí duine a ainmniú mar cheannaire. Samhail an tsaoil atá ag teacht, dar le Orwell - buatais mhíleata ag satailt aghaidh daonna, go deo.
Sóisialach ab ea Orwell, a chonaic go soiléir an bóthar a raibh an Aontas Sóibhéadach ag glacadh faoi Stailín. Bhí taithí phearsanta aige - bhí an grúpa Sasanach a raibh sé leo i gCogadh Cathartha na Spáinne nasctha leis na hainrialaithe. Chonaic sé conas mar a mhúch Stailínigh iadsan le linn an chogadh le Franco - cogadh cathartha laistigh de chogadh cathardha.

Tá an tuar tagtha ar dhóigh faoi thairngreacht Orwell, ach ní páirtí ollchumhachtach atá ag síor faire agus ag mí-ionramháil mothúcháin, ag cruthú naimhde seachtracha agus inmheánacha, ach coimpléasc ar chumasc d'ollcomhlachtaí, gluaiseachtaí pholaitiúla agus olagarcathaithe atá ag baint feidhm as an saibhreas atá acu chun críche feachtasaíochta- innealtóireacht shóisialta ar scála ollmhór.  Agus táimid féin páirteach ina spiadóireacht orainn.

Léigh mé saothar Orwell don gcéad uair agus mé sna déaga; agus chuaigh sé i bhfeidhm orm - tá cuimhne fós agam ar radharcanna as.

Léigh mé dhá úrscéal diostóipeacha eile thart ar an am céanna a chuaigh i bhfeidhm orm chomh maith. Fahrenheit 451 le Ray Bradbury agus Brave New World le Aldous Huxley.

An tréith is mó a luaitear le úrscéal Bradbury ná an feachtas dóite leabhair. An fheidhm céanna leis agus a bhí le síor athchumadh na staire i 1984. Ach tá gnéithe níos leithne ann. Tá an pobal faoi smacht tríd síor siamsaíocht. Déantar tromaíocht ar éinne nach ngéilleann. Tá abairt amháin ann nach imíonn as mo chuimhne - 'seo ré an earra aon uaire. Caithimid le daoine mar a chaitheann le ciarsúr. Glanann muid ár srón orthu, is caitheann muid uainn é'

An ar ndromchla tá córas Meiriceá in úrscéal Bradbury mar atá anois, ach tá gach brí bainte as - deachtóireacht i gcogadh síoraí atá ann, agus an pobal faoi smacht ag ábharachas agus siamsaíocht níos mó ná lámh láidir. Tá dorn iarainn i láimhín veilbhite an tomhaltais agus tromshuan na margaíochta. Titeann sin ar an nduine neamhghéilliúil. Mar thoradh ar an ngalar anama tá iarrachtaí forleathan féinmharú a dhéanamh.

I saol nua dána Huxley, tá rialtas Domhanda i réim, ábharaíoch go smior. Tá an atáirgeadh daonna go hiomlán saorga, seachas go mbaintear uibheacha na mná óga. Ach ní hamháin go bhfuil an chollaíocht deighilte ón atáirgeadh - tá caidreamh buan múchta. Cúis amhrais an té a mbíonn caidreamh collaí aige leis an duine céanna níos faide ná cúpla lá. Ilchumasc deasghnáthach an nós.

Tá céimleathas docht ann, na suthanna faoi smacht chun pirimid éirime ó Alpha go hEpsilon a chuir ar fáil.

Oiliúint mothúcháin ar mhodh Pavlov i réim, sa chaoi nach dtig le héinne modh eile saoil a shamhlú seachas mar atá i gceist dá aicme ón tuisme anall.

Oiliúint a choscann an pléisiúr nádúrtha sa ndúlra ná i rud ar bith nach táirge tráchtála é.

Druga suan forleathan le haon fearg a chosc - Soma, is fearr gram ná damnú.

Táimid beo i ré chorraitheach, agus gnéithe éagsúla de na diostóipí seo a bhfíorú.

Síor faire an phraghas a éilítear ar shaoirse!