Méarchlár Nascanna

Tá méarchlár nascanna in úsáid ar obair agam le tamaill. Ríomhaire glúine Windows 8 atá i gceist. Ní raibh le déanamh ach é a nascadh leis an port USB ar an ríomhaire agus an brat a íoslódáil as seo: Bhí méarchlár Gaelchló suite agam cheana féin, mar sin bhí an Rogha Teanga Gaeilge san áireamh, agus cuireadh méarchlár nascanna leis go huathoibríoch. Murach sin, bheadh na treoir anseo le leanacht le teanga a chuir leis:  Is féidir athrú idir méarchláir go gasta ar Windows 8 tríd an cnaipe Windows agus an barra spáis a bhrú.

Bíonn méarchlár nascanna in úsáid i gcónaí anois agam áfach, agus mé ag dul i dtaithí go maith air. Is ag ríomhchlárú a bhíonn mé, mar sin bíonn gá agam le carachtar nach mbíonn mórán ag an gnáth duine {}, [],  |, /, <>, agus \ abair. Thóg sé tamall orm iad a aimsiú go compordach ar an méarchlár nua. 

Ach  ní mór dom a admháil, ainneoin go mbím ag clóscríobh an lá ar fad, agus sin le fiche bliain, nach clóscríbhneoir oilte mé, bíonn orm féachaint ar an méarchlár don gcuid is mó. Níl fhios agam mar sin an mbeadh streachailt níos mó ag tadhallchlóscríobhaí dul i dtaithí ar an athrú leagain.

Is cinnte gur fusa go mór na gutaí fada a aimsiú (cé go mbainim feidhm scaití as AltGr fós de bharr taithí na blianta) agus cinnte is fusa AltGr agus consain ná cnaipe balbh agus consan mar atá le méarchlár Gaelchló. (ḃċḋġ ⁊ araile). Go bhfios dom níl teacht ar ſ fada ná ɼ fada fós.

Nílim ag baint an idir sin úsáide as na consain buailte, mar go sílim nach bhfuil na clófhoirne coitianta deartha i gceart dóibh. 

Ach tréaslaím a iarrachtaí le Ciarán! Tá jab maith déanta aige.

Parthas don bhfocalbhách

atá anois ann agus Ó Dónaill agus de Bhaldraithe ar líne.

B'iontach an áis roimhe sin an idirlíon, breac le foclóirí luachmhara agus liostaí focail. Ach fágann na scileanna a chuir Michal faobhar orthu le Focal go bhfuil teacht ar an saibhreas a chnuasaigh na scoláirí ar bhealaí nua, thar a bheith éifeachtach.

Rinne Maolmhaodhóg Ó Ruairc roinnt tochailt sa ghort seo cheana agus chroch leis Díolaim d’Abairtí Dúchasacha as na saibhris a chnuasaigh na scoláirí.

Ach tá cumhacht ar leith ag baint le bunachar deá dheartha ar an idirlíon, áit a bhfuil na nascanna agus na cros tagairtí follasach. Sa mhullach ar sin, is breá an áis é an dá fhoclóir a bheith le chéile - is féidir tuiscint ar na bhfocal a bheachtú toisc gur féidir iad a fheiceáil san dá threo. Agus is féidir teanga na mínithe a chuardach chomh maith le teanga na gceannfhocal.

Sa mhullach ar sin, moltar focail atá gar don litriú san fhocal atá á chuardach, agus is féidir foirmeacha seachas an ceannfhocal a chuardach.

Ach siad na nathanna plúr an chnuasaigh agus tá teacht orthu anois ar dhóigheanna a bheadh dodhéanta leis an leabhar. Agus iad uilig chomh in-ghiolctha, i ré seo Twitter!

Is annamh a mholaim an Fhoras ná an Ghúm - ach tá gníomh bhreá fónta déanta acu an uair seo, ach dearna le pé duine go raibh an tuiscint aige ailtire eolais chumasach a thabhairt isteach sa ghníomh!

Fáinne óir orthu!

Ceolfhoireann Cuimhne an Chláir

Ghnóthaigh mo mhac, atá ina ábhar píobaire printíseacht leis an Clare Memory Orchestra,  agus mar sin bhí muid in Inis seachtain ón Aoine seo chaite don gceolchoirm san Ionad Glór. De réir mo thuiscint, an choincheap atá ann ná ceolfhoireann a sheinneann ar nós na gceoltóirí traidisiúnta - ag foghlaim ó chluas, agus ag seinm ón gcuimhne. Mar sin féin is ceol níos saibhre a bhíonn is gceist ná mar a bhíonn le ceol traidisiúnta de ghnáth, níos mó guthanna agus ceol ar leith do gach rannán le hais an ghnáthnós, gur ag seinm thart ar aon fhonn a bhíonn na ceoltóirí - gach oirfideach ag cur ornáidíocht dá chuid féin leis de réir a chumas agus a ghléas.

Bhí oirfidigh ó chúlra clasaiceach  ag seinm chomh maith leis na ceoltóirí traidisiúnta. Roinn Dave Flynn mar shampla lucht na téada, ag idirdhealú idir "veidhlín" ⁊ "fidil". Bhí uirlisí neamhghnácha ann le hais fidil, píob uillinn agus bosca ceoil. Vióla, dord nó tiompanna, abair.

Sa chéad leath den ceolchoirm bhí na ceoltóirí gairmiúla ag seinm le chéile.

B'é an dara leath áfach an buaicphointe, seachtó ceoltóir ar fad le grúpaí téada,  gaoithe agus cnag.

Bhí scata acu ar an stáitse - ach tháinig dhá cholún isteach tríd an lucht fhéachana. Bhí Carnyx ag ceann feadhna dream acu, agus Stoc ón Iarannaois ag an gceann eile. Bhí cúpla adharc ón Umha aois acu freisin.

Bhí píosa ceoil cumtha don ócáid ag Dave Flynn, comóradh ar chontae an chláir - sraith ina raibh trí mhír don Clár Thoir, Thuaidh agus Thiar. Tá an ghráin agam ar nótaí cláir - creidim gur cheart do saothar ealaíona seasamh as féin gan mínithe, mar sin níor chaith mé ag sracfhéachaint ar na nótaí  - a bhí cumtha i bhfoirm rím aige.

Is cinnte áfach gur líon siad an ionad le farraige láidir ceol ina raibh goltraí, geantraí agus suantraí fite ina bhrat chumhachtach ceoil. Léim splanc an spleodair ón an ceoltóirí chomh fada leis an lucht féachana - ba iontach an fuinneamh a bhí sna ceoltóirí, idir daltaí (chomh hóg le 13 cuid acu) agus oidí, agus saoithe fearacht Martin Hayes agus Mick O'Brien ina measc. Ba mhór an spóirt freisin an stiúrthóir Bjorn Bantock a bhí ag rince, geal leis, agus é ag mealladh an fuinneamh as na ceoltóirí, feidhm á bhaint aige as a cholainn iomlán chun sin a dhéanamh.

Tá súil agam go n-éiríonn leo an coincheap a fhorbairt, an pósadh idir traidisiúin na hÉireann, agus an traidisiún clasaiceach. 'Sé  Carnegie Hall sprioc Dave Flynn, pé scéal é!

Léamha próis Chló Iar-Chonnachta agus bronnadh duaiseanna

Déardaoin, 7 Samhain, 2013

Áras na Scríbhneoirí, 19 Cearnóg Pharnell, Baile Átha Cliath

Ag 7.00pm bronnfar duaiseanna i gComórtas Gearrscéalta Liam Mhic Uistín

agus

ag 7.30pm beidh léamha próis ó na scríbhneoirí seo a leanas:

Mícheál Ó Ruairc, Anna Heussaff, Alan Titley

Fear an Tí: Micheál Ó Conghaile

Cead isteach saor in aisce

 Anna Heussaff

Is úrscéalaí í Anna Heussaff a scríobhann do léitheoirí fásta agus óga araon. Is úrscéalta bleachtaireachta do léitheoirí fásta iad Bás Tobann (Cois Life 2004) agus Buille Marfach (CIC 2010), agus iad suite i mBéarra ar chósta an iardheiscirt; is úrscéalta mistéire do léitheoirí óga in aois 10-14 bliana iad Vortex (Cois Life 2006) agus Hóng (CIC 2012), ina bhfuil cluichí scáileáin fite le heachtraí an scéil; agus is úrscéal grá comhaimseartha d’fhoghlaimeoirí fásta é Cúpla Focal (Cois Life 2007). Bronnadh mórdhuais Oireachtais ar gach úrscéal díobh; agus bronnadh duais Children’s Books Ireland, Gradam Speisialta na Moltóirí, ar Hóng sa bhliain 2013.

Mícheál Ó Ruairc

Rugadh Mícheál Ó Ruairc i mBréanainn sa Leitriúch i gCiarraí. Tá idir fhilíocht, ghearrscéalta agus phrós foilsithe aige le cúig bliana fichead anuas. I measc an tsaothair atá i gcló tá Fuil Samhraidh, dánta, (Coiscéim, 1987); Dán is Céad ón Leitriúch, cnuasach dánta óna cheantar dúchais, (Coiscéim, 1998); An bhFaca Éinne Agaibh Roy Keane?, úrscéal do dhéagóirí, (Coiscéim, 2003); Daoine a Itheann Daoine, cnuasach gearrscéalta (Cló Iar-Chonnacht, 2010) agus Fianaise, scéinséir, (LeabhairComhar, 2012).

Alan Titley

Tá idir úrscéalta, ghearrscéalta, fhabhalscéalta, dhrámaí, scripteanna teilifíse, scoláireacht, agus go fiú filíocht, scríofa ag Alan Titley. Bhí sé tamall fada ina Cheann ar Roinn na Gaeilge, Coláiste Phádraig, Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath, agus tá ina Ollamh Emeritus le Nua-Ghaeilge i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh. Scríobhann sé colún seachtainiúil ar chúrsaí reatha agus cultúir don Irish Times.

Bolcán na mBriathra, Alan Titley

Bhí orm roghnú go cúramach cé na himeachtaí de chuid IMRAM a raibh mé chun freastal orthu i mbliana. Ach ní fhéadfainn an cheiliúradh ar Alan Titley a scaoileadh tharam. 

Thug mé aghaidh dá réir ar McGrattans oíche Satharn seo chaite chun páirt a ghlacadh san scléip. Bhí mé rud beag mall - bíonn an an taistealaí ar iompar phoiblí géilleadh don amchlár - agus bhí seomra uachtarach lán ach a shroich mé é, agus Ailean Dòmhnallach ag comóradh Triath mar is gcóir, i. le ceol an phíb mhór!

Rinne Liam Ó Muirthile adhmholadh i gcaint fiúntach ar an bhfear léann. Ba phíosa litríochta ann féin chaint Thadhg Uí Dúshláine léamha as scrioptúir Titley Fáidh, fite fuaite go healaíonta as bloghanna as saothar chruthaitheach Alan. Ainneoin na deacrachtaí rím a dhéanamh ar "Titley", rinne na fir lúibín Ray Mac Mánais agus Joe Ó Dónaill  éacht - lúibín fearacht an chinn seo ach é cóirithe chun Alan a cheiliúradh.

Bhí ceol píb uilleann agus amhráin idir eatarthu - an dá rud ó Ailean Dòmhnallach, agus amhráin bhinn ó Máire Ní Choilm.

Fuair an fear é féin deis labhartha freisin gan amhras - agus bhí cnuasach filíochta le seoladh aige freisin  Rabhadh! Dánta. (Ach ní raibh buiséad leabhair agam ar an oíche)

Rinne Cathal Póirtéir cúram fhir an tí go paiteanta mar is dual dó. Bhí an ionad féin ana dheas, murach buicéad an oighear agus scipéid taobh thiar den bheár is beag cur isteach a bhí ar imeachtaí na hoíche. 

Oíche den scoth, agus mar a dúirt Alan féin, le cúnamh Dé beidh muid ar ais i gceann scóir bliain chun breis gradaim a thabhairt dá shaothar! Níl sé ach ag tosú amach, anois agus é saor ó chúraimí oiliúna!

Wittgenstein ag IMRAM: An rud nach dtig le duine labhairt faoi, is mithid dó bheith ina thost faoi

Íomhá le Christaan Tonnis

Wovon man nicht sprechen kann, darüber muss man schweigen.

Ach bhí mé i láthair, mar sin tig liom tuairisciú!

I measc imeachtaí IMRAM i mbliana, bhí ócáid trí-theangach ag Institiúid Goethe i mBaile Átha Cliath, ócáid a bhí tiomnaithe don bhfealsamh Ludwig Wittgenstein. B'iad focail Wittgenstein a thug scafall don tráthnóna, giotaí as an "Tractatus Logico-Philosophicus" agus na hIniúchtaí Fealsúnacha.

Fite fuaite leo sin, bhí giotaí as scéal Alan Titley "Wittgenstein i gConamara" léite ag an údar.  Agus d'aithris Gerry Murphy dánta Béarla filí éagsúla a spreagadh ag Wittgenstein abhus. B'é Heinz Lechleiter (léachtóir, ní aisteoir!) a bhí molta ag Gabriel Rosenstock le guth a thabhairt do bhriathra Wittgenstein ina theanga dhúchais. Is go paiteanta a chuir sé an cúram i gcríoch!

Bhí ceol le Seán Mac Erlaine agus íomhánna fileata Margaret Lonergan ann chun iomlánú a dhéanamh ar ócáid den scoth.

Admhaím gur tearc m'eolas ar Wittgenstein - deis éisteacht le hAlan Titley a mheall mise ann. Níor thuig mé roimhe go raibh dréacht Alan fite fuaite le briathra as saothair Wittgenstein. Bhí na dánta Béarla spéisiúil freisin - is léir go raibh tionchar domhain ag Wittgenstein agus a smaointe maidir le focail ar cheardaithe focail. Táim fiosracht spreagtha ionamsa fé anois- cé nach fealsamh mé.

---

Tá gearrscéal Alan Titley ar fáil i:
Eiriceachtaí agus scéalta eile  
Alan Titley
An Clóchomhar  1987

Aisteoirí Bulfin: LaraeDó

Beidh Aisteoirí Bulfin chugainn arís roimh Nollaig chun splanc a bhaint as ardáin i mBaile Átha Cliath agus i nGaillimh leis an seó is déanaí acu, LaraeDó. Dráma ceolmhar grinn é LaraeDó le hAodh Ó Domhnaill. Is é Barry Barnes an léiritheoir. Díoladh iomlán na dticéad don seó Nollag deireanach a léirigh ag Aisteoirí Bulfin, Gur Eile (2011). Moltar, mar sin, ticéad a chur in áirithe go luath! Suite san Iarthar Fiáin sna 1880-daí atá LaraeDó. Tagann Buddy, fear óg cathrach ón Oirthear, go baile LaraeDó. Tugann sé cuairt ar Fitzies, an salún, agus buaileann sé le muintir na háite – rainséar mór áitiúil, seanmóirí LaraeDó, bean tí an tsalúin, marcaigh, cailíní salúin agus muintir bundúchasach na háite. Fonn troda ar chuid acu. Fonn rómánsaíochta ar chuid eile. Fonn óil, ceoil agus ragairne ar gach éinne …

Seo iad na sonraí:

Ionad 1: The New Theatre, 43 Sráid Essex Thoir, Barra an Teampaill, Baile Átha Cliath 2
Dátaí: 3, 4, 5, 6 & 7 Nollaig
Am: 7.30 pm
Áirithintí: (01) 670 3361



Ionad 2: An Taibhdhearc, An tSráid Láir, Gaillimh
Dátaí: 14 Nollaig
Am: 8 pm
Áirithintí: (091) 562024



Ticéid:  €15 (mic léinn agus OAP €12)

Tarraingíonn scéal scéal

B'é Pádhraic Ó Ciardha a thug léacht Mhic Ádhaimh ag Éigse Loch Lao  ‘Spéir Ghorm na Scéalaíochta: Baol nó Deis dúinn?' a bhí mar théama aige agus é ag labhairt, mar a dúirt sé féin, ara shon féin seachas mar leas cheannasaí TG4.

Chuir sé íomhá spéisiúil romhainn mar fhráma tagartha dá chuid cainte. Seisear ban óg ón Spidéil. Triúr acu sa bhaile, triúr in Íochtair an Domhain. Iad ag teacht le chéile ag am áirithe chun faire ar scáileán mhór ar Ros na Rún  - agus iad ag cumarsáid le chéile ag baint feidhm as scáileáin bheaga! Labhair sé freisin ar Chré na Cille an Chadhnaigh. Scéal a thosaigh amach mar  shraith altanna nuachtáin i Scéala Éireann. Rinneadh leabhar as ansin, leabhar mar a dúirt Pádhraic "a cheannaigh na mílte agus a léigh na céadta" (Táimse i measc na céadta sin!). An ndearna an gníomh sin úrscéal as? Ní dóigh le Pádhraic go ndearna. Chuir an scéal dhá chló eile ar féin - Dráma Raidió  agus ansin scannán.(Ó shin dar ndóigh rinneadh Giolcdhráma as)

Thagair Pádhraic ansin don bhfíric gurbh as an log céanna do mhuintir John Ford agus do mhuintir an Chadhnaigh. Cá bhfios, mar sin, ach an stair a bheith rud beag éagsúil gur scannáin a bheadh déanta ag Ó Cadhain, agus macasamhail Cré na Cille scríofa ag Forde?

Táimid ag insint scéalta ó tháinig ann dúinn, ar ndóigh - molann Terry Pratchett Pan Narrens, ápa inste scéil mar ainm ar ár gcine.

Beidh scéalaíocht buan, cé go n-athróidh na modhanna; sa mhéid sin táim ar aon fhocal le Pádhraic. Is dóigh liom áfach go bhfuil sé ró luath deireadh an leabhair ná an úrscéal a fhógairt. Seachas rud ar bith eile, is é an modh is buaine atá ann chun eolas, agus scéalta, a chuir i dtaisce chun go mbeidh teacht orthu. Maireann leabhar na céadta - na mílte bliain. Téann teicneolaíocht dhigiteach as feidhm go gasta!

Ach níl aon cheist ach gurbh cainteoir cumasach é Pádhraic. Scéalaí!

Éigse Loch Lao

Mheall cuireadh chun cainte ó lucht eagair Éigse Loch Lao go Béal Feirste mé le déanaí, áit nach raibh mé riamh dáiríre, cé gur cheannaigh muid cúpla ball troscáin san IKEA ann sular bunaíodh an siopa abhus.

Shocraigh mé freastal ar an ócáid ina iomláine, ag taisteal ó thuaidh ar an Enterprise le bheith ann am lóin de hAoine.  Na Físmheáin Ghaeilge ab ea ábhar na Comhdhála. Cúrsaí teilifíse is mó a bhí á phlé, iarraidh ormsa agamsa Tomaí Ó Conghaile labhairt faoi na meáin sóisialta.
Ní duine mé a bhíonn ag faire mórán ar theilifís, ach aithním tábhacht na teilifíse do mhionteanga. Múnlaíonn an teilifís an chultúir fós, go háirithe i measc daoine an-óga. Bíonn m'iníon féin ag faire ar (barraíocht, i mo thuairim) teilifíse. Ní mór dom a rá gur KiKa na Gearmáine is mó a bhíonn sí ag faire air anois. Ní bhíonn cláir ag Cúla4 ag na hamanna a mbíonn sí ag faire, sách minic. Ach tá taitneamh ⁊ tairbh bainte againn as na cláir ⁊ freisin as an cluichí ⁊ araile ar an idirlíon atá bunaithe orthu. (Deacracht amháin ná go n-athraíonn spéis leanaí sách gasta, ⁊ go mbíonn an clár a bhí iontach tamall bhig ó shin páistiúil ⁊ leadránach anois!)
Chuir Karen Kirby (Ceannasaí Aonad na Gaeilge i mBBC TÉ) ⁊ Róise Ní Bhaoill ón gCiste Craoltóireachta Gaeilge tús le himeachtaí. Is cuid suntasach den earnáil teilifíse Gaeilge an dá eagraíocht, iad go minic ag obair i éineacht le TG4 agus iad ar fad ag cothú na mion-chomhlachtaí beaga atá ag saothrú sa ghort - ainneoin an éiginnteacht ⁊ an easpa airgid a bhaineann leo araon mar nach bhfuil ionad buan bainte amach ag ceachtar acu in mbuiséid an Rialtais ná an BBC, agus bíonn siad spléach ar dhea thoil ó bhliain go bliain. Tá sé suntasach áfach go bhfuil an taighde ann le léiriú gur infheistíocht seachas costas atá i gceist leis an gcaiteachas ar chláir Gaeilge, mar go spreagann siad an earnáil i gcoitinne ⁊ go bhfuil comhluchtaí a fheidhmíonn trí Bhéarla don gcuid is mó ag fás le tacaíocht an Chiste Craoltóireachta. Bheadh dhá léamh ar sin, dar ndóigh, ach sílim féin gur fearr don earnáil Ghaeilge bheith fite fuaite leis an earnáil i gcoitinne - chomh fada agus nach báitear iad ar fad. Ach níl sé folláin beith an ar imeall i ngeiteo.
Labhair Ruth Lysaght faoi thaithí pobal teanga mionlaithe (i. rud gníomhach is ea mionlú teanga). Bhí a cuid cainte bunaithe ar chomparáid idir thaithí an phobal Maori agus pobal na Gaeilge, iad araon ag iarraidh a léargas féin seachas léargas coimhthíoch orthu féin a nochtach ar scáileáin. Labhair sí an choincheap an Cheathrú Cineama a cheap Barry Barclay - daoine bundúchasacha á gcuir féin in iúl, le meas ar a gcultúir féin seachas Na hAntraipeologicals ag faire ó lasmuigh!
Tar éis dinnéir thug Pádhraic Ó Ciardha sár léacht - sílim go bhfuil blagmhír dá chuid féin dlite dá chaint ar scéalaíocht mar a bhí, mar atá, ⁊ mar a bheidh.
Bhí gradam le bronnadh ar Bhob Quinn ach bhí ócáid eile in onóir eagraithe i gCathair na Mart ar feadh na deireadh seachtaine agus fiú Bob féin ní thig leis bheith in dhá áit chomh fada óna chéile! Bhí píosa cainte curtha ar scannán aige agus fuair muid blaiseadh mar sin dá ghaois ⁊ greann.
Bhí oíche go maidin ansin i gCumann Chluain Ard le scoth na gceoltóirí ó Chonamara - Pól Ó Ceannabháin a bhain Corn Uí Riada anuraidh, agus a dheirfiúr Tríona, agus cairde leo nár thug mé a n-ainmneacha liom ach a bhain splancanna as an urlár lena steipeanna cumasacha damhsa. Cheol duine nó beirt eile, ina measc Doimnic Mac Giolla Bhríde.
Ós rud é go raibh mé fhéin i mo chuí go moch ⁊ le caint an lá dar gcionn, bhí mé ciallmhar agus chuaigh a choladh thart ar mheán oíche! Chuala agus chonaic fianaise áfach gur lean an chriac ar aghaidh ar feadh na hoíche!
Rinne Tomaí píosa cainte ar maidin faoi úsáid na meáin sóisialta chun pobal a nascadh agus a chruthú, agus rinne mise mo chuid cainte ansin - cuid mhaith de na smaointe nochta anseo agam cheana. Tar éis lóin labhair Mary Margaret Murray ó BBC Alba. Bhí a cuid cainte spéisiúil - go háirithe gur cuireadh an dá chineál sprioc rompu -  méid áirithe lucht féachana - 500,000 agus freisin céatadán áirithe de lucht féachana le Gaeilge na hAlbain. Tá an BBC saor ar dhaoirse na fógraíochta, dar ndóigh. Gné amháin a bhain gáire as an gcomhluadar ná an féidir a bronnadh ar BhBC Alba nuair a chlis ar Rangers agus go raibh orthu imirt san tríú rannóg den léig - ag a bhfuil na cearta craolta ag BBC Alba a chonaic léim mór san lucht féachana dá réir. Choinnigh siad seilbh orthu, áfach.
Labhair Seán Tadhg Ó Gairbhí faoi lucht féachana TG4 agus a thuairim féin go mba cheart do TG4 éirí as iarraidh a bheith ag mealladh an 50% den pobal féachana nár amharc riamh orthu agus in áit díriú ar líon agus caighdeán na cláir Gaeilge a fheabhsú.
Rinne Breandán Delap ana phíosa cainte ansin - go sonrach faoi na dúshláin a bhaineann le nuacht a chuir ar fáil as Gaeilge de bhrí go mbíonn ar an iriseoir cainteoir le Gaeilge a aimsiú - agus drogall orthu ceisteanna crua a chuir ar an nduine a d'aimsigh siad le dua. Bhí sé freisin tar éis giota Gaeilge a aimsiú i scannáin Tarzan ó na 1970í!
Faraor, theith mé roimh an chaint deiridh mar nach raibh fonn orm an traein ó dheas a chailleadh.
Tríd is tríd, ana dheireadh seachtaine a bhí ann, agus bheadh fonn orm filleadh.

G-l-o-r-i-a

Anuraidh le Túr na nAmhrán a cuireadh tús le comhoibriú torthúil idir IMRAM, Liam Ó Maonlaí, Hilary Bow agus an Brad Pitt Light Orchestra. 

Bhí amharclann an Pavilion i nDún Laoghaire plódaithe arís aréir agus an meitheal a dul i ngleic an babhta seo le amhráin Van Morrison (Feirsteach fearacht Liam Carson!). Is iad Gabriel Rosenstock agus Cathal Póirtéir a rinne - ní aistriú - ach traschruthú ar na liricí.

Mar is iondúil anois le himeachtaí dá leithéid de chuid IMRAM bhí íomhánna teilgthe an fhile físe Margaret Lonergan mar chúlra agus léiriú ar an gceoil.

Ach is an ceol a bhí in uachtar - fuinneamh dochreidte ón stáitse ag cuir an lucht féachana ag coipeadh agus na liricí áille á chaitheamh le mothúcháin inár dtreo - ceol agus focail ag treisiú a chéile, agus guthanna sainiúla na n-amhránaithe ag mealladh breis brí as an bhfriotail. Bheadh Liam Ó Maonlaí molta agus mise i'm thost, agus tá aitheantas bainte amach freisin ag Hilary Bow. Ach tá amhránaithe bhreátha ag an Brad Pitt Light Orchestra freisin - thug mé suntas ach go háirithe do (sílim!) David Blake a bhfuil rud éigin - ní garbh an focal ceart, ná ámh, ach cumas éigin díobh - ag baint lena ghlór a chuireann na mothúcháin phléascacha ina luí ar na héisteoirí.

Ba léir go raibh na hoirfidigh uilig tar éis an chuid oibre a chuir isteach san taibhiú, saothar Margaret Lonergan ag roghnú na híomhánna cuí san áireamh. 

Chuaigh Tionscadal Cohen ar chamchuairt - bheadh sé dlite don taispeántas seo dul ar chamchuairt freisin.

Tá sé suntasach nuair a líonann imeacht - ar imeacht Gaeilge ó cheart é - amharclann, agus scata mór daoine ann nach bhfeictear ag imeachtaí Gaeilge go hiondúil. Gné eile d'oideas rathúil IMRAM sin - ag léiriú saibhreas aos liteartha na Gaeilge don saol mór, agus oscailteacht an aois chéanna don idirphlé le foinsí eile.

Seoladh abhaile muid aréir le léiriú den amhrán Gloria a chuir an lucht éisteacha ar fad ar a gcosa agus a bhí ina bhaol, sílim, do fraitheacha an tí!

Nára fada uainn an CD!

IMRAM ag Cuartú Oibrithe Deonacha

Tá IMRAM Féile Litríochta Gaeilge ag lorg oibrithe deonacha d’imeachtaí na féile 2013 (10-19 Deireadh Fómhair). Íocfar costais do na rannpháirtithe agus beidh cead isteach ar imeachtaí eile na féile.

Tugann IMRAM a lucht éisteachta/féachana ar aistear eolais, aistear ina gcuirimid eolas ar shaibhreas na litríochta Gaeilge comhaimseartha trí mheascán d’imeachtaí éagsúla a chuimsíonn prós, filíocht agus ceol, agus sin i dtimpeallachtaí beoga. Údair a chur i láthair an phobail, iad i dteagmháil le léitheoirí agus léitheoirí nua á mealladh chucu féin, sin is croí IMRAM ann.

Tá clár spleodrach eicléicteach againn arís i, Damhsa na Gealaí: Tionscadal Van Morrisson agus an seó trí-theangach Ní Féidir Labhairt ina Thaobh: Tionscadal Wittgenstein, an fealsamh a tháinig go hÉirinn. Léireoimid ómós do Bholcán na mBriathra, Alan Titley; cuimhneofar siar ar Shéamus Ó Grianna agus an oidhreacht liteartha aige agus tabharfaidh an Mary Ryan Blues Band sinn ar imram corraitheach ar fharraigí gorma, - Tionscadal na nGormacha, amhráin agus filíocht a d'eascair as fulaingt an phobail ghoirm. Sea, a iomramhaithe, an méid sin go léir agus tuilleadh ag IMRAM 2013 - ceardlanna, léachtaí, cainteanna agus dánta ar chláir fógraíochta i lár na cathrach. AR BORD LIBH!

Tá sé riachtanach go mbeidh Gaeilge líofa ag oibrithe deonacha. Má tá spéis agat a bheith ar bord linn d’IMRAM 2013, téigh i dteagmháil, le do thoil, le Julianne Ní Chonchobhair. julianne@milefailte.ie / 087 1746 189

Agallamh an Phápa

Glaoch San Maitiú, le Caravaggio

Foilsíodh agallamh fhada leis an Pápa Proinsias ar na mallaibh. Bhí ceannlínte gáifeacha ar fud na cruinne mar thoradh air - ceannlínte a bhí bunaithe ar cúpla abairt as an iomlán, mar a chonacthas tríd priosma an phreasa iad - "Ní féidir linn a bheith ag seasamh ar cheisteanna an ghinmhillte, pósadh homaighnéasach, agus frithghiniúint amháin". Rinneadh neamhaird den méid a dúirt sé dhá abairt ina dhiaidh sin "Tá teagasc na hEaglaise ar na ceisteanna seo soiléir, agus is mac de chuid na hEaglaise mise". Níl fhios agam an mar thoradh ar na ceannlínte é (agus ní dócha é) ach thug sé caint an tseachtain seo do chnáimhseoirí agus lucht leighis inár cháin sé ginmhilleadh go géar. [it, Achoimre Béarla]

Dar ndóigh, ní haon rud nua ná suntasach a leithéid. Ainneoin nach iad seo na ceisteanna is suntasaí i dteagasc na hEaglaise, shamhlófá ó na meáin cumarsáide nár labhair an dá Phápa roimhe faoi cheist ar bith seachas iad. Bhí cúis maith ag Proinsias mar sin na ceisteanna seo a sheachaint go dtí seo. Tá baol anseo do mo leithéidí - go bhfeicfinn nach raibh aon rud suntasach ná nua ráite aige faoin dteagasc agus nach bhfeicfinn an teachtaireacht dúshlánach atá ina agallamh do mo leithéidí. 

Íomhá Edgar Jiménez

Fear urnaí é Proinsias, fear atá sáite i dtraidisiúin an Ord Íosánach lena mbaineann sé, traidisiúin ina bhfuil cleachtas an discernere¹ lárnach. An rud ar a bhfuil béim á leagan aige in san agallamh trí chéile ná gur peacaigh ar aistear muid, é féin san áireamh, agus go bhfuil gá le muinín i dtrócaire Dé agus urnaí agus comhairle chun an bealach ceart a aimsiú.  Agus é ag caint faoi féin rinne sé tagairt do phictiúr cháiliúil Caravaggio Glaoch San Maitiú, atá bunaithe ar an sliocht seo san soiscéal:

Bhí Íosa ag imeacht leis ón áit sin, agus chonaic sé duine darbh ainm Matha ina shuí i dteach an chustaim agus dúirt leis: “Lean mise.” D’éirigh seisean agus lean sé é.  (Mth 9:9)

 Ní cuimhin liom cá háit a léigh mé anois é, ach is cuimhin liom léamh amháin ar an bpictiúr seo a d'áitigh gurbh é Maitiú an fear óg sa phictiúr atá fós cromtha ag ríomh airgead, mar a bheadh sé ag seachaint gairm Íosa. Feictear dom gurbh an dúshlán atá Proinsias atá ag cuir roimh mo leithéidse - atá daingean go hintleachtach sa chreideamh ach - monuar - sách alabhog i gcleachtadh na carthanacha, ná Críost a chuir faram dáiríre, agus scaoileadh le cúraimí eile atá ag teacht idir mé agus é. Cuirtear nath i léith Naomh Proinsias - Fógair an soiscéal i gcónaí. Bain feidhm as briathra nuair is gá.  Sin atá á éileamh aige.

Dúirt an Pápa ina agallamh go bhfuil ról fáidhiúil ag baill na nOird Rialta. Cruthaíonn a leithéidí cíor tuathail scataí, dar leis, ach is coipeadh an tsoiscéil atá san cíor tuathail sin. Feictear dom go bhfuil fáidh againn anois mar Phápa; fear a dhéanfaidh iomlánú agus craobhscaoileadh ar saothar teagaisc an bheirt a chuaigh roimhe.

Agus fear a leanfaidh air ag tabhairt dúshlán mo leithéide. Dúshlán chun mo leasa. Beidh mé ag athléamh an agallamh seo agus an méid a thuairiscítear dá chuid teagaisc laethúil freisin. Tá tairbhe ann.  

---

¹ Bhí plé ar na mallaibh in eagrán den Timire ar conas an focal discernere aithint, scagadh, grinneas a aistriú i gceart sa chomhthéacs ina úsáidtear é. Níor tháinig na hÍosánaigh léannta sin ar toradh críochnúil, sásúil.

IMRAM Féile Litríochta Gaeilge 2013 - Clár na Féile Fógraithe - Ar Bord Libh!

Baineadh stangadh asainn go léir nuair a chuaigh triúr ar leith ar shlí na Firinne, Seamus Heaney, Maidhc Dainín Ó Sé agus Diarmaid Ó Gráinne. Bhí Seamus agus Maidhc Dainín le bheith ag IMRAM i mbliana ach is ag féile na bhflaitheas atá siad anois. Is beo dá mbriathra i gcónaí agus i mbliana beidh léamh speisialta againn chun a n-oidhreacht liteartha a cheiliúradh.

Tháinig borradh nach beag ar IMRAM i gcaitheamh 2013. Léiríodh Non, je ne regrette rien:Tionscadal Piaf-Brel timpeall na tíre, Seachtain na Scríbhneoirí, Lios Tuathail agus Áras Éanna, Inis Óirr, san áireamh. Agus an fómhar seo, i gcomhar le NASC, tabharfaidh Túr na nAmhrán: Tionscadal Leonard Cohen cuairt ar ocht n-ionad ar fad.

Cheana féin bhí imeachtaí IMRAM ag an bhféile Mountains to Sea i nDún Laoghaire, Féile Scríbhneoirí Átha Cliath agus Féile Litríochta Iarthar Chorcaí. Tá clár spleodrach eicléicteach againn arís i mbliana agus ba mhaith linn bhur n-aird a dhíriú ar chuid acu anseo, Damhsa na Gealaí: Tionscadal Van Morrisson agus an seó trí-theangach Ní Féidir Labhairt ina Thaobh: Tionscadal Wittgenstein, an fealsamh a tháinig go hÉirinn.Léireoimid ómós do Bholcán na mBriathra, Alan Titley; cuimhneofar siar ar Shéamus Ó Grianna agus an oidhreacht liteartha aige agus tabharfaidh an Mary Ryan Blues Band sinn ar imram corraitheach ar fharraigí gorma, - Tionscadal na nGormacha, amhráin agus filíocht a d'eascair as fulaingt an phobail ghoirm. Sea, a iomramhaithe, an méid sin go léir agus tuilleadh ag IMRAM 2013 - ceardlanna, léachtaí, cainteanna agus dánta ar chláir fógraíochta i lár na cathrach.

AR BORD LIBH!

Déardaoin 10 Deireadh Fómhair | 8.00pm | Pavilion Theatre
TÚR NA nAMHRÁN: TIONSCADAL COHEN

Dé hAoine 11 Deireadh Fómhair | 8.00pm | Pavilion Theatre
RÉ-DHAMHSA: TIONSCADAL VAN MORRISON

Dé Sathairn 12 Deireadh Fómhair | 8.00pm | Toner’s Pub (Upstairs)
LEABHAR MÓR na nAMHRÁN: Ceiliúradh is mór-oíche amhránaíochta

Dé Luain 14 Deireadh Fómhair | 6.00pm | DIT Aungier Street
CLÓ DRAÍOCHTA 3: Taispeántas Clóghrafaíochta

Dé Luain 14 Deireadh Fómhair | 8.30pm | Goethe-Institut Irland
NÍ FÉIDIR LABHAIRT INA THAOBH: TIONSCADAL WITTGENSTEIN

Dé Máirt 15 Deireadh Fómhair | 6.00pm | Helen Roe Theatre
SOMHAIRLE MacGILL-EAIN: OIRFÉAS NA hALBAN

Dé Máirt 15 Deireadh Fómhair | 7.45pm | The Grand Social
NUAIR A BHÍ MÉ ÓG: Ceiliúradh ar ‘Máire’ (Séamus Ó Grianna)
(9.30pm Grand Folk Club)

Dé Céadaoin 16 Deireadh Fómhair | 6.00pm | Cois Teallaigh
SPLANCANNA Ó SHAOL EILE: Caint le hAlex Hijmans

Dé Céadaoin 16 Deireadh Fómhair | 8.30pm | The Grand Social
IS Í AN ÓICHE MO BHEANSA: TIONSCADAL JACK KEROUAC

Déardaoin 17 Deireadh Fómhair | 6.00pm | Cois Teallaigh
NA LAOCHRA AR LÁR: Ceiliúradh ar thriúr laochra liteartha,
Seamus Heaney, Maidhc Dainín Ó Sé agus Diarmuid Ó Gráinne

Déardaoin 17 Deireadh Fómhair | 8.30pm | The Grand Social
DHÚISÍOS AR MAIDIN: TIONSCADAL NA nGORMACHA

Dé hAoine 18 Deireadh Fómhair | 6.00pm | Gaelchultúr
IDIR DHÁ THEANGA, IDIR DHÁ SHAOL: LÉACHT IMRAM LE MÁIRÍN NIC EOIN

Dé hAoine 18 Deireadh Fómhair | 8.30pm | Helen Roe Theatre
AN FILE AGUS AN FUASCAILTEOIR

Dé Sathairn 19 Deireadh Fómhair | Áras na Scríbhneoirí
CEARDLANN NÁISIÚNTA DO GHEARRSCÉALAITHE GAEILGE: CLÓ IAR-CHONNACHT

Dé Sathairn 19 Deireadh Fómhair | 8.00pm | McGrattan’s
OÍCHE ÓMÓIS DO ALAN TITLEY

Réabhlóid Uí Chathasaigh

D'athmhúscail an leabhar Beirt Bhan Mhisniúla mo spéis i Pádraic Ó Conaire, cé go bhfuil a shaothar á léamh agus athléamh agam le fada. Tá an cnuasach dá aistí pholaitiúla a rinne Aindrias Ó Cathasaigh An tAthrú Mór agam le fada agus mé ag léamh sleachta as anois is arís.

Bhí sé i gceist agam an beathaisnéis a scríobh Aindrias a léamh uair éigin - agus chuir mé an rún sin i gcrích le linn an tsamhraidh.

Is mar léitheoir ar son an phléisiúr agus sásamh a léim leabhair - ní staraí ná scoláire mé. Cuir le'm eolas mo sprioc.

Sprioc a comhlíonadh ag an leabhar thaitneamhach seo. Caibidil sách gairide, lán eolais. Dóibh siúd ar mian leo dul níos doimhne san scéal, nótaí tagartha ag deireadh gach caibidil, foinsí luaite go sonrach.

Píosa snasta oibre agus measaim go bhfuil cruthú téise Aindrias - go raibh bá don eite clé ag Ó Conaire - ann. (Ainneoin gurbh Státaire an Ó Conaire céanna!)

Spreag sé mé chun Pádraic Ó Conaire: Deoraí le Pádraigín Riggs a léamh, ach bhí an saothar sin ró thur, acadúil dom agus is beag adhmaid a bhain mé as.

Tá bua na heagarthóireachta agus na reacaireachta araon ag Ó Cathasaigh, agus tá rún agam níos mó dá shaothair - idir beathaisnéisí agus eagarthóireacht - a léamh.

Réabhlóid Phádraic Uí Chonaire
Aindrias Ó Cathasaigh
Coiscéim 2007

Comhar na ríomhchláraitheoirí!

Thosaigh mé post nua ar na mallaibh. Táim ag obair anois le teanga ríomhchláraithe - Java -  nach raibh an fíorbheagán eolais agam uirthi sular thosaigh mé sa phost. Mar sin féin, tá giota mór de ríomhchláir sách chasta scríofa agam - agus oibríonn sé!

Tá an ghairm seo a chleachtadh agam le breis agus scór bliain anois. Tá claochlú tagtha ar an ngairm ó thosaigh mé, ag foghlaim PL/M  ó comhghleacaithe agus leabhair. 

An idirlíon a chothaigh an claochlú seo agus a rinne é éasca do mo leithéidí dul chun cinn gasta a dhéanamh. Gan idirlíon, caolseans go mbeadh an forbairt a tháinig ar Gluaiseacht na bhFoinsí Oscailte tarlaithe.  Gluaiseacht a chuireann ar chumas ríomhchláraitheoirí uirlisí den scoth a chruthú dá chéile tríd comhoibriú.  Tá an píosa oibre atá idir lámha agam bunaithe ar thacaíocht a thabhairt don dífhabhtóir  GDB, ar cuid é den córas GCC. Is mór an gar go bhfuil teacht agam ar na foinsí, rud a éascaíonn mo chuid oibre ag tacú leis an uirlis.

Ach tá éachtaí eile ann - táim ag baint úsáide as timpeallacht comhtháite forbartha darbh ainm Eclipse. An rud atá i gceist le TCF ná ríomhchlár a úsáidim chun cód a scríobh. Ach tá eolas san ríomhchláir ar an dteanga, agus - rud atá ríthábhachtach i gcás Java - ar an méid atá scríofa cheana agam, agus fiú na leabharlanna atá ar fáil. "Leabharlann" - sin píosa cód atá scríofa cheana féin ar féidir feidhm a bhaint as. Tá na mílte acu ann i Java, fágann sin go dtig le ríomhchláraitheoir fearacht mise díriú ar an bhfadhb atá le réiteach agus glacadh le bunchlocha atá profa agus iontaofa cheana. Ceartaítear - fearacht litreoir - na botúin fánacha teanga agus úsáide agus mé ag clóscríobh. Moltar réitigh dom - na feidhmeanna agus sonraí atá ar fáil don cineál rud a bhfuil mé ag plé leis.

Sa mhullach ar sin, tá píosa eile ar féidir cuir le Eclipse - breiseáin - a chabhraíonn le, mar shampla, leagan amach coiteann ar an gcód don fhoireann ar fad a chuir i bhfeidhm, nó cód atá lochtach nó a d'fheadfadh a bheith lochtach a aimsiú. Tá dífhabhtóir cumhachtach ann freisin don gclár.

Le fiche bliain taithí, tá fhios agam an cineál ruda ba mhaith liom a dhéanamh. Ach níl na teilgean cuí i Java agam. Is leor ceist a chuir ar Ghoogle - "conas a déantar X i Java" - agus gach seans go mbeidh freagra ar fáil. Go hiondúil ar chlár plé StackOverflow. Cuireann an suíomh úd áit ar fáil do ríomhchláraitheoirí na cruinne chun fadhbanna a phlé. Fágann sin - ainneoin nach bhfuil ach cúpla comhghleacaí agam san oifig, agus gan ach duine acu atá sáite i Java le fada - go bhfuil ar mo chumas teacht ar réitigh cuanna, cruinne go gasta.

Is deacair dom anois smaoineamh siar ar conas a rinne muid ár gcuid oibre roimh theacht ann do na gléasanna agus áiseanna uilig seo. Comhar na ríomhchláraitheoirí!

Focal Faire Emil!

Tá Erich Kästner i measc dornán údar Gearmáinise a bhfuilim an-tugtha dá saothar. Cé go bhfuil cáil ar Kästner as a shaothar do leanaí, scríobh sé a lán eile, agus dánta frithchogaidh agus polaitíochta ina measc. (Dhóigh na Naitsithe a shaothar i 1933)

Ach is dócha gurbh é Emil und die Detektive an saothar is cáiliúla leis. Is cosúil gur éirigh go seoigh leis an scéal go luath tar éis a fhoilsithe. (Rinne lucht an Gestapo tagairtí magúla dó nuair a ghabh siad é)

Chuir Gabriel Rosenstock ar mo shúile dom go raibh an leabhar aistrithe faoi dhó go Gaeilge agus mhol go ndéanfainn comparáid idir an dá leagan, agus an bunleagan. Tá an bunleagan agus aistriúchán Nicholas Williams - Emil agus na Bleachtairí - ar mo leabhragán. Chuir mé fios tríd BorrowBooks ar Emil agus na Lorgairí aistrithe ag Seán Mac Giollarnáth, agus seoladh cóip chugam ó leabharlann Liatroma! 

Tá sé ráite go soiléir in E⁊L:

Aistriú é "Emil agus na Lorgairí" ar "Emil and the Detectives" agus cuireadh an leagan Gaedhilge i gcomparáid leis an mbunleagan "Emil und die Detektive"

(Agus trí chló in úsáid san sliocht céanna sin - Cló Gaelach, Rómhánach don teideal Béarla agus Fraktur don dteideal Gearmáinise!)  Ní heol dom an díreach ón nGearmáinis a rinneadh E⁊B a thiontú, ach ní dóigh liom é. Fágann sin gur deacair a rá cad as difríochtaí idir an dá leagan; mar is dócha nárbh an leagan céanna Béarla a bhí in úsáid i 1937 agus i 2004! Ach tá rud amháin i gcoiteann ag an trí eagrán - léaráidí iontacha Walter Trier.

Scéal sách soineanta atá i gceist le Emil und die Detektive. Buachaill óg, mac baintrí, as baile beag faoin dtír - ag dul ar cuairt ag a sheanmháthair i mBeirlín. Airgead aige óna mháthair le tabhairt di. Titeann a choladh air san traein agus ainneoin a fhaichill goidtear an airgead uaidh. Ar chúiseanna áirithe tá doicheall air dul go dtí na péas lena scéal. Beartaíonn ar an gadaí a ghabháil é féin. Le cuidiú ó bhuachaillí na cathrach, éiríonn leis.

Stíl spraíúil, comhráiteach atá ag Kästner sa leabhar, agus is minic é ag labhairt go díreach leis an léitheoir, ag cuir síos ar carachtar Emil agus á mhíniú. Tá dúshlán ansin don aistritheoir Gaeilge. Ní dóigh liom go bhfuil - ná go raibh le fada - caint na n-ógánach uirbeach ann a fhreagródh don méid atá scríofa ag Kästner. Cinnte, Gearmáinis na luath 30í atá i gceist. An difríocht ná go bhfuil ógánaigh na  Gearmáinise (agus an Bhéarla) ag léamh leo go tréan agus nach gcuirfeadh friotal pas beag sean aimseartha dá mbuille iad. Mothaím áfach nach fíor an rud céanna don léitheoir óg Gaeilge (más ann dó!). Fáinne fí atá ann; ceal ábhar léitheoireachta, ní léann daoine óga le Gaeilge. Ceal taithí, mothaínn siad go bhfuil léamh na Gaeilge deacair.

Mar sin, cé gur saibhre an teanga in E⁊L agus go bhfuil an chaint, dar liom, níos nádúrtha, is mó seans go léadh léitheoirí uirbeacha an lae inniu E⁊B, má léann siad in aon chor. Bheadh sé spéisiúil tuairim léitheora Gaeltachta ar an gceist a fháil.

Tá cúpla difríocht spéisiúil san "logánú" a déanadh ar an scéal. Rinneadh seacht bpunt in E⁊L de na 140 Marg sa bhunleagan. Marg atá in E⁊B. (Léargas ansin ar an mboilsciú, chomh maith!) Rinneadh rogha éagsúil maidir leis na hainmneacha a haistríodh. Tá "Giollaanphinn" ag E⁊L ar Krummbiegel - n'fheadar cad as a tháinig an leagan sin, mar is le logainm a bhaineann an sloinne sin ó cheart. Aisteach go leor rinne E⁊B "Déardaoin" as "Dienstag" (Márt in E⁊L).

Seachas sin, tagann an bunleagan slán san dá aistriúcháin agus iad araon inléite. Mar a deirim, thaitin E⁊L níos fearr liom féin, friotal níos saibhre agus nádúrtha ann dar liom. Ach amhras orm an mó duine a bheadh in ann a leithéid a léamh, ceal taithí.

Is mór an feall áfach gur faoi cheilt i stórais leabharlainne atá na leabhar seo a aistríodh sna 1930í, 1940í agus ar aghaidh. Níl dáta ar bith ar an lipéid leabharlainne a bhí ar E⁊L agus é ag teacht chugam as Liatroim. Tá cineál amhrais orm gurbh mé an chéad duine a léadh an leabhar le seasca bliain!

Ó Chuan go Sliabh

Bhí mé ag ócáid de chuid IMRAM mar pháirt d'Fhéile Litríochta Dún Laoghaire ar an gCéadaoin.  In san Iarsmalann Muirí atá lonnaithe in sean Eaglais a bhí an ócáid- suíomh thar a bheith feiliúnach don bhféasta filíochta agus ceoil a cuireadh romhainn. 

Is é Liam Ó Muirthile a chun tús leis an ócáid, ag léamh as a chnuasach An Fuíoll Feá.  Bhí rogha na bhfilí ar fad bainteach leis an téama "Cuan agus Sliabh", a d'eascair as ainm an fhéile (meas sibh an bhfuil teachtaireacht sa mhéid is go raibh an teideal Gaeilge droim ar ais leis an dteideal Béarla?) Bhí tionlacan ceoil Colm Mhic Con Iomaire agus íomhánna teilgthe Margaret Lonergan ag na filí ar fad freisin.

Bhí Colm ag seinm ar an ngiotár agus an veidhlín - agus bhí tacaíocht aige a chuid cleasa teicneolaíochtaí - an Recession Quartet - aige freisin. Chruthaigh sé muir siansach a d'iompar agus a d'ardaigh reacaireacht an bhfilí, ag treisiú a bhfocail. 

Mar chuid dá chuir i láthair, rinne Liam Carson cuir síos ar Margaret Lonergan mar fhile físe agus m'anam is fíor dó. Bhí rogha iontach íomhánna mara agus sléibhe roghnaithe aici mar chúlra teilgthe don reacaireacht - agus focail an méid a bhí a rá le léamh orthu. 

Is cuimhin liom gur oscail Liam Ó Muirthile leis an ndán Eitilt - dán a mhúscail cumha ionam mar gurbh i gcuimhne Nuala Nic Con Iomaire a scríobhadh é. Bhí scata dán bhreá eile aige, macallaí sliabh is cuan iontu. Is cuimhin liom go háirithe an dán Úsc a mhúscail cuimhní láidre sléibhe ionam agus é ag cur síos ar an dóigh a chuaigh siúlóirí i bhfostú sa bhogach sléibhe, bogach atá coitianta i gCill Mhantáin agus gurbh dlúthchuid de thaithí siúlóirí ann é. 

Lean an file Béarla Gerard Fanning Liam. Ní mór dom admháil nach ndeachaigh sé i bhfeidhm chomh mór sin orm - is annamh mé ag léamh ná ag éisteacht le filíocht Béarla agus níor mhúscail a chuid reacaireachta aon mhacallaí ionam.

Seal Lorcán S. Ó Treasaigh a bhí ann ansin. Admhaím go raibh amhras orm faoin rogha sin - tá Céard é English? léite agam agus níor bhain mé an oiread sin taitneamh as. Ach is rud eile ar fad é éisteacht le údar ag léamh sleachta as a shaothar, ceol a ghutha ag leagann béim ar na mothúcháin, ag léiriú an scéil ar dhóigh nua. Tá fonn anois orm Cnoc na Lobhar a léamh! Mhúscail na sleachta a roghnaigh sé bá lena chuid charachtair, iontas, fiosracht ... Agus, is friotail fileata a bhí sa phrós aige, ar a laghad sna sleachta roghnaithe. Is dócha go raibh mé dall ar sin agus mé ag léamh scéil seachas ag éisteacht le reacaire agus mé i ngleic lena úrscéalta. 

B'í Katie Donovan an file deireanach don oíche. Filíocht Béarla arís, ach an uair seo theagmhaigh sí liom. Colainn agus áit láidir ina cuid filíochta. Píosa álainn aici faoi bheith amuigh lena hiníon óg, iníon óg a bhí díbeartha seal de bharr naíonán nuabheirthe, agus an pléisiúr simplí ionraic a bhain sí as a Mamaí a bheith aici di féin arís seal, eachtraí simplí siúlóide, barróg agus croí istigh. Dán eile ar gheal le hiomann molta é ar a áit cónaithe - Deilginis, nó gar dó sílim - áit chaoin idir Chuan is Sliabh. Dán faoi oilithreacht a rinne sí go Cnoc na Riabh áit a bhfuil uaigh Méabha más fíor. Thagair sí don traidisiúin (nach raibh cloiste agam) go raibh mún láidir ag Méabh, agus é ar a cumas abhainn a chruthú. Cíos múin a d'fhág sí dá réir ar an gcnoc. (Dúirt sí nach raibh sí a mholadh áfach!). Colainn, log, seanchas - agus filíocht fuinte astu.

Idir na filí, chan Máire Ní Choilm amhráin sean nóis. Líon a guth an spás gan stró, agus arís bhí comhcheoil de chineál idir íomhánna Margaret agus na hamhráin a bhí a cheoil ag Máire. Bhí Gaeilge ag mórchuid dá raibh is láthair, agus ceoil ag scata - mar sin bhí tionlacan aici do na curfánna, tionlacan a spreag agus a mheall sí. Chuir sí clabhsúr leis an oíche le Trasna na dTonnta, agus aoinne a  raibh ceol acu ag tacú léi. (Níl agamsa)

Ócáid den scoth atá ann, agus tréaslaím le lucht an bhféile agus le Liam Carson as IMRAM as óiad thaitneamhach eile a sholáthar. Gura fada buan iad, agus na filí!

Béadchaint

Tá an méid seo leanas le rá ag Caiticiosma na hEaglaise Caitlicí faoi Uimhir 2477:

Coscann an modh do chlú na bpearsan gach mana agus gach ráiteas a d'fheadfadh dochar éagórach a dhéanamh dóibh. Bíonn ciontach :

- i luathbhreith lochtach an té a ghlacann gan leorbhunús leis mar fhírinne, fiú amháin gan a rá, locht morálta a bheith ar a chomharsa;

- in ithiomrá  an té a nochtann, gan fáth bailí a bheith leis, lochtanna agus cionta duine eile dóibh siúd nach eol dóibh iad;

- i mbéadchaint an té a dhéanann dochar, trí ráite atá contráilte leis an bhfírinne, do chlú daoine eile agus a bhíonn ina cheann ócáide do bhreitheanna falsa ina dtaobh. 

Tá meathchuimhne agam ar scéal naomhsheanchais faoi anamchara a rinne bean faoistin leis go ndearna sí béadchaint. Dúirt sé léi mála clúmh mín a fháil agus é a scaoileadh ag barr an chnoic, ansin filleadh air go ngearrfadh sé an pionós cuí uirthi. D'fhill sí air, agus dúirt sé léi an chlúmh ar fad a bhailiú arís. "Ach tá sin dodhéanta" ar sí. "Tá", ar sé, "mar atá sé smál na béadchainte a ghlanadh!"

An chúis go bhfuil na smaointe seo á scaoileadh uaim agam? Bhí clampar ann faoi haischlib a bhí ag treocht ar Twitter an tseachtain seo chaite.  Rinne mé iarracht fanacht glan air mar go léir go rabhthas ag tromaíocht arís ar bhean óg éigin a scaoileadh pictiúr a chuirfeadh aiféala uirthi amach ar an idirlíon.  Fiú ansin d'fhoghlaim mé níos mó faoin gceist ná ba mhian liom, agus mhothaigh mé smeartha dá bharr, míchompordach amach is amach. (Is deacair an luathbhreith lochtach a sheachaint, fiú nuair nach mbaineann an cheist a bheag ná mór le duine). Bhí, is cosúil, ól agus collaíocht i gceist. Gné amháin den scéal a chuireann soir ar fad mé i gcás mar é ná an caoi a chaitear le bean i gcás mar é mar bhodóinseach agus striapach - ach le fear mar stail agus bullaí fir.

Cuireann na meáin sóisialta le scaipeadh clúmh mín an bhéadchaint; agus coscann na gnáth-mothúcháin comhbhá agus carthanacht. Níl aon leigheas agam air; níl mé féin saor ar an fiosracht mallaithe a chuireann i mbaol mé féin ag smearadh le pic an ghráin seo.

Cathair na bhFionnúrach

 Agus mé ag súil nó cúlbhóithre ⁊ bóithríní thiar i dtreo Cuas an Bhodaigh ghlac mé an deis athchuairt a thabhairt ar Chathair na bhFionnúrach. Bhí an síon níos fearr an uair seo, agus radharc dá réir agam ar Iarthar na leithinse.

Tá tochailt déanta ag Oidhreacht Chorca Dhuibhne ar an láthair ⁊ cur síos sách cuimsitheach acu ar an leathanach idirlín s'acu.  Thug mé suntas dó gurbh i nGaeilge amháin atá an fhógraíocht at an láthair. (Ach cuireann siad bileog ar fáil as Béarla sa Mhúsaem)

An uair seo, gar leanbh mar chúram orm, bhí ar mo chumas féachaint níos géire ar an áit agus chrom mé chun dul isteach san óin. Caithfidh sé go raibh ár sinsir píosa maith níos lú na muid má bhí siad in inmhe úsáid éifeachtach a bhaint as poll bheag mar é!
Áit spéisiúil agus ana slacht ar an áit.  Tréaslaím a gcuid oibre le hOidhreacht Chorca Dhuibhne.  Níl fhios agam an mbíonn mórán tarraingt ar an áit - níl sé ar Slí Chorca Dhuibhne, agus níl an lúb a shiúl mise - ón mBaile Breac ar bhóthair glas chomh fada leis an gClais, agus ansin ar bhóithre chomh fada le Baile na hAbha, marcáilte. (Chuaigh mé síos in aice srutháin chuig cuas an bhodaigh ach dáiríre ní raibh an slí sin feiliúnach - bhí orm claí nó dhó a thrasnú.) Shúil mé ar ais fán mbóthar "mór" ó Cuas ach is fíor bheagán tráchta a bhí ann, mar sin bhí an cuid sin sách taitneamhach chomh maith. 

Rún na nGallán

Bhí an t-úrscéal seo le Seán i measc an beart is déanaí leabhair a fuair mé agus a léigh mé agus mé thiar.

Scéinséir agus ficsean eolaíochta atá ann an babhta seo, agus scéal nó dhó grá (agus drúise) fite fuaite lena chéile. Dúirt Seán ar ócáid eile gurbh é a chuspóir scéalta éadroma, a d'fhéadfá léamh in aon suí amháin - ar eitilt chun na Mór Roinne, abair - a sholáthar.

Tá sin déanta go maith anseo aige, agus gléas éifeachtach reacaireachta aimsithe aige sa mhéid is go mbíonn duine amháin ag reic a scéal féin ag an tús, agus ansin duine eile ag reic cuid eile den scéal don nduine sin ar ball.

Scéal taisteal ama, agus formad eolaíochta. Thaitin an scéal liom, agus choinnigh m'aird don tréimhse. Ach sílim go raibh an deireadh ró néata - gur mhothaigh an údar go raibh air na snáithe ar fad a bhreith le chéile go néata ag an deireadh. Freisin, ó tharla gur scéal taisteal ama atá ann, rith sé liom go bhfeadfadh na daoine "maithe" dul siar agus bheith ann roimh an "drochdhuine" seachas an an ruball chasta a cuireadh leis, ruball nár chreid mé go hiomlán ar chúiseanna ar leasc liom iad a roinnt anseo chun ná mhillfinn pléisiúr na léitheoireachta ar dhaoine eile!

Tríd is tríd, áfach, molaim an leabhair mar giorrú bóthair éadrom más ar thuras cúpla uaire atáir! Tá cealú an díchreidimh éasca: tosaíonn an scéal amach go hana nádúrtha agus shilfeá nach raibh mórán aisteach faoin gcaoi a fhorbraíonn sé ainneoin go bhfuil taisteal ama siar i bhfad go tógáil Galláin Carnac i gceist. Bhí an formad eolaíochta agus scolártha ach go háirithe thar a bheith inchreidte.

Rún na nGallán
Seán Ó Connor
Coiscéim 2012