Ní intleacht uathoibriú ná aithint patrún

Talking to AI 2.0 by Yutong Liu & Kingston School of Art

Le caoga éigin bliain tá fáithe an IS ag fógairt nach fada uainn intleacht shaorga ghinearálta. Anois is arís, osclaíonn an dóchas a léiríonn siad sparáin na caipitlithe fiontair. Ach dream iadsan atá ag lorg brabús gasta. Níl siad foighneach, agus leanann mallmhuir an rabharta. Eascraíonn geimhreadh IS as sin, i. tréimhse nach bhfuil maoiniú ann don taighde. Creidim féin, ainneoin an bhúis reatha faoi samhail teanga mhór, nach fada uainn geimhreadh eile. Tá na comharthaí sóirt le feiceáil ar na stocmhalartán, praghas scaireanna na déantóirí slis ag ísliú.

Ag an t-am céanna tá fáithe an IS glórach ag fógairt gur bagairt eisiach atá san IS. Agus gur gá airgead flaithiúil a bhronnadh orthu féin chun an bagairt a sheachaint.

Tá a nguthanna glóracha ag múchadh guth an dreama ar mian leo aird a dhíriú ar an dochar atá á dhéanamh ag na pearóid stocastacha cheana féin. Ní toisc go bhfuil intleacht acu, ach cionn is go bhfuil an fuath agus claontacht atá slogtha acu ón idirlíon á scaipeadh arís acu ach cuma na hoibiachtúlachta air de dheasca an Dúrthóireacht bhaochta.

Tá deiseanna san uathoibriú - i réimsí ina dtuigtear an fhadhb. Ach ní thuigtear intleacht ná iomas ná comhbhá an duine. Bainfear, ar an ndrochuair, feidhm as "an ríomhaire" mar leithscéal do drochchinntí agus falsacht na nÚdarás idir príobháideach agus poiblí.

Agus is baol ann féin an chaipitleachas faire atá ag slogadh sonraí chun arracht a chruthú ina dtóir ar an órchloch. 

Uirlis is ea ríomhaire. Tig le huirlis duine a ghortú de thimpiste nó d'aon ghnó. Ach is ag an duine a bheartaíonn atá aon intleacht atá i gceist.

As lor liom ꝗ laḃrꝫ de sin

Go fóill, cibé. 

Síochánaithe, dar leo féin...

 Pax Romana, Pax Americana, Русский мир, دارالسلام

Ar son na síochána atá siad ar fad, dar leo féin. Níl uathu ach leas an phobal. Ach is léamh ar leith atá acu air:

Auferre trucidare rapere falsis nominibus imperium, atque ubi solitudinem faciunt, pacem appellant.

Tugann siad an t-ainm bréagach impireacht ar ghoid, creachadh agus ár, agus nuair a chruthaíonn siad fásach tugann siad síocháin air.

    Calgacus
athluaite ag Tacitus in Agricola

 

Beidh síocháin agat, má ghéilleann tú dá n-údarás. Beidh cearta ag cách. Mura ghéilleann áfach - error non habet ius (Níl cearta ag earráid). 

 

Síocháin na haonghné amháin atá ar fáil. Déanfar teir agus toirmeasc ar aon rud eile, ainneoin e pluribus unum.

Das war ein Vorspiel nur, dort wo man Bücher
Verbrennt, verbrennt man auch am Ende Menschen.

Ní raibh ansin ach réamhrá, san áit a dóitear leabhair
Dóitear daoine faoi dheireadh.

Heinrich Heine
Almansor

Níl impireacht le moladh thar aon cheann eile. Tá deireadh le cuir leo uilig.

As lor liom ꝗ laḃrꝫ de sin

 

Laofacht uathoibrithe - Dúrthóireacht bhaochta

Tá na Gaeil cleachtaithe ar an ráiteas "Ní féidir leis an ríomhaire síneadh fada a láimhseáil". Ní ar an ríomhaire atá an locht, áfach, ach ar na daoine a dhear an chóras agus a raibh tuiscint éadomhain acu ar ainmneacha agus riachtanais. Galar atá forleathan i measc ríomhchláraitheoirí, monuar - féach éithigh a chreideann ríomhchláraitheoirí faoi ainmneacha. Ar ndóigh, naoi n-uaire as deich, níor smaoinigh an foireann a dhear an chóras ar an gceist ar chor ar bith. Bhain siad feidhm as leabharlann éigin, mar a phléigh mé i gcás Dunnes.

Is annamh, le fada, gur foireann bheag a dhearann córas ar bith ríomhaireachta, dá simplí é. 

Agus bíonn na córais i bhfad níos fad mharthanaí ná a shíl a ndearthóirí go mbeadh - b'shin toisc fadhb an dá mhíle, agus tá a mhacasamhail, fadhb 2k38, ag druidim linn go pras.

Fágann sin go bhfuil feidhm á bhaint ar córais ríomhaireachta chun rudaí a dhéanamh nár shamhlaigh na dearthóirí, a bheag nó a mhór. Le caoga éigin bliain táthar ag iarraidh conriocht na mbogearraí a cheansú. Ach ainneoin go bhfuil fhios againn an rud atá follasach, i. Níl daoine saor ó locht, dá bhrí sin níl a cuid oibre, tá creideamh diamhair ag daoine sna freagraí a thugann ríomhaire dóibh.

Laofacht uathoibríochta a tugtar ar an gclaonadh seo san duine, agus is féidir leis bheith marfach - tá roinnt timpiste eitleáin a tharla dá dheasca. 

Glacaim leis gur laofacht dá leithéid is cúis leis an bhfógra Dúrthóireacht bhaochta a thug Cathal Seoighe faoi ndeara ar an mbealach chuig droichead íseal. Ríomhaire a phraistrigh, caithfidh sé go bhfuil sé ceart. 

Tá cúrsaí ag dul in olcas anois agus samhail mhóra teangan in úsáid ar féidir leo píosaí móra téacs a ghiniúint a mbíonn cuma na fírinne agus an fiúntais orthu. Is minic áfach go bhfuil siad míchruinn baolach. Ní hamháin go bhfuil claontacht, agus minic go leor olc agus fuath sna sonraí a úsáidtear chun oiliúna na córais seo, séantar go minic an ról atá ag daoine i roghnú na sonraí, na spriocanna foghlama agus na hualaí a mbíonn tionchar acu ar an dtoradh.

Ní chabhraíonn sé ach oiread nuair a déantar áibhéil agus bualam sciath faoin dtoradh, amhail is dá mbeadh tuiscint ag an clár seachas bheith ina phearóid stocastach.

Fágann laofacht uathoibrithe muid leochaileach agus i mbaol. Ag faillí nó go deimhin ag mioscais daoine.

Cheana féin tá an t-idirlíon truaillithe ag praistriúchán. Má thagann tonn faisnéis bréagach uathghinte sa mhullach ar sin, cuirfear úsáid an idirlín mar fhoinse eolais ó mhaith ar fad - agus cuirfear daoine amú agus i mbaol de dheasca laofacht uathoibrithe. 

Agus sin mo racht go n-uige seo. 

Bíodh do chuid fógraí earráide soiléir!

Tá uirlis seachtrach (bogearra)  de dhíth ar an samhail den spásártach a bhfuilim ag obair leis. Fuair mé inniu é, lean mé na treoracha chun é chuir leis an ríomhaire. Chuir mé leis an "cosán" é, i. an liosta fillteáin ina lorgaíonn an corás oibriúcháin feidhmchláracha. 

Ach bhí an córás fós ag rá liom nach bhfuil a leithéid de chomhad nó fillteáin ann.

Tá clár "which" ann a thugann eolas faoi cláracha atá in úsáid. Bhí sé ann, agus san áit cheart.

Rinne mé iarracht an cosán iomlán a lua leis - fadhb céanna.

Tá clár eile ann "file" - a dhéanann iarracht a rá cen cinéal comhaid atá ann. Thug sin nod áirithe dom - ba leagan 32 giotán a bhí sa chlár, agus ríomhaire agus córas oibriúcháin 64 giotán atá in úsáid agam.

Is éard a bhí i gceist sa chás seo ná "ní féidir an clár seo a rith" - dhearbhaigh Google dom go raibh gá agam tacaíocht 32 giotán a chuir leis an gcóras oibriúcháin, agus ansin bhí gach rud ina cheart.

Ach chuir an fógra earráide ar míthreo mé agus chuir am amú orm. Ba cheart do fógra earráide a bhieth cruinn, soiléir, beacht - agus an réiteach soiléir más féidir!

Agus sin mo racht go n-uige seo....

Iarratas Beag

Nuair a fhaigheann duine leabhar ar iasacht ón leabharlann, Marx abraimis: Cad is mian leis léamh? Is mian leis Marx a léamh. Cad nach mian leis léamh ar chor ar bith? Ní mian leis an tUasal Posauke a léamh ar chor ar bith. Cad, áfach, atá déanta ag an tUasal Posauke? Tá an tUasal Posauke tar éis an leabhar a bhreacadh le nótaí. Feo!

Ceist iomlán eile is ea an ceart breacadh ar do chuid leabhair féin. (Féach maidir leis seo: "Maidir le breacadh ar leabhair, imill leabhair agus rudaí a bhfuil cosúlacht leabhair orthu", tráchtas tionscnaimh, Dr. Peter Panter, faoi bhráid Ollscoil Saarow-Pieskow, tiomnaithe do mo thuistí dhil). Déan do rogha rud le do leabhair féin. Ach le leabhair nach leat?

An Preußische Staatsbibliothek, abair, - ar ceart costas Roinn Coisithe a bhronnadh air d'fhonn is go ndéanfaí Leabharlann comhaimseartha de – ba cheart dó cosaint ghéar ar féin a dhéanamh ina gcoinne siúd a bhfuil an saobhnós acu leabhair a fuair siad ar iasacht a shalú amach is amach, níl dóigh ar bith eile le cuir síos air.

- "Muise" – "Breall! Féach Volkmar lch 564" – "Pleota!" – "Dearna leat!" – "Ní hea, ní ar saothar N atá an teoiric seo bunaithe" – "Danaíocht amaideach" – cén mhaith an stuif seo ar fad?

Ar an gcéad dul síos, tá sé meata a bheith ag grágaíl leis an údar: níl sé i láthair agus ní thig leis é féin a chosaint. Ar an dara dul síos, cuireann sé as go mór don gcéad léitheoir eile: bíonn drogall ar dhuine tosú ag léamh thuas ar chlé nuair atá line faoi rud thíos ar dheis nach bhfuil ar eolas agat; éiríonn an tsúil luaineach, sleamhnaíonn sé trasna – cinnte, dá mba muid féin a chuir an líne faoi, bheadh aithne againn ar an leabhar, agus sin rud iomlán éagsúil. Le cách leabhar leabharlainne áfach agus ba cheart caitheamh leo le hurraim agus meas.

Fulaingíonn Leabharlanna Phoiblí agus Ábhair faoin saobhnós seo – fulaingíonn muid ar fad nach bhfuil ar an gcumas raidhse leabhair a cheannach faoi. Is ionann é agus: páipéar ceapairí a fhágáil i do dhiadh sa Grunewald (coill só i mBeirlín).

Iarratas Beag ar úsáideoirí leabharlanna:  

Fág Nótaí Imill faoi dhaoine eile – ná déan é! Ná breac sna leabhair, ní deas é. Breac síos an méid a thug tú faoi deara: ná scríobh isteach sa leabhar, is fearrde scríobh as! Ná maslaigh an t-údar i nóta imeall. Scríobh litir aige. (...)

Kleine Bitte

Wenn einer und er entleiht ein Buch von einer Bibliothek, sagen wir den Marx: Was will er dann lesen? Dann will er den Marx lesen. Wen aber will er mitnichten lesen? Den Herrn Posauke will er mitnichten lesen. Was aber hat der Herr Posauke getan? Der Herr Posauke hat das Buch vollgemalt. Pfui!

Ob man seine eigenen Bücher vollschreiben soll, ist eine andere Frage. (Vgl. hierzu: “Über das Vollschreiben von Büchern, Buchrändern sowie buchähnlichen Gegenständen”; Inaugural-Dissertation von Dr. Peter Panter; der Universität Saarow-Pieskow vorgelegt, meinen lieben Eltern gewidmet.) Mit den eigenen Büchern also beginne man, was man mag. Aber wie verfährt man mit fremden?

Die Preußische Staatsbibliothek, der man die Kosten für eine mittlere Infanterie-Division bewilligen sollte, auf daß sie eine moderne Bibliothek werde, sollte sich auf das schärfste gegen jene schützen, die die Unart haben, entliehene Bücher vollzugeifern, man kann das nicht anders nennen.

– “Oho!” – “Ganz falsch, siehe Volkmar Seite 564” – “Blödian!” – “Bravo!” – “Nein, diese Theorie ist eben nicht von N. abgelehnt worden!” – “Dumme Frechheit!” ... was soll denn das alles –?

Erstens einmal ist es feige, den Autor anzukrähen: er ist ja nicht dabei und kann sich nicht wehren. Zweitens stört es den nächsten Leser außerordentlich bei der Lektüre: man mag nicht oben auf einer linken Seite zu lesen beginnen, wenn unten rechts etwas angestrichen ist, was man nicht kennt; das Auge wird unruhig, schweift ab... ja, wenn wir das selbst unterstrichen hätten, dann kennen wir auch das Buch, und das ist ganz etwas anderes. Ein Bibliotheksbuch aber gehört allen, und alle sollten es sauber und anständig behandeln.

Stadtbibliotheken und Fachbibliotheken leiden unter dieser Unsitte – wir alle leiden darunter, die wir uns viele Bücher nicht kaufen können. Es ist wie: Stullenpapier im Grunewald liegenlassen.

Kleine Bitte an Bibliotheksbenutzer:

Laßt Marginalien von anderen Leuten schreiben – tut es nicht! Malt nicht die Bücher voll, es ist nicht schön. Zeichnet eure Bemerkungen auf; schreibt nicht so viel in die Bücher hinein, schreibt lieber mehr aus ihnen heraus! Beschimpft den Autor nicht am Rande. Schreibt ihm einen Brief. (...)”

Zitiert nach: Kurt Tucholsky, Gesamtausgabe Texte und Briefe, Bd. 14: Texte 1931, hrsg. v. Sabina Becker, Reinbek bei Hamburg 1998. 

 

   

An Béarla san Eoraip

Chuir mise tús le mo shaol gairmiúil sa Ghearmáin. Tarlaíonn sé gurbh i mBeirlín nó san Gearmáin Thoir a bhí na tograí ar fad - tramanna agus traenacha faoi thalamh - a raibh mé ag obair orthu sna blianta tosaigh. Ba Gearmáinis (agus PL/M nó C, ach sin scéal eile) mo theanga oibre dá réir. Bhí comhghleacaithe liom áfach a bhí ag obair níos faide i gcéin - an tSualainn, An Ungáir, an tSín fiú. Bhí Béarla riachtanach dóibh siúd. 

Ansin cuireadh ag obair mé i dtogra ilnáisiúnta laistigh den gcomhlacht, tar éis cumasc le hollchomhlacht eile. Sualannaigh, Eilvéisigh (Gearmáiniseoirí ) agus dhá ionad sa Ghearmáin a bhí i gceist. Béarla an teanga oibre; iarradh ormsa go sonrach páirt a ghlacadh mar chainteoir dúchais Béarla. Níorbh fhada gur thuig mé nach gá gur buntáiste sin. Bhí Béarla líofa ag na Gearmáinseoirí - ach sár líofa ag na Sualannaigh. Ach Béarla ar leith a bhí ann; tionchar láidir ag a teangacha agus a meoin féin ann. Bhí foclóir níos leithne agamsa gan amhras - ach scaití is míthuiscintí a chothaigh sin seachas bheith ina bhuntáiste. Is cuimhin liom bheith ag cáineadh cáipéis as a chuid "turgid prose" - cheap go leor go raibh mé a spochadh as na hEilvéisigh a bhí lonnaithe in áit darbh ainm Turgi!

Murach Gearmáinis líofa a bheith agam, agus smeadar Fraincise agus Spáinnise, is dóigh liom go mbeadh deacrachtaí agam leis an gcineál Béarla a úsáidtear go gairmiúil san Eoraip.

Ó d'fhill mé go hÉireann agus i bpostanna éagsúla, táim ag plé fós le tíortha ar fud na hEorpa. As Béarla de chineál a bhíonn an bplé sin, ach tá tionchar na dteangacha eile air. (Shamhlóinn gur mó fós sin i gcás Béarla an AE, áit a bhfuil; focail Fraincise fite tríd an "acquis"). Sampla a bhain stangadh asam an gcéad uair a tháinig mé air ná "Responsible" mar ainmfhocal, don té a bhí freagrach as rud. Díreach ón bhFraincis.

Ag deireadh an lae níl i bhfoclóir ach cuid den cumarsáid; tá cultúr agus comhthuiscint i bhfad níos tábhachtaí ná foclóir nó fiú gramadach chun tuiscint a dhearbhú sa chumarsáid.

Tá Béarla ina Lingua Franca, ní hamháin san Eoraip, ach ar fud na cruinne; ní hamháin ag maorlathaigh ach níos mó fós ag aos acadúil agus teicneolaíochta. Botún atá ann áfach talamh slán a dhéanamh de go bhfuil buntáiste ansin don cainteoir dúchais aonteangach Béarla. Níl; is minic a chothaíonn saibhreas a Bhéarla siúd míthuiscint, go háirithe nuair a tharraingíonn sé meafair agus nathanna chuige féin, rud a déantar de ghnáth i ngan fhios, go háirithe ag an té atá dall ar theangacha eile. (Mar a dúirt Goethe, tá an té atá gan eolas ar theangacha eile caoch i leith a theanga féin)

Go deimhin, táthar ann a mhaíonn gur leor Globish - canúint ar leith Béarla nach bhfuil ann ach 1500 focal, don cumarsáid gnó.

Tátal an fhánaíocht smaointe seo? Cothaímis ar gcuid Béarla, ach cothaímis freisin tuiscint ar chultúir eile na hEorpa - agus is deacair sin a dhéanamh gan a gcuid teangacha fhoghlaim.

Frithsceimhle agus saoirse cainte

I bhfad roimh imeachtaí na seachtaine i bPáras agus slad iriseoirí Charlie Hebdo ba léir gurbh an dúshlán mór roimh an Eoraip ná an radacachas Ioslamach atá ag fás i measc mionlach daoine óga. Cuid acu de bhunadh na tíortha traidisiúnta Ioslamacha, ach scair suntasach i measc pobal seanbhunaithe na hEorpa ata ag iompú ar an Ioslam radacach de bharr coimhthíos leis an bpobal ina mhaireann siad. Ag an t-am céanna tá radacachas den eite dheis ag fás freisin, fearacht an Front National sa Fhrainc, agus anois sa Ghearmáin á chnuasach faoin mana PEGIDA ("Patriotischen Europäer gegen die Islamisierung des Abendlandes" - Eorpaigh tírghrácha i gcoinne Ioslamú an Iarthair) agus an cuma ar an scéal go bhfuil an páirtí nua thall Alternative für Deutschland (Malairt rogha don nGearmáin) ag teacht i dtír ar an coimhthíos is míshuaimhneas seo leis an gcóras mar atá.

Tá na grúpaí seo ach beag, ach mar a chonaic muid ar na mallaibh is féidir le líon beag daoine daoine tír iomlán a sceimhliú, agus an domhan a chuir ag faire. (Cé nach gá gur mar sin a tharlódh - mharaigh Boko Haram líon i bhfad níos mó daoine thart ar an am céanna gan mórán airde a tharraingt).

Is fada muid ar an eolas faoi modhanna oibre sceimhlitheoirí. Rinne Lawrence Durrell ina leabhar Bitter Lemons cuir síos beacht: sé aidhm an sceimhlitheora aisfhreagra ar an pobal i gcoitinne a spreagadh, d'fhonn go gcuirfeadh an fraoch a spreagann pionós ar na neamh chiontaigh breis daoine le tacú leis. (Féach anseo)

Tá roinnt ailt spéisiúla léite le cúpla lá anuas agam faoin slad i bPáras agus na ceisteanna a eascraíonn as. Thaitin alt Alex Hijmans i Tuairisc go mór liom, ag moladh cairdeas mar chosaint.

Táim idir dhá chomhairle maidir le saoirse cainte. Ar lámh amháin creidim go bhfuil áit ann don aor, don saighdeadh agus don graostacht.

Der Satiriker ist ein gekränkter Idealist: er will die Welt gut haben, sie ist schlecht, und nun rennt er gegen das Schlechte an.

'Idéalaí maslaithe is ea an aorthóir. Is mian leis an Saol a bheith Maith; tá sé Olc, agus anois tugann sé fogha faoin Olc.'  

Sin a dúirt Kurt Tucholsky (faoin ainm chleite Ignaz Wrobel) in aiste inár tháinig sé ar an tuairim go bhfuil gach rud ceadaithe don Aor. (Was darf die Satire)

Ach níl tír ar bith ar domhan nach gcuireann srianta dlí ar rudaí áirithe a rá - ar mhaithe le síocháin poiblí. Agus caithfead a rá go raibh amhras orm an raibh an ceart ag RTÉ ardán a thabhairt don tuathghríosóir Anjem Choudary. Sa mhullach ar sin is minic ar na saolta seo feachtais ann i gcoinne dreamanna a deir nó a fhoilsíonn rudaí áirithe, agus ardáin á cheilt ar daoine labhairt ag ollscoileanna mar go n-easaontaíonn dream éigin leo. Go minic is faoi mhana cosaint mionlaigh a déantar a leithéide de chosc a chuir i bhfeidhm.

San tír seo, de bhrí go bhfuil foráil Bunreachta ann i gcoinne Diamhasla (foráil ar cheart é aisghairm) tá dlí i gcoinne Diamhasla:

"Aon ní diamhaslach nó ceannairceach nó graosta a fhoilsiú nó a aithris is cion inphionóis é de réir dlí" Airt 40.6.1 BnahÉ

Tá iarracht déanta san Acht cáiliú a dhéanamh ar an gcoir:

(2) Chun críocha an ailt seo, déanann duine ní diamhaslach a fhoilsiú nó a chur i gcaint más rud é —

(a) go ndéanann sé nó sí ní a fhoilsiú nó a chur i gcaint atá rómhaslach nó rótharcaisneach i ndáil le nithe a maíonn aon chreideamh gur nithe beannaithe iad, agus, ar an tslí sin, uafás a spreagadh i measc lín shubstaintiúil de lucht leanúna an chreidimh sin, agus

(b) go mbeartaíonn sé nó sí, tríd an ní lena mbaineann a fhoilsiú nó a chur i gcaint, an t-uafás sin a spreagadh. 

Níor ciontaíodh aon duine faoin dlí roimh 2009 agus ní raibh ach cás amháin ann go bhfios dom a bhain le greannán ag spochadh as an Eocairist. Ach is rí léir go bhfeadfaí leas a bhaint as an alt thuas chun dlí a chuir ar dhaoine mar a bhagair ollamh Ioslamach abhus a dhéanamh dá ndéanfaí athfhoilsiú ar scigléirithe Charlie Hebdo abhus. Ní dócha go n-éireodh le cás mar é ach ba leor an bhagairt agus an costas a bhaineann le cás le fál áirithe a chuir in áit.

Ar an lámh eile áfach is minic claontuairimí faoi aicme nó grúpa pobail á bhuanú le scigléirithe mar seo, agus baineadh mífheidhm as a leithéid cheana - ag na Naitsithe abair.

Níl mé cinnte cén dóigh is fearr leis an cóimheá seo idir ceart mionlaigh agus cearta daoine aonair cur i gcoinne smaointe a easaontaíonn siad leo a bhaint amach. Is dócha, fearacht gach ní eile, go mbeidh siar is aniar dleathach ann i gcónaí. 

Tá an píosa seo a dul ag fánaíocht orm.

Creidim i saoirse cainte. Creidim freisin i ndeá bhéasa. Creidim gur gá bheith faichilleach ag dul i ngleic le lucht sceimhle - gan an aisfhreagra atá uathu a bhronnadh orthu.

Ach sílim nach mbeidh aon rath ar an scéal go dtí go mbíonn fís dearfach againn san Eoraip, fís atá tarraingteach freisin dóibh siúd inár measc a mhothaíonn coimhthíos leis an tír inar rugadh agus tógadh iad.

Easpa urraime dóibh foinse cuid mhó den coimhthíos seo, toradh lofa an nua-liobrálachais agus na hidirdhealaithe ar bhonn creidimh is dath craicne atá fós láidir.

Tá muid ag tús an próisis imeasctha san tír seo don gcuid is mó. Tá súil agam go n-éiríonn linn botúin na tíortha eile san Eoraip a sheachaint, nó ar a laghad a mhaolú.

Ach gan tuiscint cad is brí le saoránacht Éireannach, cad iad na luachanna coitinne, agus iad a chuir i bhfeidhm, beimid ar an mbóthar céanna.

Cainníocht nó Cailíocht?

Agus tionscadal leabhar na Gaeilge á phlé cloistear an tuairim go minic go bhfuil "barraíocht" leabhair á fhoilsiú, agus go mba cheart na hacmhainní teoranta a dhíriú ar líon beag leabhair d'ardchaighdeán.
 Tá an amhras orm faoin dtuairim sin. Tá dhá easpa mhór ar thionscadal na leabhair Gaeilge. An phríomheasnamh, foinse gach oilc, easpa léitheoirí. As laghad an mhargaidh sin a eascraíonn an dara easnamh, i. scríbhneoirí atá in ann am agus dua a chaitheamh le saothar. Fágann sin muid taobh le scríbhneoirí páirtaimseartha nó iadsan atá anois ar phinsean agus am acu dul le scríobh. Toradh ar sin an líon mór imleabhair caoil filíochta nó gearrscéalta ar mhargadh na leabhair Gaeilge.

 Is gá an fháinne fí sin a bhriseadh, ach conas?
 Léitheoir craosach mise.
 Ní de thaisme a tharla sin - bhí raidhse leabhair sa mbaile againn, agus líon mór eile i dtithe mo sheantuismitheoirí. As dream mé mar sin a raibh meas acu ar leabhair. Ach ní sin iomlán an scéal. Bhí leabharlann trasna an bhóthair uaim sa bhaile, agus tharraing mé air go minic. Ní raibh mórán leabhair Gaeilge ann ar ndóigh, agus is dócha gurbh an seal a chaith mé ar imirce sna 1990í a dhoimhnigh mo spéis sa nGaeilge agus i léamh na Gaeilge dá réir.
 Ach chuige seo atá mé - bhí líon mór leabhar ar fáil dom ag aois thábhachtach chun nós na léitheoireachta a bhunú agus a bhuanú - sna déaga luatha agus sna blianta roimhe sin.
Ansin atá Eachroim á chailleadh ag tionscadal na leabhar Gaeilge dar liom.
Is beag leabhar atá ar fáil don aois ghrúpa sin atá spéisiúil. Dá bhrí sin téann siad as cleachtadh Gaeilge a léamh; agus dá bhrí sin mothaíonn siad go bhfuil dua ag baint leis agus bíonn doicheall orthu dá réir roimhe.
Chuir sé arraing tríd mo chroí le déanaí nuair a dúirt m'iníon (8) go bhfuil léamh an Bhéarla níos fearr aici ná léamh na Gaeilge. Ach is eagal dom gurbh fíor di. Tá sí de shíor ag léamh leabhair faoi síoga as Béarla - tá sraitheanna de na leabhair seo ann, go bunúsach an scéal céanna á reic arís is arís le troscán difriúil. Is beag mo mheas orthu mar leabhair. Seachas seo - cuireann siad m'iníon ag léamh, roghnaíonn sí féin iad sa leabharlann, bíonn tóir aici orthu. Is deacair domsa dul in iomaíocht leis sin leis an dornán leabhar i nGaeilge a chuirim roimpi.
Chonaic mé an rud céanna le mo mhic - brící móra leabhair as Gearmáinis agus as Béarla á shlogadh acu, ach drogall roimh leabhar Gaeilge.
Tá an rud céanna tugtha faoi deara acu siúd a scríobhann don aoisghrúpa - bíonn orthu an chaint a shimpliú ach an t-ábhar a bheith spéisiúil. Is deacair an dá thráth sin a fhreastail.
Tuigim go bhfuil acmhainní teoranta ar fáil do leabhair Gaeilge. Tuigim gur gá bheith tíosach leo. Tuigim freisin do na foilsitheoirí a chaitheann am agus dua le beagán leabhar ar ardchaighdeán a fhoilsiú. Is maith ann iad.
Ach is gá féachaint chuige go spreagfar glúin úr léitheoirí, go gcuirtear réimse leathan leabhair spéisiúla - spéisiúil dóibhsean - faoin mbráid.
Tá na leabhair ann, cé go bhfuil cuid mhór acu as cló agus gan teacht orthu. Bheadh cuid acu seanchaite anois, agus an teanga iontu dúshlánach. Ach d'fheadfaí iad a chuir ar fáil.

B'fhiú go mór leabharlann a bhunú sna Gaeltachtaí dírithe ar leabhair Ghaeilge, go háirithe don aos óg, agus go mbeadh seirbhís ghluaiste ag an leabharlann sin ar fud na tíre.

Níl ach réiteach amháin ar cheist na leabhair Gaeilge. Léitheoirí a earcú!

Ealaíon, airgead ⁊ cinseal

Bhí plé inné ar Cormac ag a Cúig faoi ealaíon agus tráchtáil. Bhí Gabriel Rosenstock páirteach sa phlé in éineacht le beirt eile nár thug mé a n-ainmneacha liom. Faillí Luimnigh, i. an cíor thuathail ann maidir le "Cathair an Chultúir" a thug comhthéacs de seo, maorlathaigh ag caint ag an chultúir mar ath-bhrandáil ar an gcathair.

Riamh anall bhí an dá thaobh den ealaíon ann. Bhí na healaíontóirí gairmiúla, fostaithe ag an cinseal. Agus na hamaitéaraigh, spreagtha ag a ngrá nó tiomanta ag na béithe. Siamsaíocht agus spreagadh a chuir ar fáil acu araon.

Ach tuigeann an sciar gairmiúil cad as a bhfuil a gcuid béilí ag teacht, agus go bhfuil dualgas ag dul leis sin. Dualgas a n-éarlamh a mhóradh ina gcuid ealaíon. Fiú nuair is prionsaí eaglasta a bhí i gceist, chuaigh móradh an phrionsa lámh ar lámh le móradh Dé san ealaíon. 

Ainneoin sin, sheas cuid mhaith den ealaíon sin teist na hama - an teist a bhí ag Gabriel ar cad is fíor ealaíon ann.

Ach bhí rudaí níos fusa an uair sin, agus ealaíontóirí ag plé le triath. Duine amháin a bhí i gceist, agus mian soiléir aige - agus féidearthacht dul i bhfeidhm ar an mian sin. Is féidir toighis an fear aonair a mhúnlú. Is deacra faisean an tslua a athrú.

Anois is gá dul i ngleic le Coiste Maorlathaigh agus Áiritheoirí Pónairí gona Iniúchadh "Luach ar Airgead"! Cás gnó le réiteach. Toradh ar infheistíocht le ríomh. Agus coistí, coistí, coistí. Deirtear gur camall an toradh a bhí ar choiste a bhí ag iarraidh capall a dhearadh.

Fágann an daonlathas go bhfuil prionsaí gann, cé go bhfuil triatha gnó a bhfuil fós ar a gcumas, d'fhonn a gcoinsias a mhúchadh, bheith ina n-éarlamh ar na healaíona.

Ach ag an am gcéanna, tá scóip níos mó ag na hamaitéaraigh sa mhéid is go bhfágann an ghnáth saol oibre cathrach scóip ag daoine dul i ngleic le caithimh aimsire, cruthú ealíona san áireamh.

(Taobh leis sin atá litríocht na Gaeilge ó Imeacht na nIarlaí, gan amhras. Beag ionadh mar sin gur liric agus gearrscéalta is mó atá ar fáil inti).

Beidh teannas riamh ann idir ealaíontóirí agus lucht maoine. Is amhlaidh is fearr é. Mar a dúirt Gabriel ar Chormac ag a 5, is cuid de dhualgas an ealaíontóra cuir i gcoinne soiscéal an lae. Scáthán a léiriú don saol, agus ní haon dochar é bheith anchumthach scaití!

Béadchaint

Tá an méid seo leanas le rá ag Caiticiosma na hEaglaise Caitlicí faoi Uimhir 2477:

Coscann an modh do chlú na bpearsan gach mana agus gach ráiteas a d'fheadfadh dochar éagórach a dhéanamh dóibh. Bíonn ciontach :

- i luathbhreith lochtach an té a ghlacann gan leorbhunús leis mar fhírinne, fiú amháin gan a rá, locht morálta a bheith ar a chomharsa;

- in ithiomrá  an té a nochtann, gan fáth bailí a bheith leis, lochtanna agus cionta duine eile dóibh siúd nach eol dóibh iad;

- i mbéadchaint an té a dhéanann dochar, trí ráite atá contráilte leis an bhfírinne, do chlú daoine eile agus a bhíonn ina cheann ócáide do bhreitheanna falsa ina dtaobh. 

Tá meathchuimhne agam ar scéal naomhsheanchais faoi anamchara a rinne bean faoistin leis go ndearna sí béadchaint. Dúirt sé léi mála clúmh mín a fháil agus é a scaoileadh ag barr an chnoic, ansin filleadh air go ngearrfadh sé an pionós cuí uirthi. D'fhill sí air, agus dúirt sé léi an chlúmh ar fad a bhailiú arís. "Ach tá sin dodhéanta" ar sí. "Tá", ar sé, "mar atá sé smál na béadchainte a ghlanadh!"

An chúis go bhfuil na smaointe seo á scaoileadh uaim agam? Bhí clampar ann faoi haischlib a bhí ag treocht ar Twitter an tseachtain seo chaite.  Rinne mé iarracht fanacht glan air mar go léir go rabhthas ag tromaíocht arís ar bhean óg éigin a scaoileadh pictiúr a chuirfeadh aiféala uirthi amach ar an idirlíon.  Fiú ansin d'fhoghlaim mé níos mó faoin gceist ná ba mhian liom, agus mhothaigh mé smeartha dá bharr, míchompordach amach is amach. (Is deacair an luathbhreith lochtach a sheachaint, fiú nuair nach mbaineann an cheist a bheag ná mór le duine). Bhí, is cosúil, ól agus collaíocht i gceist. Gné amháin den scéal a chuireann soir ar fad mé i gcás mar é ná an caoi a chaitear le bean i gcás mar é mar bhodóinseach agus striapach - ach le fear mar stail agus bullaí fir.

Cuireann na meáin sóisialta le scaipeadh clúmh mín an bhéadchaint; agus coscann na gnáth-mothúcháin comhbhá agus carthanacht. Níl aon leigheas agam air; níl mé féin saor ar an fiosracht mallaithe a chuireann i mbaol mé féin ag smearadh le pic an ghráin seo.

Gaeilge "éigeantach" agus madraí Pavlov.

Chomh luath is a mholann aon duine leasú ar an nGaeilge sa chóras oideachas, bíonn an conairt sa tóir air. Mar shampla, tá sé curtha i leith Aodhán Ó Ríordáin, TD cur ball den "Briogáid Frith-Ghaeilge" é:

Aodhán Ó Ríordáin confirms his membership of the anti-Irish brigade.He wants it dropped as an essential requirment for primary teachers.
— Eoin Ó Murchú (@Eomurchu) February 6, 2013

Cad  é feall an Ríordánaigh?  É seo:
Eithne an méid ata le rá aige:

The requirement for teachers to have the ability to teach Irish is a corner-stone of the Irish education policy and must be preserved. However, we must find more inclusive ways to empower students from all backgrounds to up-skill in language instruction during their training years. It is surely the skills on exiting training college that are paramount and not the examination results achieved on exiting secondary school.

Ní in aghaidh na Gaeilge atá sé, ach ar son pobail imeallaithe. Déanann sé an pointe - mar atá déanta ag an Coimisinéir Teanga roimhe - go bhfuil ag teip ar múineadh na Gaeilge san scoileanna. Tá an teip sin níos doimhne sna scoileanna faoi mhíbhuntáiste.

Go deimhin tá an fáinne fí san oideachas níos doimhne sna scoileanna sin, agus cuid den chúis leis sin gur beag múinteoir ón gcúlra sin atá ann. Is mithid an fháinne fí sin a bhriseadh.

Is eol dúinn cén oideachas a oibríonn. Léiríonn na Gaelscoileanna é. Tumoideachas, le múinteoirí atá a) oilte, b) spreagtha, agus c) líofa.

Má tá muid dáiríre faoi feabhas a chuir ar chúrsaí Gaeilge sna scoileanna, is mithid cur le líon na múinteoirí atá amhlaidh.  Ní thomhaiseann an Ardteist mar atá líofacht. Ná spreagthacht ach oiread.

Má dhírítear isteach ar an gcúrsa oiliúna, deis fiúntach a thabhairt do ábhar oidí Gaeilge a fhoghlaim - tréimhse tumoideachais sa Ghaeltacht san áireamh, agus ansin scrúdú ar mhúnla TEG a bheith ann ag gach céim, is féidir tús a chuir le téarnamh. Agus is gá sin a dhéanamh.

Níl feidhm le dris chosain, agus ní chun leas na Gaeilge dris cosáin a dhéanamh aisti. Ní chun leas na Gaeilge conairt agus cúr lena mbéal a scaoileadh ar aoinne a bhfuil sé de dhánaíocht ann a bheith ag iarraidh an cheist a phlé ach oiread.

Is gá teagasc na Gaeilge a leasú. Tá sé loighciúil tús a chuir leis sin le teagasc na dteagascóirí. Cuirtear tús leis!

Agus sin mo racht go n-uige seo.

Feallscéal Gaelsceál: an bhfuil stráitéis ag an bhForas?

Is cosúil go bhfuil Foras na Gaeilge le deireadh roimh ama a chuir le conradh eile chun nuachtán i nGaeilge a chuir ar fáil. Cuireadh deireadh leis an conradh le Lá Nua toisc gur theastaigh uaithi siúd bheith ar líne amháin; ní raibh siad in ann teacht ar shocrú le Foinse; dream atá tar éis iad féin a athnuachan agus díriú ar mhargadh na foghlaimeoirí Gaeilge mar forlíonadh leis an Independent. 

Anois, is cosúil go bhfuiltear le deireadh a chuir le Gaelscéal.

Tá sé ráite i litir a fuair stiúrthóirí Thorann na dTonn go raibh bord an Fhorais den tuairim “go bhfuil treochtaí phobal léitheoireachta na Gaeilge ag imeacht go suntasach ó fhormaid na meáin clóite agus tá pleananna á gcur le chéile ag Foras na Gaeilge le freastal a dhéanamh ar na riachtanais seo.”

(Mar is iondúil, níl faic ar shuíomh an Forais faoi seo).

Níl mórán ráite le tamall agam faoi Ghaelscéal; is amhlaidh go raibh mé éirithe as é a cheannach le tamaill maith anois. Ní raibh mé den tuairim gurbh fiú an tairbhe an trioblóid a bhain lena aimsiú, agus níor oir an Céadaoin dom pé scéal é.

Thaitin Foinse liom; bhí téagar ag baint leis agus bhí taithí cnuasaithe acu thar na blianta. Bhíodh leithéidí Seosamh Ó Cuaig, Breandán 'ac Gearailt agus Joe Steve Ó Neachtain ag scríobh dóibh, daoine le scoth na Gaeilge agus rud le rá acu freisin.   Bhíodh leithéidí Alex Hijmans ag scríobh dóibh freisin. Bhíodh forlíonadh fiúntach litríochta acu.

Thaitin Lá (Nua) liom freisin, cé gur fhág an gá nuachtán laethúil a chuir amach ar bheagán acmhainní nach raibh an téagar céanna san táirge, agus thuig mé don dream a shíl go raibh an nuachtán ró dhírithe ar an bpobal as ar tháinig sé. Ach bhí forlíonadh fiúntach litríochta ann ar an Céadaoin; thaitin altanna Philip Cummings liom (rinneadh leabhar astu ó shin)

Gairm is ea iriseoireacht; gairm is ea nuachtán a chuir amach. Is gá gairm a chleachtadh, taithí a chnuasach. Ní leor oiliúint ollscoile; is gá foghlaim ó cheardaithe sa ghairm. Is gá teagmháil a nascadh le daoine chun teacht ar scéalta. Is gá pobal léitheoireacht a thógáil agus a chothú; braitheann sin ar muinín.

Pobal scaipthe pobal na Gaeilge; agus pobal ilghnéitheach. Fágann sin dúshláin ar leith le cur ar fáil nuachtán i nGaeilge. Aitheantas nach féidir é dhéanamh ar bhonn tráchtála is ea deontas a bheith ar fáil ón Stáit.

Ach ní léir dom aon straitéis fadtéarmach a bheith ag Foras na Gaeilge chun idir iriseoirí agus pobal léitheoireachta a chothú do nuachtán Gaeilge. Tá rud éigin aisteach faoi dhream a bheith de shíor ag briseadh conarthaí roimh am, agus ag athrú treo go minic.

An bhfuil aon bunús taighde leis na cinntí seo? An bhfuil fhios againn cén sprioc atá ann? An bhfuil muid ag sleamhnú ó racán go racán gan dul chun cinn dá laghad? An bhfuil dream ar bith a bhíonn ag plé leis an Foras sásta go bhfuil dul chun cinn á dhéanamh ina réimse siúd?

Maraon le straitéis 20 Bliain na Gaeilge ní léir dom Straitéis a bheith leis an méid atá ar bun ag an Foras, agus faraor seo sampla eile. Cuirfear deireadh le Gaelscéal, beidh idir ré eile gan nuachtán ann, rachaidh níos mó daoine as cleachtadh nuachtán i nGaeilge a úsáid, agus beidh an pobal léitheoireachta do pé thogra a thagann in áit Gaelscéal níos tanaí fós.

Scaipfear taithí; caillfear comhbhá; ídeofar muinín.

Luach ár airgid? N'fheadar.

Cé hé Paul Murphy?

Thug mé suntas don bpóstaer seo don reifreann ar an gConradh is déanaí. (Nílim cinnte cén teideal is ceart a thabhairt air - ná nílim cinnte cén breith atá agam air). Go dtí seo ar aon nós, níl ceann ar bith eile feicthe agam le aghaidh duine air. Is cosúil mar sin gur cuid den feachtas Paul Murphy a fháil atofa atá i gceist leis. Tuigim dó ar shlí. Go bhfios dom níor sheas sé i toghchán go dtí seo - tháinig sé i gcomharbacht ar Joe Higgins, nuair a bhuaigh seisean suíochán dála arís. Seanfhondúir sa pholaitíocht abhus is ea Higgins, agus cé go raibh sé i gcónaí sa bhfreasúra, is fear deisbhéalach é a bhíonn nathanna maithe aige a fhágann go bhfaigheann an méid a deir sé clúdach sna meáin náisiúnta go furasta. Ní hamhlaidh don fear a thóg a áit. (Ní bhíonn fothoghchán i gceist don Parlaimint Eorpach, ainmnítear duine le suíochán a ghlacadh má éiríonn duine eile as)

Mar sin, is gá dó an sciar den bpobal a aithníonn é a mhéadú roimh an gcéad toghchán eile. Tá cleas mar é á imirt ag an Lucht Oibre chomh maith, an feisire reatha Proinsias de Rossa éirithe as chun deis a thabhairt don mbean (nach cuimhin liom a hainm) a ghlacfaidh a áit san céad toghchán eile a seal san spotsolas a ghlacadh. Sin gné d'ár córas atáim anois idir dhá chomhairle faoi - gurbh daoine seachas polasaithe a toghtar. Bhí an t-am ann gur shíl mé gur deá rud a bhí ann go mbeadh ar dhaoine an pobal a mhealladh astu féin, seachas áit socair ar liostaí a bheith ag saighdiúirí maithe páirtí. Tá bá áirithe agam leis an smaoineamh sin fós. Ach an toradh atá air go bhfuil an córas lofa le cliantachas, gurbh iad na daoine is fearr ag déanamh gar (nó a chuireann an cuma orthu féin go ndearna siad gar) a thoghtar. Rud a fhágann go bhfeileann córas atá briste dóibh, de bharr go mó na deiseanna gar a dhéanamh a bhíonn i córas mar é le hais córas éifeachtach. Agus rud a fhágann gur beag difear dáiríre maidir le riar na tíre a dhéanann sé cén dream atá i gcumhacht. Cuirtear acmhainní amú dá réir, rud a chuireann leis an bhfaopach ina bhfuilimid. Ach, mar is léir ón íomhá thuas, mothaíonn fiú iadsan a bhfuil seasamh láidir idé-eolaíoch acu gur gá dóibh an cluiche lofa céanna a imirt.

Agus sin mo racht go n-uige seo.

---

Aguisín: De bharr go bhfuil a pictiúir ar Phóstaer mhóra reifreann sna stáisiún DART tá's agam anois gur Emer Costello atá tar éis suíochán an Lucht Oibre a bhí ag Proinsias de Rossa a ghlacadh.

Gaelscéal, failscéal, nó feallscéal?

Bhí alt le déanaí ag Pól Ó Muirí san Irish Times "Foras na Gaeilge míshásta le díolachán an nuachtáin Gaelscéal"; cuireann Pól deireadh lena alt leis an gceist "Cad é a bheidh fágtha ag deireadh an chonartha seo don fhoras, do lucht na Gaeilge agus don cháiníocóir - Gaelscéal nó Failscéal?" Luadh díolacháin 2000 cóip a bheith ag an nuachtán san alt, figiúr a thug fostaí de chuid an Fhorais ag éisteacht Coiste i gCnoc an Anfa. Thart ar 3000 cóip atá a dhíol más fíor an méid a luaigh fostaí eile ar Glór Anoir an lá céanna. Tá na figiúirí sin tubaisteach - bhíodh thart ar 5000 cóip á dhíol ag Lá arbh é breith an Fhorais faoi nach raibh margadh ann dó, agus gur thug siad an chaidhp bháis dó dá réir.

Ní gnó tráchtála is ea Gaelscéal (ná sean Foinse ná Lá roimhe). Airgead stáit an príomh fhoinse ioncam aige. Uirlis de chuid an Stáit atá ann, mar sin. Uirlis chun polasaí an Stáit a chuir i gcrích. Maíonn an Stáit (san Straitéis Fiche Bliain don Ghaeilge) gurbh é a pholasaí "an líon daoine a úsáideann seirbhísí Stáit trí Ghaeilge, agus atá in ann teilifís, raidió agus na meáin chlóite a rochtain tríd an teanga, a ardú." sa bhreis ar líon na cainteoirí laethúla laistigh agus lasmuigh den Ghaeltacht a mhéadú.

Tá sé follasach go bhfuil nuachtán láidir lárnach má tá a leithéid de pholasaí le cur i gcrích. Agus go n-éilíonn nuachtán láidir iriseoirí láidre. Ní ón spéir a thiteann iriseoirí oilte, áfach. Tá gá le straitéis agus oiliúint chun a leithéidí a bheith ann. Ach is beag duine a chnuasaigh taithí le Foinse ná Lá atá fós ag obair mar iriseoir cló; agus ar an mórgóir is iad siúd a bhí díreach ag tosú amach ar an ngairm atá ag obair do Gaelscéal, seachas corr cholún ó iar eagarthóirí Lá, Conchubhar Ó Liatháin  agus Eoghan Ó Neill. 

Is fíor go bhfuil dúshláin roimh nuachtán ar bith i ré teicneolaíocht na faisnéise. Agus go bhfuil dúshláin ar léith maidir le dáileadh ag nuachtán i mionteanga a bhfuil na pobal léitheoireachta scaipthe. Ach is le dul i ngleic leis na dúshláin atá tacaíocht an Stáit ar fáil.

Ní leor nuachtáinín a bheith ann chun tic a chuir i mbosca. Tá an gné "feiceálacht na Gaeilge a ardú" a chur i gcrích go paiteanta ag Foinse Nua san Indo - gan deontas Stáit ar bith. (Agus sa mhullach ar sin, tá siad ag cuir leis an seirbhís a chuireann Nuacht 24 ar fáil tríd nuacht scéalta reatha a scaipeadh ar líne anseo:)

Caithfear smaoineamh freisin go bhfuil sé éasca ag eagraíochtaí a gcuid eolais féin a scaipeadh ar líne - mar sin níl ciall ar bith le bheith ag cuir preasráitis i gcló, preasráitis a mbíonn an mbunáite léite (fá thrí scaití) ag léitheoirí sula mbíonn an nuachtán fiú i gcló.

Ról nuachtáin agus iriseoirí an scéal laistiar den scéal a nochtadh, agus anailís a dhéanamh air. Ról bhreise nuachtán Ghaeilge cur i gcoinne cúngú réimsí na teangain. Ní gan dua ná gan acmhainní a dhéanfar sin. Agus is laincis mhór ar nuachtán Ghaeilge iad a bheith ag tarraingt a gcuid deontais ón dream - an Roinn agus an Foras - is mó atá scagadh de dhíth ar an gníomhartha má tá freastal ceart le déanamh ar phobal na Gaeilge.

Mar sin féin, sílim gur féidir le Gaelscéal feabhas a chuir orthu féin. Cá bhfuil na cainteoirí dúchais spéisiúla, láidre? Ní cuimhin liom alt a bheith ann ag Seosamh Ó Cuaig, nó Joe Steve Ó Neachtain, abair. Is fíor go mbíonn Breandán 'ac Gearailt ag scríobh dóibh - ach é folaithe i nuacht an pharóiste sna leathanaigh áitiúla seachas leathanach iomlán a bheith aige mar a bhíodh i bhFoinse. Cá bhfuil aos ollscoile? Alt amháin le Ó Giollagáin agus Ó Cuirneáin - ach an bun alt foilsithe roimhe san  Examiner! Táim cinnte go bhfeadfaí feidhm níos fearr a bhaint as scileanna Alex Hijmans nó Tomás Mac Siomóin. Tá an freastal a dhéantar ar litríocht tite siar go mór le hais an méid a bhíodh ag Lá nó Foinse. Agus bhí an méid sin féin sách lag, ag cur leis na deacrachtaí san earnáil sin de bharr faillí ÁIS agus nádúr an ghnó (ach is áisíneacht de chuid an deontóra atá i gceist an sin freisin).

Léiríonn an Irish Times gur féidir colúin maithe i nGaeilge a chuir ar fáil go rialta.  Ach is cosúil nach bhfuil iomaíocht ar bith le bheith ann do Alan Titley mar cholúnaí na bliana!

Nílim féin tógtha leis an athrú go Céadaoin. Tá úire tábhachtach do nuachtán. Thógadh sé lá nó dhó orm uaireanta teacht ar chóip agus é a fhoilsiú ag an deireadh seachtaine. Beidh sé níos deacra orm teacht ar chóip i lár na seachtaine - beidh an nuacht stálaithe ar fad nuair a thagaim air mar sin.

Is fíor go bhfeadfainn an leagan ar líne a léamh - agus b'fhéidir go ndéanfaidh sin seachas airgead agus stró a chaitheamh ag lorg an earra cló. Táim measartha cinnte gurbh sin cuid den chúis go bhfuil an díolaíocht íslithe - tuige dul á lorg i siopa ó siopadóir doicheallach nach bhfuil fonn air bheith ag plé le cóip nó dhó agus dornán le seoladh ar ais gach seachtain, má tá sé ar fáil ar líne.

Ach is tarraingt siar san saol dofheicthe a bheadh i gceist leis sin, doras eile ar gheiteo na Gaeilge dúnta. Níl sin ag teacht leis an sprioc, dar liom.

Feall atá ann, dar liom, gan straitéis agus cur chuige a bheith ann chun nuachtán láidir a dhéanfaidh fónamh don phobal na Gaeilge a chuir ar fáil, le hais earra tic i mbosca leis na "Gaeilgeoirí" a choinneáil suaimhneach. 

Agus sin mo racht go n-uige seo.

Dífhabhtú: ní maith le cuileanna an solas...

An chéad "chuil" ríomhaireachta.

Ag dífhabhtú atáim faoi láthair - bogearra atá anonn sna blianta, agus breac le cleachtais códála nach nglacfaí leo anois. Leis an fhírinne a rá, ní raibh siad riamh inghlactha, ach is amhlaidh a oibríonn an bogearra beagnach i gcónaí: agus is leasc le aon duine baint leis ar eagla na heagla: sean taithí san earnáil ná go nochtar nó gur síolraítear fabhtanna nua má athraítear bogearra. Mar sin, mura bhfuil sé soiléir é bheith briste, ní bhaintear leis.

Ach le linn dífhabhtú, bíonn gá uaireanta an cód a athrú, le gnéithe áirithe a thabhairt chun solais. Ansin tarlaíonn ceann amháin de dhá rud - ceiltear an fabht a bhí ann. Nó nochtar fabht eile! Nó, an dá rud le chéile.

Rud a fhágann cosúlachtaí le hobair Sisyphus ar dífhabhtú. ...

Agus sin mo racht go n-uige seo.

Cuid an bhodaigh thall ar an mbodach abhus

Feictear dom gurbh sin atá i gceist le urraíocht Ghaelscéal ar Chorn Uí Riada de chuid an Oireachtais.

Tuigim go bhfuil ardú próifíl de dhíth ar Ghaelscéal, agus go mba cheart dóibh a bheith i lár an aonaigh ag an Oireachtas.

Ach ag deireadh an lae, níl anseo ach airgead á bhogadh ó phota amháin de chuid an Fhorais chuig pota eile. Tá an bun deontas don Oireachtas gearrtha siar ag an bhForas i mbliana: an sórt cúiteamh ata i gceist leis an urraíocht seo?

Chuireadh sé soir mé go raibh an Foras ag déanamh urraíocht ar Ros na Rún (an bhfuil fós?)

Cheapfá go mbeidh urra éigin lasmuigh de photaí cúnga airgid na Gaeilge le fáil do bhuaic an Oireachtas. Lemsip, abair?

Mura bhfuil, is bocht an tuar é.

---

Ó Bhannister a fuaireas an teideal leasaithe, seachas a bheith ag tarraingt Peadar agus Pól isteach sa scéal.

Fáth mo bhuartha maidir le hIosrael

Chuir duine gan ainm ceist thíos:

Cén fáth go bhfuil muid go léir buartha faoi Iosrael? Tá a lán tíortha bunoscionn agus tá muid go léir dírithe ar cheann amháin an t-am ar fad.

Maidir liom féin; táim buartha faoi Iosrael ar dhá chúis. Ar an gcead dul síos, seo stát atá daonlathach timpeallaithe ag stáit neamh dhaonlathacha; Stát a cuireadh ar bun chun tearmann a chuir ar fáil do chine, ar chaith gach cine eile go dona leo le fada - cuma an ndearna siad iarracht a bheith ina gcuid den bpobal ina raibh siad lonnaithe nó nár dhéan. Tá an tearmann sin fós de dhíth, monuar. Agus cosaint tuillte aige dá réir.

Ar an lámh eile, tá na modhanna a bhaintear feidhm as chun í a chosaint místuama agus mícheart go minic - rud atá ag creimeadh daonlathas an stáit, mar a tuairiscíodh thíos. Tugann siad freisin leithscéal do dhreamanna atá fríth daonlathach go smior cuma an íospartaigh a chuir orthu féin, agus faill dóibh ding a chuir idir pobail Moslamacha san Iarthar agus a gcomharsan; rud a bheidh muid uilig thíos leis sa deireadh.

Sin gan an slua smaoineamh a chuir san áireamh, a níonn dubh agus bán as ceisteanna casta, agus aicmiú ar dhaoine de réir a dtuairimí i léith an dubh agus bán seo. Tuige, mar shampla, go raibh bratach ollmhór Palaistíneach ar foluain i nDoire aréir? Cén baint atá aige sin le ceist Domhnach na Fola?

Cuireann nithe mar seo an "Fuath Dhá Nóiméad" ó 1984 i gcuimhne dhom.

Ní pionós dí-eaglaisiú sagart

Cáineadh an Pápa as a bheith freagrach, agus é i mbun na Cuallachta um Forleathadh an Chreidimh, as gan sagart áirithe, a bhí ciontach i coireanna in aghaidh gasúir a dhí-eaglaisiú.

Ag fágáil mion fíricí na cásanna seo i leataobh ar feadh nóiméad: cén fáth go bhfeictear do dhaoine gur pionós atá i gceist leis an chéim seo? Go hiondúil, is an fear féin a lorgaíonn an dispeansáid seo: a shaorann é ó móideanna - geanmnaíochta, ach freisin umhlaíochta.

Más tuata é an fear, níl smacht ná dualgas ina leith ag an gcliarlathas níos mó.

Más sagart fós é, tá smacht ag a Easpag air. Is fíor go ndearna na hEaspaig faillí anseo san aimsir chaite: ag bogadh fir timpeall seachas á gcur - mar ba cheart - faoi chigireacht, agus iad a chuir ar fionraí ón sagartóireacht.

Ach ba cheart do na húdaráis Stát agus Eaglasta súil a choimeád ar a leithéidí, ní iad a saoradh ó dualgais.

Léiríonn cás Stephen Kiesle, ceann de na cásanna ina chuirtear faillí i leith Ratzinger, nach aon cosaint é fear a chuir as na sagairt: ainneoin gur fhág sé na sagart i 1981 agus gur phós sé, lean sé air ag baint mí úsáid as gasúir.

Níl aon leigheas simplí ar chás mar seo: tá gá bheith cúramach faoi aon duine a bhfuiltear ag bronnadh údarás ar gasúir air nó uirthi: roimh, le linn agus i ndiaidh dóibh an údarás sin a bheith acu.

Machina deus est?

Tá na nuachtáin lán inniu de scéalta faoi leanbh a d'éalaigh ar éigin ón mbás. Lia gan taithí, inneall scanadh ultrafhuaime mí-oiriúnach, agus fáthmheas lochtach cailleadh gine dá bharr. Murach go raibh an máthair muiníneach as a corp, a bhí ag rá léi go raibh a leanbh fós beo, bheadh an leanbh básaithe de bharr an cóir leighis a bhí le cur uirthi dá bharr - druga ginmhillteach agus dul faoi scian.

An rud is measa faoin scéal ná moill Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte ag gníomhú, fiú agus an fadhb aitheanta acu. Sé mhí a thóg sé orthu inneall caoi a chuir ar fáil. Agus fós níl saineolaí ultrafhuaime san ospidéal.

Téann mo chroí amach chuig aon mháthair (agus athair) a bhfuil amhras orthu féin dá bharr seo.

Chaill muid féin beirt sa bhroinn, agus is maith is cuimhin liom an rabharta mothúcháin - cumha, fearg, an mothú go raibh muid ciontach i bhfaillí éigin arbh cúis leis an bás é. Ach is cásanna measartha soiléir ab ea iad, le airíonna eile, sa chaoi is nach raibh sa scanadh ach deimhniú go raibh an tubaiste tarlaithe.

Tarlaíonn botúin, agus níl saoi (ná lia) gan locht. Ach ní ceart breith báis a thabhairt bunaithe ar fáthmheas amháin. Sin leigheas anabaí.

Agus maidir leis an arracht maorlathais láraithe sin, an FSS: a luaithe is a déantar athnuachan ó bhun air is ea is fearr, ag fáil réidh leis an gcliar áireamh pónairí agus mion-bainistíochta, agus ag tabhairt údarás agus freagracht do na daoine ar an líne tosaigh.

Ceist bás agus beatha atá ann.

Blúirín: Dhá slat tomhais?

Mír ag David Quinn faoi Mhary Harney a bheith ag diúltú do iniúchadh Stáit isteach i gceist báis leanaí faoi chúraim an Stáit.

Deirtear go bhfuair suas le 200 duine óg bás anabaí, agus an Stát freagrach as gcúram, le deich mbliain anuas. Agus tá roinnt céadta de ghasúir ó thar lear "caillte" ag an FSS le blianta beaga anuas.

Bhí an t-airgead ann chun iniúchadh a dhéanamh ar teip na nOrd Rialta agus an Chléir - nithe a bhaineann cinnte leis an stair. Ach níl an t-airgead ann chun rudaí atá mícheart ANOIS a iniúchadh? Gan trácht ar iad a leigheas.