Píosaí liom in áiteanna eile:

Posts mit dem Label tucholsky werden angezeigt. Alle Posts anzeigen
Posts mit dem Label tucholsky werden angezeigt. Alle Posts anzeigen

2022-10-07

Binenwalde

Nuair a bhí mé féin agus mo nuachar anois ag siúl amach, is ag siúl a bhíomar go minic! Go minic is san Eilvéis Boihéamach, ceantar gainimhchloiche díreach trasna teorainn na Seice, agus cúpla uair an chloig ar thraein ó Bheirlín, a chaitheamar deireadh seachtaine ag siúl (agus ag ithe agus ag ól...) 

Ach bhí áiteanna deasa níos giorra do bhaile, áiteanna a raibh cáil na rómánsaíochta orthu. Scríobh Tucholsky, abair, Rheinsberg - ein Bilderbuch für Verliebte. (Leabhar pictiúr do lucht seirce). Tá neart scríofa ar ndóigh ag Theodor Fontane ar a Wanderungen durch die Mark Brandenburg agus corrscéal rómánsach aige. Chaith Feardorcha Mór, agus é ina rídhamhna, seal ina chónaí i Rheinsberg. Bhí caidreamh achrannach aige lena athar Feardorcha I na Prúise. 


Thart ar an am sin fuair maor coille seilbh ar phaiste gleoite talún, loch san áireamh, ón Rí, faoi choinníoll cúpla teaghlaigh a shealbhú ann (bhí an daonra laghdaithe go mór de dheasca na cogaí creidimh, agus an tír imithe chun fiántas). As a chéile Sabine a d'ainmnigh sé Binenwalde. Rinne na finscéalta iníon as Sabine agus chum scéal seirce idir í agus strainséir a sheinnfeadh feadóg mhór, i. Fritz. Go dtí an lá nár tháinig sé go dtí an choinne, agus go bhfuair sí amach go raibh sé imithe go Beirlín le sealbh a ghlacadh ar an gcoróin.... 

Auch die »Historie« ist leisen Fußes durch diese Gegenden hingeschritten und erzählt von Kronprinz Fritz und seiner Liebe zum schönen Försterkinde von Binenwalde. Von Rheinsberg aus herüberkommend, gab er im Abenddämmer das wohlbekannte Zeichen nach dem mitten im See gelegenen Forsthaus hinüber, und nicht lange, so glitt ein Kahn aus dem Schilfgürtel hervor und der Stelle zu, wo der Prinz, unter den Zweigen einer überhängenden Buche, die schöne Sabine, das »Insel- und Försterkind«, erwartete. Die schöne Sabine aber stand lächelnd aufrecht im Kahn, das Ruder mit raschem Schlage führend, bis im nächsten Moment das Ruder ans Land und sie selbst dem Harrenden in die Arme flog. 

 
Níl bunús ar bith leis an scéal, agus ag an am go raibh sé ceaptha tarlú bhí Feardorcha féin pósta (ní bac sin ar ndóigh, go háirithe do phrionsa, ach cuireann sé leis an amhras). 
 
Feardorcha Mór na Prúise, nuair a bhí sé ina Rídhamhna.
le Antoine Pesne

Pé scéal é, bhí fhios ag mo nuachar anois go raibh teach tábhairne deas, bia fónta, agus go raibh leithinis in aice na locha go bhféadfá puball a ardú ann. Abhae linn mar sin, ar traein i dtosach agus ansin ag siúil tríd coillte béithe ar sean bhóithre duirlinge. 



Bhí an tábhairne ag teacht lena chlú, agus tar éis béile taitneamhach rinneamar campa. Agus labhair ar feadh na hoíche, ag scaoileadh rúnta croí lena chéile. Bhí an rómáns san aeir, agus thuigfeá do phrionsa uaigneach dá mheallfadh bé na coille é - agus di dá mheallfadh oirfideach ceolmhar cuanna í..... 

2020-07-02

Dubh, Gorm nó Bleaic?

Chuir alt Alex Hijmans i Tuairisc faoi sliocht ciníoch i Cré na Cille ag machnamh mé. Níl aon cheist ach go bhfuil ciníochas léirithe sa sliocht - beirt ag caint faoi nuachar mic duine acu atá de chúlra Afracach, agus beirt páiste ag an lánúin. An seanathair ag iarraidh déanamh amach nach bhfuil siad chomh dubh sin tar éis an tsaoil... Téarmaí agus samhail díspeagúla tríd síos. "Black" chomh maith le "n***".

I measc nithe eile, mheabhraigh sé dom an conspóid a lean léirmheas Anna Heusaff ar "Lámh, Lámh eile" Alan Titley. 

Is trí ghuthanna na gcarachtar a dhéantar an léiriú nimhneach seo, gan amhras, ach is é rogha an údair é go gcuirtear steireéitíopa gránna inár láthair ar phobal a bhfuil a ródhóthain leatroim, drochmheasa agus féinfhuatha á bhfulaingt acu in Éirinn leis na glúnta anuas. Ar nós gach steiréitíopa, tá fírinne éigin ann a chuirtear as a riocht ionas go ndéantar bréag mhór den iomlán. Bhí súil agam go gcuirfí casadh cliste sa scéal i ndeireadh na feide a nochtfadh bréag a chuid claontuairimíochta do reacaire an scéil .... Níorbh ann don chasadh, áfach,...
Rinne Alan cosaint láidir ar féin in alt i Comhar. Aontáim go pointe leis nach ceart ionnanú a dhéanamh idir údar agus carachtar. Ach níl mé sásta dul an bealach ar fad leis nuair a deir sé:
An é nach bhfuil cead againn ár rogha charachtar a cheapadh gan dul faoi scrúdú éigin a chomhlíonfaidh réamhthuairimí agus réamhbhunurláir chreidimh/ reiligiúin/ náisiúnta/ stíle/ inscne/ aicme/ Ghalldachta/Ghaelachais/ inchlúisíobhtachúlachtachais nó pé rud atá ag an bhfaisean atá in airde láin i gcaitheamh na huaire sa spás ama seo a bhfuilimid ann anois agus mar sin de? An bhfuil boscaí áirithe le ticeáil ag an scéalaí anois mar a bhíodh ag an mbord cinsireachta fadó? Más mar sin atá, tá chomh maith againn éirí béal na gclár as. Nó, mar a deirtí ar ‘Dragons Den’ tráth: ‘I’m out!’
Creidim go bhfuil áit ann don aor, don saighdeadh agus don graostacht.
Der Satiriker ist ein gekränkter Idealist: er will die Welt gut haben, sie ist schlecht, und nun rennt er gegen das Schlechte an.
'Idéalaí maslaithe is ea an aorthóir. Is mian leis an Saol a bheith Maith; tá sé Olc, agus anois tugann sé fogha faoin Olc.'  
Sin a dúirt Kurt Tucholsky (faoin ainm chleite Ignaz Wrobel) in aiste inár tháinig sé ar an tuairim go bhfuil gach rud ceadaithe don Aor. (Was darf die Satire)

Tá gach rud ceadaithe - ach ní gá gach rud a rá! Ach go háirithe, is féidir bheith airdeallach faoi conas a léirítear dream, agus maslaí a sheachaint. Sa sliocht i gCré na Cille feictear dom go bhfuil Ó Cadhain ag sciolladh chúngaigeantacht na bpearsan - agus is féidir sin a dhéanamh gan maslaí a tharraingt isteach sa scéal.

Chuir Antain Mac Lochlainn réamhrá spéisúil lena thiontú ar "An Capall agus a Ghiolla" - tá cosúlachtaí idir na Calarméin ann agus Arabaigh, agus d'fhéadfaí seineafóibe a chuir i leith Lewis sa bhealach a léirítear iad. Tá sé sin níos láidre b'fhéidir san leabhar deiridh san sraith "An Cath Deireanach" - Armageddon Narnia, ina bhfuil formhór na Calarméin seachas fear óg uasal amháin léirithe ar thaobh an Oilc. Léirigh sé nach féidir talamh slán de a dhéanamh gur ciníochas atá i gceist - ná go deimhin gurb ionann dream i cruinne samhalta agus dream abhus a bhfuilimid in adharca leo.

Cé nach bhfuil sé feicthe fós agam, luaigh m'athair liom go bhfuil réamhrá san eagrán nua de Tír na Deo ina pléitear  na maslaí ciníocha ann - agus nach raibh gá iad a mhaolú, mar go raibh sin déanta cheana ag Máiréad Ní Ghráda.

Ag deireadh an lae, níl i focail ach léiriú ar smaointe agus birt. In Éirinn, is iad an dream is mó atá thíos le coimthíos an mórphobal an Lucht Siúl. Le mo linn tá nathanna éagsúla a rinne tagairt dóibh - bunaithe ar cheardanna a chleacht siad nó ar a slí beatha - tagtha faoi their ceann in ndiaidh a chéile. Ach ainneoin na lipéid nua, níl cás an Lucht Siúl feabhsaithe.

Anois agus #BlackLivesMatter ina cheist bheo, tá rudaí ag tarlú maidir le haistriú lipéid i réimsí  eile - mar shampla tá an téarma "master" ar phríomhleagan togra bogearraí ar Github á athainmniú mar "main" - agus chuala mé go bhfuil an mhacsamhail ag tarlú áiteanna áirithe leis an príomh seomra leapan i dteach ar a dtugtaí "master" freisin.

Sop in áit na scuaibe a leithéid seo de athrú dromchlach. Is gá dul i ngleic leis an ciníochas; is gá maslaí fánacha a sheachaint sa litríocht - nó ar a laghad iad a chomhthéacsú. Má tá nath doghlactha sa chaint ba cheart é bheith doghlactha sa litríocht - mar sin , creidim go ndearna Alex an rogha ceart in aistriú siúd. Bhí beagán ionadh orm nach ndearna an aistritheoir Gearmánach an rogha céanna!


Dá mbeadh an chiníochas díbeartha, ba fusa go mór sin a dhéanamh!

2020-01-23

Iarratas Beag

Nuair a fhaigheann duine leabhar ar iasacht ón leabharlann, Marx abraimis: Cad is mian leis léamh? Is mian leis Marx a léamh. Cad nach mian leis léamh ar chor ar bith? Ní mian leis an tUasal Posauke a léamh ar chor ar bith. Cad, áfach, atá déanta ag an tUasal Posauke? Tá an tUasal Posauke tar éis an leabhar a bhreacadh le nótaí. Feo!

Ceist iomlán eile is ea an ceart breacadh ar do chuid leabhair féin. (Féach maidir leis seo: "Maidir le breacadh ar leabhair, imill leabhair agus rudaí a bhfuil cosúlacht leabhair orthu", tráchtas tionscnaimh, Dr. Peter Panter, faoi bhráid Ollscoil Saarow-Pieskow, tiomnaithe do mo thuistí dhil). Déan do rogha rud le do leabhair féin. Ach le leabhair nach leat?

An Preußische Staatsbibliothek, abair, - ar ceart costas Roinn Coisithe a bhronnadh air d'fhonn is go ndéanfaí Leabharlann comhaimseartha de – ba cheart dó cosaint ghéar ar féin a dhéanamh ina gcoinne siúd a bhfuil an saobhnós acu leabhair a fuair siad ar iasacht a shalú amach is amach, níl dóigh ar bith eile le cuir síos air.

- "Muise" – "Breall! Féach Volkmar lch 564" – "Pleota!" – "Dearna leat!" – "Ní hea, ní ar saothar N atá an teoiric seo bunaithe" – "Danaíocht amaideach" – cén mhaith an stuif seo ar fad?

Ar an gcéad dul síos, tá sé meata a bheith ag grágaíl leis an údar: níl sé i láthair agus ní thig leis é féin a chosaint. Ar an dara dul síos, cuireann sé as go mór don gcéad léitheoir eile: bíonn drogall ar dhuine tosú ag léamh thuas ar chlé nuair atá line faoi rud thíos ar dheis nach bhfuil ar eolas agat; éiríonn an tsúil luaineach, sleamhnaíonn sé trasna – cinnte, dá mba muid féin a chuir an líne faoi, bheadh aithne againn ar an leabhar, agus sin rud iomlán éagsúil. Le cách leabhar leabharlainne áfach agus ba cheart caitheamh leo le hurraim agus meas.

Fulaingíonn Leabharlanna Phoiblí agus Ábhair faoin saobhnós seo – fulaingíonn muid ar fad nach bhfuil ar an gcumas raidhse leabhair a cheannach faoi. Is ionann é agus: páipéar ceapairí a fhágáil i do dhiadh sa Grunewald (coill só i mBeirlín).

Iarratas Beag ar úsáideoirí leabharlanna:  
Fág Nótaí Imill faoi dhaoine eile – ná déan é! Ná breac sna leabhair, ní deas é. Breac síos an méid a thug tú faoi deara: ná scríobh isteach sa leabhar, is fearrde scríobh as! Ná maslaigh an t-údar i nóta imeall. Scríobh litir aige. (...)

Kleine Bitte

Wenn einer und er entleiht ein Buch von einer Bibliothek, sagen wir den Marx: Was will er dann lesen? Dann will er den Marx lesen. Wen aber will er mitnichten lesen? Den Herrn Posauke will er mitnichten lesen. Was aber hat der Herr Posauke getan? Der Herr Posauke hat das Buch vollgemalt. Pfui!

Ob man seine eigenen Bücher vollschreiben soll, ist eine andere Frage. (Vgl. hierzu: “Über das Vollschreiben von Büchern, Buchrändern sowie buchähnlichen Gegenständen”; Inaugural-Dissertation von Dr. Peter Panter; der Universität Saarow-Pieskow vorgelegt, meinen lieben Eltern gewidmet.) Mit den eigenen Büchern also beginne man, was man mag. Aber wie verfährt man mit fremden?

Die Preußische Staatsbibliothek, der man die Kosten für eine mittlere Infanterie-Division bewilligen sollte, auf daß sie eine moderne Bibliothek werde, sollte sich auf das schärfste gegen jene schützen, die die Unart haben, entliehene Bücher vollzugeifern, man kann das nicht anders nennen.

– “Oho!” – “Ganz falsch, siehe Volkmar Seite 564” – “Blödian!” – “Bravo!” – “Nein, diese Theorie ist eben nicht von N. abgelehnt worden!” – “Dumme Frechheit!” ... was soll denn das alles –?

Erstens einmal ist es feige, den Autor anzukrähen: er ist ja nicht dabei und kann sich nicht wehren. Zweitens stört es den nächsten Leser außerordentlich bei der Lektüre: man mag nicht oben auf einer linken Seite zu lesen beginnen, wenn unten rechts etwas angestrichen ist, was man nicht kennt; das Auge wird unruhig, schweift ab... ja, wenn wir das selbst unterstrichen hätten, dann kennen wir auch das Buch, und das ist ganz etwas anderes. Ein Bibliotheksbuch aber gehört allen, und alle sollten es sauber und anständig behandeln.

Stadtbibliotheken und Fachbibliotheken leiden unter dieser Unsitte – wir alle leiden darunter, die wir uns viele Bücher nicht kaufen können. Es ist wie: Stullenpapier im Grunewald liegenlassen.

Kleine Bitte an Bibliotheksbenutzer:
Laßt Marginalien von anderen Leuten schreiben – tut es nicht! Malt nicht die Bücher voll, es ist nicht schön. Zeichnet eure Bemerkungen auf; schreibt nicht so viel in die Bücher hinein, schreibt lieber mehr aus ihnen heraus! Beschimpft den Autor nicht am Rande. Schreibt ihm einen Brief. (...)”

Zitiert nach: Kurt Tucholsky, Gesamtausgabe Texte und Briefe, Bd. 14: Texte 1931, hrsg. v. Sabina Becker, Reinbek bei Hamburg 1998. 

 
   



2008-09-26

Soldaten sind Mörder

Chuir Alan Titley a ladar i díospóireacht an Irish Times maidir le "Saighdiúrí Éireannacha" ina alt Crobhingne inné1.

Mheabhraigh a alt dom an nath atá mar theideal ar an mhír seo - gur dúnmharfóirí saighdiúrí. Nath a scríobh Kurt Tucholsky san alt seo tar éis an chéad cogadh Domhanda.

Dúirt Horace go raibh sé milis bás a fháil ar son tír do dhúchas: Dulce et Decorum est pro patria mori.

Ach ní dúirt sé gur inmhianta an rud é marú ar son do thír - ná go deimhin ar son tír eile.

Tá gá, i gcásanna áirithe, le lámh láidir chun an lag a chosaint. Ach is dúnmharú ceadaithe, dúnorgain, atá i gceist i gcónaí.



1 Ba bhreá liom nasc a chuir leis an alt - ach níltear ag cuir gaois Alan ar líne, agus níl ag éirí liomsa fáil amach cén fáth.