Tá leabhar Phyllis James, alias Róisín Ní Mhéara, luaite mar fhoinse ag Fionntán de Brún ina Iarfhocal ar a sár úrscéal Béal na Péiste, agus í féin mar phearsa tánaisteach ann. Chuir mé fios ón leabharlann air dá réir.
Ní minic a chuireann leabhar fearg orm. Ach chuir an leabhar seo. Ar maos le frith Giúdachas. Bolscaireacht lofa Goebbels agus a cuid féin déanta aici de. Ag milleánú na nGiúdach iad féin as an droch íde a imríodh orthu. As a bheith ró shaibhir, nó ró bhocht. Na húdaráis Naitsíocha ar mhaithe leo, más fíor. Buamáil na chomhghuaillithe agus an galar a scaip de dheasca ollphlodú na gcampaí dá bharr ba chúis leis an mbás, dar léi. Shiúl mise Auschwitz. Chonaic mé na hoigheann. Tá na finnéithe súil léite agam - Primo Levi, Klemperer, Frankl. Ba dheacair a leithéid de stuacacht gránna a léamh. Bhí mé gar don leabhar a chaitheamh i dtraipisí cúpla uair.
Bhí an gaol Éireannach a bhí sí síoraí ag brú orm deacair cuir suas leis, toisc go raibh sé fréamhaithe i léamh ciníoch Matthew Arnold et al, na Ceiltigh spioradálta ealaíonta i gcodarsnacht leis na Sacsan stuama. Léamh ciníoch aici freisin ar Ghearmánaigh, Francaigh agus ar ndóigh Slavaigh go háirithe na Rúisigh. An tIarthar Chríostaí ina bhábhún i gcoinne sluaite bharbartha lár na hÁise.
Ní galar Gearmánach an Naitsíochas aici, ná ní ar an Mór Roinn a tholg sí é, feictear dom. Is amhlaidh gur tógadh í mar leanbh uchtaithe ag lánúin den fíor uasalaicme Sasanach. "Ceiltigh" mar dhea ós Albanaigh iad, ach ginearál in Arm na Breataine agus ceannaire an Léigiún Briotanach Ian Hamilton, a athair uchtála. Agus a nuachar siúd a thug an tsaibhris léi.
Den eite sin de uaisle Shasana, fearacht a Rí sular thug cúrsaí pósta air éirí as an gcoróin, a bhí ag suirí le Hitler agus ar aon mheoin leis i leith na fhodhaoine.
Ní dóigh liom gur fianaise iontaofa atá ar fáil sa leabhar seo, mar sin is deacair a dhéanamh amach go díreach cén gaol a bhí aici lena clann altrama. Tá meascán aisteach den formad agus gean tríd síos agus í ag trácht orthu.
Tá col ar leith aici le Churchill, a bhí ina chara ag Hamilton ach a thit amach leis, is cosúil, de bharr Hamilton a bheith ag iarraidh idirghabháil a dhéanamh idir Hitler agus é.
I dteannta le leabhair eile, is dócha go bhfuil luach leis an insint seo ar an gcogadh cé gur deacair cuir suas leis an mbolscaireacht. Agus an léamh aontoiseach ar gach dream dá raibh sí i dteagmháil.
Tá bearnaí aisteacha san insint - luaitear iníon, agus ar ball mac, ach gan tagairt dá laghad don caidreamh nó na caidrimh as ar eascair siad.
Tá aiste staraí le léamh uirthi anseo.
An raibh sé ceart an síolteagasc seo a fhoilsiú? N'fheadar. Is coir i go leor tíortha an Uileloscadh a shéanadh, agus tá sin sa leabhar. Mar aon le líomhaintí go leor, cuid acu bréagnaithe, ach mar a bhíonn sa bholscaireacht is nimhní beagáinín den fhírinne réabtha as comhthéacs agus ró shimpliú déanta air i gcásanna eile. Ar mhodh Goebbels.
