Ó Chuan go Sliabh

Bhí mé ag ócáid de chuid IMRAM mar pháirt d'Fhéile Litríochta Dún Laoghaire ar an gCéadaoin.  In san Iarsmalann Muirí atá lonnaithe in sean Eaglais a bhí an ócáid- suíomh thar a bheith feiliúnach don bhféasta filíochta agus ceoil a cuireadh romhainn. 

Is é Liam Ó Muirthile a chun tús leis an ócáid, ag léamh as a chnuasach An Fuíoll Feá.  Bhí rogha na bhfilí ar fad bainteach leis an téama "Cuan agus Sliabh", a d'eascair as ainm an fhéile (meas sibh an bhfuil teachtaireacht sa mhéid is go raibh an teideal Gaeilge droim ar ais leis an dteideal Béarla?) Bhí tionlacan ceoil Colm Mhic Con Iomaire agus íomhánna teilgthe Margaret Lonergan ag na filí ar fad freisin.

Bhí Colm ag seinm ar an ngiotár agus an veidhlín - agus bhí tacaíocht aige a chuid cleasa teicneolaíochtaí - an Recession Quartet - aige freisin. Chruthaigh sé muir siansach a d'iompar agus a d'ardaigh reacaireacht an bhfilí, ag treisiú a bhfocail. 

Mar chuid dá chuir i láthair, rinne Liam Carson cuir síos ar Margaret Lonergan mar fhile físe agus m'anam is fíor dó. Bhí rogha iontach íomhánna mara agus sléibhe roghnaithe aici mar chúlra teilgthe don reacaireacht - agus focail an méid a bhí a rá le léamh orthu. 

Is cuimhin liom gur oscail Liam Ó Muirthile leis an ndán Eitilt - dán a mhúscail cumha ionam mar gurbh i gcuimhne Nuala Nic Con Iomaire a scríobhadh é. Bhí scata dán bhreá eile aige, macallaí sliabh is cuan iontu. Is cuimhin liom go háirithe an dán Úsc a mhúscail cuimhní láidre sléibhe ionam agus é ag cur síos ar an dóigh a chuaigh siúlóirí i bhfostú sa bhogach sléibhe, bogach atá coitianta i gCill Mhantáin agus gurbh dlúthchuid de thaithí siúlóirí ann é. 

Lean an file Béarla Gerard Fanning Liam. Ní mór dom admháil nach ndeachaigh sé i bhfeidhm chomh mór sin orm - is annamh mé ag léamh ná ag éisteacht le filíocht Béarla agus níor mhúscail a chuid reacaireachta aon mhacallaí ionam.

Seal Lorcán S. Ó Treasaigh a bhí ann ansin. Admhaím go raibh amhras orm faoin rogha sin - tá Céard é English? léite agam agus níor bhain mé an oiread sin taitneamh as. Ach is rud eile ar fad é éisteacht le údar ag léamh sleachta as a shaothar, ceol a ghutha ag leagann béim ar na mothúcháin, ag léiriú an scéil ar dhóigh nua. Tá fonn anois orm Cnoc na Lobhar a léamh! Mhúscail na sleachta a roghnaigh sé bá lena chuid charachtair, iontas, fiosracht ... Agus, is friotail fileata a bhí sa phrós aige, ar a laghad sna sleachta roghnaithe. Is dócha go raibh mé dall ar sin agus mé ag léamh scéil seachas ag éisteacht le reacaire agus mé i ngleic lena úrscéalta. 

B'í Katie Donovan an file deireanach don oíche. Filíocht Béarla arís, ach an uair seo theagmhaigh sí liom. Colainn agus áit láidir ina cuid filíochta. Píosa álainn aici faoi bheith amuigh lena hiníon óg, iníon óg a bhí díbeartha seal de bharr naíonán nuabheirthe, agus an pléisiúr simplí ionraic a bhain sí as a Mamaí a bheith aici di féin arís seal, eachtraí simplí siúlóide, barróg agus croí istigh. Dán eile ar gheal le hiomann molta é ar a áit cónaithe - Deilginis, nó gar dó sílim - áit chaoin idir Chuan is Sliabh. Dán faoi oilithreacht a rinne sí go Cnoc na Riabh áit a bhfuil uaigh Méabha más fíor. Thagair sí don traidisiúin (nach raibh cloiste agam) go raibh mún láidir ag Méabh, agus é ar a cumas abhainn a chruthú. Cíos múin a d'fhág sí dá réir ar an gcnoc. (Dúirt sí nach raibh sí a mholadh áfach!). Colainn, log, seanchas - agus filíocht fuinte astu.

Idir na filí, chan Máire Ní Choilm amhráin sean nóis. Líon a guth an spás gan stró, agus arís bhí comhcheoil de chineál idir íomhánna Margaret agus na hamhráin a bhí a cheoil ag Máire. Bhí Gaeilge ag mórchuid dá raibh is láthair, agus ceoil ag scata - mar sin bhí tionlacan aici do na curfánna, tionlacan a spreag agus a mheall sí. Chuir sí clabhsúr leis an oíche le Trasna na dTonnta, agus aoinne a  raibh ceol acu ag tacú léi. (Níl agamsa)

Ócáid den scoth atá ann, agus tréaslaím le lucht an bhféile agus le Liam Carson as IMRAM as óiad thaitneamhach eile a sholáthar. Gura fada buan iad, agus na filí!

Béadchaint

Tá an méid seo leanas le rá ag Caiticiosma na hEaglaise Caitlicí faoi Uimhir 2477:

Coscann an modh do chlú na bpearsan gach mana agus gach ráiteas a d'fheadfadh dochar éagórach a dhéanamh dóibh. Bíonn ciontach :

- i luathbhreith lochtach an té a ghlacann gan leorbhunús leis mar fhírinne, fiú amháin gan a rá, locht morálta a bheith ar a chomharsa;

- in ithiomrá  an té a nochtann, gan fáth bailí a bheith leis, lochtanna agus cionta duine eile dóibh siúd nach eol dóibh iad;

- i mbéadchaint an té a dhéanann dochar, trí ráite atá contráilte leis an bhfírinne, do chlú daoine eile agus a bhíonn ina cheann ócáide do bhreitheanna falsa ina dtaobh. 

Tá meathchuimhne agam ar scéal naomhsheanchais faoi anamchara a rinne bean faoistin leis go ndearna sí béadchaint. Dúirt sé léi mála clúmh mín a fháil agus é a scaoileadh ag barr an chnoic, ansin filleadh air go ngearrfadh sé an pionós cuí uirthi. D'fhill sí air, agus dúirt sé léi an chlúmh ar fad a bhailiú arís. "Ach tá sin dodhéanta" ar sí. "Tá", ar sé, "mar atá sé smál na béadchainte a ghlanadh!"

An chúis go bhfuil na smaointe seo á scaoileadh uaim agam? Bhí clampar ann faoi haischlib a bhí ag treocht ar Twitter an tseachtain seo chaite.  Rinne mé iarracht fanacht glan air mar go léir go rabhthas ag tromaíocht arís ar bhean óg éigin a scaoileadh pictiúr a chuirfeadh aiféala uirthi amach ar an idirlíon.  Fiú ansin d'fhoghlaim mé níos mó faoin gceist ná ba mhian liom, agus mhothaigh mé smeartha dá bharr, míchompordach amach is amach. (Is deacair an luathbhreith lochtach a sheachaint, fiú nuair nach mbaineann an cheist a bheag ná mór le duine). Bhí, is cosúil, ól agus collaíocht i gceist. Gné amháin den scéal a chuireann soir ar fad mé i gcás mar é ná an caoi a chaitear le bean i gcás mar é mar bhodóinseach agus striapach - ach le fear mar stail agus bullaí fir.

Cuireann na meáin sóisialta le scaipeadh clúmh mín an bhéadchaint; agus coscann na gnáth-mothúcháin comhbhá agus carthanacht. Níl aon leigheas agam air; níl mé féin saor ar an fiosracht mallaithe a chuireann i mbaol mé féin ag smearadh le pic an ghráin seo.

Cathair na bhFionnúrach

 Agus mé ag súil nó cúlbhóithre ⁊ bóithríní thiar i dtreo Cuas an Bhodaigh ghlac mé an deis athchuairt a thabhairt ar Chathair na bhFionnúrach. Bhí an síon níos fearr an uair seo, agus radharc dá réir agam ar Iarthar na leithinse.

Tá tochailt déanta ag Oidhreacht Chorca Dhuibhne ar an láthair ⁊ cur síos sách cuimsitheach acu ar an leathanach idirlín s'acu.  Thug mé suntas dó gurbh i nGaeilge amháin atá an fhógraíocht at an láthair. (Ach cuireann siad bileog ar fáil as Béarla sa Mhúsaem)

An uair seo, gar leanbh mar chúram orm, bhí ar mo chumas féachaint níos géire ar an áit agus chrom mé chun dul isteach san óin. Caithfidh sé go raibh ár sinsir píosa maith níos lú na muid má bhí siad in inmhe úsáid éifeachtach a bhaint as poll bheag mar é!
Áit spéisiúil agus ana slacht ar an áit.  Tréaslaím a gcuid oibre le hOidhreacht Chorca Dhuibhne.  Níl fhios agam an mbíonn mórán tarraingt ar an áit - níl sé ar Slí Chorca Dhuibhne, agus níl an lúb a shiúl mise - ón mBaile Breac ar bhóthair glas chomh fada leis an gClais, agus ansin ar bhóithre chomh fada le Baile na hAbha, marcáilte. (Chuaigh mé síos in aice srutháin chuig cuas an bhodaigh ach dáiríre ní raibh an slí sin feiliúnach - bhí orm claí nó dhó a thrasnú.) Shúil mé ar ais fán mbóthar "mór" ó Cuas ach is fíor bheagán tráchta a bhí ann, mar sin bhí an cuid sin sách taitneamhach chomh maith. 

Rún na nGallán

Bhí an t-úrscéal seo le Seán i measc an beart is déanaí leabhair a fuair mé agus a léigh mé agus mé thiar.

Scéinséir agus ficsean eolaíochta atá ann an babhta seo, agus scéal nó dhó grá (agus drúise) fite fuaite lena chéile. Dúirt Seán ar ócáid eile gurbh é a chuspóir scéalta éadroma, a d'fhéadfá léamh in aon suí amháin - ar eitilt chun na Mór Roinne, abair - a sholáthar.

Tá sin déanta go maith anseo aige, agus gléas éifeachtach reacaireachta aimsithe aige sa mhéid is go mbíonn duine amháin ag reic a scéal féin ag an tús, agus ansin duine eile ag reic cuid eile den scéal don nduine sin ar ball.

Scéal taisteal ama, agus formad eolaíochta. Thaitin an scéal liom, agus choinnigh m'aird don tréimhse. Ach sílim go raibh an deireadh ró néata - gur mhothaigh an údar go raibh air na snáithe ar fad a bhreith le chéile go néata ag an deireadh. Freisin, ó tharla gur scéal taisteal ama atá ann, rith sé liom go bhfeadfadh na daoine "maithe" dul siar agus bheith ann roimh an "drochdhuine" seachas an an ruball chasta a cuireadh leis, ruball nár chreid mé go hiomlán ar chúiseanna ar leasc liom iad a roinnt anseo chun ná mhillfinn pléisiúr na léitheoireachta ar dhaoine eile!

Tríd is tríd, áfach, molaim an leabhair mar giorrú bóthair éadrom más ar thuras cúpla uaire atáir! Tá cealú an díchreidimh éasca: tosaíonn an scéal amach go hana nádúrtha agus shilfeá nach raibh mórán aisteach faoin gcaoi a fhorbraíonn sé ainneoin go bhfuil taisteal ama siar i bhfad go tógáil Galláin Carnac i gceist. Bhí an formad eolaíochta agus scolártha ach go háirithe thar a bheith inchreidte.

Rún na nGallán
Seán Ó Connor
Coiscéim 2012

Coirm Chuaird

Cosán na Naomh (gar do Cill Maoilchéadar)	Rinne mé siúlóid sách fada eile le mo mhac agus muid thiar. Chuaigh muid aneas ar Chosán na Naomh. Píosa ar an mbóthair chomh fada le Corr Áille,ansin trasna Rinn Chonaill. Bhí radhairc iontacha le fáil ón mbarr, rud a chúitigh an dreapadh géar linn! Tá Cill Maoilchéadar ar an dtaobh eile den chnoc; reilig agus iarsmaí suntasacha ann - cloch ogham agus clog gréine ina measc. Lean muid orainn thar dhá fhothrach eile - áit a mbíodh teach ag seansailéara an mhainistir san meánaoiseanna agus Lios Deargáin.
Píosa eile ar aghaidh tá bóthar a théann chomh fada leis an trá ag Gallarus - bóthar breá díreach anuas an chnoic. Radharc ar Chuan Ard na Caithne fán mbealach.	An Radharc ó Rinn Chonaill
Ar an mbóthar. Caisleáin Ghallarais sa chúlra	Seachas Cosán na Naoimh a leanadh go dtí Caisleáin Ghallarais ⁊ an Aireagail ann d'fhan muid ar an mbóthar, thrasnaigh an bóthair mór ⁊ thug aghaidh ar an trá.
Cnoc Bréanainn	Shúil muid fán trá ansin chomh fada le Baile an Reannaigh áit ar chas muid isteach faoin dtír chun aghaidh a thabhairt ar Tí Bhric ⁊ grúdlann Corca Dhuibhne. Bhí sé luath sa lá - am lón, ach mar sin féin bhí gloine an duine againn de Chúl Dorcha, an beoir a bhí acu as an mbairille. (Tá Tigh Bhric á dhíol faoi láthair, cúrsaí teaghlaigh ag bac an tábhairneoir - tá súil agam go leanfaidh an Grúdlann ar aghaidh)  Chaith muid ár bproinn ann freisin - bhí anraith spéisiúil ⁊ blasta agam - Mangach curaithe le glasraí! (Gnáth BLT ag mo mhac, ní maith leis iasc!)
Cúl Dorcha	Cuan Ard na Caithne
Lean muid orainn ar aghaidh go dtí an Bhuailtín ansin. Theastaigh uaim buaileadh isteach go dtí an Músaem chun na bileoga ar shiúlóidí atá réitithe acu a cheannach (cé nár éirigh liom aon siúlóid acu a shúil!)  Chas muid ar ais i dtreo na mara ansin, ag siúl tríd na Cluainte chun na trá agus ansin ar ais fán trá arís go Muiríoch ⁊ Baile na nGall. D'fhan mo mhac ansiúd ag léim ón gcé isteach san uisce. Lean mise orm ar Slí na Faille fán gcósta go dtí an Ghlaise Bheag. Uaidh sin ar chúlbhóithre ar ais, thar Sáipéail na Carraige, Cathair Scoilbín ⁊ Cill Chuáin go dtí an Baile Breac. Tuirseach, ach sásta!

Fotha file foghlaim; Fotha staire filíocht?

Leabhar eile a thionlaic mé san díseart ab ea Ó Chéitinn go Raiftearaí: le Vincent Morley. "Mar a Cumadh Stair na hÉireann" an fotheideal atá ar an leabhar; agus is achoimre chruinn ar an t-ábhar atá ansin.

Ní staraí mé féin, agus go deimhin is annamh mé ag léamh saothair staire; is litríocht a tharraing m'aird ar an leabhar seo.

Rianaínn Vincent tuiscint an phobail ar stair na hÉireann ag baint feidhm as cúig chinn de dhánta mar thacaíocht don scéal atá le reic aige ar an claochlú a tháinig ar thuiscint an phobail ar stair na hÉireann.

Tá an dánta féin san leabhar maraon le nótaí cuimsitheacha mínithe ar na tagairtí iontu; rud atá thar a bheith luachmhar do dhaoi fearacht mise nach bhfuil chomh sáite céanna i seanchas ár sinsear gan trácht ar miotais na Gréige, na Róimhe agus na hEabhraigh.

Tugann sé léargas chruinn ar scaipeadh na ndánta i dtaifid na lámhscríbhinní agus bunaithe ar sin dá scaipeadh i measc an phobail. Míníonn sé an dearcadh ar an stair a bhí ag an bpobal i dtéarmaí an pholaitíocht a bhí ann lena linn;  agus is cás sothuigthe - agus láidir, dar liom - atá aige.  

Bhí spéis agam ach go háirithe san dán Tuireamh na hÉireann - dán atá geal le bheith ina achoimre ar Foras Feasa Céitinn; bhí cloiste agam faoi, ach ní raibh mé in ann teacht air áit ar bith.
Is leabhar acadúil atá ann, is dócha, ach diomaite de chorr sliocht a bhraith mé bheith tur, bhain mé pléisiúr as an léamh; agus is iontach na rud é na dánta a bheith i bhfochair a chéile, agus na noda ann don té nach bhfuil eolach ar gach corr is casadh a chuir stair na hÉireann di. 

Ó Chéitinn go Raiftearaí
Vincent Morley
Coiscéim 2011

Mórchuaird Chnoic Bhréanainn

Tá sé de nós agam, beagnach gach bliain, Cnoc Bréanainn a dhreapadh. I mbliana, bhí mo mhac is sine liom, agus rinne muid siúlóid ciorclach ag tosú ón dteach sa Bhaile Breac. Siúl muid siar faoi bhun an chnoic i dtosach, ar bhóthair glas i dtosach ansin ar ghnáth-bhóthair, ón mBaile Breac, thar Cathair na bhFionnúrach (scéal do lá eile) chomh fada le Baile na hAbha, in aice le Cuas an Bhodaigh. (Is iomaí Baile na hAbha ann thiar!).  

Bhí lusra flúirseach ar an gcuid seo den siúlóid, agus ós rud é go raibh leabhar Nicholas Williams - Díolaim Luibheanna - i measc mo charn leabhair, tá's agam go raibh Airgead Luachra i measc an fásra a bhí ag fágáil boladh cumhra ar an aer. Bhí scéal ann gurbh as a rinne Cú Chulainn a chrios, agus sin an t-ainm atá ag Gaeil Albain go dtí an lá atá inniu ann. (Luaitear anseo gurbh folcadh ann a leigheas é, ní raibh an scéal sin ag Williams). Luibh leigheas atá ann, as is as a thagann an aigéad a rinneadh aithris air in Aspirin. Beidh mé ag léamh leabhar Nicholas go ceann tamaill, sílim - is fearr liom ficsean ach tá spéis agam i luibheanna agus a scéalta!

Bhí muid anois ar chuid de Shlí Corca Dhuibhne  a thrasnaíonn mám idir  Más an Tiompáin agus Piaras Mór anseo ar an slí go Clochán Bhréanainn. Tá an chuid seo den siúlóid sách géar, agus bhí cúpla múr throm báistí ann. Lean muid an slí marcáilte chomh fada leis an nGallán atá sa mhám. Uaidh sin, shiúil muid suas droim na sléibhte chomh fada le barr Chnoic Bhréanainn. Tá claí, nó ar a laghad na cuaillí ann an slí ar fad, sa dtreo is gur beag deacracht atá ann an bealach a leanacht go sábháilte ainneoin go raibh muid sna scamaill cuid maith den am.

Anois is arís ghlan an radharc áfach agus chonaic muid na locha Paternoster ar an taobh ó thuaidh, nó bhí radharc againn ar Inis Tuaiscirt agus Tiaracht ó dheas. Bhí radharc againn freisin ar Coimín na gCnámh.

Bhain muid an barr amach gan aon ró dhua, cé go raibh cosa fliucha agam. Uaidh sin, d'fhill muid anuas Cosán na Naomh agus ar ais go dtí an Baile Breac. (Tá Bealach na Croise & cuaillí bána ar an cosán úd, mar sin, ní bhíonn deacracht i gceist leis an loingseoireacht ansiúd ach oiread.) Siúlóid tairbheach, taitneamhach, a thóg thart ar cúig uaire orainn. 

Dlíonn saoirse faire

Clúdach eagrán an RA den leabhar

I measc an lón léitheoireachta a thug mé liom ar saoire bhí an leabhar seo de chuid Cory Doctorow - Little Brother. Bhí leabhar eile dá chuid léite agam - Makers - agus tharraing sin m'aird ar an leabhar seo a bhí i rannóg na n-aosánach san leabharlann.

Samhlaíonn sé ionradh sceimhle ar San Francisco, agus grúpa daoine óga a ghabhtar díreach ina ndiaidh de dheasca ró aisfhreagra na Rannóige um Slándáil Baile agus an t-amhras atá orthu faoi chách.

Scaoiltear saor iad, ach ní iad ar fad. Tá an reacaire sa scéal - fear óg arbh é Little Brother an teideal é, agus beartaíonn sé cur i gcoinne an DHS agus a gcuid spiaireachta tríd cur isteach ar na modhanna a bhaineann siad feidhm astu - agus go bunúsach a gcuid oibre a dhéanamh dodhéanta. 

Árthach is ea an scéal sin chun plé domhain a dhéanamh ar saoirse, bunreacht Mheiriceá, agus an tionchar atá ag teicneolaíocht uilíoch faisnéise ar ár saol. Nochtar an t-uafás eolas teicneolaíochta ar bhealach ana nádúrtha san leabhar - mar go mbíonn an reacaire ag baint feidhm as, agus á mhíniú. Sa mhullach ar sin, scéinséir den scoth atá ann, leis an iliomad casadh agus lúb sna heachtraí, agus léargas bhreá ann ar chaidreamh idir dhaoine - cairdeas, collaíocht, eascairdeas, údarás, ...

Íomha den reacaire le Richard Wilkinson d'eagrán speisialta den leabhar

Bhraith mé go raibh an scéal iomlán inchreidte, agus go pléitear go stuama agus go nádúrtha le ceisteanna móra na saoirse agus teicneolaíocht na faisnéise. Mínítear go maith na lochtanna agus lúb ar láir atá ann nuair a chuirtear ró-mhuinín in eolas a chnuasaítear agus a déantar scagadh staitistiúil air - "Mór sonraí"- atá ina dhia beag ag mórán na laethanta seo ar léir gurbh lag a dtuiscint ar an mata taobh thiar den cheist!

Mholfainn an leabhar seo, ní hamháin d'aosánaigh, ach d'aon duine at mian leo tuiscint níos fearr a fháil ar na ceisteanna ann -  is fearr go mór foghlaim as úrscéal bhríomhar le hais téacsanna tur. Tá sé de bhua ag Doctorow scéalta teicneolaíochta a reic go héifeachtach (dar liom, ach gan amhras is teicneoir mé)

Díseart Duibhneach

Táim fillte ón deireadh seachtaine ó choicís saoire sa Bhaile Breac in Iarthar Dhuibhneach, mar a bhíonn muid gach bliain. Rinne mé roinnt siúl, agus a lán léitheoireachta, agus an dúrud codladh!  Is iontach an tost a bhíonn ann, gan le clos ach méileach uain nó giolcadh éin sa chlapsholas.

San teach thuas a bhí muid - sean teach feirme a bhí ina fhothrach gur cheannaigh Gearmánach é agus gur aththóg ina theach saoire measartha compordach.

Mar thoradh ar an saoire tá raidhse ábhar agam don mblag, ach an t-am a bheith agam. Beidh mé ag cur tús le post nua, i bhfad níos gaire don mbaile, de Luain; mar sin cá bhfios.

Tá aoibhneas ar an óinmhid seo!

Bhí mé i mo léitheoir dílis de chuid altanna Philip Cummings i Lá Nua, agus tá an leabhar a d'eascair astu - Dar Liom - ina chuid luachmhar de mo chnuasach leabhair. Ach ní léitheoir filíochta comhaimseartha mé, dáiríre, mar sin ní raibh aon chuid eile dá shaothar i mo chnuasach agam.

Ach is maith liom treánna agus burdúin; agus is iadsan a mheall mé chun an leabhar seo a iarraidh.

Agus is mé atá sásta anois - mar bhain mé ana thaitneamh as na rannóga ar fad san leabhair - ní hamháin na tréanna.

Sa bhreis ar sin, tá cúpla giorria spéisiúil múscailte ag mo léamh agus ag léann Philip.

Mar shampla, tagairt do colafan na Tána i Leabhar Laighean is ea an teideal - chun aoibhneas na n-óinmhid.

Le téamaí ón Táin a phléann an chéad roinn sa leabhar - ach a ghutha sainiúil féin bronnta ag Philip ar na carachtar.

Mar shampla, na focail seo a chuireann sé i mbéal nuachar fadfhulangach Con Chulainn, Emer:

Ná mná sin - striapacha - iadsan a roghnaigh eisean,

mise an t-aon bhean a roghnaigh sé

Tagairt ann freisin do shaothar Dennis: go deimhin tá corr rud thar  a bheith spéisiúil ina chuid fonótaí!

A léamh ar chúrsaí an Tiomna Nua atá sa rannóg Spiorad Naomha. Arís imríonn sé a bhua chun féachaint ó phointe nua ar cheist a bhfuil sean eolas againn - nó an bhfuil? Ní chuirfidh sé ionadh oraibh gan mé bheith ar aon fhocal leis faoin cheist ach tá lón marana ina dhearcadh.  

"Aoir n Now" is ainm don rannóg deiridh sa leabhar agus dánta ilchineálacha gaoise ann - ina measc Dán dóibh siúd a thuileann é atá scríofa "i ndiaidh Taja Kramberger" rud a chuir ag tóraíocht go rathúil mé - tá a leagan sise le fáil anseo:

Dán dóibh siúd  a thuigeann

dá dtiocfadh liom gan filíocht a scríobh

go ndéanfainn amhlaidh

Idir na rannóga seo tá cnuasaigh de threánna úrnua gaoiseacha spéisiúil, ina nochtann Philip an saeva indignatio is dual dó.

Trí bhac ar obair Dé
  easpa crógachta
  easpa umhlaíochta
  easpag

Ach gaois freisin:

Trí S a thugann dearcadh nua: 
  sliabh; 
  sneachta; 
  sliocht.

Agus draíocht:

Trí fhocal lán draíochta
  mo
  chéad
  rothar

Ní bheidh an leabhar seo ró fhada uaim go gceann tamaill eile - tá adhmad fós le baint as é a athléamh agus a dhíleá. 

ad delectationem stultorum
Bog / Paperback
Philip Cummings
Coiscéim 2012
€10

Clocha cuimhne

Ó Cuas an Bhodaigh; is álainn an muir, ach is baolach:

Fear ón gcoigríoch a d'imigh as radharc. "Eachtra is ea an beatha"

Cló nua?

San eagrán reatha (Iúil 2013) de Iris Comhar tá alt ag Alex Hijmans ag cur síos ar nuachtán ar líne Ollannach,  De Nieuwe Pers (An Phreas Nua). Slua-chistiú - airgead ón bpobal - a chuir an bun airgeadú ar fáil chun an fiontar a chuir ar bun. Is féidir bun síntiúis  a bhaint amach, agus freisin íoc  as saothar colúnaí ar leith ar phraghas íseal in aghaidh na míosa.

Molann sé go dtabharfaí faoina leithéid as Gaeilge freisin.

Is dóigh liom go bhfuil an ceart aige.

Ní smaoineamh iomlán nua atá ann don Ghaeilge, agus i bhfianaise na ceisteanna faoi airgeadú nuachtáin agus irisí i nGaeilge ag an Stáit is fiú tabhairt faoi arís, sílim.

Cinnte, dhíol Lá Nua scaireanna leis an bpobal. Bhí An Druma Mór ag cuir cóip chuig síntiúsóirí ach nuair  a rinneadh Nuacht24 de is airgead stáit a choinnigh ag dul arís iad. Ar leibhéal níos ginearálta, tá Fondúireacht na Gaeilge ag cnuasach airgead chun nithe a dhéanamh neamhspleách ar an Stáit. Chnuasaigh Fíbín thart ar cúig míle chun cabhrú Sétanta a chuir ar stáitse. Go bhfios dom is gan deontas atá An Timire á chuir ar fáil (ach tá acmhainní á roinnt acu le fiontair eile de chuid na nÍosánach).

Sílim áfach go mbeadh rath ar fheachtas mar a mholann Alex agus go mbeadh toradh fónta air. Cinnte bheinnse sásta íoc as colúin, mar shampla, Alan Titley, nó Áine Ní Chiaráin, nó Sean Tadhg Ó Gairbhí  - nó go deimhin an iliomad duine eile a bhfuil rud le rá acu agus cumas é a rá!

Seachnaíonn foilsiú ar líne mar seo na gnáth deacrachtaí maidir le dáileadh agus teacht air. Agus le feabhas ar litreoirí agus gramadóirí, beidh ar chumas scríbhneoirí an deasc eagarthóireacht a dhéanamh iad féin freisin. 

Tá iarrachtaí fónta á dhéanamh ag leithéidí Nuacht24 (le deontas), iGaeilge agus an Tuairisceoir (gan deontas); ach tá sé in am dul céim chun cinn.

Cassandra? Nó an buachaill a scairt faolchú? Nó...?

Tharraing Dennis m'aird ar an t-agallamh seo  le Jason Lanier. Tá agallamh spéisiúil eile leis anseo: Spreag sin m'fhiosracht agus fuair mé leabhar dá chuid ón leabharlann - You are not a Gadget. 

Caithfidh mé rá go bhfuil cuid dá argóintí a shílim a bheith beagnach baoth. Mar shampla, a bharúil gur tháinig an suíomh Instagram in áit na comhlachta Kodak. (Tá bréagnú déanta ag eacnamaithe  ar an barúil sin anseo agus anseo) Ní slán an samhail sin in aon chor - comhlacht crua earraí don gcuid is mó is ea Kodak; níl in Instagram ach dóigh chun grianghraif digiteacha a mhaisiú agus a roinnt. Theip ar Kodak teacht i dtír i gceart ar na margaí nua do chrua earraí digiteacha - ní raibh ach baint thánaisteach ag an idirlíon leis an teip sin; agus scéal thairis is ea rath Instagram - ceann den iliomad comhlacht atá ag teacht i dtír ar chraos daoine rudaí a roinnt leis an saol mór.

Mar sin féin rinne mé treabhadh tríd an leabhair. Fear é seo a bhí agus atá in cheannródaí ríomhaireachta, baint aige le forbairtí suntasacha san réaltacht fíorúil. É anois ina shaoi ag Rannóg Taighde Microsoft.  Aithne ó thús aige ag fáithe eile an idirlín, fearacht Richard Stallman. Ach é éadóchasach faoi anois.

Seachas corr smaoineamh anseo is ansiúd bhí an dua ag baint leis an léamh agus n'fheadar ar bhain mé mórán tairbhe as.

Téis amháin dá chuid a bheadh glacadh agam leis - go bhfuil cultúr roinnt agus scaipeadh an idirlíon ag cruthú dua do cheoltóirí agus oirfidigh eile. Ach n'fheadar an raibh sé riamh éasca ag oirfidigh aitheantas agus slí beatha ceart a bhaint amach? An bhfuil rudaí dáiríre éagsúil de bharr an idirlíon? Feictear dom féin gurbh iad na doirseoirí - na lipéid ceoil, na nuachtáin, na foilsitheoirí - is mó atá thíos leis. 

Ag go bunúsach an deacracht is mó ata agam le fáithe an idirlín - pé acu an á bheannú nó á dhamnú atá siad - go bhfeictear dom go bhfuil áibhéil á dhéanamh acu ina thábhacht. Cinnte, bainimse mar innealtóir bogearraí ana thairbhe gairmiúil as mar fhoinse eolais agus is cinnte go bhfuilim níos táirgiúla dá bharr. Inneall  a chuireann le cumas an inchinn is ea ríomhaire, agus is líonra ríomhairí an idirlíon - bua atá ansin do lucht oibre inchinne.

Fós féin, don chuid is mó againn is siamsaíocht don gcuid is mó an idirlíon - é sách ard ar phirimid Maslow na riachtanais. Mar sin, níl an idirlíon ar an rud is lárnaí san saol, ná baol air. Agus dá mbeadh bunús lena théis go bhfuil an idirlíon ag scrios an meánaicme - is an idirlíon féin a bheadh thíos leis sin.

(Sa mhullach ar sin, ní raibh mé tógtha lena chuid próis - is ag treabhadh tríd an leabhar a bhí mé, ag lorg corr gráin gaoise sa bhaois fhoclach.)

Na lusanna i measc na cnoic

Tá sé tamall ó chuaigh mé amach ag siúl i gceart. Mar sin, thapaigh mé an deis inné nuair  a bhí siúlóid éasca le bheith ag na Cnocadóirí. Siúlóid i lúb, bunaithe ar Slí Sléibhe Átha Cliath, a bhí le bheith ann.

Thosaigh muid amach ag Tábhairne Brady's sa tSean Chill. Bhíodh ana thaithí agam ar an mbaile úd - bhí teach ag mo shean-mhuintir trasna ón tábhairne. Teach ar leith a bhí ann; trian de "theach mór" - sciar na ngiollaí! Bhí dorchla amháin thuas staighre gan fuinneog ar bith ann seachas sa díon - i dtreo is nach bhfeadfadh lucht freastal bheith ag cúl-féachaint ar na huaisle ina ngairdín féin! Bhí díon mós ard sa chistin freisin, áit a mbíodh mo sheanmháthair ag cruthú iontaisí  fearacht éclairs seacláide. Chaith mé roinnt tréimhsí ann léi, go hairithe i ndiaidh do mo sheanathair bás a fháil ag tús na 1980í.   Bhíodh corr siúlóid againn ón teach agus bhí mé ar Charraig Uallacháin agus ag an simléir in aice leis freisin.

Damhán Alla - buí!

Sách gar do thús na siúlóide - ar bhealach atá marcáilte leis na gnáth fir buí - tháinig muid ar an gCros teorann seo - ceann de Chroiseanna an Fhásaigh Rua atá inti is cosúil ach is beag m'eolas orthu. Tá sí ag imeall Choill Ráth Mhíchíl. Shiúl muid suas isteach sa choill agus d'fhág an chonair marcáilte ar feadh seal chun súil a chaitheamh ar Ráth Mhíchíl féin - i sean reilig tá fothrach eaglaise ó na meán aoiseanna, roinnt leaca ó i bhfad níos luaithe, agus bun cloigthí.

Shiúl muid ar aghaidh ansin go Carraig Uallacháin agus go dtí an simléir a bhaineann le sean oibreacha luaidhe níos faide thíos. (Bhí tollán ann chun an deatach nimhneach a thabhairt suas ann agus a scaipeadh go hard san aer) Fán bealach thug muid cuairt gairid ar Chaisleán an Phúca - áit ar chaith Séamas a' Chaca oíche nó dhó agus é ag teitheadh ó Chath caillte na Bóinne - más fíor.

D'fhill muid mórán an bealach céanna ón simléir do Tí Brady.

Thug mé suntas don oiread bláthanna a bhí ag fás, agus a ilchineálach is a bhí siad. Fear cathrach mé, agus níl ar mo chumas ainm a chuir ar mórán acu. D'aithin mé an Méaracán púca a bhí fairsing, an feileastram, nóiníní dar ndóigh, an odhrach ballach. Sílim, tar éis dom dul i gcomhairle le Flóra Chorca Dhuibhne, go bhfaca mé Luibh an chreatha, agus an Falcaire fiáin. Cinnte chonaic mé Trom faoi bhláth.   Bhí fraocháin fairsing. Agus tuilleadh mór nach iad. 

Agus an créatúr buí úd sa ghrianghraif thuas - cineál damhán alla. Chonaic muid cinéal éigin lucha freisin - eireaball fhada agus fionnadh donnrua.

Is iontach fásach mar é a bheith ar thairseach na cathrach - agus ainneoin sin níl an áit chomh brocach bruscrach is a d'fheadfadh a bheith. Go deimhin bhí caoi maith ar na cosáin, agus roinnt mion-siúlóidí eile marcáilte go maith freisin. Bhí an cuma air go raibh cúrsa buan treodóireacht leagtha amach thart ar Charraig Uallacháin freisin. Lá taitneamhach!

Téanam oraibh chuig an sorcas!

Chaith m'iníon an tráthnóna ar fad inné ag an Ark. D'fhág mé ann í ar feadh uair go leith agus í ag tabhairt faoi cheardlann cleasa sorcais - d'fhoghlaim sí conas lámh-chleasa a imirt le liathróidí agus - sílim - bolas, i. meall trom ar dheireadh téide, ach go raibh scairf daite ceangailte de. Bhí siad ag cur pláta ag casadh ar bharr maide freisin, agus d'éirigh go breá léi ag coinneáil cleite péacóige cothrom ar barr a méar.

Bhí deis againn greim gasta a fháil i bproinnteach gar do láthair, ansin ar ais linn go beo don "turas". Thosaigh muid amach in íoslach  an fhoirgnimh, áit go raibh taispeántas de portráidí de Muintir Fossett a rinne Bryan O'Brien don Irish Times.

Nuair a bhí muid uilig bailithe tháinig bean feistithe mar Mháistreás an tSorcais agus rinne píosa cainte faoi saol an tsorcais - obair chrua, ilchineálach, ach spraoi freisin. D'inis sí dúinn faoin dteanga ceirde ag lucht an tsorcais - Parlari - agus d'inis dúinn gurbh ise an Gaffer a bheadh orainn agus d'iarr orainn jal orderly (dul go gasta) suas staighre. (Bhí focail Parlari breactha thall is abhus san fhoirgneamh ar fad)

San amharclann thuas staighre bhí fear  thug "Francesco Machiavelli" ar féin agus a bhí ag caint ar oiliúint chapaill don sorcas. Rinne sé roinnt cleasa le beirt des na leanaí - m'iníon ina measc. Ansin léiríodh físeán dúinn de bheirt de mhuintir Duffy ag cleachtadh a gceird ar mhuin chapaill.
Thug an Gaffer suas staighre eile muid áit a raibh Arturo an fear grinn ag fanacht orainn. (Níor aithin mé ag an am é, ach sílim anois gurbh é an fear céanna, faoi bhréagriocht nua, a bhí ann)
D'fhág Máistreás an tSorcais leis muid tar éis babhta geáitsíochta a d'fhág m'iníon agus cailín eile  sna tríthe ag gáirí. Tar éis dó iad a shuaimhniú le cleas nó dhó eile d'inis sé dúinn faoi roinnt fir grinn stairiúla - agus faoi bhean grinn Annie Fratellini, a bhunaigh Acadamh Sorcais! B'iontach an dóigh a d'athraigh sé a bhlas agus a chanúint de réir na tíre a raibh sé ag trácht air!
Suas staighre eile ansin, agus isteach i seomra diamhair áit a inis bean (Máistreás an tSorcais, ach faoi bhréagriocht nua) scéal diamhair draíochta dúinn faoi pháiste draíochta san sorcas - agus bhronn cleite dearg ar na páistí le cabhrú leo meabhrú ar na rudaí a fhaca siad ar an lá. Lonnaigh sí an scéal in san tríú sorcas Éireannach - Gerbola.
Suas staighre eile fós go dtí an díon - áit a raibh daoine ann le cabhrú leis na gasúir aghaidh fidil a dhéanamh as pláta páipéir.
Lá den scoth; thaitin sé liom ach go háirithe gur lonnaigh siad an reacaireacht i measc lucht sorcais Éireannach. Fearacht aon siamsaíocht eile a bhfuil a lán daoine de dhíth dó, tá an bhrú ar lucht sorcais.
Tá an taibhe seo ar siúl go dtí deireadh mí Lúnasa;  athraíonn na ceardlanna ó am go chéile,  tá na sonraí ar fáil ar shuíomh The Ark.
Mholfainn d'aoinne le páistí nó gar-pháistí - aghaidh a thabhairt air!

Domhan fó Thoinn

 Ó 2003 nó mar sin tá coicís gach bliain á chaitheamh againn in Iarthar Dhuibhneach. Sa Bhaile Breac a bíonn muid ag cuir fúinn. Tá áiteanna a thugann muid cuairt orthu gach bliain - ina measc an Uisceadán Mara Beo i mBaile an Daingin. Tá spéis caillte ag na buachaillí ann; ach is breá le'm iníon cuairt a thabhairt air (agus ar an siopa ann, ach sin scéal eile)

Tá gean agam féin air.  Cé go mbím in ann Gaeilge a labhairt leis an fhoireann ann, is fíor gur beag Gaeilge atá san fhógraíocht laistigh is lasmuigh agus is trua sin

 

Tá dúshlán ar leith roimh áit mar é, mar go mbíonn a lán daoine ag filleadh bliain i ndiaidh bliana, agus bíonn gá mar sin le rudaí nua a chuir leis na taispeántas. I linn na blianta atá muid ag teacht, tá siorcanna agus piongainí curtha leis an mbun taispeántas,  agus éisc ón Amasóin.

I mbliana (bhí muid ann cúpla seachtain ó shin ar chuaird gairid) tá seomra ar leith do pháistí ann; cuireadh seó puipéid oideachasúil faoi bhruscar san fharraige ar siúil; tá aghaidh dhathú ar fáil agus deis bolgáin ollmhóra sobail a dhéanamh.

Agus tá an taispeántas ar chlé ann; léiriú ar thimthriall an uisce. Nuair a chastar an roth buí sútar uisce suas (ag an ngrian, mar dhea)  agus líontar na scamaill; titeann an t-uisce isteach san umar arís mar fhearthainn.

Tá gléasanna mar é ana mhaith, go háirithe nuair is féidir leis na daoine óga triail a bhaint as.

Tá ticéid bliana ceannaithe againn mar go mbeidh muid ann ar feadh seal beagnach gach lá nuair a théann muid siar arís ag deireadh na míosa seo chugainn -  fágann sin go bhfaighidh muid luach ár gcuid airgid.

Tá ról eolaíochta agus tacaithe leis an iascaireacht ag an ionad freisin, agus is minic iad ag tarrtháil turtar ar strae, ag tabhairt dídean dóibh go dtí go mbíonn siad ar a seanléim arís.

Tríd is tríd, áit fiúntach agus siamsaíocht ann freisin.

Triantán suthain grá

Fágann teirce na n-úrscéalta Gaeilge (nó ar a laghad an líon bhig acu a bhfuil teacht éasca agam orthu!) go mbím ag léamh úrscéalta i nGaeilge as seánra nach ndruidfinn leo as Béarla (cé go mb'fhéidir go léifinn as Gearmáinis iad)
Is léargas mná ar chúrsaí grá atá san scéal seo. Bean atá pósta ach míshásta lena chéile; agus atá i ngrá - nó b'fhéidir i ndrúis - le fear eile, fear a bhfuil aithne acu araon air. Scéal na caidrimh seo thar líon mór blianta atá san úrscéal, agus na caidrimh eile a theagmhaíonn leo. 
Bheadh bá éigin agam don mbean ach bhí sé deacair agam aon bhá a bheith agam don fhear eile - shílfeá go raibh sé ag cur an aibíocht ar an méar fhada, ach teacht i dtír ar a leannáin agus a ngaolta siúd thar rud ar bith eile.
Ainneoin, mar a deirim, nach é seo an chineál litríochta a léim de ghnáth chuir mé spéis sa phlota agus sna carachtar - shíl mé an rud ar fad a bheith réalaíoch, intuigthe go maith.
I mBré atá mór chuid de na heachtraí, agus bhí taitneamh le baint as suímh a bhfuil cur amach agam orthu a aithint.
Tá sé go deas freisin bheith tumtha san saol comhaimseartha uirbeach as Gaeilge. Mar Ghaeilgeoir Cathrach mhothaigh mé sa bhaile, mar a déarfá, san saol a  léirítear ann (cé go mbeadh mo sheasamh ar chúrsaí collaí rud beag éagsúil,  dar ndóigh)
Mholfainn é mar lón léitheoireachta. 


Filleann Seoirse
Éilis Ní Anluain
€18.00 (crua),
176 lch,
ISBN 1 898332 59 6

An méid a dúirt an FAZ i bhfianaise téipeanna Anglo

Bunleagan anseo:

Tógtar sac agus cuirtear isteach ann:

Ar an gcéad dul síos: Iar bhainistíocht Anglo agus na fostaithe úd atá le clos ar na téipeanna a foilsíodh anois agus iad á iompar féin mar a bheadh rógairí sotalacha.

Ar an dara dul síos lucht Airgeadais den uile chineál - scairshealbhóirí, sealbhóirí bannaí,  taisceoirí ó laistigh agus lasmuigh den tír  - a chuir airgead faoi iontaoibh sa bhainc mar dheá seo i ndiaidh tús na géarchéime.

Ar an tríú dul síos iad siad i mBaile Átha Cliath a bhí freagrach san Rialtas, san Rialtóir agus sa Bhanc Ceannais a bhí ag faire ró fhada ar an ngeáitsíocht - agus is cuma an é nach raibh an a gcumas an praiseach a aithint nó nár mian leo.

Ar an gceathrú dul síos iad siúd in Institiúid na hEorpa a bhí, i dtosach báire ag faire mar a chuaigh an Stáit Éireannach thar a fhulaingt leis na bainc agus ansin a lig don Banc Ceannais Eorpach gníomhú a bhealach atá níos mó ná ar thairseach an infheistiú go hairgeadaíoch i Stáit.

Gabhtar de bhuillí smachtín ar an sac lán daoine seo go dtí nach féidir cur suas leis an olagóin péine as. Ansin glacadh lucht freagracht san Eoraip lámha a chéile agus geallfaidh siad go sollúnta do na saoránaigh nach gceadófar riamh arís praiseach mar a bhí i gcás Anglo Irish Bank.

Aistir Anama

Ceal L-spáis is ón leabharlann a fuair mé an leabhar Ólann Mo Mhiúil as an nGainséis ar na mallaibh. Ainneoin go bhfuilim ag foilsiú saothar le Gabriel Rosenstock ar Rogha Gabriel agus go bhfuil roinnt saothar (próis den chuid is mó) dá chuid leite agam, ní bhím in ann adhmad a bhaint astu i gcónaí.

Innealtóir mé. Pragmataí. Lonnaithe go daingean sa Chríostaíocht Iartharach - bréidín de réasún na Gréige, urraim don dlí na Róimhe agus dílseacht na nGiúdach.

Fágann caint faoi neamhdéacht, aigne folamh an Zen fuar mé, nó cuireann sé mearbhall orm. Is annamh a rinne mé aon teagmháil le Haiku. (Is dócha nach é tuiscint a bhaint as an rud ceart pé ar bith é, ach is annamh a chorraíonn siad mé in aon chor)

Mar sin, bhí an leabhar seo ar an méar fhada agam le tamall.

Ach bhain mé taitneamh as an saothar seo - ní dialann lom taistil atá ann, ach é breac le smaointe spéisiúla agus a chuid taighde (cultúrtha don gcuid is mó) déanta aige agus roinnte orainn. Haiku thall is abhus - ach comhthéacs ann dó agus iad níos sothuigthe dá bharr domsa.  Sleachta ann freisin as leabhar leis an bhfealsamh Eugen Rosenstock-Huessy a bhí mar lón léitheoireachta aige ar an aistear a thug timpeall na cruinne é; chun na hInde ach freisin chuig Uncail Kurt i Valparaiso.

Bheadh fonn orm é bheith ar mo leabhragán agam, d'fhonn bheith in ann sliocht a leamh anois is arís, de réir mo mhian.

Ólann Mo Mhiúil as an nGainséis.
Gabriel Rosenstock
Cló Iar-Chonnachta 2003
ISBN 1 902420 78 0

Inis Mac Neasáin

Radharc ar an Inis agus muid ag imeacht uaidh	An turas ann

Thug na Cnocadóirí cuairt aréir ar Inis Mac Neasáin (Ireland's Eye as Béarla. Inis Eria  - nó Erin dar le foinsí eile - agus "eye" ó eyot, inis na Lochlainnise. Tá níos mó eolais ar fáil ag an nasc thuas). Tá comhlacht a thugann daoine amach ar bhád ó Chuan Bhinn Éadair.

Bhí scata againn ann dá réir a chuaigh amach tar éis na hoibre aréir. 

Is fada mé ag fanacht ar dheis dul ann - ar chúis éigin níor éirigh liom go dtí seo. Ó bhí mé an óg tá amhrán a scríobh Brian Ó Baoill sa Bhealach Rúnda i cúl mo chinn.

Oiléan Mac Neasáin
Oileán clochach,
Rua, glas;
Liath ar na
hArda

Séipéal beag
In aice trá,
Túr mór
Ar garda

Fadó, fadó,
Bhí manach ann
Mac Neasáin
A ainm.

Níl anois
Ach clocha ann,
Raithneach agus
Feamainn

(éist leis anseo).
Níl siad luaite san amhrán, ach b'iad na faoileáin is suntasaí ar an oileáin. Séasúr goir atá ann agus bhí siad glórach ag iarraidh muid a choinneáil amach ó na huibheacha - agus na scalltáin. Ní cuimhin liom óg an fhaoileáin a fheiceáil riamh roimhe - éin bheaga le clúmh liath ag bhí ag rith go faicheallach ar an trá. Bhí muid féin cúramach gan cur isteach ró mhór orthu. Shúil muid fán trá ar feadh scaitheamh agus ansin thug mé féin aghaidh ar lár an oileáin áit a bhfuil an chill. (Is beag nach ndeachaigh mé i bhfostú sna driseacha agus an raithneach ard - theip orm cosán a aimsiú go dtí go raibh mé beagnach ann)
Nuair a d'fhill an bád chun muid a thabhairt ar ais thug sé leathbhealach timpeall an oileáin muid agus bhí deis againn féachaint ar na héin mara eile  - bhí gainéid agus cailleacha mara fairsing. Chnoic muid freisin roinnt mhaith puifíní - éan eile nach raibh feicthe beo agam cheana.
Turas thaitneamhach a bhí ann  - agus saor go maith, €10 an duine. (€15 an praghas don duine aonair, fuair muid ráta grúpa). Bheadh fonn orm filleadh - cé go bhfuil siad rud beag deacair dul i dtír, céimeanna ar na clocha. 

An Chill ón doras	Ag dul ar bord
An Stuaic	An Chill