An tÉan Órga

Tá sintéis déanta anseo ag Caitríona Hastings ar scéal - roinnt scéal dar liom - as an méid a bhailigh na deartháireacha Grimm. Tá leagan dá gcuid den Éan Órga anseo mar shampla: cuid mhór de na heilimintí i scéal Chaitríona, ach cuid eile curtha leo, agus Éireannach agus (tríú!) mac garraíodóra déanta den laoch.

Ar ndóigh tá sé sa Táin go n-éireodh i gcónaí leis an tríú mac ainneoin sotal a dheartháireacha, go háirithe má bhíonn sé cneasta le hainmhithe is daoine. 

Is athinsint béaloideasiúil atá anseo, comharthaí sóirt an scéalaí le braith air, athrá, ruthaig, eachtraí osnádúrtha, agus gan amhras deireadh sona. Maille réamhrá chliste faoin scéalaíocht!

Táim an-tógtha le saothair An tSnáthaid Mhór, ó Gaiscíoch na Beilte Uaine aniar, agus bíonn na scéalta saibhrithe go mór ag ealaíon Andrew Whitson. Tá an oiread sin mionsonraí sna líníochtaí go tarraingíonn siad isteach sa scéal tú, ag treisiú is ag béimniú na bhfocal, ag spreagadh na samhlaíochta.

Go dtí seo is leabhair mhóra a bhí iontu, le léamh ós ard do do leanaí. Ach tá an leabhar seo beag go leor le dul i póca, agus soléite ag léitheoir óg maith. 

Táim á léamh le'm iníon ach ní bheadh sé ró dheacair dí féin, sílim.

Seod eile!

An tÉan Órga
An tSnáthaid Mhór, 

Caitríona Hastings, Andrew Whitson
Tagairt: 9780955227189  

Leabhar salach?

Bíonn ribe i mbrille ag daoine áirithe maidir le hanghrá a chuir ar fáil do lucht foghlamtha na Gaeilge d'fhoinn iad a spreagadh. Bodaigh eile ag maíomh nach dtig an bobailín a scaoileadh amach as Gaeilge, nach bhfuil an friotal ann chuige. Tá foclóir na collaíochta ann, ach as cló. Tá An Leabhar Craicinn curtha ar fáil ag Panu, ar ndóigh. Fir a bhí i mbun pinn sna cásanna sin, agus chuala cáineadh ar an bhfoclóir ach go háirithe nach dtugann sé a cheart do na mná.

Seachnaím féin a leithéidí go hiondúil. Níl aon ghá ag heitrighnéasach fir meánaosta le spreagadh chun drúise, go háirithe san samhraidh agus brollaigh ar leis agus tóin teanna gach áit.

Ach spreag blaisíní Réaltán dá saothar aistriúcháin m'fhiosracht. Físeáin chliste ar Vimeo (tá guth baolach aici mar Réaltán)

Chuir sí chugam na nóibhillí (atá ar fáil i bhfoirm leictreonach anseo 1,2,3) .

Go hiondúil diúltaím don focal salach agus cúrsaí collaíochta faoi chamáin. Ní bhaineann salachar le gean nó miangas cuma cé chomh drúisiúil nó graosta is atá.

Ach tá salach cuí mar chuir síos ar iompar na bhfear anseo, fir nach bhfeiceann ach pit chun ainmhian a mbod a shásamh go sealadach.  Maith go leor tá spéis acu i mása agus cíocha chun a mbod a chuir ag at. Ach is beag spéis acu sa duine. 

Tá dóchas éigin i scéal Shirley sa mhéid is go nglacann sí féin greim ar a saol, ar a pósadh, agus faigheann a nuachar tuiscint nach bhfuil sé ag comhlíonadh a chuid den cúnant, sa leapa ná lasmuigh. 

Suaracháin na fir san dá scéal eile áfach, nach bhfuil le rá ar a son ná ar a laghad nach ndeachaigh siad chomh fada le héigniú ina n-andúil. Seachas sin d'fhill duine acu ar na striapacha a íoctar as cuir suas leis, agus an duine eile ar a lámhchartadh suarach.

Is eagal liom gur fuinneog isteach i saol na meánaicme seo, an dream sin a bhfuil a bpostaí tar éis clis ceal aire agus atá ag útamáil thart ag únfairt i bpraiseach a cuid saolta. 

Saol sách ghruama, ach réalaíoch is dócha. Réabhlóid na collaíochta ag ithe a hál.

Tá an saol curtha inár láthair go fiúntach ag Réaltán, rogha cúramach friotail.

 

Duibhlinn

Agus mé ar saoire an na mallaibh d'athléigh mé an t-úrscéal seo le Ciarán Ó Coigligh. Ceannaigh mé an céad lá é toisc gur Duibhlinneach mé féin - ach ón Deisceart. Sruth comhfheasa triúr atá i gceist leis an úrscéal seo. Tomás, léachtóir i gColáiste Oiliúna; a bhean, ar de bhunadh na Gaeltachta, agus bean eile ó Iarthar tíre.

Tugann a ghnóthaí Tomás ar ais chun cuaird a thabhairt ar ábhar oidí atá ar cleachtadh múinteoireachta sna ceantair i dTuaisceart Bhleá Cliath inár tógadh é. Tá a bhean ag filleadh ó chuaird ar a deirfiúr thiar, agus buaileann an bhean eile léi san traein.

Bímid ag cúléisteacht le smaointe s'acu, cuimhní cinn agus cíoradh ar an tsaoil mar atá. 

Mórchuid den úrscéal pléann sé le smaointe Thomáis, atá diongbháilte agus caomhach is mheon anois, agus míshásta leis an saol timpeall ar, shílfeá. Ach é ag maireachtáil ina smaointe tríd ragús agus ragairne a óige, nuair a bhí sé scaití thar cailc ar fad. Cineál scrúdú coinsiasa shílfeá, ach a leanann gníomh nó dhó fónta as.

Níos séimhe atá marana an bheirt ban, agus iad fite fuaite lena saoil pósta. Rinne Easpag cleamhnas don tríú bean, is thuas seal, thíos seal a bhí a saol leis an fear a roghnaíodh di.

Sna 1990í luatha a foilsíodh an scéal, roimh réidh an chat mara Ceiltigh; agus tá léargas bhreá ann ar saol na cathrach mar a bhíodh an uair úd, agus le fiche bliain roimhe nó mar sin; tá léargas ann freisin ar dhá ré i saol na tuaithe i machnamh na mban.

Cíortar go leor ceisteanna sa mharana, agus tá lón machnamh ann ar ceisteanna éagsúla, teanga agus moráltacht, oideachas agus oiliúint, gaol pósta agus clainne.

Ainneoin an suíomh uirbeach níl aon "cealú an díchreidimh" de dhíth ó thaobh na Gaeilge de, mar tá sé iomlán inchreidte go mbeadh an marana ar bun as Gaeilge ag leithéidí Thomás.

Duibhlinn
Ciarán Ó Coigligh
Tagairt: ISBN 1 900693 35 6  

Leis na coisithe an chathair!

In alt leis i dTreibh maíonn Alan Titley gur leis an charr an chathair.

Tá go leor atá fíor scríofa aige san alt, gur dual do chathair fás go hainrialach, ainneoin rialóir a bheith go minic i lámha rialóirí ag iarraidh smacht a chuir ar an gcathair. Ní rud nua an líne díreach sa chathair gan amhras, is cuimhin liom sráideanna díreacha Baile Nua Carcasonne a shiúil, iarracht fánach ag an uasaicme ord a bhualadh ar chathair. 

Tá an mian san an chomh fada is atá cathracha ann, shamhlóinn!

Ach ionróir nua an charr sa chathair, ó seascaidí na haoise seo chaite, agus is mó colm agus créacht buailte anuas ar chathracha ar mhaithe lena chuir in oiriúint don gcanna clannach stáin, a dheighleann an tiománaí ón gcosmhuintir.

Ó cheart fearann an choisí agus iompar poiblí an chathair, cuimilt anaithnid gualainne ag gineadh fuinneamh. Ceangal céadfach idir dhaoine. Máille atá sa charr a chuireann an tiománaí ar a shuaimhneas ina spás féin, beag beann ar an bpobal.

Tá cathracha ársa ann a choinnigh a croí saor ón charr; Alexanderplatz Bheirlín, Cearnóg Naomh Peadar, Cathair Ársa Charcasonne - iad ar fad siúlta le fonn agam.

Le déanaí bhí mé ag coisíocht i mBarcelona, tríd lánaí a bhí beagnach glan ó charranna - cé go raibh an chuid sin den chathair scoilte scaití ag ascaill leathana a lig do na cairr réabadh tríd an gcathair.

Sna lánaí áfach atá an tsaoil.

Maitheas a rinne sé do Sráid Ghrafton Bhleá Cliath an charr a dhíbirt aisti. 

Díbrítear an charr ó idir an dá chanáil, agus bíodh saol sa chathair arís!

An Gruagach

Ar moladh ó Dharach Ó Scolaí, bhí súil in airde agam do leabhair ón sraith Sráid an Iarla. Cheannaigh mé An Gruagach san Caifé Liteartha sa Daingean.
Buachaill óg is ea an reacaire agus laoch, buachaill lán samhlaíochta. Baineann an scéal le gadhar a bheith á ghoid, agus amhras a bheith ar an ngasúr faoi chomharsa nua.

Tá an scéal iomlán réalaíoch, ach feiceann an gasúr gné osnádúrtha leis an scéal de bharr a chuid léitheoireachta agus samhlaíochta, agus de bhrí go nglacann sé go litriúil le meafar i gcaint na ndaoine fásta. Thar a bheith éifeachtach! Níl an chaint sa leabhar ró chrua agus tá sé ar chumas m'iníne é a léamh. 

Beidh orm dul sa tóir ar na leabhair eile san sraith! 

An Gruagach
Peadar Ó Cualáin

€7.50 (bog), 48 lch; ISBN 978-0-898332-05-2

Eisimirce ┐an Béal Bocht

Bhí mé ag ócáid de chuid STEPS Déardaoin. Feachtas de chuid Innealtóirí Éireann atá an a eagraíonn Innealtóirí le cuaird a thabhairt go deonach ar scoileanna chun daoine óga, mná ach go háirithe le spreagadh le tabhairt faoin ngairm.

Táim féin páirteach ann ar mhaithe le bheith ar fáil do Ghaelscoileanna.

Le linn an plé dúirt fear ón tSeirbia ar saorálaí é féin rud suntasach.

'Bíonn ceann faoi ar na daoine óga faoin Stáit seo. Cloiseann siad go bhfuil an rialtas lofa, agus na cinn roimhe níos measa. Ní fheiceann siad áit dóibh féin sa tír. 
Ach ní hamhlaidh atá. Cén tír eile san Eoraip a thóg deich mótarbhealach le deich mbliana anuas? Nó críochfort nua san aerfort? '

Tá dealraimh leis sin. Seo, ar ndóigh fear a thuigeann droch rialtas. Bhí roinnt comhrá agam leis ina dhiaidh. Theith sé ón gcogadh, gan aige le seasamh air ach a chumas féin agus cumas a mhnaoi. É mórtasach as saoránacht na tíre seo a bheith aige, ach fós ag múineadh Seirbis dá chlann.

Mothaím an mífhoighid céanna i mo chomhghleacaí ón Úcráin agus muid ag clamhsán fén stáit seo. (Agus monuar is clamhsánach an duine mé!)

Cinnte, d'fhéadfadh rudaí bheith níos measa anseo. Ach is beag duine againn atá i mbaol ó fir gunna. Nuair a théann gaol linn san ospidéal ní gá dúinn bheith faichilleach go bhfaigheadh gach duine an breab cheart le go bhfaigheadh siad cúram mar is ceart.

Ní cheart dúinn a bheith ag goid dóchas ár ógánaigh. Tá a bhflosc de dhíth orainn! Déanaimis iad a earcú in iarracht barr feabhais a chuir ar an dtír.

Mo bhuíochas Dejan, a chomrádaí, as an lón machnaimh.

Fontenoy arís

Agus mé ag saoire d'athléigh mé Fontenoy Mhic Cóil . Ba tairbheach an athléimh a bhí ann. Sílim go raibh barraíocht aird agam ar an eachtra agus níor thug mé na leibhéil san insint faoi deara i gceart. Go deimhin, is dócha gur léigh fánach a fuair smaointe fealsúnachta an údair. Tá mar a bheadh trí ciorcal san reacaireacht. Croí na reacaireachta scéal an Oifigigh Uí Raghallaigh féin, aimsithe mar dheá i gcartlann i sa bhFrainc.

Tá cuma Gaeilge na linne curtha ar na sleachta sin, ach gan é sin a bheith ina fhál go haer don léitheoir líofa i nGaeilge na linne seo.

Ansin tá an comhrá idir an Oifigeach agus staraí de chuid Rí na Fraince, nach n-ainmnítear sa leabhar. Ach tá tagairt do dhán dá chuid agus leathrann as luaite; níor thóg sé mórán taighde orm tuiscint gur Voltaire a bhí i gceist. Níor thuig mé gurbh bolscaire do chogaí an Rí a bhí ann! (Tá teacht ar an dán agus aiste ag dul leis anseo). Tá an chuid seo den reacaireacht suite san am i ndiaidh Blàr Chùil Lodair áit a thráigh an dóchas a bhí ina thuile i ndiaidh briseadh na Sasanach ag lámha Éireannacha i Fontenoy.

Ansin tá smaointe agus tráchtaireacht an údair féin, ag cíoradh agus ag spíonadh an méid a léiríonn Ó Raghallaigh agus Voltaire ina gcomhrá agus ina gcuid scríobh.
Cur síos fuarchúiseach ar ár an chogaidh, ar chúraimí agus smaointe oifigeach coinsiasach laistigh de srianta na linne; ré ina raibh an troid aghaidh ar aghaidh, go bhfaca fir agus oifigeach toradh fuilteach a gcuid oibre ós a gcomhair agus faoina gcosa.
Macallaí áirithe de "Faic nua san Iarthair" Remarque, brúidiúlacht agus éigiall an chogaidh ach na fir ag leanacht orthu mar nach bhfuil an dara rogha acu.
Ach b'fhearr le gach fear a bheith ag tochailt a gharraí féin ag baile, rud atá ceilte air ag naimhdeas agus aindlí na naimhde a a bhfuil a n-arm anois ós a chomhair.
Sár leabhar. Lón machnamh.



Fontenoy
Liam Mac Cóil

€12.50 (bog), 192 lch;
ISBN 978-0-898332-5-7

Cruach Mhárthain agus ar aghaidh

Radharc ar na Blascaod	Radharc ón gCruach(1)
Radharc ón gCruach(2)	Radharc ón gCruach (ó thuaidh)
Radharc ón gCruach (siar)	Bhí sé gaofar!
Slí na Faille	Béal Bán
Sráidbhaile Iníon an Rianaigh	Anraith maith anseo, chomh maith le leann

Thug mé cuairt ar Daithí de Mórdha agus Ionad an Bhlascaod agus mé thiar. D'fhág mo bhean ann mé, ach bhí orm mo bhealach féin a dhéanamh ar ais go dtí an Baile Breac. Bhí fonn láidir orm freisin Cruach Márthain a dhreapadh - go deimhin bhí roinnt taighde déanta roimh ré agam, ar Google Maps ina measc. Fuair mé comhairle ó Dháithí agus thug aghaidh ar an gcnoc. Suas an bhóthar ón Ionad, trasna an bhóthair agus giota ar Slí Chorca Dhuibhne thar an mBrú. 

Lean mé orm ar an mbóthar in aghaidh an chnoc gur déanadh bóithrín de. Bhí geata le trasnú ach lean an bóithrín air ag dreapadh agus ag éirí níos gairbhe. Thart ar leath bhealach suas tháinig mé - mar a bhí fógartha ag Dáithí - ar iarsmaí an tsráidbhaile a tógadh don scannán Ryan's Daughter. Dhá bhóithrín duirleoige an méid atá fágtha agus iarsmaí bunsraith roinnt tithe, athghafa ag an mbogach. 

D'fhág mé an cosán ansin agus thosaigh ag dreapadh na cruaiche. Bhí an dreapadh tríd fraoch agus bogach géar go leor, ach bhain mé an barr amach gan aon ró dhua. Faraor d'iompaigh an aimsir agus is beag taitneamh a bhí mé in ann baint as an radharc; radharc iontach, ó dheas uaim na Blascaod, soir uaim Fionn Trá, siar uaim Trá an Chlochar, ó thuaidh an Buailtín agus Ard na Caithne, agus Bréanann ar íor na spéire.

Thiomáin an ghaoth anuas den mullach mé, agus lean mé claí ó thuaidh a bhí ar droim an chnoic, ag titim go réidh comhthreomhar leis an mbóthar go dtí an Buailtín.

Anois is arís bhí claí sreinge le trasnú, ach ní raibh aon bac dosháraithe ann. Bhí mé le teacht amach ar an cúlbhóthar píosa taobh thiar den Eaglais sa Bhuailtín, ach bhí láracha agus a searraigh sa ghort deiridh a bhí le trasnú agam, mar sin sheachain mé iad agus dhreap anuas tríd gort sách crochta, agus thar claí a bhí ard ar thaobh an bhóthar, beagnach díreach taobh thiar den sáipéal. 

Is mór an trua nach bhfuil cosán ceart leagtha amach, agus dreapa sna háiteanna cuí, mar is siúlóid thar a bheith taitneamhach atá ann.

Bhí ocras orm agus cé go raibh roinnt ceapairí agam i mo thiachóg shocraigh mé babhla anraith a cheannach. Bhí fonn orm cuairt a thabhairt ar an gcaifé Altú arís ach ní raibh aon anraithe fágtha. Thug mé aghaidh ar Tigh an tSaorsaigh, áit a raibh anraith glasraí deas romham, le meacan bána tríd a thug blas ar leith dó.

Thug mé sciuird go dtí Tigh Bhric sa Riasc lena gcuid pórtar a thriail. Tá sé blasta! Ar aghaidh liom ansin gur lean arís Slí Corca Dhuibhne trasna trá Béal Bán agus ar aghaidh go Baile na nGall.
Shiúil mé ar Slí na Faille go dtí an Ghlaise Beag.

Fén am seo bhí mé bréan den siúl (bheadh uair a chloig eile ar bhóithre i gceist chun an Baile Breac a bhaint amach), agus shocraigh mé triail a bhaint as an ordóg. D'éirigh liom, agus fuaireas síob ó bheirt ban óg ón nGearmáin a bhí ag cuir futhú i Teach Tábhairne an Bhreathnaigh An Bóthar.
Bhíos fíor bhuíoch den síob chomh fada le bun an bhóthair sa bhaile breac, mar bhíos traochta agus bhí sé ag ceobhrán!

Ceantar breá is ea Corca Dhuibhne don siúlóir, ach is trua go bhfuil an oiread de na siúlóidí marcáilte ar na bóithre, bóithre atá plódaithe le carranna turasóirí minic go leor. Ach tá an obair déanta ag Oidhreacht Chorca Dhuibhne ag leagan amach na cosáin céanna.

Bréanainn ó Scrín go Scrín

 Ainneoin go raibh tuar na haimsire fíor mhaith don 30 Meitheamh níor shroich an dea aimsir Corca Dhuibhne. I gceo trom a thrasnaigh muid Mám Conrach sa charr. Bhí an chuid eile ag tabhairt aghaidh ar Caisleáin Ghriaire agus an Machairí chun spóirt éagsúla uisce a chleachtadh. Bhí fúmsa siúl ar ais go dtí an Baile Breac thar Cnoc Bréanainn. Ní raibh sé dreaptha agam fós ón Leitriúch. 

Caitheadh amach as an gcarr mé mar sin ag bun na máma, ina aice le Loch a'Dúin agus shiúl mé ar an mbóthar i dtreo an sráidbhaile an Chlocháin. Bhí dóchas agam go nglanfadh an aimsir.

Ní raibh ar mo chumas siúl thar an mBácús san sráidbhaile, bhí boladh cumhra an aráin úr ag teacht as. Bhuail mé isteach agus chonaic rogha bhreá aráin mar a chífeá ar an Mór Roinn.

Ag amharc ó thuaidh ón scrín

 Níor shíl mé go mairfeadh bulóg ar aistear thar an sliabh i'm thiachóg mar sin ní dhearna mé ach dornán builíní - pain au chocolat agus gnáth arán bán a chrochadh liom mar phroinn ar an slí. (Chuaigh mo nuachar ar ais lá eile d'fhonn arán bhreá a fháil. Ní raibh díomá orainn).

Bhí mé anois ar slí Corca Dhuibhne ar feadh seal. Ag fágáil an bhaile chuaigh mé thar sean Eaglais agus Reilig suntasach. Seachas, mar is iondúil in Éirinn, uaigheanna san úir bhí másailéim ann, tithe beaga stroighne. Is dócha nach bhfuil an chré oiriúnach ann.

Lean an chonair ar aghaidh ansin tríd móinéar sách fliuch ina raibh magairlíní meidhreacha fairsing, trasna feadán ar dhroichead bheag agus suas tríd cluain sách bog agus amach ar an mbóthar arís. 

Scrín, An Fhaiche

 Casann Slí Chorca Dhuibhne ar dheis ansin, chas mise ar chlé i dtreo na scríne ag An Fhaiche.
Chonaic mé giorria sléibhe ag baint sult as léana súmhar teach saoire folamh, agus sciorr easóg trasna an bhóthair romham.
Ba léir anois nach raibh aon tuar le teacht faoi thairngire lucht aimsire,  agus thosaigh ceobhrán.
Lean mé orm mar sin féin tar éis paidir ghairid ag an scrín, agus tháinig chomh fada le dís eile ag siúl.  Fear as Meiriceá, agus a chliamhain as Béal Feirste. Bhí fear Mheiriceá tar éis a chuid taighde a dhéanamh, ina measc cúpla scannán ar Youtube!
Bhí luas maith fúmsa, agus d'fhág mé i mo dhiaidh iad.
Cosán oilithrigh atá san siúlóid seo, agus bhí sé deá mharcáilte le cuaillí agus saighid ar na carraigeacha. Ba mhithid, mar bhí an uain go hainnis. Gaoth agus ceobhrán. Bhain mé díom mo spéaclaí agus níor chuir orm arís iad go raibh an taobh eile bainte amach agam! Bhí ana díomá orm, mar bhí mé ag tnúth leis na locha Pater Noster a fheiceáil. Smid díobh ní fhaca mé.

An Cros ag barra an Chnoic

An Scrín ag an mBaile Breac

Shamhlóinn ana phleisiúir a bheith le baint as an turas seo ar lá breá. Shiúl mé liom ar aghaidh, an cosán ag leanadh ar aghaidh go soiléir, an dreapadh ag dul i ngéire de réir mar a dhruid mé Cnoc Bréanainn féin. 

I cúpla áit, mé anois ag siúl in aice le sruthán, bhí mé ag dreapadh dáiríre, lámha ag tacú leis na cosa. Bhí roinnt locha ag beathú an tsrutháin a bhí ag titim go meidhreach le fána. Ba diamhair an radharc iad i gciúnas an cheo, an ghaoth bactha anois ag an sliabh agus mé gar don gcuid is géire. Tá suaimhneas ar leith ar sliabh, ní haon ionadh go bhfuil an nós oilithrigh go sliabh buanaithe sa chine.

Os cionn na locha téann an cosán i bhfíor géire do dtagann an siúlóir amach arís ar an mullach sceirdiúil, roinnt céadta méadar siar ón mbarr. Níorbh fada go raibh an barr bainte amach agam. Meán lae a bhí anois ann, agus mé ar mo chosa óna hocht. Bhí mé buíoch den anraithe te a bhí liom i fleasc. Chaith mé mo phroinn i bhfothrach clocháin atá gar don cros ag barr, agus thug aghaidh ansin ar Chosán na Naomh anuas go Baile Breac. Arís, de bharr gur cosán oilithrigh atá ann tá sé marcáilte go maith le cuaillí bána agus tá sé chros déag san iomlán fán mbealach - péire sa bhreis ar an cheithre cinn déag i dTuras na Croise.

Ba mhithid, mar níor scaip an cheo go dtí go raibh an scrín ag barr an bhóthair sa mBaile Breac bainte amach agam. Thart ar leathuair tar éis a dó a bhain mé an teach amach, fliuch báite ach sásta go raibh an siúlóid déanta seachas curtha ar an méar fhada bliain eile. 

Fonn láidir orm mar sin féin é shiúl arís le súil na radharcanna a bhí ceilte sa cheo a bhlaiseadh.

Scéalta scéine spraíúla

Ceithre chinn de leabhar (go dtí seo) aistrithe ó sraith Bhéarla Andrew Fusek Peters atá curtha ar fáil anois ag Cló Iar-Chonnacht. Scéalta bleachtaireachta ina bhfuil gné osnádúrtha iad - conriocht, taibhsí, vaimpír! Duine de na bleachtairí óga - Ben, buachaill óg - an reacaire agus tá cailín - Sam - mar leathbhádóir aige. Tá an reacaireacht deas éadrom agus tá na haistriúcháin ag Gormfhlaith Ní Thuairisg agus Máirín Ní Ghadhra glan, cuanna.
Ní raibh deis fós agam féachaint an léifidh m'iníon iad - tá sí as baile arís - ach ní dóigh liom go mbeidh dua ag aon léitheoir óg leo agus táim cinnte go mbainfidh siad spraoi as. Cailín láidir í Sam, taitníonn sin liom. Feileann an amhras féin muiníne a chlóinn sé féin don reacaire Ben agus cuireann leis an ngreann atá ina orlaí tríd na scéalta. Thart ar 50 leathanach atá i ngach ceann de na leabhrán, d'fheadfaí iad a léamh gan stró in aon suí amháin shamhlóinn. Pléitear ar bealach éadrom sna scéalta freisin le tromaíocht, le péacadh an ghrá, le héad is formad - ach is i ngan fhios beagnach a déantar sin. Rud atá thar a bheith éifeachtach measaim.

Tá léaráidí gleoite le Cathy Brett ag dul leis na leabhair.

Lámh Mharbh Abú!

Nuair a chloiseann na bleachtairí óga Ben agus Sam cnag ar an doras, céard a bheadh rompu ach lámh cnámharlaigh agus é sa tóir ar a chorp! Mistéir, dainséar agus cnámha ar iarraidh.

Mac Tíre... Dáiríre!

Tá madra éalaithe agus na bleachtairí óga Ben agus Sam sna sála air. Oíche amháin feiceann siad mullach fionnaidh agus fiacla móra sa dorchadas. Ní haon mhadra atá rompu!

Taibhse an Dá Thaobh

Cás eile do na bleachtairí óga Ben agus Sam. Tá  taibhse sa mhuileann ach ní gnáth-thaibhse é seo, tá sé gearrtha ina dhá leith! Cé hé féin agus céard a tharla dó?

Brú Fola

Tá na bleachtairí óga Ben agus Sam ar ais agus iad sa tóir ar vaimpírí! Lena héadan geal agus beola dearga, tarraingíonn an cailín nua, Vladya Dortafola, aird gach duine ar scoil. Ach tá rud éigin aisteach fúithi...

Amhrán na Mara

Bhí mé san Lighthouse tráthnóna leis an scannán iontach seo a fheiceáil. Tá scéal béaloidis an bhan-róin, a rugtar leanaí di le duine agus a fhágann é, athinste go gleoite ag Tomm Moore, agus cúpla leibhéal eile curtha leis an scéal eile: formad agus grá idir páistí, brón agus iarracht é a mhúchadh, dán an Slua Sí fite fuaite le dán daoine.

Tá an scéal chumhachtach seo curtha i láthair le beochan a bhfuil ardchumas ealaíona ag baint leis, mar is dual do Cartoon Saloon, agus ceol iontach ó Bruno Coulais agus Kíla.

Tá codanna den scannán rud beag scanrúil - mar is dual do sí-scéal, agus sileadh corr deoir (agus ní m'iníon a shíl iad ar fad) ach tá deireadh sona, dearfach áthasach ar an scannán.

Tá an obair ealaíona iontach ar fad agus gnéithe suntasacha do thírdhreach agus muirdhreach na hÉireann (agus cathairdhreach  Bhaile Átha Cliath) ceaptha ar bhealach ar leith. A oiread áilleachta in uair go leith...

Is mór an trua nach raibh níos mó daoine i láthair tráthnóna: tá deis eile san Lighthouse amárach agus dé Céadaoin. Sonraí anseo: Tapaígí an deis!

Laudato Si (Moladh leat)

Tagairt do Chaintic na Gréine a chum San Proinsias Assisi atá i dteideal imlitir nua an Phápa. Mar seo a cuireadh Gaeilge air i Mise Proinsias Bhur mBráithrín le Gréagóir Ó Seanacháin agus Pól Ó Súilleabháin.

A Thiarna mhaith ró-ard na n-uile chumhacht!,
Leatsa gach moladh is glóir, gach onóir is gach beannú,
Duit féin amháin, a Ró-ard, is cóir á dtabhairt,
Is ní fiú duine ar bith tú a lua.

Moladh leat, a Thiarna liom, le lánlíon do dhúl,
Go háirithe a Shoilse, an Bráthair Grian,
Óir is é an lá é, agus is tríd a shoilsíonn tú sinn,
Agus é sciamhach is lonrach le niamhracht mhór,
Go mbeireann sé chugainn, a Ró-ard, do shamhailse.

Moladh leat, a Thiarna liom, ón tSiúr Ré is na réaltaí,
Thuas sa spéir a chum tú iad go gléineach, iad ina seoda, iad spéiriúil.

Moladh leat, a Thiarna liom, ón mBráthair Gaoth,
Is ón aer, is ó scamallacht is ó shoineann is ó gach síon,
Ós tríothusan dod chréatúir a thugann tú scamhard.

Moladh leat, a Thiarna liom, ón tSiúr Uisce
Atá fíorfhóinteach is uiríseal, is atá ina seoid agus geanmnaí.

Moladh leat, a Thiarna liom, ón mBráthair Tine,
ós trína a bhíthin a shoilsíonn tú an oíche,
Agus é chomh hálainn, chomh bríomhar is groí

Moladh leat, a Thiarna liom, ónar Siúr Máthairthalamh
a bhíonn dár gcothú is dár riar
Is a ghineann torthaí den uile ghné
le cois na bhflós daite is an uaine

Moladh leat, a Thiarna liom, óna dtugann pardún ar a ngrá duit
Is a fhulaingíonn an easláinte is an anacair
Is méanar dóibh siúd a chuireann suas leo go suaimhneach,
mar is agatsa a Ró-ard a chorónófar

Moladh leat, a Thiarna liom, ónar Siúr Bás na colainne
Nach dtig le haon duine beo éalú óna lámh.
Is mairg a éagann i bpeacaí atá marfach;
Is méanar dóibh siúd ar a dtiocfaidh sise agus iad ar do mhianta ró-naofa
Óir ní dochar dóibh an dara bás

Molaigí is beannaígí mo Thiarnasa
Gabhaigí bhur mbuíochas-sa
Is déanaigí fónamh dó le mór-uirísle

Ar leaba bháis a scríobh Proinsias an dán seo, ina chanúint féin. Tá an bunleagan maille leagan Laidine le Lúcas Wadding sa leabhar; leabhar toirtiúil le scríbhinní Laidine Proinsias agus leaganacha i nGaeilge leis an lucht eagar. Leabhar spéisiúil.

Mise Proinsias Bhur mBráithrín
Gréagóir Ó Seanacháin, Pól Ó Súilleabháin,
Cló Iar-Chonnacht
Tagairt: 1902420527 

Aileach

Thug duine éigin - ní cuimhin liom anois baileach cé - ardmholadh ar Twitter don leabhar seo rud a spreag mé le dul i muinín BorrowBooks agus fios a chuir air.

N'fheadar an úrscéal an cur síos is cruinne ar an leabhar seo. Bean amháin atá lárnach sa scéal, bean a thugann cumhacht na cléire agus an phobail bata is bóthar di ó Iarthar Éireann na tríochaidí de bharr í bheith torrach gan pósadh. Anall go Meiriceá a seoltar dá ainneoin í. Tugann an chuid eile den leabhar radharcanna anonn is anall ar saol fhada go dtí go bhfilleann sí ar chlann nia léi ag deireadh a saol, néaltrú ag dul di agus gan í bheith cinnte an ina meabhair nó as atá sí. Dúntar bogha an scéil ag deireadh ar bhealach tuisceanach.

Thug mé suntas dó nach dtagraítear dubh, bán nó riabhach d'athair an pháiste tríd síos. Bealach chumhachtach le easpa na bhfear sin i dioscúrsa an ré dhorcha úd dó na mná a leomh caidreamh ar eascair páiste as a bheith acu gan séala cléir agus pobail bheith air.

Cíortar ceisteanna eile sna radharcanna, tnúthán na mnaoi nach bhfuil leanbh in ann di, mian an duine a fheiceann néaltrú ós a gcomhair amach smacht a bheith acu ar deireadh saoil, gaol idir na ciníocha i Meiriceá. Ní go hoideach a déantar seo, tá smacht ag an údar ar an mbunphrionsabal "Taispeáin, ná habair", agus tá na ceachtanna folaithe go healíonta sna radharc éagsúla a thugann sé dúinn ar saol na mnaoi, radharcanna aonair agus bearnaí móra de bhlianta eatarthu.

Leabhar chumhachtach agus go leor, leor ábhar machnamh ann.

Aileach
Jackie Mac Donncha
Cló Iar-Chonnacht
Tagairt: 9781905560608  

(ar fáil mar ríomhleabhar)

Réamhrá "Briseadh na Teorann"

Tá an Chríchdheighilt ann toisc gur éiligh Prodastúnaigh na tíre í, go mórmhór Prodastúnaigh an Tuaiscirt.

Go brách, ní imreoidh Sasana ná aon chumhacht eile éigníocht ar Aondachtóirí na Sé gContaetha d'fhonn a thabhairt orthu ceangal, dá n-ainneoin, leis an Phoblacht.

Muran féidir a áiteamh ar chúpla céad míle Prodastúnach sa Tuaisceart go mba chóir dóibh vótáil ar son athaontú na hÉireann, ní chuirfear deireadh leis an Teorainn go deo.

Ní éireoidh linn choíche dearcadh na nAondachtoirí a athrú le bagairt ná le fonóid ná le ciapadh.

Is as a gconlán féin a d'éiligh na Prodastúnaigh an Chríchdheighilt agus ní ar iarratas ná ar mholadh ó Shasanaigh ná ar mhaithe le Sasana.

Um thosach na haoise seo, bhíodar uilig ach, béidir, duine as an míle, i gcoinne féinriail a bhieth ag Éirinn; agus bhíodar amhlaidh toisc go raibh curtha ina luí orthu ag Caitlicigh na hÉireann, leis an slí inar thréigeadar-sin an Ghaeilge agus traidisiúin a sinsear, nach mar chuspóir náisiúnta a bhíothas ag iarraidh greim Shasana a bhogadh d'Éirinn ach ar mhaithe leis an chreideamh Caitliceach agus dada eile.

Ní bheifear in ann slua mór de Phrodastúnaigh an Tuaiscirt a thabhairt ar thaobh na Poblachta feasta gan dóthain athbheochana a dhéanamh ar ár náisiúntacht cultúrtha lena fhágáil ní hamháin follasach ach do-shéanta, fiú ag lucht an amhrais, go bhfuil aidhm níos leithne ag Náisiúntaigh na tíre ná Éire a iompú ina hIar-Bhreatain neamhspleách nach mbeadh ag deachráil a muintire ó na daoine thoir ach cúrsaí creidimh.

An té go mba mhian leis aon rud a dhéanamh ar mhaithe le hathaonú na hÉireann ní mór dhó, dá dheacracht leis é, na fíricí seo a ligint lena ais, agus a lán fíricí eile mar iad.

Earnán de Blaghd, 1955

Slí de Buitléar

In onóir do Éamon Óg de Buitléar, an scannánóir dúlra atá an lúb shiúlóid thart ar cheann Bhré ainmnithe. Thart ar uair go leith atá i gceist leis an shiúlóid. Threoraigh mé buíon de na Cnocadóirí air Déardaoin seo a d'imigh thart. Bhuaileamar le chéile ag an Stáisiún DART i mBré, agus seachas dul suas Ceann Bhré i dtosach (mar atá molta agus marcáilte) bheartaigh mé an siúlóid a dhéanamh droim ar ais. Is fearr liom féin fáil réidh le pé siúl ar bhóthair atá le déanamh ag tús na siúlóide! Mar sin shiúlamar tríd Siúlán Ailbhe, feadh Bóthar na Mí agus faid Bóthar na Cuairte Nua go Bóthar Vevay agus an timpeallán ag Bóthar Cros an Deiscirt. Díreach ó dheas uaidh sin tá cosán cúng a ghabhann idir an cumann gailf agus muine, agus a dhreapann go réidh go barr cheann Bhré.

Sara bhfad múchtar gleo na bóithre is an chathair. Ó tharla gur tráthnóna a bhí ann, chuala muid roinnt mhaith cantaireacht éin, agus chuala mé Snag Darach mar a tá le clos sa físeán thíos freisin sa mhuine beag atá gar do bharr an cnoic. Tá radhairc bhreátha le fáil fán mbealach - siar ar sléibhte Cill Mhantáin agus Átha Cliath, agus ó thuaidh ar Bhaile agus Bá Bhré agus Bhaile Átha Cliath - bhí na tinte aitinn ar Beann Éadair le feiceáil againn! Chaith muid seal ag an gCros ar bharr Ceann Bhré go dtí gur chlúdaigh scamall an ghrian agus thosaigh ag éirí fuar. Síos linn ansin go Promenáid Bhré. Tá an cosán síos Ceann Bhré síonchaite go maith agus an-ghéar, is gá bheith cúramach ar na clocha scaoilte.
Bhí greim agus deoch againn ag deireadh san caife Iodálach Campo de Fiori sular scaipeamar abhaile. Siúlóid thaitneamhach atá ann.

Radharc siar ar Sléibhte Chill Mhantáin	Radharc ó Thuaidh
Radharc ó Thuaidh	Ceann Bhré ó Bhóthar Putland
Roinnt Cnocadóirí ar bharr

Diabhlaíocht Mhichíl

Dar leis an mblurba ar an leabhar seo:

Scéalta iad seo a mbainfidh ilchreidmhigh, ainchreidmhigh agus neamhchreidmhigh araon tairbhe agus sásamh astu.

Beidh fhios ag léitheoirí an  bhlaga seo nach dtiteann mise go ró mhaith i ceachtar catagóir thuas. Bhíos measartha míchompordach dá brí sin le scéalta a bhain macallaí láidre as scéalta an tSeantiomna ach gurbh cosúla an Dia iontu le samhail Shakespeare i Rí Lir:

As flies to wanton boys are we to th' gods.
They kill us for their sport.

Cheil sin cuid de phléisiúir na léitheoireachta orm go dtí gur éirigh liom an ealaíon a fheiceáil agus tuiscint nach an doiscéal de réir Micheál a bhí anseo agam ach obair osréalach ficsean, draíocht ag caitheamh léargas ar an duine agus a chaidrimh.

Ní taobh le macallaí ón mBíobla atá cumadóireacht Mhichíl; d'aithin mé féin macallaí ó na hamhráin agus an bhéaloideas agus táim measartha cinnte go ndearna sé a chuid féin de mhiotais cultúir eile freisin - tá scéal ann faoi gadhar a thóg cailín mar shampla a mheabhraigh scéal Romulus agus Remus dom. Seachas Dia, tá Lazaras, Iúdás agus pearsana eile sna scéalta. Tá casadh úr bainte as gach scéal acu (cé gur mheabhraigh scéal Lazarus scéal Uí Chonaire dom).

Scagadh osréalach ar an bheith daonna, ar chaidreamh, collaíocht agus spleáchas.

Dosaen scéal san iomlán atá sa chnuasach, máistreacht ar teanga agus ábhar mar is dual don údar. Táirge ealaíonta atá san leabhar féin, pictiúr de chuid Séan Ó Flaithearta.

Le bheith ionraic, ní hé an cineál scéalaíochta is fearr liomsa atá ann, ach níl aon cheist faoi chumas an údair, agus ní bheadh drogall ar bith orm an leabhar a mholadh dóibh siúd a dtaitníonn samhlaíocht scaoilte den iall leo!

Diabhlaíocht Dé
Micheál Ó Conghaile
Cló Iar-Chonnacht,
Tagairt: 9781784441265  

Náisiún Caitliceach?

'Is ar náisiúnachas caitliceach seachas ar náisiúnachas gaelach a tógadh an stáit nua '

Bhí an méid sin le rá, i measc go leor rudaí stuama eile, ag Peadar Kirby ina aiste Tábhacht na Gaeilge i dTodhchaí na Tíre - The Necessity for Re-Europeanising Ireland. Tá an rud céanna ráite roinnt uaireanta ina shaothair ag Earnán de Blaghd - Protastúnach (agus sinsir aige arbh Cruifearaigh¹ iad)  as Uladh a bhí i dtús cadhnaíochta agus an stáit á bhaint amach. Chonaic seisean an náisiúnachas Chaitliceach seo ag borradh san feachtas um Imriail a bhí ag Feisirí an Pháirtí Éireannaigh i dtús an chéid seo chaite, agus chonaic sé an chaoi a raibh ding á chuir idir Protastúnaigh Uladh agus an gluaiseacht náisiúnta.

Is fíor dóibh beirt. Tá an scéal níos measa áfach. Mar ní náisiúnachas bunaithe ar smaointeoireacht Chaitliceach a bhí i gceist. Tá's ag léitheoirí an bhlag seo gur pápaire neamh-leithscéalach mé féin agus go gcreidim go bhfuil áit dlisteanach ag smaointe atá faoi anáil teagasc na hEaglaise sa chearnóg poiblí, ar an mbonn céanna le fealsúnacht saoránaigh ar bith eile; agus go bhfuil dualgas agus ceart ag aoirí na hEaglaise na smaointe sin a fhógairt gach eagla.

Ach is treibheachas idirdhealaitheach a bhí i gceist. Ró urraim do chliarlathas a bhí galldaithe agus piúratánach. Meánaicme santach a bhain feidhm as údarás na hEaglaise agus meas ar a cléirigh le smacht a choimeád ar an bpobal a raibh tábhacht ag a mballraíocht san treibh lárnach dá féin mheas.

Bhí buntáistí ann don stát nua, d'fheadfaí cúraimí go leor a leagann ar chléir a shaothraigh beag beann ar phá nó ar maoin; cuid mhór acu le flosc idéalach ar son Críost.

Liosta le háireamh na hoilc a d'eascair don pobal, don Eaglais agus don Stáit as an gcaidreamh mí-fholláin seo, a bhfuil an fhianaise doshéanta  ag pléascadh is ag brúchtadh aníos le blianta beaga anuas. N'fheadar áfach an bhfuil scagadh cheart á dhéanamh ar na fréamhacha: d'fhág an socrú teolaí seo modh éifeachtach ag an gcinseal an phobal a mhúnlú de réir a dtola.

Sílim go léiríonn cás an Scéim Máthair agus Leanaí, mar shampla, an dóigh ar úsáid na Dochtúirí mór le rá cumhacht na hEaglaise le scéim a chuirfeadh isteach ar a saibhreas is cumhacht féin a scrios. Tá marbhfháisc fós ag na Dochtúirí Comhairleacha ar an gcóras sláinte abhus.

Cé go bhfuil cumhacht an chliarlathais Caitliceach briste abhus, is fada fós muid ó res publicae ina bhfuil guth ag gach saoránach. Tharlódh go bhfeadfadh athbheochan Gaelach an cosán sin a ullmhú.

Ach tá cinseal is údarás fós láidir!

Caithfidh an stáit a bheith bunaithe ar urraim do dhínit gach duine faoi seach; ach freisin ar urraim ar na caidreamh idir dhaoine atá neamhspleách ar an Rialtas; an teaghlach, an pobal áitiúil, cumann áitiúla idir spóirt is eile.Tá coimhdeacht tábhachtach - go réiteofaí ceisteanna chomh gar dóibh siúd atá i ngleic leo agus is féidir.

Bhfuil ceachtanna foghlamtha againn mar stáit agus pobal?

---

¹ Cruifearach an focal atá ag an mBlaghdach ar Preispitéireach. Tá an focal cruimther ar sagart le fáil in edil.

2015-06-15 Leasaithe de bharr tagairt Néidí thíos.

Ceist gheilleagar ceist na Gaeltachta

Bhí seastán leabhair ag Coiscéim ag Fóram Díospóireachta Teacht Aniar agus is ann, ar spreagadh ó Rónán Mac Murchaidh a fuair mé an paimfléid seo. 

Tá go leor cainte (agus cáinte) faoin Nuashonrú ar an Staidéar Teangeolaíochta agus beartais leagtha amach ag na húdair le dul i ngleic leis na fadhbanna a fheictear dóibh.
Tá Beartas leagtha amach san paimfléid seo ar mithid smaoineamh air. Dúirt Pádraic Ó Conaire tráth nach bhfeadfadh teanga ar bith a bheith beo gan dream éigin a bheith ann nach labhraínn ach í. Sílim go bhfuil dealramh leis sin. Ciallaíonn sin áfach go gcaithfidh duine a bheith in ann slí beatha a bhaint amach gan ach Gaeilge a labhairt. Rud arbh fhéidir le hiascairí agus feirmeoirí an chéid seo chaite; ach is ó lámh go béal a mhair siad, rud gur fíor bheagán a bheadh sásta leis inniu. Na feirmeoirí agus iascairí féin táid gafa in eangach an mhaorlathais Béarla anois pé scéal é. Ní inniu na inné a thosaigh iarrachtaí fostaíocht a chuir ar fáil ag brú an Bhéarla ar muintir na Gaeltachta; dáiríre is ag leanacht réamhshampla Bord na gCeantar Cúng a bhí Údarás na Gaeltachta go dtí le fíor deireanas (Glaoaonaid, ambaist!). Tuigim (agus tagaim le) cuid mhór dá bhfuil á rá ag Ciarán Dunbar san alt seo:

Creidim i dtábhacht na Gaeltachta, ní mar thobar na Gaeilge amháin ach mar fhoinse cearta agus dlísteanachta mar gan Ghaeltacht ní dóigh liom go mbeadh tacaíocht stáit ar bith ann don Ghaeilge.

Chun go mbeidh an Ghaeltacht buan, caithfidh sciar maith daoine bheith in ann a slí bheatha a thabhairt i dtír gach ach í á labhairt acu. Cé gur maith ann iad TG4 agus RTÉ RnaG agus araile, ní leor fostaíocht in earnáil atá ag fónamh do phobal atá ag crapadh. Tá - agus beidh - na ceantair Gaeltachta iargúlta. Is fíor go bhfuil bóithre ag feabhsú (agus ag breith an Bhéarla leo) agus b'fhiú go mór díriú ar an bonneagar teileachumarsáide a fheabhsú freisin. Is gá bheith ag táirgeadh earra ar ardluach agus ar íseal chostas onnmhairithe. Tá samplaí maith tugtha i leabhair Finbarr Bradley - seodra Brian de Staic abair nó Cniotáil Inis Meáin.

Aithníonn an paimfléid seo gur an geilleagar eithne na ceiste. Téis an paimfléid gur gá Ollscoil iomlán ag feidhmiú trí Ghaeilge chun go gcuirfeadh Gaeil agus muintir na Gaeltachta an oiliúint chaoi orthu féin ina dteanga féin chun dul i ngleic leis an bhfadhb geilleagrach.

Rinneadh comparáid ar ball inniu idir an Danmhairg a bhfuil achar agus daonra mórán mar an gcéanna na Éireann aici; ach sochaí níos fearr. Mo fhreagra ar sin ná go bhfuil a dteanga féin fós ag na Danair. Mar atá ag na hÍoslannaigh. Tharraing Dennis m'aird ar an alt seo faoin chaoi go bhfuil coistí pobail san Íoslainn ag dul i ngleic le téarmaíocht nua tríd tarraing as a gcuid ságaí. Tá eolas mhaith agam féin ar Rúraíocht agus Fiannaíocht - ach is as Béarla nó Gearmáinis a chuir mé aithne ar Mac Coinglinne, Clann Tuireann nó Macha Mongrua.

Is in onóir an Athair Ó hIceadha a scríobhadh an aiste. Fear a bhí lárnach i feachtas rathúil Conradh na Gaeilge go mbeadh an Ghaeilge riachtanach san Ollscoil Nua Náisiúnta a bhí le bunú. Téis an leabhair - agus tagaim leis - gur bua Piorrach a bhí ann ainneoin fiúntas na ndaoine a bhí bainteach leis. Mar ainneoin stádas reachtúil Ollscoil na Gaillimhe tá an Béarla in uachtar i ngach ceann de na Coláistí Ollscoile agus níl sa riachtanas an máithreánach a ghnóthú as Gaeilge ach siombalachas an cúpla focal.

Tá gan amhras Acadamh na hOllscolaíochta  agus Fiontar ann agus is forais fónta iad. Ach is mionchuid de eagraíochtaí ina bhfuil an Béarla in uachtar iontu iad. Tá na Coláistí Ullmhúcháin imithe le fada; agus níl aon foras ag oiliúint ábhar oidí len iad a réiteach don earnáil Gaeltachta agus Gaelscolaíochta.  Tá aos óg na Gaeilge fós faoi chuing an Murder Machine.

Tá obair le déanamh! Fotha ollscoile lucht léinn is plé. Cuirimis bunchloch.

Na Cnocadóirí i mBrú Bhealach Eabhra

B'é Brú Bhealach Eabhra i gCill Fhíonáin ceanncheathrú na Cnocadóirí do dheireadh seachtaine thaitneamhach siúlóide sna cnoic idir Luimneach, Tiobraid Árainn agus Corcaigh. Bhíomar san ionad sin de bharr gur chuir lucht an bhrú forrán r-phoist - as Gaeilge - ar duine den lucht eagar.

Bhí deis againn mar sin ár ngnó a dhéanamh tré Ghaeilge le lucht an bhrú. 

Tá an brú féin le moladh - tógtha as an nua agus machnamh déanta san tógáil. Seomraí fairsinge, leapacha compordacha. Ceathanna teo, chaon ceann acu ina sheomra ar leith. Cistin agus seomra proinne leordhóthanach.  Tá sauna ann fiú (ach níor bhain mé triail as an babhta seo)

Troscán cuanna adhmaid deartha ag fear an tí féin (ach comhartha ar saol ár linne, is san Indinéis a déantar an troscán atá ar fáil ó Bhatavia)

Seomra suite compordach. Tine breá adhmaid. (Tá teilifíseán ann, ach is féidir san a mhúchadh!)

Ceanncheathrú ana oiriúnach ab ea é, gar do na Gaibhlte agus Bealach Eabhra féin. De Satharn chuaigh muid ar fad ag tosú amach ar lúb mhór go Cnoc Mór na Gaibhlte. ó dhroichead Cloideach. Bhí an aimsir sách maith ag tosú amach ach bhí an sliabh clúdaithe le scamall faoin am a thrasnaigh  muid an Cois. Bheartaigh cuid againn dul anuas ag an bpointe sin, agus lean an chuid eile againn ar aghaidh, dreapadh géar isteach sa cheo suas Gaibhlte Beag. Óna mhullach sin bhí muid sa cheo ar fad. Bhí lón againn ar an mám idir an dá bheann, áit a raibh foscadh éigin. Suas in aghaidh an fhána ansin isteach i gceo agus gaoth nimhneach. Faraor, radharc dá laghad ní raibh againn. (Go deimhin bhain mé díom mo spéaclaí mar go raibh mé chomh caoch céanna leo is gan iad!) Bhí muid tamall maith eile san cheo sular tháinig muid anuas as arís. Siúlóid sách dian a bhí ann, 16 km san iomlán agus dreapadh 1100 méadar ar fad - codanna dé ana ghéar.

Táim féin as cleachtadh is baolach agus shocraigh mé é thógáil go réidh agus siúlóid éasca a dhéanamh ar an Domhnach. Thug ceathrar againn faoin siúlóid i nGleann an Áir atá ainmnithe as an údar cháiliúil Canon Sheehan. Bhí dea chomhairle faighte againn agus rinneamar é a shiúl malairt treo atá leagtha amach ar an mbileog sa chaoi is gur thosaigh muid amach ar bhóthar coille a bhí rud beag leadránach ainneoin go raibh corr radharc álainn; d'fhilleamar tríd mothar-choill cois abhainn.

Siúlóid breá réidh.

Thug an chuid eile faoi Ladhar an Chapaill agus bhain taitneamh as ainneoin go raibh sé nimhneach fuar.

Cé go bhfuil seacht cinn de thithe tábhairne i gCill Fhionnáin níl ach proinnteach amháin (maille greim gasta). Bhíos sásta leis na béilí a d'ith mé i Molly's Restaurant - príomh mias ar thart ar 10 €, gnáth béile Éireannach le feoil, glasraí agus fataí. Bhí na milseoga go deas freisin.

Bé tuairim ár saineolaithe ná gurbh Tí Cheilleachair rogha na tithe tábhairne, saor ó mhallacht an teilifíseáin. Bhí beoir ón grúdlann ceirde áitiúil acu - 8 Degrees - agus thaitin an leann griandóite agus an Boihéamach Costarnocht liom

Leis an rabhadh aimsire atá ann, d'fhill mé ar an ardchathair agus an baile maidin inniu.

Beidh fonn orm filleadh!

Saol as Gaeilge amháin?

 In alt leis ar Tuairisc ar na mallaibh bhí an méid seo le rá ag Alex Hijmans

an té a bhfuil níos mó ná teanga amháin ar a thoil aige, ní bheidh sé go brách ina sclábhaí ag teanga ar bith.
An bhfuileann sibh ag éisteacht, sibhse a mhaíonn go dteastaíonn uaibh bhur saol a chaitheamh as Gaeilge amháin?

Fearacht Alex, caithim mé shaol idir cúpla teanga. Gearmáinis agus Gaeilge ag baile,  Béarla go gairmiúil. (Bhí seal ann go raibh mé ag obair trí Ghearmáinis; scaití bíonn sí fós in úsáid agam le cliant). Mar sin féin is dóigh liom gurbh fíor dó Phadraic Ó Conaire nuair a dúirt sé:

'Is é an bás atá i ndán don uile teanga gan dream éigin daoine... nach labhraíonn ach í'

Nó ar a laghad go bhfuil gá le daoine a bheith ag saothrú na teangain i ngach réimse den saol, idir léann agus leann.

Ní mhairfidh teanga nach bhfuil in úsáid ach cois teallaigh nó cois cuntair.

Tharla go raibh mé i mBarcelona an tseachtain seo chaite. Thug mé suntas do bheocht poiblí na Catalóinise. Tá roinnt éigin Castellano agam ach níl mo chluasa géar go leor chun rá an mó Castellano nó català a chuala mé ar an sráid. Is eol dom áfach go raibh Catalóinis á labhairt ag roinnt d'fhoireann an óstáin ina raibh an comhdháil - mar níor thuig mé iad agus cuir mé an cheist! Bhí an raidió ar siúl ag fear an taxi ar an mbealach go dtí an aerfort - ceol raic (cuid de i mBéarla) láithreoireacht as Catalóinis, fógraíocht as Spáinnis!

Ní sin a chuaigh i bhfeidhm orm áfach ach an fhógraíocht.  Sráidainmneacha as Catalóinis amháin. Fógraí oifigiúla as Catalóinis amháin, nó Spáinnis agus Catalóinis (agus scaití Béarla freisin). Sin an Rialtas. Ach bhí tréan fógraí sna siopaí as Catalóinis amháin. Ní fhaca mé mórán graifítí. Chonaic píosa amháin ag tacú le lucht inimirce, as Spáinnis a bhí sin.

Ba mhaith liom go mbeadh áiteanna in Éirinn mar sin. Tá codanna den Ghaeltacht - an Buailtín in Iarthar Dhuibhneach abair, go háirithe nuair nach bhfuil mórán turasóirí thart.

Tá aibhleoga ann go bhfeadfaí tine a fhadú astu.

Bhí mé ag Fóram Díospóireachta Teacht Aniar ag an deireadh seachtaine (An Ghaeilge Idir Réaltacht agus Dóchas). Bhí go leor cainteanna spéisiúla. Ina measc bhí Breandán Ó hEaghra ó Meas Media. Mhol Breandán brandáil agus margaíocht a dhéanamh ar an nGaeltacht agus an Ghaeilge le mórtas a spreagadh. Bhí Alan Titley ag caint ar aineolas a scaipeadh. Bhí Conchur Ó Giollagáin ag léiriú dé an chúis gur gá don pobal a ndán féin a ghlacadh ina seilbh féin. Sorcha Ní Cheilleachair ó Tuismitheoirí Na Gaeltachta ag léiriú go bhfuil an chéad glúin eile i mbun gnímh.

Meascán dóchas is dúshláin.

Tá gá le cainteoirí cumasacha ar gach gné den saoil. Mar sin, is maith ann iadsan atá ag streachailt chun saol iomlán a chaitheamh trí Ghaeilge.

Ní daoirse é an eire a ghlactar d'aon uaim le haidhm a bhaint amach.

Agus sin mo racht go n-uige seo.