Xenogenesis

Tá Octavia Butler ar duine de na scríbhneoirí a bhfuil mé tagtha uirthi le blianta beaga anuas. De shliocht daoir ón Afraic i Meiriceá. Ficsean Samhlaíoch den scoth scríofa aici, fáiscthe as an dtaithí ar leith ar an saol a bhí aici.

Sa sraith Xenogenesis (atá ar fáil faoin ainm Lilith's Brood freisin) tá cogadh núicléach tar éis an chine dhaonna a scrios nach mór. Tá fuílleach an áir tarrthálatha ag Oankali, cine eachtardhomhandach a bhfuil buanna iontacha bithinnealtóireachta acu, agus é ar a gcumas galair a leigheas agus fad iontach a chuir le saol daoine. Ach is mian leo cumasc leis an gcine daonna chun a gcine féin a chuir ar aghaidh.

Tá cuma iontach éagsúil orthu, míofar i dtéarmaí daonna. Agus cé go bhfuil fireann agus baineann orthu, tá an tríú gnéas - ooloi - de dhíth chun atáirgeadh a dhéanamh. 

Sa chumascú le daoine mar sin bíonn cúigear sa lánúin, agus tréithe ó gach tuismitheoir ag an leanbh, an ooloi ag feidhmiú mar innealtóir géiniteach chun an leanbh a "mheascadh". Fearacht feithidí bíonn claochlaithe móra i gceist nuair a thagann neach in inmhe. 

Tá céadfaí forbartha go mór acu, rud a chuireann ar a gcumas freisin cumarsáid fíoréifeachtach a dhéanamh mar phobal, agus cineál daonlathas bunadh a chleachtadh. 

Tá siad den tuairim gur fabht mharfach don gcine céimleathas an duine, foinse an foréigin.

Géilleann siad go pointe do freasúra daonna don comhshamhlú agus tar éis an domhain a leigheas ligtear daonna ar ais air chomh maith le coilíneachtaí measctha Oankali daonna. Ach tá na freasúraithe fadsaolach ach aimrid de bharr innealtóireacht na hOankali. 

Tá duine ar leith lárnach i ngach úrscéal. Lilith sa chéad úrscéal, baintreach roimh an chogaidh. De bhunadh Afra Meiriceánach. Duine de na céad daoine a mhúsclaíonn na hOankali as tromshuan staidéar. Comhoibríonn go drogallach leo i ndúiseacht an choda eile agus a ullmhú don saol nua. Meas brathadóra uirthi dá réir ag an dream nach ngéilleann. 

Mac léi leis na hOankali an dara duine. Cuma sách daonna air, agus déantar fuadach air ag na freasúraithe. Fágtar ann ar feadh tréimhse é d'fhonn eolas a bhailiú chun fadhb na freasúra a réiteach. 

Ooloi dá sliocht an tríú duine - castacht ar an gconair chuig cine nua. 

Fágann an leagan amach seo go leor scóip aici chun ceisteanna cumhachta, inscne, caidreamh agus cóir a chíoradh. Seachnaíonn sí freagraí néata simplí. Go deimhin fágtar go leor faoin léitheoir. 

Tá dearcadh ar leith le fáil sna scéalta. Lón machnaimh. 

Sitges

Seinneann m'iníon Viola agus Fidil leis an gceolfhoireann Rithim i mBré, ceolfhoireann atá bainteach le Comhaltas Ceoltóirí Éireann i mBré agus le Music Generation.  Le traidhfil blianta anuas tá siadsan páirteach i bhféile ceoil i Sitges na Catalóine.. Mar sin ag deireadh an míosa seo chaite thugamar beirt aghaidh ar Sitges.

Fad a bhí m'iníon ag cleachtadh agus ag foghlaim ceoil, bhí mise díomhaoin agus ag fánaíocht thart ar na sráideanna. Níorbh cruatan ar bith sin, mar go raibh an aimsir mar a bheadh ar lá breá samhraidh in Éirinn. Bhí ár n-óstán lonnaithe ar imeall an tseanabhaile agus bhí na hócáidí ar fad istigh i lár an seanabhaile céanna - cnocán le sráideanna cúnga ó na meánaoiseanna - agus scata foirgneamh ón ré sin freisin.

Trá agus siúlán bhreá. Solas iontach. Thug mé faoi deara go raibh scata dealbh d'ealaíontóirí ar an siúlán céanna - El Greco ina measc. 

Is beag iontas gur mheall an bhaile leithéidí Santiago Rusiñol y Prats. 
Thug mé suntas do na fógraí sráidainmneacha cuanna, dhátheangacha, ar tíleanna agus pictiúir ag dul leo go minic. Tá Caistílis éigin agam, ach níl Catalóinis. Theip orm i siopa amháin uachtar reoite sú talún a aimsiú do m'iníon - toisc gurbh as Catalóinis amháin a bhí na blasanna agus nach raibh cosúlacht ar bith leis an focal a bhí á lorg agam!

Ní dhearna mé mórán ullmhúcháin don turas. Má tá sé i ndán dúinn filleadh beidh roimh réamhoibre déanta agam - agus déanfaidh mé iarracht cuaird a thabhairt ar cuid den na foirgintí stairiúla ann.

D'éist muid Aifreann Domhnaigh (i gCatalóinis) san Eaglais os cionn na trá - eaglais barócach, is dócha (ní saineolaí mé!).

Ní raibh faoileáin ar bith le feiceáil - ach bhí pearóidí beaga glóracha uaine fán trá, ag neadú sna crainn pailme.

Bhí an ócáid ceoil féin taitneamhach cé nach raibh mé i láthair ach nuair a bhí m'iníon ag seinm (faillí eile!).
Bheadh fonn orm filleadh.

Margaret Lonergan

Tá mé ag freastal ar imeachtaí de chuid IMRAM le blianta anois. Go minic bíonn filíocht físe de chuid Margaret Lonergan mar chúlra ag léiriú na léamha agus na taibheanna.

Téann siad i bhfeidhm orm agus is minic a fhanann íomhá liom (agus a chuireann ag tóraíocht mé). 

Tá cuimhne fairsing agus súil géar aici, agus na scileanna chun íomhánna a mheascadh agus colláis a chruthú. 

Chuaigh a roghanna i mbliana i bhfeidhm go minic orm agus tá sé sin ráite agam sna nótaí fánacha anseo. 

Is léir go dtumann sí í féin sna saothair chun an meon agus atmaisféar cuí a aimsiú don taibhe - agus é in oiriúint don seomra agus do saothair na hoirfidigh eile. 

Ní bhrúnn na híomhánna iad féin chun cinn, cuireann siad leis an éigse gan baint de na focail. Tugann lón machnaimh don lucht féachana gan a samhlaíocht a srianadh. 

Gura fada buan í. 

Tá roinnt dá cuid saothair féin le feiceáil ar Instagram https://www.instagram.com/jackdawstudiodublin/

Eachtraí Thomáis

Fadó, fadó bhí post samhraidh agam leis an Irish Academic Press. Iadsan a d'fhoilsigh saothair Edward Mac Lysaght ar sloinnte na hÉireann, agus b'shin a raibh d'aithne agam air. Luaigh @riadach ar Twitter go raibh úrscéal ana mhaith scríofa aige agus phrioc sin m'fhiosracht. Ní raibh fhios agam fiú Gaeilge a bheith aige.

Is Bildungsroman é Eachtraí Thomáis is dócha - scéal lonnaithe faoin dtuath in Éirinn ag tús an chéid seo caite. Fear óg ó theaghlach gustalach go maith a díbríodh agus tar éis seal a chaitheamh ar deoraíocht filleann go hÉirinn le cara níos sine a bhfuil feirm faighte le huacht aige. 

Titeann i ngrá go mí shona faoi dhó. Feirmeoirí agus spailpíní, agus lucht an tí mhóir. 

Is sa chéad pearsa, ag amharc siar, a insítear an scéal, mar dhea agus gur dó féin atá sé ag scríobh. 

Ní reacaire uilefheasach atá againn agus is treise an scéal dá réir. 

Caint nádúrtha atá ann, le tuin láidir Déiseach. 

Ní dóigh liom go bhfuil mórán dá leithéid léite as Gaeilge agam - mheabhraigh sé Hesse nó Hans Fallada dom.

Úrscéal réalaíoch, agus insint réalaíoch nár fhéach le gach ceist a fhreagairt. Agus cur síos breá ar réimsí saoil. 

IMRAM - Nick Drake

Gadhar dúshúileach tháinig chugam

Gadhar dúshúileach bhí tuilleadh uaidh

Gadhar dúshúileach d'aithin mé

Gadhar dúshúileach d'aithin mé

Gadhar na súl dubh

Gadhar na súl dubh

Bliain i ndiaidh bliana cuireann IMRAM ceolchoirm i láthair ina gcuireann plúr na gceoltóirí leaganacha traschruthaithe de amhráin ceoltóra Béarla i láthair. Blianta eile is ainm mór le rá a bhí i gceist, agus foireann mór glórach ceoltóirí ar an ardán. Spleodar agus fuinneamh ag croitheadh an lucht féachana.

Bhí cúrsaí difriúil i mbliana. Triúr ceoltóir ar an ardán.  Liam Ó Maonlaí (guth, pianó), Neil Martin (Dordveidhil), agus Peter O'Toole (giotár).

Nick Drake an cumadóir a bhí i gceist, amhránaí nach raibh ach trí albaim eisithe aige nuair a chuir ródháileog drugaí don galar dubhach a raibh a chrúba go domhain ann deireadh lena shaol. 

Bhí an ceol níos brónaí ná mar is iondúil, níos pearsanta, níos giorra do dhaoine. 

Leaganacha traschruthaithe Gabriel. 

Saothar chúramach físe Margaret Lonergan. Go leor grianghraf de Nick Drake agus a theaghlach fite le colláis ealaíne. Agus ealaíontóirí ar leith freisin. Javier Riera mar shampla, a leagann pátrún solais geoiméadracha anuas ar tírdhreacha a bhí mar chúlra do "Crann Torthaí". 

Ealaíontóir eile nach raibh fadsaolach de bharr duairceas faoina healaíon a thug na híomhánna oiriúnacha do "Hazey Jane / Jane Sa Cheo" — an Grianghrafadóir turgnamhach Francesca Woodman. 

Fíodh na heilimintí ar fad le chéile go cúramach as saothair na healaíontóirí uilig seo chun lón anama agus machnaimh a thabhairt do lucht a bhlaiste. 

Chuir Gabriel aguisín leis, ag léamh roinnt dáin de chuid máthair Nick, Molly Drake maille dán dá chuid féin spreagtha ag leac uaighe Nick Drake. Óna shuíochán a léigh sé seachas ón ardán, sa dóigh is gur guth díchollaithe na hÉigse a chuala an lucht féachana.... Diamhair. 

Tá formhór na téacsanna ar fáil ar bhlag Gabriel

Dreoilín na Máighe

(íomhá ó eagrán speisialta Comhar ar Ó hAirtnéide) 

Bhí dhá ócáid ar Satharn Féile IMRAM i Smock Alley tiomnaithe do Michael Hartnett a d'éag fiche bliain ó shin.

Tarlaíonn sé go bhfuil Muince Dreoilín léite le déanaí agam, agus spéis múscailte ionam. 

Bhí Róisín Ní Ghairbhí ina cathaoirleach ar phlé faoin bhfile is a fhilíocht idir triúr. Beirt a raibh aithne phearsanta acu air, Mícheál Ó Siochrú agus Mike Mac Domhnaill. Agus an scoláire Sorcha de Brún a bhfuil aithne léitheora aici air.

Bhí an chíoradh ar an chúlra as ar fáisceadh an fhilíocht agus an streachailt a bhain leis spéisiúil. Agus an léargas ar an dóigh a raibh an ól agus an bhé fite fuaite dó, ainneoin fios a bheith aige go raibh an galar á chreimeadh. 

An ciúnas, an tabhairt faoi deara, na fréamhacha traidisiún is teanga a nasc é lena áit dhúchais agus an gairm osnádúrtha filíochta a bhraith sé bheith air. An fáisceadh idir dhá theanga. 

San léiriú Oirféas Nua rinneadh cur i láthair ar fhilíocht Uí hAirtnéide idir Gaeilge agus Béarla. Na dánta á reic ag Cathal Quinn agus Gabriel Fitzmaurice. Tionlacan ceoil ó Michelle Mulcahy. Damhsa ó Sibéal Davitt. Filíocht físe Margaret Lonergan ag meabhrú le grianghraif na nithe as ar fáisceadh é agus a fhilíocht. Tristan Rosenstock ina chathaoirleach agus é ag cuidiú le ceisteanna agus ceoil chun cuir leis an iomlán. Gesamtkunstwerk a labhair leis na céadfaí uilig.

Tá fonn orm anois dul i ngleic leis an bhfilíocht idir Gaeilge agus Béarla... 

Laochra na Seanlitríochta

Bíonn roghanna deacra romham i gcónaí nuair a fhoilsítear clár IMRAM. De bhrí go mbíonn orm bus a fháil abhaile agus éirí luath an mhaidin dár gcionn tá sé dodhéanta freastal ar gach rud.

Ach bhí fonn mór ar orm Liam Mac Cóil agus Diarmuid Johnson a chlos i mbun léitheoireachta. Tarlaíonn sé go bhfuil an dá saothar as ar tharraing siad léite agam.

Chomh maith le bheith ina fhile agus scríbhneoir próis, seinneann Diarmuid Johnson an fheadóg mhór go feillbhinn. Seinn sé píosa mar réamhrá sular thosaigh Liam Mac Cóil ag léamh óna úrscéal An Choill.

Níl aon dá saothar le Liam Mac Cóil mar an gcéanna, ach is ceann ar leith An Choill. Athshamhlú ar eachtra de chuid ridire de chuid an Bhord Cruinn, scríofa i bhfriotal agus stíl na rómáns Artúracha.

I dtús an scéil músclaíonn an laoch i lár coille, é ar díchuimhne iomlán. Tá castachaí agus fealsúnacht go leor a bhaint leis an scéal, agus mar a dúirt mé le Liam bhraith mé féin agus mé á léamh go raibh mé i bhfostú mé féin, ar strae sa chaschoill. Cuid den pointe é sin, dar leis...

Taithí de chineál eile, ar lú dua agus ar mo phléisiúr, éisteacht le léamh mínráiteach Liam ar sleachta as an scéal - go háirithe os rud é nár bhain na nathanna  ársa tuisle as mar a bhaineann siad as asam agus mé ag léamh. Agus rogha cuí de phictiúir rómánsacha roghnaithe ag Margaret Lonergan á theilgeadh ar an mballa lom laistiar de i Scoil na mBuachaillí.
Ealaín eile ar fad. Agus fonn orm athchuairt a thabhairt ar an leabhar.

Seilbh Inse Fódla atá mar fotheideal ar insint Diarmuid Johnson ar scéalta Tuatha De Danann, agus is tírdhreacha sceirdiúla na hÉireann a bhí roghnaithe ag Margaret Lonergan chun na sleachta a léigh Diarmuid a léiriú. Clocha loma mar chúlra d'insint ar streachailt na laochra - gabháil Fódla ó na bhfear bolg agus a chosaint i gcoinne Balor agus na bhFomhórach.

Prós ceolmhar a chleachtann Diarmuid agus tá guth soilbhir glan aige. Idir na sleachta sheinn sé ar an bhfeadóg mór.

Cloisim go bhfuil Conaire Mór taifeadta mar chlosleabhar aige agus ar na bacáin ag Leabhar Breac. Agus Midir agus Étain ag teacht ár dtreo san earrach.

Agus maidir le Liam Mac Cóil, go mbeidh ceann scríbe bainte amach faoi dheireadh ag Lúcás Ó Briain roimh Nollaig - imleabhar toirtiúil ag teacht ár dtreo.

Gura fada buan Leabhar Breac agus a chuid údair - laochra na seanlitríochta atá ag tabhairt léargas úr dúinn ar sheanchas ár sinsir.

Tá Odaiséas sa Táin!

Ba tinfeadh iontach a bhí ann ag Lucht IMRAM iarraidh ar bheirt, a bhfuil leaganacha nua Ghaeilge den Táin curtha ar fáil acu, dul i ngleic le heachtraí Odaiséis de réir Homer.

Tá leagan Gaeilge ann cheana ar ndóigh, a rinne an Pádraig de Brún. Mar fear an tí, d'inis Cathal Póirtéir dúinn ina réamhrá mar a chuaigh Pádraig de Brún i ngleic leis an Ghréigis i rith an lae. Um am airneán ansin bhailigh saoithe Dhún Chaoin i dTig na Cille agus phléigh siad an dréacht d'fhonn barr snasa a chuir air. (Táim fós ag fanacht go dtiocfaidh an leabhar chugham ón leabharlann....)

Cuir chuige eile a bhí ag Darach Ó Scolaí agus Réamoinn Ó Ciaráin, shamhlóinn. Ach bhí na torthaí ceolmhar cuanna mar sin féin. 

Eachtra Polaiféamas Cioclóps a d'aistrigh Darach Ó Scolaí. Tá roinnt d'aistir Odaiséis roimhe mar réamhrá don scéal, agus cuir síos gairid ar oileán na Placairí Loiteoge...

Ach an ghuais ina fhágann mórtas agus ceanndánacht Odaiséis é féin agus a chomrádaithe croí an scéil, agus a ghliceas a thugann sciar acu slán ó chraos an arracht.

Chuir Séamus Barra inár láthair saothar Dharach, le tionlacan ó rogha Margaret Lonergan de phéintéireacht claisiceach agus rómánsach ar an scéal.

Scéal éagsúil a bhí le reic ag Ciara Ní É - aistriúchán Réamonn Ó Ciaráin ar eachtraí deiridh Odaiséis, a fhilleadh abhaile ar deireadh tar éis deich mbliana de chogaíocht agus deich bliana eile d'fhánaíocht. A theaghlach faoi léigear ag lucht suirí ag iarraidh a bhean a mhealladh agus teacht i dtír ar a shaibhreas. A mhac faoi bhrú. A bhean amhrasach faoi ghéilleadh dá dóchas go bhfuil a fear fillte dáiríre. 

Scéal corraitheach brónach lúcháireach. 

Tionlacan arís ag rogha Margaret Lonergan d'íomhánna. Thaithin an ceann thuas go háirithe liom - an radharc nuair a aithníonn a bhuime Odaiséis ar colm ar a chos, agus cosa an strainséire á ní aici... 

Tá súil agam go mbeidh fáil againn ar na sleachta, prós cuanna álainn. 

Agus lón anama eile ó IMRAM. 

An dochtúir leis an hata dearg..

Fabhalscéal de chuid Martin Luther 

Ein Löwe, Fuchs und Esel jagten miteinander und fingen einen Hirsch. Da hieß der Löwe den Esel das Wildbret teilen. Der Esel machte drei Teile, des ward der Löwe zornig und riss dem Esel die Haut über den Kopf, dass er blutrünstig dastand, und hieß den Fuchs das Wildbret teilen. Der Fuchs stieß die drei Teile zusammen und gab sie dem Löwen ganz. Des lachte der Löwe und sprach: »Wer hat dich so lehren teilen?« Der Fuchs zeigte auf den Esel und sprach: »Der Doktor da im roten Hut!«

Diese Fabel lehret zwei Stücke. Das erste: Herren wollen Vorteil haben, und man soll mit Herren nicht Kirschen essen; sie werfen einen mit den Stielen. Das andere: Das ist ein weiser Mann, der sich an eines andern Unfall bessern kann.

Chuaigh Leon, Sionnach agus Asal ag seilg in éineacht agus mharaigh eilit. Dúirt an Leon leis an Asal an chreach a roinnt. Rinne an Asal trí chuid cothrom as. Bhuail taom feirge an Leon agus bhain sé an craiceann de chloigeann an Asail á fhágáil fuilsmeartha. Dúirt sé leis an sionnach an chreach a roinnt. Bhrúigh an sionnach an trí chuid le chéile agus shín ar an Leon iad. "Cé mhúin duit roinnt amhlaidh? " , arsa an Leon, ag gáire. "An dochtúir thall lena Bhairéad dearg"

Tá dhá mhúineadh sa fabhalscéal seo. Bíonn buntáiste ó Thiarnaí agus b'fhearr gan silíní a ithe leo - caithfidh siad na gasa leat. Agus - fear gaoismhear é siúd a thig foghlaim as mí ádh duine eile. 

Our Tangled Speech

Níor bhuail mé le hAodán ach uair fánach amháin. Mheall Tomaí Rua ó thuaidh mé go hÉigse Loch Lao chun labhairt faoi Twitter (cad eile). Bhí béile agam i bhfochair comhluadar gnaíúil agus chuaigh greann agus grinneas Aodán Mac Póilin i bhfeidhm orm.

Sa chnuasach aistí seo tá an ghreann agus an grinneas céanna le fáil. Rinne Aodán cion fathaigh don ngaeloideachas ó thuaidh ó na seachtóidí ar aghaidh - ach is mó fós a rinne sé ina iarrachtaí an balla idir an pobal Aontachtach agus an Ghaeilge a leagan.

Tá stair gluaiseacht na Gaeilge i mBéal Feirste ó aimsir na hársaitheoirí Protastúnacha go dtí streachailt an lae inniu clúdaithe go cuimsitheach sna haistí, agus an idirphlé idir pholaitíocht agus gluaiseacht na teanga léirithe go cruinn. 

Tá cúram ar leith déanta de chúrsaí craolacháin. 

Tá aiste amháin ag deireadh an leabhair maidir le sloinnte a léiríonn leithne agus doimhne na castachtaí. 

De bhrí gur foilsíodh na haistí cheana in áiteanna éagsúla tá roinnt athrá i gceist ainneoin go ndearnadh eagarthóireacht air.

Tá an leabhar thar a bheith luachmhar do mo leithéid nach bhfuil cur amach dáiríre aige ar chúrsaí an Tuaiscirt agus an spreagadh a chuir Bóthar Seoighe agus go leor tograí eile chun cinn. 

Lón machnaimh. 

Gaeilge - Anseo agus Anois

Ar shlí is an deis níos mó a chlos ó leabhar Úna-Minh Caomhánach Anseo a mheall mé amach go Cluain Dolcáin de hAoine seo chaite.

Mar chuid de Féile Leabhair an Líne Deirg a reáchtálann Comhairle Contae Átha Cliath Theas bhí painéal cainteoirí faoi agallamh ag Peadar Ó Caomhánaigh.

Ainneoin ainm na Féile ba ghá dom bus a fháil ó lár na cathrach go Cluain Dolcáin. Ní maith liom bheith mall ag imeachtaí agus bhí gach cosúlacht le tranglam tráchta Faiche an Choláiste.

Bhí faoiseamh orm mar sin gur leandáil mé in Áras Chrónáin a bheag nó a mhór in am. Bhí grúpa de cheoltóirí óga traidisiúnta ag seinm chun deis a thabhairt do na cainteoirí socrú síos, mar sin ní raibh mórán cúis le m'imní!

Chuir Peadar an triúr cainteoir i láthair. Úna-Minh Caomhánach, Ciara Ní É, agus Garry Bannister.

Idir píosaí plé ar an nGaeilge agus a gcaidreamh féin léi, rinne Ciara roinnt dá taibhfhilíocht a reic. Léigh Garry Bannister a rogha dhánta de chuid filí comhaimseartha na Gaeilge - Cathal Ó Searcaigh, Gabriel Rosenstock, Caitríona Ní Chléircín - agus fear nach raibh iomrá cloiste agam faoi roimhe, Howard Lawn. 

Léigh Úna-Minh dhá sliocht as a leabhar, ceann álainn grámhar faoina caidreamh lena Dhaideo, fear Gaeltachta ó Iarthar Dhuibhneach a labhair Gaeilge léi ó thús. Uchtaíodh Úna-Minh mar leanbh ón Vietnam agus bhí an dara sliocht níos dorcha - a taithí le ciníochas fánach síoraí a sroich a phointe is ísle in ionsaí tarcaisneach uirthi i lár Bhaile Átha Cliath nuair a bhí sé de "dhánacht" aici masla a fhreagairt.

Ach mar sin bhí an dóchas i dtreis agus an Ghaeilge á cheiliúradh san ócáid dhátheangach seo. 

Bhí cór áitiúil d'athfhoghlaimeoirí a chuir go mór leis an ócáid, ag canadh amhráin a d'fhoghlaim siad fadó ar scoil chun an chaint a éadromú. 

Tá mé cinnte gur lean an plé agus allagar ar aghaidh i mbeár Áras Chrónáin ach faraor bhí turas fada abhaile le cuir díom agamsa...

Aguisín - foilseoidh New Island Books leabhar Úna-Minh ar an 24 Deireadh Fómhair

https://www.newisland.ie/nonfiction/anseo

Sruth Teangacha

I ndiaidh dom Mo Chara a léamh le déanaí chuaigh mé sa tóir ar breis filíochta de chuid Gearóid Mac Lochlainn. Bhí Sruth Teangacha luaite i Mo Chara agus chuir mé fios air.

Tá réimse téamaí á chíoradh aige ach is iad na dánta faoi thrioblóidí an Tuaiscirt agus an slí a théann siad i bhfeidhm orthu siúd a mhair tríothu agus a tháinig in inmhe lena linn is mó a chuaigh i bhfeidhm orm. Bhí orm an leabhar a leagan uaim go minic chun na mothúcháin a dhíleá.

Cé gur taibhfhilíocht a chleachtann Mac Lochlainn agus gur cumhachtaí go mór a fhilíocht ráite tá faoi seo taithí éigin agam ar a theacht i láthair (tríd físeáin don mórchuid) go bhfuil a chanúint shainiúil uirbeach ar fáil do mo chluas inmheánach. 

Díolaim as Gaeilge agus Béarla atá anseo - ach ní lomaistriúchán atá i gceist ach dánta san dá theanga ar an téama céanna. Go háirithe nuair is é féin a chum an dá leagan. 

Tá dán amháin aige (a reiceann sé ar an CD) faoi bheith ag cuir aistriúcháin ar fáil ag léamha filíochta do dhream gan tuiscint ná mórán bá. 

Cuireann an CD atá leis an leabhar go mór leis. Leaganacha de na dánta reicthe. É ráite aige gur d'aon uaim a sheachain sé glaine an stiúideo ar mhaithe le taifead a dhéanamh é féin. Cinneadh stuama dar liom, a fhágann gairbhe na sráideanna a spreag iad le clos sna dánta.

Sruth Teangacha / Stream of Tongues

Gearóid Mac Lochlainn

Cló Iar-Chonnacht

https://www.cic.ie/books/published-books/sruth-teangacha-stream-of-tongues-leabhair-cloite

Ba seachtópas é inné

Bhí mé i measc an slua mór a chruinnigh san Sugar Club ar sráid Leeson chun tréaslú le Gabriel Rosenstock.

Agus muid ag cruinniú bhí ceol giotár ón stáitse ó fhear nár thug mé a ainm liom faraor. Ceol na Meánmhara.

B'í Sinéad Ní Uallacháin bean an tí.

Chuir gariníon le Gabriel, Maggie Byrne - seacht í féin - tús le himeachtaí trí dhán "Dhaideo" faoi lá breithe an ochtapais a reic. Ba seachtapas é inné...

Lean a iníon Saffron - an dán cháiliúil a scríobh sé di agus í ag iarraidh teilifís i lár na hoíche. (Dúirt Garry Bannister ar ball nach raibh daltaí na linne seo in ann meabhair a bhaint as sneachta teilifíse... Imíonn an t-am).

Is iomaí réimse a chlúdaíonn saothair Gabriel. Ar chrann Alan Titley a thit sé blaiseadh dá shaothair próis a thabhairt dúinn. Thug sé deoch dúinn as turas Gabriel chun Ganges - agus ansin crobhaing scéalta faoi Nasruidín.

Mar a dúirt sé, tá an Ind curtha ar ais ag Gabriel i lár dúchas Ind-Eorpach na Gaeilge agus a litríocht.

Tá comhoibriú le filí eile ag croí obair Gabriel. Ó chuile cearn den cruinne (an aimsir chaite san áireamh!)

Ní fhéadfadh siad ar fad bheith i láthair, ar ndóigh. Sheol triúr ionadaíoch teachtaireacht físe. Mariko Sumikura  ón tSeapáin.  K. Satchidanandan ón Ind. Hans-Christian Oeser as Beirlín.

Léigh a iníon Éabha dán molta greannmhar a sheol an file Indiach Dileep Jhaveri.

Bhí a nia Mario Rosenstock (fuirseoir cáiliúil) ann le hinsint dúinn faoina streachailt mar nia uncail cháiliúil agus an díomá a chuir sé ar mhúinteoirí agus Micheál D féin nuair a thig siad nach raibh Gaeilge aige....

Sin ráite bhí Garry Bannister a rá gur cáiliúla Mario ná Gabriel i measc daltaí scoile anois...

Chan Hilary Bow amhrán le Van Morrison agus David Bowie sna leaganacha trascruthaithe a rinne Gabriel do Thionscadail IMRAM.

Chuir Donncha Crowley dhá monalóg i láthair, ceann as Gaeilge, ceann as Béarla.

Thug Cathal Ó Searcaigh, Paddy Bushe agus Garry Bannister - sean chomrádaithe pinn de chuid Gabriel- a rogha féin de dhánta Gabriel dúinn.

D'inis Cathal dúinn mar a d'eascair ceann de na tograí is déanaí de chuid Gabriel as leabhar filíochta de chuid Li He, file ó ré Tang na Sine, a thug sé isteach chuige mar bhronntanas san ospidéal. Allagar Gabriel leis an bhfile a bheidh sa leabhar.

Léigh Caitríona Ní Chléircín a rogha féin de dhánta Gabriel a léiríonn a bhá le agus tuiscint ar saol agus mothúcháin na mban.

Allagair le filí beo is marbh cuisle saothair Gabriel. Agus le healaíontóirí agus oirfidigh. Tonnta tinfeadh...

Bhí an ghlúin óg ann freisin - rogha Shéamuis Barra Uí Shúilleabháin de dhánta teagaisc idir aistriúchán agus bundánta. Faraor bhí ormsa sleamhnú amach ag an bpointe sin, imní orm faoin mbus deiridh....

Táim cinnte gur lean an cheiliúradh ar aghaidh - níl easpa ábhair.

Dúirt Cathal Ó Searcaigh go bhfuil sé thar am ag Ollscoil éigin Dochtúireacht onórach a bhronnadh ar Gabriel - agus go bhfuil ábhar céim MA i dtionscaint leabharliosta...

Is fíor dó, measaim.

Gura fada buan Gabriel.

Stiofán Ó Briain

Tá Stiofán Ó Briain ag glacadh páirte i Reic ó thús ach níl mórán ráite agam faoin méid a reiceann sé, mar go mothaím gur seánra eile seachas an taibhfhilíocht is láidre ag reic atá á chleachtadh aige.

Chuala mé, agus é ag caint le mná Beo ar Éigean ó chlub an chonartha, gur Gaeilgeoir de thaisme é. Nár éirigh leis na pointí a fháil do leigheas agus gur chuaigh sé le Gaeilge in ionad.

Feictear dom ní hamháin gur thum sé é féin inti ach go bhfuil idir teanga agus seanchas ina dhlúth agus inneach anois ann.

Focalbhách mo dhála féin é Stiofán agus baineann sé feidhm as foclóir shaibhir ina chuid scríbhneoireachta (rud atá ina chonstaic uaireanta do lucht éisteachta reic, mothaím).

Reic sé dán ag baint casadh as Oidhe Chloinne Tuireann - ag athshamhlú eachtra Bhriain ag goid ó Oileán faoi thoinn na mBan.

Ach is é an mórshaothair atá ar na bacáin faoi láthair aige ná ag scríobh seanchas samhlaithe áit samhlaithe ar a dtugann sé Tulach an dá Thadhg. Ní cuimhin liom anois cén clár ar chuala mé é ag leagan amach an scéal. Áit samhlaithe ina bhfuil gá thraidisiún i ngleic ann, Tadhg Easpaig Naofa agus Tadhg págánach File.

Ag an reic is déanaí d'aithris sé ceann dá scéalta - fear daonna tite i ngrá le bean den slua sí, atá faoi gheasa. Mar a sháraíonn sé na geasa le cabhair spideoige.

Na comharthaí sóirt scéalaíochta go paiteanta ann - ruthaig, carn aidiachtaí, athrá, meafair.

An t-amhras a bheadh orm go bhfuil an saibhreas Ghaeilge agus na móitífeanna ina chonstaic don gnáthphobal Gaeilge uirbeach a bhíonn ag reic. Ach b'fhéidir gurb é sin an chúis gur fiú tabhairt faoi? N'fheadar....

Dúdhúchas

Ní cuimhin liom anois cad a spreag mé fios a chur ar an leabhar seo ón leabharlann. Táim ag léamh roinnt saothair le húdair ón Aifric nó de bhunadh na hAfraice le déanaí, agus measaim go raibh baint aige sin leis.

Leabhar thar a bheith suimiúil. Mar misinéir a chuaigh Pádraig Ó Máille agus é ina shagart óg chun na hAfraice. Ach seachas mar sagart paróiste is mar mhúinteoir agus ina dhiaidh sin mar phríomhoide a bhunaigh meánscoil a cuireadh ag obair é.

Bhí a mhianach Éireannach agus Gaelach mar thaca aige feictear dom agus cé go raibh an chóras oideachais fós i Marbhfháisc murdar machine na himpireachta gallda is léir go ndearna sé a dhícheall mórtas cine a mhúscailt chomh maith le oideachas a thabhairt. 

Tá eolas spéisiúil ann ar mhúineadh an Bhéarla mar dara theanga go háirithe.

Ach is a urraim do Ealaín agus éigse na háite is mó a chuaigh i bhfeidhm orm. 

Bhí sé i gceist aige fiú iarracht a dhéanamh ar aithris a dhéanamh ar bhailiúchán na scoil. 

Choimisiúnaigh sé ealaín agus bhí sé i dteagmháil le scríbhneoirí agus drámadóirí, dá spreagadh chomh maith leis an spreagadh a thug sé do scoláirí faoina chúram. 

Ar an ndrochuair chuir cogadh Bhiafra deireadh lena shaothar ann (díbríodh an ord ina dhiaidh) agus cailleadh go leor den méid a bhí cnuasaithe aige sa chogadh. 

Caibidil spéisiúil i stair na hÉireann na misean dáiríre agus tá mé sách aineolach faoi. 

B'fhiú go mór an leabhar seo a léamh. 

Tadhall

Cnuasach ana dheas atá anseo. Tá tabhairt faoi deara ann - faoin dúlra, éanlaithe an aeir go háirithe. Ach faoin gcaidreamh idir dhaoine freisin.

Tá dán corraitheach ann faoi thórramh linbh agus brón máthair agus dheirféar a chorraigh go mór mé. 

Labhair Pauline le Máirín Hurndall ar a clár Leabhragán ag trácht ar na mothúcháin a spreag an cnuasach seo. B'fhiú éisteacht agus bhfiú léamh. Ceal spás ar mo leabhragáin féin is ón leabharlann a fuair mise an leabharlann. Go dtí seo, cibé! Bheadh fonn orm tarraingt as anois is arís chun suaimhneas dúlra a bhlaiseadh. 

Tadhall 

Pauline Nic Chonaonaigh

Cló Iar-Chonnachta 

https://www.cic.ie/books/published-books/tadhall

Reic

Bhí mé i bpluais na cúise i bhfad ró luath Dé hAoine do Reic. Nós neamhghaelach amach is amach ach sé an chaoi go raibh mé ag teacht ón obair.

Diaidh ar ndiaidh líon an t-íoslach agus chuir Ciara tús le himeachtaí. Mar is iondúil bhí meascán ábhair agus caighdeáin ann, agus níl fúm léirmheas a thabhairt ar ghach thaibhe.

Bhí roinnt a chuaigh i bhfeidhm orm seachas a chéile.

Triúr ban go háirithe. Tá Ciara síoraí ag cuir lena répertoire spreagúil. Leagan nua aici dúinn de "Roghnaigh Saol", ceol cúlra agus tinfeadh ó Trainspotting. Sciolladh géar greannmhar ar fimíneacht i leith na mBan. Fimíneacht ó fhir, agus ó mhná...

Fear baoth ar líne a spreag an píosa fíorghreannmhar "Ramhar, gránna, iomarca smidiú, lán di féin". Bhí an curfá á chanadh léi sara bhfad ag a raibh ann.

Jill mac Mahon ag léiriú cás na mban atá cúngaithe ag éilimh an sochaí a bhíonn go hiondúil ag teacht salach ar a chéile - a fhágann bean ina riarthóir ar a colainn seachas ina príomhfheidhmeannach.

Elizabeth McGeown a tháinig aduaidh ó Bhéal Feirste agus a thug crobhaing dúinn - dánta ar dán na mban i saol an cheoil i measc cumann cuiditheach na bhfear a sainíonn tallann na mban. Dán ar uafás Thuama. Dán fhada faoi uaigneas agus fearg an té a déantar tromaíocht orthu ar scoil agus tearmann na samhlaíochta. (Mar duine a tháinig tríd tromaíocht mé féin, ainneoin é bheith i bhfad níos séimhe, chuaigh seo i bhfeidhm orm go háirithe).

Triúr fear.

Barry (Currivan ?). Canúint Béarla Duibhlinne. A dúirt faoi féin gur cúigiú colúnaí na Gaeilge é, ag briseadh an Bhéarla. Dán iontach aige faoi Supervalue Sanjay agus na hinimircigh eile atá níos Éireannaí ná na hÉireannaigh ina gcaint. Ina measc an créatúr ar mian leis bheith ina gheabaire ach atá Irish-Afro seachas Afro-irish... Reic sé dán as Gaeilge freisin - léiriú glé ar streachailt éigse Éireannach le teanga. A ghléas oibre.

Iarraidh ar Aindriú Mac an Rí an léann clasaiceach a mhúineadh do dhaltaí. Ó tharla gan é bheith eolach faoi b'éigean dó é féin a thumadh i miotais na Gréige is na Róimhe. B'fhiú é.

As scéal Echo, Narcissus agus Pan d'fháisc sé dán iontach comhaimseartha ach fréamhaithe sa mhiotas. Beanorgain. Tuismitheoirí faoi dobróin. Amharc deireadh TCI. Nach truamhéalach go bhfuil scéalta mar seo á insint leis na mílte bliain?

Colm Mac Gearailt a chuir clabhsúir leis an oíche. Reic sé an dán Deor-aíocht a bhuaigh Slam Liú Lúnasa dó. Dán faoi tréigean - leannáin nó tíre, nó an dá rud. Agus dán a thobchum sé ar an mbóthar ó thuaidh faoin críochdheighilt agus bagairt na Breatimeachta. Dán ag pléascadh le fearg cóir.

Taibhfhile ar leith Colm. Ní le focail agus guth amháin a reiceann sé. Bíonn gach orlach dá cholainn san reacaireacht - a aghaidh go háirithe. Riastradh.

Is iontach an ócáid Reic. Mar ionad thaithin broinn na filíochta i mbrú an generator níos fearr liom - ach tá a bhuanna féin ag Club an Chonartha.

Táim fíor bhuíoch gur thionscan Ciara an togra seo. Bail ón mBé ar reic agus ar thograí eile Chiara. Is saibhride mo shaol an éigse.

Seacht gcéim go gcailltear do thír

Alt le Robert McMillen a spreag mé le fios a chuir ar Seven steps to lose your country leis an iriseoir agus scríbhneoir ón dTuirc Ece Temelkuran.

Ba sa Tuirc is túisce a tháinig poblachas údarásach chun cinn, cé gur meirge an chreidimh atá ar foluain ag Erdoğan agus a pháirtí. Le traidisiún tuatach poblachtach a bhaineann sí, dream a chur ar son an daonlathais agus i gcoinne údarás an airm.

Tarlaíonn sé go raibh saothar Arendt ar ollsmachtachas léite le measartha déanaí agam. Admhaím go raibh mé ag streachailt leis!

Cuntas finné atá anseo maille anailís a aithníonn na cosúlachtaí idir gluaiseacht Erdoğan agus gluaiseachtaí fearacht Trump, Brexit nó AfD na Gearmáine.

An dóigh a ghabhann ceannasaithe i bhfeidhm ar an "bhfíor pobal" chun iad a ghríosadh. An dóigh a aimsíonn siad na laigí san dioscúrsa liobrálach chun an ghaoth a bhaint as seolta céilí comhraic. Na nithe san (nua) liobrálachas, sa coibhneasaíochas, sa indibhidiúlachas a réitigh an bhealach don na gluaiseachtaí seo a dhéanann earra eile i margadh na smaointe de fírinne eolaíochta- a chuireann ar a gcumas maíomh gur easpa measa agus cos ar bolg atá ann iarraidh orthu glacadh le fíricí.

Cé nach bhfuil gluaiseacht láidir dá leithéid in Éirinn fós, tá na síolta ann. Aicme a mhothaíonn, agus sciar den fhírinne acu, tréigthe agus faoi chos.

Is breosla cumhachtach doicheall agus formad don té atá sásta teacht i dtír ar gan náire, chun "fíor dhaoine" a chur in adharca "scothaicme sotalach".

Tá an leabhar soléite, soiléir, pearsanta, daonna. Tá dóchas aici - as mná óga.

(bheadh pointí polaitíochta nach n-aontaíonn léi fúthu, ginmhilleadh go háirithe. Ach roinnim a dóchas i mná óga. Go háirithe iadsan atá spreagtha ag an gcóir idirnáisiúnta atá den riachtanas chun dul i ngleic leis an géarchéim aeráide).

Is mithid ullmhú.

How to Lose a Country: The 7 Steps from Democracy to Dictatorship

Ece Temelkuran

Criss Cross Mo Chara

Is mar taibhfhile is mó aithne agam ar Ghearóid Mac Lochlainn, teacht i láthair neartmhar ar stáitse (cé gur minice go mór ar fhíseáin feicthe agam é).

Tá fhios agam go raibh lámh aige tráth sa ghrúpa ceoil Bréag. (Dream nach bhfuil ag éirí liom teacht ar mórán dá cdanna faraor).

Ní cuimhin liom go baileach cad a spreag mé chun fios on leabharlann a chuir ar Criss Cross Mo Chara ach tá mé iontach sásta go ndearna.

Eachtraí i saol ceoltóir sráide in umar na haimléise ag ól is drugaí. Leath dá shaol á mhaireachtáil sa samhlaíocht.

Cnuasach dhátheangach ach fiú nuair atá gaol idir dán Gaeilge agus Béarla is leaganacha seachas aistriúcháin atá iontu.

Is dóigh liom gurb é Mac Lochlainn a chum an téarma Babylon Gaeilgeoir, a bhfuil amhrán de chuid Bréag fáiscthe as.

(Úr) scéal do Bhabylon Gaeilgeoirí atá anseo, saol imeallach idirtheangach.

Úire uirbeach sa Ghaeilge agus Béarla araon, áilleacht á fhuineadh as ainnise.

Tá CD ag dul leis, dornán dáin le tionlacan.

Saothar ealaíne spreagúil. Feicim go sé ar fáil mar r-leabhar freisin. Is dóigh liom go gceannóidh mé é...

Criss Cross Mo Chara
Gearóid Mac Lochlainn
Cló Iar-Chonnachta

Seán Ó Mulláin

Níl a fhios agam níos mó cén comhthéacs inár luaigh Panu Höglund Seán Ó Mulláin i gcomhrá i Twitter. Ba leor é chun m'fhiosracht a spreagadh áfach agus chuir mé fios ar roinnt dá leabhair tríd an gcóras iasachtaí idir leabharlanna.

Tá cineál crannchur i gceist leis sin, agus ní dhearna mé fiosrú ceart ar na saothair roimh ré. Ceithre leabhar atá léite go dtí seo, dhá leabhar an ceann as dhá sraith.
Mar a tharlaíonn is cosúil gur in ord contráilte ama a léigh mé iad.

San 16ú nó 17ú aois atá "Na Rianaigh Abú" agus "Fir Claímh" lonnaithe. Eachtraí a bhaineann le teaghlach uasal Gaelach i ré corraithe. I Fir Claímh faigheann mac de chuid an teaghlaigh buille sa chloigeann agus é ag teitheadh ó líon níos mó Sasanaigh tar éis achrann. Cailleann sé a chuimhne. Tagann buíon giofóg i gcabhair air - ach díbrítear iad go Sasana. Is iomaí cor sa scéal go dtagann sé slán abhaile arís. Tá eachtraí  Na Rianaigh Abú lonnaithe sa Fhrainc áit a bhfuil gaol le tarrtháil ó fear uasal Francach.

Dhá úrscéal lán eachtraíochta agus aicsean. Taitneamhach éadrom.

I caogaidí nó seascaidí an aois seo chaite atá an dá leabhar eile lonnaithe, sé sin le rá thart ar am a bhfoilsithe. Poitín, achrann teaghlaigh agus idir teaghlaigh, suirí, grá. Roinnt aicsin freisin gan amhras.

Triantán grá i lár Gníomhú Cosanta. Corr agus casadh roimh deireadh sásúil. Scéal grá idir bean den lucht siúil agus feirmeoir i lár Cosaint an Ghleanna. Beagáinín amhras orm faoi seo mar go bhfuil tincéirí maithe agus drochthincéirí i gceist. Faraor cuid de fós tráthúil - cur in aghaidh tithíocht don lucht siúil.

Bhain mé níos mó taitneamh as na scéalta faoi lucht na claímhte.

Ach scéalta éadroma soléite iad ar fad agus leanfaidh mé orm ag lorg breis saothair leis ón leabharlann.

Is trua nach bhfuil a leithéid i gcló agus fáil ag léitheoirí óga go héasca orthu.

Tá a mhacasamhail i dteangacha eile fairsing.