Smaointe Fánacha Aonghusa

2020-04-30

Tá Abhann an Súlan fireann - an bhfuil sé ina aonar?

Tá rann ag dul leis an Sulán:

Mise an Sulán
Fuar, fada, fireann
Anois an t-am
Cá bhfuil mo dhuine?

Tá ainmneacha aibhneacha baininscneach sa Ghaeilge go hiondúil. Luaitear an Sulán agus An Feabhal mar eisceachtaí. Ach ó tharla go bhfuil fógraí ar na bóithre anois nuair a thrasnaíonn bóthar sruth, tá cúpla eisceacht eile tugtha faoi deara agam. Chuir mé ceist ar lucht Logainm an raibh aon staidrimh acu faoi. Ní raibh, ach thug siad liosta dom agus an ginideach san áireamh. Scagadh garbh mar sin, ag déanamh talamh slán de gur ionann "an" sa Ghinideach agus "firinscneach" - tá thart ar 170 as 930 firinscneach. Seo iad. Ar ndóigh is do bhailte nó sléibhthe a thagraíonn cuid de na logainmneacha nuair atá Abha/Abhainn mar chuid den ainm, rud a laghdaíonn an líon.

‘Sonraí logainmníochta Gaeilge ó Logainm faoi © Rialtas na hÉireann agus cheadúnas CC BY 4.0.’

Folmhú na dTeampaill

Eaglais mór fhairsing is ea San Seosamh, Tír an Iúir, áit ar éist mé aifreann agus mé ag fás aníos. Ag tús an 20ú chéid, chuir sagart paróiste an oiread céanna arís leis an séipeal, rud a fhágann cruth neamhghnách air. Fear le súil chun cinn ab ea é, agus fuair sé Harry Clarke (nach raibh cáil mór air fós) chun fuinneog iontach daite a chuir ar bhinn nua an tséipéal. Tá seod nó dhó eile dá chuid in aice an altóir. Sna seachtóidí agus ochtóidí agus mé ag fás aníos bhí triúir nó ceathrar sagart ag fónamh ar an bpobal agus cúig nó sé aifreann gach Domhnach - agus an Eaglais lán go maith.

Bím ann anois is arís - aifrinn cuimhneacháin agus a léithéid - ach bíonn fairsinge spáis anois ann.

Um Cásc 1985 bhí mé sa Róimh le grúpa óige. Fuaireamar deis freastal ar Aifreann na Bigile i mBaisleac Pheadair. Tosainn Aifreann na Bigile sin i nDorchadas, go dtugann an ceiliúraí coinneal na Cásca isteach san Eaglais, lasta ó thine na Cásca lasmuigh. De ghnáth is solas séimh na gcoinneal ag an bpobal a ghluaiseann gualann ar gualann leis an gcléir suas an séipéal. Mo chuimhne áfach ná go raibh tintreach flaiseanna ó ceamraí ann freisin, agus an cuma ar an bPápa Eoin Pól II go raibh sé cráite acu! Ansin go tobann lasadh soilse uilig an Bhaislic agus bhí sé ina lá, shamhlófá.

Um Cáisc 1995 bhí mé i nDeisceart na Polainne le mo nuachar agus mac óg. Is cuimhin liom an Eaglais a bheith chomh plódaite ar Aoine an Chéasta le DART ag buaic am taistil - agus go raibh ar aon duine nach bhfuair suíochán bogadh in éineacht le gach duine eile san Eaglais. Rud a tharla!

Uair sa bhliain a mbím i gCúil Aodha, ag éisteacht Aifreann agus mé sa cheantar do Imbolc. Cé go mbíonn corr bhínse folamh in aice na haltóra, go hiondúil - mar gur cuid de chroí an phobail cór agus aifreann - bíonn an seipéal lán go maith.

Anois áfach, agus na hEaglais iata ag srianta atá ag iarraidh scaipeadh galair a chloí, is mór an athrú atá ann. Taobh leis an dteilefís atáim chun aifreann a éisteacht.

Bhí mé ag éisteacht leis an bPapa um Cháisc mar sin. Bhí sé diamhar Eaglais ollmhór a fheiceáil gan ann ach roinnt deicheanna de dhaoine - scartha amach óna chéile. Ceol an schola tanaí go maith san Eaglais mór fairsing. Iocón Mhuire, Slánú Pobal na Róimhe agus Cros Céasta le nasc leis an bplá sna meánaoiseanna ar an altóir - meabhrú go raibh a leithéid ann cheana agus go dtiocfaimid as, go bhfuil cúis misnigh ann dúinn.

Chonaic mé roinnt freisin de shearmanas Aoine an Chéasta ó Chúl Aodha - gan san seipéal ach an sagart agus dornán de bhaill an Cóir.

Meascán ab ea na hAifrinn eile a d'éist mé - as Gearmáinis don mórchuid. Roinnt acu as seipéilíní beaga in aice leis an gnáth séipeal - áit a raibh cuma níos nádúrtha ar an líon beag daoine a bhí i láthair. Ach freisin aifreann ó Ard Eaglais Köln - diamhair arís an dornán duine in Eaglais ollmhór.

Níl mé baileach cinnte cá bhfuil an sruth smaointe agus cuimhní cinn seo ag dul!

Is dóigh liom gur chun leasa an athnuachan é nach bhfuil daoine ag plódú Eaglaisí níos mór de bharr smacht sóisialta agus nósanna fadbhunaithe - go bhfuil soiscéalú agus cinntí pearsanta ag teacht in áit leanúint caoch rialacha. Chruthaigh sé sin deiseanna d'arrachtaí teacht i dtír ar soineanteacht, agus chlis ar na hEaspaig a ndualgas a dhéanamh - tá leorghníomh fada le déanamh as sin.

Tá an rud ceart déanta ag an Pápa agus na hEaspaig géilleadh don riachtanas sláinte agus smacht an stáit. Ach is gá a bheith airdeallach nch n-éilíonn Caesár níos mó ná mar atá dlite dó; gur leas an phobail, a bhfuil riachtanais anama chomh maith le colainne acu, an slat tomhais.

Beidh le feiceáil, ach measaim gur chun leasa athnuachan na hEaglaise an teidhm seo - go dtabharfaidh sé deis ar dhaoine athmhachnamh ar ionad Dé ina saoil.

2020-04-29

An Diabhal Déanta

Cnuasach sleachta próis gairid atá anseo; cuimhní cinn agus gearrscéalta - agus scaití gan é bheith soiléir cad atá fíor agus cad atá cumtha spreagtha ag fírinne.

Reacaireacht den scoth mar is dual do Joe Steve, greann tríd - faoi féin sách minic - ach dáiriréacht sna ceachtanna. Daonnacht agus caoine. Is minic casadh cliste i ndeireadh an scéil a athraíonn an léargas ó bhonn.

Gaois saol fada a chaith sé chun leasa a phobail. Ceannaire umhal ab ea Joe Steve ó laethanta Cearta Sibhialta ar aghaidh. Néamhspléach. Tá na tréithe sin a bhí ann go smior sna scéalta seo ar an gnáth shaol, an grá agus an gruaim.

Fadhbanna an lae inniu - cliseadh pósadh, diabhlaíocht tiomána, éiginnteacht an linbh uchtaithe, rúin á scaoileadh. Iad ar fad curtha i láthair go ceanúil, ag léiriú na castachtaí i saol nach bhfuil riamh dubh agus bán - saol ina bhfuil sonas agus donas in orlaí trina chéile.

Tá Joe Steve imithe uainn, ach seo bollán eile ar an gcarn clocha saothair atá fágtha aige againn mar shólás agus lón intinne.

An Diabhal Déanta

Joe Steve Ó Neachtain

Cló Iar-Chonnacht.

2020-04-25

An Capall agus a Ghiolla

Tá go leor de shaothair CS Lewis, scéalta uilig Nairnia, a chuid ficsean eolaíochta do dhaoine fásta, agus a shaothair díonchruthaithe Críostaí ar mo leabhragáin le fada, agus cuid acu léite agus athléite. Scéalta Nairnia go háirithe.

Bhí mé sásta nuair a thosaigh Antain Mac Lochlainn ag cuir Gaeilge orthu leis An Leon, An Bandraoi agus an Prios Éadaigh.

Seo chugainn an dara gála. Scéal atá beagán ar leithligh ó na scéalta eile - ról imeallach ar fad ag daoine ón ár Domhan. Titeann amach le linn réimeas na ceathrar as an gcéad leabhar ar Ríocht Nairnia.

Ach is beirt óg ón gCalarméin - impireacht mhór a bhfuil cosúlachtaí leis na Críocha Arabacha - atá lárnach.

Scéal éalú go saoirse.

Laochas dá ainneoin féin i ndán don mbuachaill agus cailín a dtugann eachtraí an scéil le chéile iad agus an bheirt capall cainte fuadaithe ó Nairnia.

Tá réamhrá spéisiúil curtha ag Antain leis an leabhar, ag plé leis na ceisteanna a tharraingíonn an scéal anuas, de bhrí na cosúlachtaí idir na bithiúnaigh sa scéal agus Arabaigh. Cosaint ciallmhar agus comhthéacsú cúramach.

Tá an scéal féin taitneamhach agus aistrithe go soléite soiléir ag Antain, nathanna deasa dúchasacha fite tríd atá oiriúnach.

Tá súil agam go leanfaidh sé air agus go mbeidh an sraith ar fad ar fáil amach anseo do léitheoirí óga agus dóibh siúd atá sách críonna, mar a dúirt Lewis féin, chun pléisiúr a aimsiú arís i scéalta sí.

An Capall agus a Ghiolla

C. S. Lewis

Aistrithe ag Antain Mac Lochlainn

An Gúm

2020-04-21

Idir Dáil is Pósadh

Fadó, fadó nuair a thug mo nuachar is mé féin lámh is focal dá chéile, bhí searmanas beag eaglasta i gceist. Bhronn an sagart cóip de Die Verlobten orainn, aistriúchán Gearmáinise ar I promessi sposi, úrscéal Alessandro Manzoni. Leabhar galánta atá ann, lán de na léaráidí a chuir Manzoni lena eagrán féin chun teacht timpeall ar lucht cóipeála bradaíola. Ach pé cúis a bhí leis tá sé ar an leabhragán gan léamh ó shin.

Le déanaí áfach, agus muid i ngleic leis an Covid-19, a shroich a bhuaic san Iodáil san Eoraip, chonaic mé roinnt tagairtí don úrscéal a spreag m'fhiosracht. Is cosúil gur cuid den canóin oideachais é thall agus i litir ó phríomhoide scoile Iodálach a rinneadh athchló air i nuachtán Gearmánach, bhí tagairt do na ceachtanna maidir le fanacht daonna i gcúinsí a cothaíonn eagla atá le fáil ann.

Scéal beirte den íosaicme atá ar tí pósadh. Lombard san seachtú haois déag agus smacht ag na Spáinnigh ar an tír. Mionuaisle agus a gcuid Bravi - ceithearnaigh - ina ualach ar an bpobal.

Titeann mionuasal i ndrúis leis an mbean agus cuireann brú ar an sagart paróiste an pósadh a chuir ar athló. Déanann an lánúin iarracht teacht as an sáinn ach tarlaíonn sraith eachtraí a fhágann scartha iad ar feadh roinnt blianta le linn cogaidh agus go háirithe an plá. Faoi dheireadh aimsíonn siad a chéile arís agus tá cúinsí athruithe sa chaoi agus go bhfuil deireadh sona i ndán dóibh.

Úrscéal stairiúil den scoth, agus pearsana atá luaite sa stair ann, ina measc Federigo Borommeo ard easpag Milano.

Béim ar suáilce agus daonnacht.

Bhain mé taitneamh as, ach shamhlóinn gur mó tairbhe a bhain mé as ná mar a bheadh agus mé fós sna fichidí!

2020-04-18

Arracht

Tá mé spreagtha ag feachtas TG4 agus an tÚdarás Craolacháin chun fad scannáin a chuir ar fáil as Gaeilge. Tá na haisteoirí ann!

Le linn scoil cheoil an Earraigh tháinig fear óg dathúil amach as Tí Mhurchú agus mise ar tí dul isteach. Bhí fhios agam go raibh aithne agam ar, ach ní raibh fhios agam cén fáth. Ansin chonaic mé gur i gcomhluadar Pádraig Ó hÉalaí a bhí sé (agus a léacht seisean ar seanfhocail díreach cloiste agam) agus thuig mé gur réalta Arracht a bhí romham. Dúirt leis go raibh mé ag súil go mór an scannán a fheiceáil san Lighthouse, agus bhí.

Is pigneacha beaga atá ar fáil do na scannáin seo, ach tá scríbhneoirí agus cliar tar éis láidreacht a dhéanamh as sin. Ó hÉalaí go háirithe, a rinne troscadh fhada chun a cholainn a bheith in oiriúint do ról an teifigh ar a sheachaint ar oileán de bharr ainghníomhartha duine eile.

B'é an téama is láidre domsa síos tríd an scannán ná an ghrá agus an caoine as ar fáisceadh Colmán Searcaigh, a chúram dá chlann agus dá phobal in aimsir uafáis.

Is as radharc atá mórchuid de foréigean agus uafás an scannáin agus is amhlaidh is éifeachtaí mar sin é.

Tugann Dara Devaney ana thaispeáintas freisin, brúidiúil leithliseach fiáin.

Agus Saise Ní Choinn mar an gcailín óg a athmhúsclaíonn caoine Choilm agus a thagann idir é agus éadóchas marfach.

Léargas ar an duine i ladhar casúir an uafáis.

Ní rud é tharla dóibh atá ann mar a deir Colmán sa scannán, ach rud a rinneadh orthu.

Ana scannán. Faoi seo, murach an saol a bheith as riocht, bheadh sé feicthe sna pictiúrlanna. Beidh arís ann. Má bhíonn deis agat, tapaigh é.

2020-04-17

Cnámh

Is ag Féile Imbolc traidhfil blianta ó shin a casadh Eoghan Mac Giolla Bhríde orm. Bhuail sé bob orainn nuair a d'inis sé scéal dúinn seachas an caint léirithe le power point a bhíomar ag dréim leis. Taibhiú samhlaíoch cliste. (Tá físeán ar fáil ar shuíomh Imbolc.ie)

Bhí dhá leabhair gearrscéalta foilsithe aige an uair úd, "Idir Feoil is Leathar" agus "Díbeartaigh". Chuir mé fios orthu. Thaithin liom. Roinnt de fáiscthe as a thaisteal i Meiriceá Theas. Scéalta neamhghnácha. Léargas éagsúil.

Sa chnuasach is déanaí Cnámh tá na tréithe céanna, ach breis snas orthu. Muid istigh in aigne na bpríomhcharachtar. Na scéalta féin níos cosúla le heipeasóid. Gan tús ná críoch shoiléir. Cuid de na carachtair ag streachailt le leadrán agus imní an ghnáth shaol. Déagóirí ag fulaingt miangas agus leadrán. Cuid eile ina ngeilt cruthanta.

Cor agus casadh san scéal. Spreagann smaoineamh. Máistreacht focail is teannas.

Mothúcháin le blaiseadh agus bolú.

Fillfear air...

Cnámh

Eoghan Mac Giolla Bhríde

Éabhlóid

2019

2020-04-14

Mná Dána

Bhí seachtain na Breataine Bige ag siúl i mBaile Átha Cliath thart ar tús mí Márta, agus taispeántas ar bun san CHQ ar na céanna. I gcruinneog de chuid an taispeántais sin ar an 9ú Márta bhí ócáid filíochta ag comóradh Lá Idirnáisúnta na mban. Triúr banfhile Éireannach, triúr Breatnach, tugtha le chéile ag Y Stamp – meitheal filíochta Breatnach, agus Reic na hÉireann.

Bhí mé ann, duine den beagán fear a bhí i láthair, ag ócáid a bhí ag ceiliúradh na mBan. Sin ráite, thug Llio Maddocks, an chéad file Breatnach a reic, suntas dó gur ag scríobh faoi thionchar na bhfear a bhí sí ainneoin go raibh fúithi dánta feimineach a scríobh. Ceal Breatnaise, is taobh le ceol a gutha a bhí mé seachas do mír amháin den chiogal "Nithe a deir Stócaigh Liom" ar chuir a comhghleacaí Taylor Edmonds Béarla air – sin agus an achoimre gairid a thug sí féin ar ábhar a dánta. Ba tréan a ceol áfach.

Thug Dairena Ní Chinnéide a rogha dánta féin dúinn san dá chanúint a bhfuil smacht ag a teanga gabhlach orthu! Searc mná, idir máthair, leannán agus bé: mealltach nó maíteach. Cíoradh ar an dúchas – ag iarraidh doimhneacht fréamhacha an fhocail a cheapadh i mBéarla. Líonadh an phuball de chumhacht a héigse.

Ceol dáiríre a bhí ag Siân Miriam – le agus gan tionlacan lirchruit. (Lyre harp – theip orm aistriú a aimsiú). Amhrán ceana dá máthair. Dúlra Ynys Môn. Screamh agus doimhneacht a sráidbhaile dúchais. Ní raibh mé ar adhastar ag brí na bhfocail – ach bhlais mé go doimhin den gceol.

Is léir go bhfuil Sionainn Ní Ghreácháin tar éis a cuid féin a dhéanamh den nGaeilge atá foghlamtha aici ón meánscoil agus Ollscoil. Agus tá guth agus teacht i láthair aici a lig di an phuball a chrith le ceol a héigse, searc, féiniúlacht, neart, neamhspleáchas.

As Caerdydd do Taylor Edmonds ach tá rútaí aici san Bhreatain agus sa Chairb. As Béarla a reic sí, dánta aduaine faoi máthair i ngleic le tréigean, bandia na Sabhrainne ag cosaint na mban agus ag baint díoltas as easurraim agus foréigean; nó caidreamh bia le seanathair ón Chairb ar fhág an saol a sháith coilm air agus rúin gan insint. Dhíol Llio Maddocks an cóir léi tríd Breatnais a chuir ar an dán sin, Patois.

Bunaitheoir Reic, Ciara Ní É – an Phenomenal Women í féin - a chuir clabhsúr leis an ócáid. Bhí a mháthair i láthair, agus chomh maith leis an dán idirtheangach a scríobh sí do Cumann Peil na mBan reic sí péire dán seirce dá máthair, ceann i ngach teanga. Bhí an aer trom le mothúcháin, agus bhain fírinne na dánta deora asam – an ghrá laistiar den streachailt idir máthair agus iníon; an muinín a fhágann amhlaidh é.

Ba chineál faoiseamh é go bhfuil an dán a spreag ridire anaithnid méarchlár – Ramhar, Gránna, Iomarca smidiú, béalscaoilte agus lán di féin, chomh greannmhar céanna as Béarla agus atá as Gaeilge agus gur chuir sí an chruinneog ag canadh an curfá léi!

Ard oíche éigse agus léiriú ar bhláthú ginias na mbain ar dhá thaobh Muir Meann, sna teangacha ársa a fáisceadh as an ithir agus san teanga eile úd a ligeann dúinn caint le chéile agus léargas éigin a thabhairt ar anamacha a chéile.

Go gcoinní an Bé na mná éigse seo ághmhar, dána, cuí-smidithe, béalscaoilte ag dáileadh orainn féin!

2020-04-13

Octavia Butler - Earthseed

Luaigh mé cheana gur sheol NK Jeminsin agus Nnedi Okarafor i dtreo Octavia Butler mé, scríbhneoir Meiriceánach de shliocht na hAfraice.

Tá dhá úrscéal, The Parable of the Sower agus The Parable of the Talents sa sraith.

Bhí sé i gceist aici sraith fhada a chruthú ach níor éirigh léi.

Seasann an dá leabhar ina bhfuil a laoch Lauren Oya Olamina lárnach go maith astu féin, dar liom.

Ag tús an scéil, is déagóir óg í. De bharr iarsmaí andúil a máthair i ndruga ar leith, fulaingíonn sí pian daoine eile má fheiceann sí ag fulaingt iad. Tá a hathair pósta arís agus muirir air. Tá cónaí orthu in eastáit bheag tithíochta, balla thart air, i timpeallacht Los Angeles. Lasmuigh, tá an tír ag titim in anord de bharr corraíl pholaitiúil agus tionchar athrú aeráide.

Tá an cuma ar go bhfuil an saol sách maith ach tuigeann sí an baol agus meabhraíonn agus beartaíonn in aghaidh an anachain ainneoin go mbíonn achrann dá bharr lena hathair, atá ag iarraidh misneach a choinneáil sa phobal bheag, a bhfuil sé mar ministéir acu freisin. Ainneoin go n-aithníonn sé go bhfuil dealramh lena smaointe agus bearta conas maireachtáil lasmuigh.

Diaidh ar ndiaidh buaileann na tubaistí agus bíonn uirthi dul ar a seachaint. Bailíonn sí pobal in iarracht tosú as an nua san anord, agus bíonn sí ag teagasc a síol teagaisc féin dóibh - go bhfuil sé i ndán don gcine daonna éalú go dtí na réalta agus saol úr a chruthú - gurb é sin an dóigh chun na fórsaí oilc a fhágann an cine scoiltí a shárú.

Tagann bunúsachas creideamh, gaoth i seolta feachtas Uachtaráin atá ag iarraidh lámh láidir a imirt, salach ar a hiarrachtaí pobal a chruthú agus bíonn uirthi tosú as an nua arís. A grá caillte aici. A leanbh goidte. Deartháir aimsithe agus caillte arís.

Trí súile a hiníon goidte agus dialanna - léi féin, lena fear agus lena deartháir a insítear scéal an dara leabhair.

Is samhlú iontach é ar mhisneach agus dóchas i ngleic leis an olc agus an diostóip. Ach freisin ar chostas pearsanta agus teaghlaigh an té a fhéachann le fís a chur i gcrích.

Fáiscthe as taithí údair agus léitheoireacht leathan an linbh uaignigh. Lón machnaimh (agus é ana thráthúil cé gur sna nóchaidí a scríobh sí é.).

Cloch maith sa seánra "Cad a tharlódh dá..." agus gan mórán gá le díchreideamh a chur ar fionraí. D'fhéadfadh formhór na heachtraí titim amach mar a rinne sí cur síos orthu. Tharla a leithéidí cheana...

2020-02-25

Daichead lá.

Beidh an chrannóg baoise seo tréigthe go dtí i ndiaidh na Cásca.

2020-02-24

Scoil Cheoil an Earraigh

Táim fillte ó roinnt laethanta iontach taitneamhachta in Iarthar Dhuibhneach ag Scoil Cheoil an Earraigh. Is ar Trá an Fhíona a bhíomar ag cuir fúinn seachas ar an mBuailtín. Seans gur fearrde m'ae é bheith amhlaidh ach dá dheasca sin níor bhlais mé an oiread den gceol neamhfhoirméalta agus a rinne anuraidh.

Bhí an oiread ar siúl ar aon nós nach bhféadfadh duine freastal ar gach imeacht.

Fad is a bhí m'iníon ag ranganna fidile, bhí mise ag Ciorcal Comhrá faoi stiúir Máire Joe Daly. Ana thaitneamhach.

Cathal Goan a rinne an oscailt oifigiúil in Áras Bhréanainn oíche Céadaoin. Fuaireamar blaiseadh den méid a bhí le teacht. Rud ar leith faoi Scoil Cheoil an Earraigh ná go mbíonn ceoltóirí na háite lárnach ann, daoine óga agus daoine níos críonna nach bhfeictear lasmuigh dá gceantar dúchais.

Bhí sin i gceist ó oíche Céadaoin ar aghaidh, ach freisin sna ceolchoirm agus san eagrán den Saol ó Dheas a craoladh Dé hAoine ó Áras Bhréanainn.

Ach is ceoltóir siúlach é Breandán Begley agus is minic a mheallann sé ceoltóir a casadh ar ar a shiúlta go dtí an Scoil Cheoil. I mbliana Su Garrido Pombo ón nGailís a bhí i gceist. Canann sí amhráin ina canúint féin, le drámaíocht a fhágann go bhfuil a colainn iomlán ag amhrán. Dúirt Breandán gurb amhlaidh a thit a fear céile i ngrá lena guth, agus í ag cleachtadh san árasán ós a chionn, sular leag sé siúl uirthi! Thuigfeá dó.

Os rud é go bhfuil suim agam féin éisteacht le hamhráin chuala mé cúpla uair í. Oíche Céadaoin san Siar Ó Thuaidh, áit a raibh seisiún shaibhir amhránaíochta faoi stiúir Noelie Ó Maoileoin, mar shampla. Seisiúin inár ghlac Mairéad Ní Dhomhnaill páirt lárnach, ag canadh roinnt amhráin - leaganacha Conallacha uaireanta de amhráin a chan daoine eile. (Bíonn dhá insint ar scéal agus dhá leagan déag ar amhrán!)

Lean an amhránaíocht ar aghaidh Tí Bhric tráthnóna Déardaoin, i ndiaidh seoladh CD Nicole Ní Dhúshláine.

Amhráin agus amhránaithe ó gach cearn.

Bhíomar i láthair freisin ag an dá ceolchoirm mhóra i Halla na Feothanaí, Aoine agus Satharn. Roinnt uaireanta an chloig ceoil ó oidí na scoile agus ceoltóirí áitiúla nach gcloistear mórán lasmuigh dá dtithe!

Saibhreas ceoil.

Cuireamar clabhsúr lenár rogha le Aifreann le Cór Chúil Aodha maidin Domhnaigh agus ceolchoirm am lóin i bPotadóireacht na Caolóige, áit ar chuir Mick O'Brien agus Caoimhín Ó Raghallaigh faoi gheasa muid.

Ní raibh an aimsir faoi mholadh beirte, scríob agus fearthainn. Ba chuma áfach mar bhí ceol i ngach cearn.

Tá súil agam bheith ar ais!

2020-02-18

Imbolc 2020 - An Ceolchoirm

Tá Bernice Doyle agus Tomás Mac Aodha ag déanamh éachtaí bliain i ndiaidh bliana, ag eagrú Féile gaoise i mBaile Bhúirne ó 2010. Táimse ag freastal air ó 2011.

Tá an deasghnátha socair anois. Cúpla uair an chloig oibre san oifig, maidin Aoine. Buaileadh le roinnt cairde agus tabhairt faoin bhóthar ó dheas. Bíonn ádh agus cúrsaí tráchta i gceist. Greim bia le fáil, ach gan a bheith mall don gceolchoirm.

Bhíomar in am i mbliana.

Triúr a bhí le bheith ar stáitse, agus an ionad cultúrtha díolta amach.

Séamus Ó Beaglaoich i lár stáitse, ina shuí ar trí chathaoir ar mhullach a chéile chun bheith ar a chompord! A iníon Méabh ar chlé uaidh, agus an giotáraí Matt Griffin ar dheis uaidh.

Sruth cainte agus grinn uaidh, idir Béarla agus Gaeilge, idir an cheol agus an seomra faoi gheasa aige.

Ceol bhríomhar bosca, agus amhráin mealltacha ó Shéamus agus Méabh.

Na ceoltóirí i dtiúin le chéile, sméideadh cinn nó súil le corr a chuir i bport. An lucht féachana ina uirlis bhreise faoi stiúir Shéamuis, é ag mealladh comhcheoil do churfá.

D'imigh an t-am chomh gasta go raibh ionadh orainn é bheith istigh!

Langweilig - cuireann fad le ham - an Ghearmáinis ar leadránach. Tá a mhalairt ann, kurzweilig, giorraíonn an t-am. B'shin breith mo chara a bhí tagtha ón nGearmáin ar an bhféasta ceoil a cuireadh romhainn.

Chuamar siar an bóthar go dtí an Muileann. Lean ceol agus allagar ann, agus ní fada go raibh Séamus suite i measc ceoltóirí na háite.

Chuaigh an bhealach umhal a mhisnigh sé agus a mheall sé iad i bhfeidhm go mór orm - é ag tarraingt siar nó ag brú ar aghaidh de réir mar a bhí sé de dhíth chun tacú. Uaisleacht nádúrtha.

Bhí an ceol fós ina thaoide lán nuair a sheol tuirse bóthair a choladh mise. Suantraí...

2020-02-14

Asarlaíocht Khevin

D'fhoilsigh Kevin Scannell an "script aon líne" thuas ar Twitter. Sampla bhreá atá ann de *nix - formhór na cláracha i Linux agus na Unix eile, oibríonn siad mar scagaire a ghlacann eolas isteach ó "sruth" amháin agus a sheolann ar aghaidh chuig "sruth" eile é.

Fágann sin gur féidir iad a chuir i bpíblíne mar atá thuas - nascann "|" sruth amach cláir amháin le sruth isteach cláir eile.

Clár atá in iconv a athraíonn ó ionchódú carachtar amháin go ionchódú eile.

"iconv -l" "cuir amach liosta de na hionchódú ar fad atá tacaíocht dóibh sa chlár".

Is minic rogha do chlár *nix ag feidhmiú le "-" roimhe, nó "--".

Ansin, tá "tr" ann - athraíonn nó scriosann "tr" carachtar.

Ciallaíonn "tr -d '/'" "bain aon / as an sruth isteach agus cuir gach rud eile sa sruth amach"

Déanann "shuf" an ionchur a mheascadh go randamach.

Tá lúb i gceist idir "while read x; do" agus "done"

Sé sin, fad is atá ionchur, chur san athróg x é, agus déan gach rud idir "do" agus "done".

Tá coinníoll eile idir "if" agus "then" - má tá an méid idir an "if" agus "then" fíor, deanfar gach rud suas go dtí an "fi" (cleas gránna - "if" droim ar ais).

Tá cúpla rud i gceist sa choinníoll.

" echo "Rónán Mistéil" | iconv -f $x -t utf8 > /dev/null 2>&1"

Cuireann "echo" an méid atá sa sruth isteach go dtí an sruth amach.

" iconv -f $x -t utf8"

Seo "iconv" arís. Tá an ionchódú a chuireann shuf ar fáil in x – ciallaíonn $x "bain feidhm as luach na athróige x".

Ciallaíonn "-f <ionchódú>" "athraigh ó <ionchódú>" agus "-t utf8" "go hionchódú utf8".

UTF-8 an ionchódú is coitianta agus feiceálaí ar ríomhairí nua.

An rud atá i gceist le "/dev/null" ná gléas ar leith, folús dáiríre.

Bíonn trí sruth coitianta i Linux – STDIN (ionchur), STDOUT (aschur) agus STDERR (aschur d'eolas fabhtanna).

Déanann an comhartha ">" STDOUT a sheoladh chuig an comhad atá luaite ina dhiadh –sa chás seo, /dev/null -> caithfear chun siúl é.

Seasann 1 do STDOUT agus 2 do STDERR. An rud atá á dhéanamh ag "2>&1" ná ag atreorú STDERR go STDOUT.

Sa chás seo, níl suim againn ach in san luach a thugann an clár ar ais don gcóras oibriúcháin, toradh an chláir.

Beidh " echo "Rónán Mistéil" | iconv -f $x -t utf8 > /dev/null 2>&1" fíor más féidir an teaghrán "Rónán Mistéil" a iompú ón ionchódú x go utf8 – mar sin, is fiú leanacht ar aghaidh leis.

An chéad rud atá le déanamh ná:

AS=`echo "Rónán Mistéil" | iconv -f $x -t utf8 | tr -d "\n"`;

Chonaic muid na céimeanna idir eatarthu cheana.

Tá cleas nua ann áfach – an tic siar "`". An rud atá ag tarlú ná go gcuirfear an aschur ar na cláir idir an dá tic siar isteach san athróg AS.

Seasann "\n" do deireadh líne; bainfear é sin, toisc go gcuirfidh "echo" ar ais é ar aon nós, agus is mian linn línte bána a sheachaint san toradh deiridh.

An rud a dhéanann "break" ná briseadh amach as an lúb – mar sin, ní athrófar "Rónán Mistéil" ach uair amháin gach uair a ritear an píblíne.

Agus sin agaibh an t-oideas ina iomláine!

Bíonn ainmneacha gairide ag go leor cláir *nix mar gur céad cumadh iad ag am go raibh daoine nasctha le hollríomhairí tríd córais cumarsáide a bhí sách mall, agus mar sin bhí gontacht de dhíth.

Cuireadh ceist ar duine de chumadóirí Unix, Ken Thompson, tráth, faoi cén athraithe a dhéanadh sé dá mbeadh sé ag tosú as an nua. "Litreoinn creat le 'e'". (Clár a chruthaíonn nó a osclaíonn comhad is ea creat).

Is féidir eolas faoi clár *nix a fháil go hiondúil ach "man <ainm>" a chlóscríobh – seasann man do "manual", i. Lámhleabhar. Feidhmíonn sin mar chuardach Google freisin ....

2020-02-13

Mangairí an Amhrais

Ní cuimhin liom go baileach cad a spreag mé le fios a chuir ar an leabhair seo. Tá imní orm le fada maidir le neamhlitearthacht eolaíochta sa phobal i gcoitinne agus i measc an dreama atá le cinntí a dhéanamh go háirithe.

Iniúchadh ar chás Mheiriceá atá sa leabhar seo – ach tá scáil fhada domhanda ar chinntí i Meiriceá. Iniúchadh chúramach ar dream beag fear a bhfuil tionchar thar na bearta imeartha acu le blianta i Meiriceá. Ar son lucht déanta tobac i dtosach – agus i gcoinne gníomhú ar athrú aeráide anois. Airgead mór laistiar daofa – mar gur ridirí ar son an mhargadh saoir iad agus prionsaí an mhargaidh sásta tacaíocht airgid mór a thabhairt dá lucht cosanta.

Chuir sé ionadh orm cé chomh fada siar is atá fréamhacha an fhadhb, agus níor thuig mé go raibh an eolaíocht ag iniúchadh athrú aeráide baileach chomh fada sin siar.

Patrún atá le feiceáil arís agus arís sa leabhar: foilsítear torthaí eolaíochta, ar cheart go mbeadh rialúcháin mar thoradh acu chun an fhadhb aitheanta a mhaolú.

Ach is in irisí eolaíochta piarmheasta a foilsítear iad. Téann ridirí an mhargaidh ar an ionsaí i nuachtáin agus irisí a léitear go coiteann – go spleodrach mothúchánach cinnte, san áit go bhfuil na heolaithe tur, fuarchúiseach agus ag plé le dóchúlachtaí – agus ag fágáil an doras oscailte i dtólamh do bhreis taighde.

Tuigeann lucht mioscais gur leor síol an amhrais a chuir – bláthóidh sé mar níl daoine ceanúil ar athraithe a d'fheadfadh srian a chuir orthu.

Má theipeann ar argóint i gcoinne an eolaíocht déantar fogha faoin eolaí.

Agus arís, tá an buntáiste ar thaobh ridirí an mhargaidh.

Tá buntáiste á bhaint acu freisin as nós na meáin "cothromaíocht" a lorg san tuairisciú ar mhaithe le "hoibiachtúlacht". Éisteacht leis "an dá thaobh" gan cuir san áireamh na fíricí, nó údarás.

Gné eile ná an chaoi go raibh na daoine seo ag feidhmiú tríd institiúid taighde nó meithil machnaimh a raibh cuma an neamhspleáchais orthu, foinsí airgeadais ceilte ag stádas carthanais.

Cúis imní dom an "daonchairdeas" a ligeann do rachmasóirí cáin a sheachaint, cuma na maitheasa a chur orthu féin agus ag an am céanna tionchar láidir a imirt ar chúrsaí polaitíochta gan faire daonlathach. (Ní caomhaigh amháin a bhaineann buntáiste as seo, ar ndóigh).

Agus, anuas ar sin, tá an airteagal creideamh acu gur "lámh dofheicthe an mhargaidh" réiteach na faidhbe bun-os-cionn leis an bhfirinne. Tá sé suntasach freisin gur in earnáil na n-airm – i. Íoctha ag an gcáiníocóir – a rinne na fir seo a gcuid obair eolaíochta – nach raibh mórán baint aige leis an méid a bhí á ionsaí acu. Mar ag deireadh an lae, cé gur rachmasóirí is mó a ghnóthaíonn as dul chun cinn teicneolaíochta, is minice ná a mhalairt gurb é an cáiníocóir a d'íoc as forbairt agus taighde. Fiú más san earnáil príobháideach a rinneadh fionnachtain is rí mhinic gurb an stáit a scaip.

Tá lón machnaimh sa leabhar – agus is mithid comharthaí sóirt mioscais lucht scaipthe an amhrais a aithint.

Merchants of Doubt

Naomi Oreskes, Erik M. Conway

Bloomsbury 2010

ISBN 9781596916104

2020-02-08

Gleann Dá Ghrua

Beannach Bheag faoi Tuar Ceatha

Tá siúlóid deas i nGleann Dá Ghrua, ar taobh thoir an Ghleanna. Ar an ndrochuair, tá sé dodhéanta ag coisí teacht ar an gCarrchlós sa Ghleann - tá an N11 ró-bhaolach.

Ach stopann an 184 i dtreo Bhré ar an nDroichead ó thuaidh den Ghleann. Uair éigin thar an Nollaig, fiabhras botha orm de bharr barraíocht ama ar an dtolg, thóg mé an bus chomh fada leis, é ar intinn agam dul sa bhfiontar leis an ngualainn crua go dtí an carr chlós.

Ach ansin agus mé tar éis an droichead a thrasnú, thug mé faoi deara saighead beag glas i dtreo Lána Bhaile Uí Dhonncha. Lean mé an lána, sách géar i gcoinne an chnoic agus faoi dheireadh tháinig mé ar chosain isteach sa choill (bhí fhios agam a leithéid a bheith ann, mar chuaigh mo mhic ar strae tráth agus tháinig amach ar an mbóithrín úd)

Tugann siúlóid gairid tríd an gcoill go dtí an tOchtagán tú, agus radharc bhreá ar an ngleann ó fuinneoga an fhothraigh.

Is féidir siúl ar aghaidh ansin, agus ansin casadh ar dheis, agus ag an gcéad gabhal eile ar chlé, timpeall ar imeall Cumann Ghailf Dheilgne.

Tá crann mór feiceálach toll ar chlé ón gcosán ag pointe áirithe, agus fothrach ar dheis uaidh. Seo an áit a théann cósán tanaí isteach sa choill - ar imeall an Chumainn Gailf fós. Téann an cosán seo comhthreomhar leis an N11. Tá sé géar go maith in áiteanna, agus corr léim de dhíth. Tagann amach faoi dheireadh ar an mbóthar go Deilgne - agus tá stad bhus ar chaon taobh den mbóthar ansin.

Idir trí ceathrú uair agus uair a chloig siúl atá i gceist.

Nó is féidir, mar a rinne mé le déanaí, siúl isteach go Deilgne féin, áit a bhfuil Caife deas - Firehouse - agus bácús. Tá an cosán coisithe caol agus bíonn ró luas faoi na gluaisteáin, ach tá an caife blasta ag a chríoch. Agus tá stad bhus trasna uaidh ar ais i dtreo Bhaile an Chinnéidigh, nó in aice leis i dtreo Bhré. Tá siopa glasraí orgánacha agus nithe iontacha eile ann freisin - áit thar a bheith baolach...

An tOchtagán

Féinín sa choill

Castar ar chlé ag an gcrann toll

i gCuimhne Éamon de Buitléir

Deilgne

Dónall Dána (Horrid Henry)

Tá cáil ar an gcarachtar Horrid Henry a chruthaigh Francesca Simon. Buachaill beag a chothaíonn mioscais is achrann pé áit a théann sé. Ainspioraid ainriail.

Tá meitheal bhreá aistritheoirí tugtha le chéile ag Cló Iar Chonnacht, agus tá Gaeilge bhreá créúil curtha ar eachtraí is achrann Dónall Dána curtha ar fáil. Beidh léitheoirí idir óg is sean lag ag gáirí faoi na bobanna a bhuaileann sé.

A dheartháirín Learaí gan-locht is mó a bhíonn thíos lena mhioscais. Ach is minic bob buailte ar féin ag a chéile comhraic Peigí Pusach. Tá friotal iontach ar fáil sa leabhar – srón a phiocfá faochain leis ag Róisín Raicleach an múinteoir rince. Agus nach mbeadh sceon ort roimh Bláthnaid Snáthaid, an t-altra allta? Ní bheadh barúil na ngrást agat cén casadh a bheadh sna heachtraí spleodracha greannmhara seo.

Agus gan amhras na focail is léaráidí Tony Ross ag freagairt go hiontach dá chéile.

Fainic gan craos a dhéanamh sa léamh nó beidh ort fios a chuir ar an Dochtúir Drochúlla de bharr tú bheith lag ag gáire!

Tréaslaím a saothar Máirín Ní Ghadhra, Gormfhlaith Ní Thuairisg, Caitlín Ní Chualáin agus Marion Ní Shúilleabháin.

Agus le Cló Iar Chonnacht a bhailigh meitheal chomh cumasach. Shamhlóinn gur mó racht gáire a chroith iad agus na hainmneacha á roghnú agus an chaint á mhúnlú.

Údar Francesca Simon
Léaráidí: Tony Ross
Aistrithe ag : Máirín Ní Ghadhra, Gormfhlaith Ní Thuairisg, Marion Ní Shúilleabháin agus Caitlín Ní Chualáin
ISBN: 9781784441456
Cló Iar Chonnacht

Foilsíodh an mír seo cheana ar Gobblefunked 5ú Eanáir 2017

Éalú as an Lios/An tSióg Mhallaithe

Is maith le m’iníon scéalta faoi síoga; agus faoi daoine óga ag tabhairt dúshlán an saoil mhóir agus ag blaiseadh eachtraí. Tá an dá rud in éineacht san sraith nua seo ó Aoife Ní Dhufaigh.

Sióg óg i Luisne a bhfuil fonn láidir eachtraíocht inti – níl a cara Deirdre chomh dána céanna, ach leanann sí lorg a cara. In Éalú as an Lios tapaíonn siad an deis dul go dtí an Domhan Thuas nuair a fhágann deartháir Luisne eochair ag luí thart. Tá siad ar bís chun sorcas agus an pictiúrlann a fheiceáil, mar atá léite sna leabhair scoile acu. Baineann siad taitneamh as a gcuid eachtraí i measc na ndaoine, cé go dteipeann orthu sorcas a aimsiú. Ach ansin níl fhios acu conas filleadh ar an lios istoíche!

Cabhraíonn ainmhithe leo áfach, agus tagann siad slán do aintín leo atá pósta ar dhuine.

An tSióg Mhallaithe

San dara scéal tá Luisne agus Deirdre ar bís agus bainis ar siúl sa Lios, agus a col ceathrar ón Domhan Thuas ag teacht. Ach cuireann sióg olc, Macha isteach ar chúrsaí agus fuadaíonn an col ceathrar leath daonna. Tá na sióga ar fad ar a ndícheall é aimsiú – ach éiríonn le Luisne agus Deirdre teacht i gcabhair air. (Rud amháin a bhraith mé bheith as alt anseo – neach fireann is ea Macha, ainneoin an t-ainm).

Tá na scéalta breá spraíúil, eachtrúil agus is féidir le léitheoirí óga ionannú leis na sióga óga. Cé gur léigh mé na leabhair le’m iníon bhí sí breá ábalta dul i ngleic leo í féin. Mar is dula do Leabhar Bhreac tá na leabhair féin snasta idir cló, léaráidí agus dearadh.
Tá na leabhair dírithe ar léitheoirí neamhspleácha thart ar 9 nó 10.

Éalú as an Lios
Aoife Ní Dhufaigh
ISBN: 9781909907966
Leabhar Breac

An tSióg Mhallaithe
Aoife Ní Dhufaigh
ISBN: 9781909907973
Leabhar Breac

Foilsíodh an mír seo cheana ar Gobblefunked ar 19ú Meitheamh 2016

Na Cailleacha

Rinne m’iníon agus cairde léi léirmheas ar an leabhar seo do Léirmheas Leabhar ar TG4. Seo an dara saothair le Roald Dahl atá aistrithe ag Leabhar Breac agus bhí sé ceannaithe agam roimhe sin.

Murab ionann agus Danny Seaimpín an Domhain, ní réalaíoch atá ann leabhar seo ach lán den shamhlaíocht dhorcha aduain ar a bhfuil clú Dahl bunaithe.

Scéinséir atá ann faoi na cailleacha atá ag iarraidh fáil réidh le leanaí. Saineolaí agus sealgaire cailleacha Mamó an reacaire, agus insíonn sí go leor scéalta dó faoi na neacha baolacha seo. Tarlaíonn sé go mbíonn siad, ar ordú dhochtúra, ar saoire cois cósta Sasana san óstán a bhfuil cruinniú bhliantúil cailleacha na Breataine. Ainneoin go rugtar ar an reacaire – buachaill óg- agus go ndéantar luch as, éiríonn leis féin agus a Mhamó an lámh in uachtar a fháil ar na cailleacha, an tArd Chailleach Mhór san áireamh.

Tá idir sceon, eachtraíocht agus greann dorcha san insint, agus cuireann léaráidí Quentin Blake go mór leis na gnéithe ar fad.

Bhain m’iníon an-sult as an léamh, agus cé gur léigh mé roinnt de léi (bhí sprioc am i gceist!) bhí sí maith in ann é léamh.

Bainfidh léitheoirí neamhspleácha óna 9 ar aghaidh sult agus tairbhe as!

Údar: Roald Dahl
Léaráidí: Quentin Blake
ISBN:9781909907881
Leabhar Breac

Foilsíodh an mír seo cheana ar Gobblefunked, ar 2 Deireadh Fómhair 2017

2020-02-06

Dianmhuilte Dé

Cúpla bliain ó shin léigh mé An Uain Bheo le Diarmuid Ó Súilleabháin. Bhí sé maith go leor ach ní raibh mórán spéise agam i laoch an scéil. Rinne mé iarracht ina dhiaidh sin Maeldún a léamh ach chuir an laoch samhnas orm. Níor chríochnaigh mé é. Níor léigh mé faic le Ó Súilleabháin ó shin. Bhí máistreacht ar an dteanga aige gan cheist ach is an son pléisiúr a bhím ag léamh.

Ach tugadh ardmholadh do Dianmhuilte Dé sa chlár Saol agus Saothar Deichniúr Údar Gaeilge mar sin chuir mé fios air.

Scéal ó casadh an chéad seo caite suas go cogadh na saoirse. Scéal grá agus streachailte. Aicmeachas, agus achrann.

Bhí bá áirithe agam leis an príomhcharachtar cé go raibh sé foréigneach taghdach achrannach. Rud a tharraing a chinniúintí air, buille i ndiaidh buille agus casadh bhreá ag deireadh an scéil.

Léigh mé go craosach é. Tá an chaint ann dúshlánach úr saibhir. Íomhánna áille focail.

Agus é léite agam braithim nach bhfuair an bhean a mheall sé, agus a thréig sé ar ball iar pósadh, ach ar fhill sé ag deireadh saol, a ceart i gceart. Ach níor léir dom sin agus mé ag léamh.

2020-02-03

In Ardchathair na hEorpa

Ní mórán leabhair staire a léim i dteanga ar bith, mar sin ní raibh iomrá ar bith cloiste agam faoi Seán Ó Lúing. Tá sé i measc na nÚdar atá faoi chaibidil i sraith raidió Mhairéad Uí Dhomhnaill Saol agus Saothar Deichniúr Údar Gaeilge. Spreag sin mé fios a chur ar a cuimhní cinn ar thréimhse a chaith sé, ar iasacht ó Rannóg an Aistriúcháin abhus, i mbun aistriúcháin ar na Conarthaí a bhaineann leis an Aontas sular ghlac Éireann ballraíocht.

Leabhar spéisiúil atá ann. Tá an teanga ann saibhir, glé, pictiúrtha. Tá sé lán eolais agus spéisiúil mar dhearcadh ar ré atá caite. Léasacha beaga ar meoin atá athraithe go mór. Cailíní na mná a bhí ag clóscríobh dóibh roimh ré na ríomhairí cé nach dócha go raibh bearna mhór aoise i gceist. (Ach b'fhéidir arís go raibh - bhíodh mná pósta á bhriseadh ag an Stáitseirbhís an uair úd.). Mná ag ól píb. Obair go déanach san oíche. An déistin a chuir pógadh oscailte ógánaigh na Bruiséile ar comhghleacaí leis! Trácht ar bhia agus deoch éagsúil. Go leor fuisce ! Turas ar Coláiste na nGael sa Lobháin. Trácht ar foirgnimh. Aighneas idir Pléimeannais agus Fraincis.

Leabhar sách beag ach lán saibhris!

Píosaí liom in áiteanna eile: