Cnámh

Is ag Féile Imbolc traidhfil blianta ó shin a casadh Eoghan Mac Giolla Bhríde orm. Bhuail sé bob orainn nuair a d'inis sé scéal dúinn seachas an caint léirithe le power point a bhíomar ag dréim leis. Taibhiú samhlaíoch cliste. (Tá físeán ar fáil ar shuíomh Imbolc.ie)

Bhí dhá leabhair gearrscéalta foilsithe aige an uair úd,  "Idir Feoil is Leathar" agus "Díbeartaigh".  Chuir mé fios orthu. Thaithin liom. Roinnt de fáiscthe as a thaisteal i Meiriceá Theas. Scéalta neamhghnácha. Léargas éagsúil.

Sa chnuasach is déanaí Cnámh tá na tréithe céanna, ach breis snas orthu. Muid istigh in aigne na bpríomhcharachtar. Na scéalta féin níos cosúla le heipeasóid. Gan tús ná críoch shoiléir. Cuid de na carachtair ag streachailt le leadrán agus imní an ghnáth shaol. Déagóirí ag fulaingt miangas agus leadrán. Cuid eile ina ngeilt cruthanta.

Cor agus casadh san scéal. Spreagann smaoineamh. Máistreacht focail is teannas. 

Mothúcháin le blaiseadh agus bolú. 

Fillfear air... 

Cnámh

Eoghan Mac Giolla Bhríde 

Éabhlóid 

2019 

Imbolc 2020 - An Ceolchoirm

Tá Bernice Doyle agus Tomás Mac Aodha ag déanamh éachtaí bliain i ndiaidh bliana, ag eagrú Féile gaoise i mBaile Bhúirne ó 2010. Táimse ag freastal air ó 2011.

Tá an deasghnátha socair anois. Cúpla uair an chloig oibre san oifig, maidin Aoine. Buaileadh le roinnt cairde agus tabhairt faoin bhóthar ó dheas. Bíonn ádh agus cúrsaí tráchta i  gceist. Greim bia le fáil, ach gan a bheith mall don gceolchoirm.

Bhíomar in am i mbliana. 

Triúr a bhí le bheith ar stáitse, agus an ionad cultúrtha díolta amach.

Séamus Ó Beaglaoich i lár stáitse, ina shuí ar trí chathaoir ar mhullach a chéile chun bheith ar a chompord! A iníon Méabh ar chlé uaidh, agus an giotáraí Matt Griffin ar dheis uaidh.

Sruth cainte agus grinn uaidh, idir Béarla agus Gaeilge, idir an cheol agus an seomra faoi gheasa aige.

Ceol bhríomhar bosca, agus amhráin mealltacha ó Shéamus agus Méabh.

Na ceoltóirí i dtiúin le chéile, sméideadh cinn nó súil le corr a chuir i bport. An lucht féachana ina uirlis bhreise faoi stiúir Shéamuis, é ag mealladh comhcheoil do churfá.

D'imigh an t-am chomh gasta go  raibh ionadh orainn é bheith istigh!

Langweilig - cuireann fad le ham - an Ghearmáinis ar leadránach. Tá a mhalairt ann, kurzweilig, giorraíonn an t-am. B'shin breith mo  chara a bhí tagtha ón nGearmáin ar  an bhféasta ceoil a cuireadh romhainn. 

Chuamar siar an bóthar go dtí an Muileann. Lean ceol agus allagar ann, agus ní fada go raibh Séamus suite i measc ceoltóirí na háite. 

Chuaigh an bhealach umhal a mhisnigh sé agus a mheall sé iad i bhfeidhm go mór orm - é ag tarraingt siar nó ag brú ar aghaidh de réir mar a bhí sé de dhíth chun tacú. Uaisleacht nádúrtha. 

Bhí an ceol fós ina thaoide lán nuair a sheol tuirse bóthair a choladh mise. Suantraí... 

Imbolc 2019 : Dís na Pop Uipe

Is iad Peadar Ó Caomhánaigh agus Osgur Ó Ciardha a chuir tús le cainteanna Imbolc i mbliana.

Tarlaíonn sé go raibh mé féin ag an gcéad Pop Up i mBaile Átha Cliath agus ag go leor acu ó shin. Smaoineamh simplí a d'eascair as cantal na beirte faoin síor séanadh sna meáin Bhéarla gur ann dár leithéidí, eadhon daoine sna cathracha a labhraíonn Gaeilge toisc go labhraímid Gaeilge.

Smaoineamh a choinnigh siad simplí. Teach tábhairne a roghnú uair sa mhí agus cuireadh a scaipeadh ar na meáin shóisialta. Gan eagraíocht, deontas ná táille.

Smaoineamh a bheartaigh siad ó thús a bheadh "Foinse oscailte", sé sin le rá nach bhfuil siad ag éileamh ceart eisiach ar bith ann.

Rud a fhágann go bhfuil an smaoineamh scaipthe ar fud na cruinne agus go teangacha mionlaithe eile.

Forbairtí a raibh súil acu leo, cinn eile nach bhfuil.

Léiriú ar chumhacht na meáin shóisialta chun mearscaipeadh a dhéanamh ar smaoineamh maith atá, mar chuir Osgur síos air, "greamaitheach".

Tugann an coincheap foinse oscailte saoirse - don dream a úsáideann coincheap ach freisin don dream a thugann coincheap ar an saol.

Léiriú freisin ar cumhacht an idirlíon agus na meáin shóisialta.

Imbolc 2019 : Ian Malcolm

Táim ag tabhairt suntas do ghuth ar leith Ian Malcolm i saol na Gaeilge ón uair go raibh Lá amháin i n-aghaidh na seachtaine. Aontachtach neamhleithscéalach a spreag grá a athair don dteanga é í fhoghlaim ainneoin doicheall agus naimhdeas oscailte a chomhluadair.

Bhí air dul i ngleic freisin le hamhras baill den dtraidisiún eile ó thuaidh agus é ag foghlaim, amhras orthu faoin gcúis a raibh spéis aige sa teanga.

Go bhfios dom ní raibh éinne eile ó na Sé Chontae sa lucht éisteachta i mBaile Bhúirne ag éisteacht le hIan ach is cinnte go raibh an mórchuid againn níos baidhiúla le cás na náisiúnach ó thuaidh. I meon cibé.

Deir Ian féin faoi féin gur Briotanach agus Éireannach é. Sin dearcadh atá deacair ag náisiúnach Éireannach a thuiscint mar tá an smaoineamh ar an rogha sin mar rud dénártha, mar rogha eiseach, fréamhaithe go domhain inár meon.

Agus i ré seo na Breatimeachta...

Tá Ian féin i bhfách le hAcht Ghaeilge ó thuaidh. Mar sin féin tá sé freisin go láidir den tuairim gur gá glacadh dáiríre le doicheall agus imní an phobail aontachtach. Agus bheith cúramach faoin dioscúrsa.

"Every word of Irish spoken is like another bullet being fired in the struggle for Irish freedom".

Ní léir go baileach cé d'úsáid an nath seo i dtosach nuair a bhí an streachailt ó thuaidh fuilteach agus nimhneach. Ach tá sé á úsáid ó shin chun an Ghaeilge a lascadh mar chaid treibheach pholaitiúil.

Tá Ian den dtuairim láidir gur botún atá ann Acht Ghaeilge a leagan síos mar shlat tomhais ar meas ar an dtraidisiúin ó thuaidh a shainíonn iad féin mar Éireannaigh. Go dtreisíonn sin an dearcadh gur le treibh amháin an Ghaeilge agus cothaíonn doicheall dá réir ón dtreibh eile.

Cé go dtuigim dó, feicim deacracht freisin de bhrí gur fírinne seachas taictic é gur spreag a bhféiniúlacht Éireannach go leor ó thuaidh spéis a chuir sa Ghaeilge, agus gur fhoghlaim roinnt í d'aon uaim chun an fhéiniúlacht sin a threisiú agus a dhaingniú, i gcomhthéacs streachailte chun an nasc leis an mBreatain a réabadh.

Feictear dom gur iarmhairt, neamhthuartha b'fhéidir, de Chomhaontú Bhéal Feirste an treibheachas agus an quid pro quo a dhaingniú agus a threisiú. Agus gur toradh ar sin na hinstitiúidí a bheith faoi réim an eite is neamhghéilliúla ar chaon taobh (agus teipthe dá réir).

Sa chomhthéacs sin is tragóid ar leith an Bhreatimeacht. Níl cás na hÉireann eisceachtúil ar bhonn Eorpach ó thaobh teanga agus cultúir de, sa mhéid is gur iomaí mionlach teanga agus cultúr atá laistigh de Stáit Eorpacha agus go minic trasna teorainn ar chúis achrainne stairiúil iad.

Tugann béim an AE ar síocháin agus comhoibriú áfach uirlisí chun achrann a mhaolú agus a réiteach.

Creidim féin go bhfuil gá leis an modh Eilvéiseach, eadhon dílárú radacach cumhachta go dtí an leibhéal is ísle ach caighdeáin ar bhonn níos leithne chun cos ar bholg a chosc.

Faraor tá bóthar achrannach anois romham agus beidh ceist na Gaeilge ina mheirge ag taobhanna éagsúla pholaitiúla.

Ainneoin tógálaithe droichid fearacht Ian. Tá súil agam nach mbáfar a nguthanna áfach.

Imbolc 2019 : Ailbhe Ní Ghearbhuigh

Dinnseanchas de chineál eile a bhí i gceist i gcaint Ailbhe Ní Ghearbhuigh ar filíocht sa chathair. Idir fhilíocht an chumha don mbaile a chleacht an Direánach, go filíocht teibí an Ríordánaigh ar deacair a lorg ar talamh a aimsiú, go ceiliúradh na cathrach atá le fáil i saothar go leor filí - Liam Ó Muirthile, Biddy Jenkinson, Michael Davitt agus gan amhras Ailbhe féin.

Suirbhé spéisiúil léirithe le sleachta cuí ag file agus scoláire.

Léiriú cumasach gur féidir le file a fréamhacha a chothú in ithir cathrach agus spleodar a bhaint as.

(spreagadh dom féin go pearsanta níos mó le Davitt a léamh)

Diadh ar ndiaidh táim féin ag baint níos mó as filíocht, as ceapadh cuanna mothúcháin agus íomhánna i bhfocail. Foinse marana.

Suim dá réir agam in allagar Ailbhe, sna noda i dtreo dánta nua. Inspioráid.

Imbolc 2019 : Siobhán Ní Dhuinnín

Canúint a colainne a bhí faoi chaibidil ag Siobhán Ní Dhuinnín, atá faoi láthair ina rinceoir chónaitheach san Ionad Cultúrtha. Bíonn sí ag baint feidhm as damhsa comhaimseartha chun log a thuiscint, chun nascadh leis an dúlra agus an áit. Constaic a luaigh sí ina cuid oibre ná gur beag duine a shiúlann anois agus go bhfuil a gceantar ag dul ó aithne orthu dá réir. Coimhthíos leis an dúlra.

Ní mór dom a rá go bhfuil coimhthíos áirithe agam féin le damhsa comhaimseartha - is annamh a spreagann sé macalla orm. Bhí roinnt físeáin dá cuid feicthe agam ar Vimeo roimh ré. D'fhág siad míchompordach mé de bhrí nach raibh tionlacan ceoil leo. Ní bhíonn an dúlra riamh chomh ciúin le taifeadadh dó. (sin an toisc, dála an scéil, go gcuirtear fothram áirithe le glaoch gutháin fón póca nuair atá na cainteoirí ina dtost).

Is maith an rud roinnt míchompord is dócha chun smaointe nua a spreagadh. Is féidir go n-eascraíonn mo mhíchompord leis an damhsa le coimhthíos áirithe le mo cholainn féin.

Ba léir fiú óna siúl, ní áirím a damhsa, go bhfuil Siobhán i dtiúin lena colainn. Agus í ábalta na mothúcháin agus an máistreacht sin a theagasc agus a scaipeadh ar an té atá oscailte do. Dailtíní cathrach i gCorcaí san áireamh. Rud a d'oscail súile dóibh ar na nithe beaga thart orthu sa chathair.

B'fhéidir go bhfuil mé ró bháite sa déachas....

Imbolc 2019 : Leo Creedon

Salvador Dali — Corpus hypercubus

Cé gur thosaigh an matamaiticeoir Leo Creedon a chuid cainte le nithe sách simplí, na cóid féin cheartaitheach atá in úsáid go forleathan timpeall orainn, d'éirigh sé geall le bheith misteach roimh deireadh.

An bun smaoineamh a bhí á fhorbairt aige ná an chaoi gur féidir an matamaitic a úsáid chun eolas a thabhairt ar mhodh éifeachtach dlúth chun tuiscint níos doimhne agus cinnte a thabhairt. 

Is féidir cuir síos dhá thoiseach a dhéanamh ar rud trí thoiseach fearacht ciúb. Agus gur féidir dul ó trí thoiseach ar aghaidh go ceithre thoiseach, mar a rinne Dali sa phictiúr thuas, pictiúir a eascraíonn as fréamhacha teoiric matamaitice. 

Cé go mbím féin ag plé beagán le coincheapa matamaitice tá mo thuiscint orthu sách teoranta agus tá claonadh an innealtóra ionam gan dul ró dhomhain sa cheist fad is a oibríonn rudaí. 

Bhí sé go deas spléachadh a fháil, más doiléir féin é, ar an gcuannacht agus go deimhin áilleacht a fheiceann matamaiticeoirí ina gcuid oibre. 

Imbolc 2019 : Zoë Conway

Is gnách go mbíonn ceolchoirm an oíche roimh cainteanna Imbolc san Ionad Cultúrtha agus go labhraíonn an ceoltóir, nó duine acu, an lá dár gcionn.

Is í an veidhleadóir Zoë Conway agus a fear John McIntyre a bhí i mbun ceoil i mbliana. Ar feadh cúpla bliain bhí m'iníon ag fáil ceachtanna ó Zoë. Bhí cur amach áirithe agam orthu agus a gcuid ceoil, agus d'fhreastail muid ar ceolchoirm dá gcuid i gCairlinn agus Liam Ó Maonlaí ina gcomhluadar.

Choinnigh trácht, agus le bheith ionraic roinnt botúin dar gcuid féin maol orainn agus is go maolchluasach, an chéad cúpla seit caillte againn, a shleamhnaigh muid isteach san Ionad. Bhí sé plódaithe agus b'éigin dúinn ár mbealach a dhéanamh suas go cúl na hamharclainne.

Spás deas atá san Ionad Cultúrtha. Mór go leor go bhfuil fairsinge do shlua fiúntach ann, ach sách beag go bhfuil sé indéanta ag ceoltóirí déanamh d'uireasa callairí más mian leo.

Tugann sin carachtar don gceoil. Tá máistreacht ag Zoë ar réimse ceoil ó claiseacach go hillbilly agus fréamhacha doimhne aici sa cheoil Gaelach.

Le déanaí áfach tá sí féin agus John imithe i bpáirt le Julie Fowlis agus Éamonn Doorley chun ceol a chuir le filíocht.

Fuair muid blaiseadh de na rianta sin ag an gceolchoirm (agus cheannaigh mé an CD Allt ag an mbriseadh).

Tá guth éadrom ard ag an mbeirt acu, agus na focail soiléir. Reacaireacht álainn ar dhánta an Direánaigh agus píosaí eile aitheanta agus gan a bheith chomh aitheanta. Tionlacan cúramach ar fidil agus giotár a thacaíonn leis an reacaireacht.

An lá dár gcionn thug Zoë scéal a beatha ceoil dúinn, á léiriú le píosaí ar an bhfidil. Tacaíocht a hathair. An teannas idir a spéis sa cheoil Gaelach agus clasaiceach tráth a raibh oidí agus don dá chineál diongbháilte gur rogha dénártha a bhí le déanamh. Mar a ghlasáil a múinteoir claiseacach amach í nuair a bhí scéal sa nuachtán áitiúil faoi fleadh cheoil na hÉireann bheith buaite aici. Mar a thit sí i ngrá le huirlis a bhí ceaptha do dhuine eile, agus na híobairtí a rinne sí lena fháil d'ainneoin sin (le tacaíocht a hathair). Mar a chuir sí aithne ar a nuachar.

Ba léir an tábhacht le tacaíocht athair agus scoile. Tacaíocht atá sí ag cuir ar fáil dá clann agus tríd na ceachtanna do chlanna eile.

Is le déanaí atá feabhas curtha ar a cuid Gaeilge ag Zoë agus is ag léamh a bhí sí. Ach bhí an chaint cruinn spreagúil spéisiúil. D'fhéadfaí é chraoladh!

Beidh fáil ar an bhfíseán amach anseo ar shuíomh Imbolc.

Cór Chúil Aodha

Is cuid de mo dheasghnáth bhliantúil, nuair atá mé i Múscraí d'Fhéile Imbolc, Aifreann a éisteacht i gCúl Aodha.

Tá cáil i bhfad is i gcéin ar an gCór a bhunaigh Seán Ó Riada agus atá á chothú ó shin ag a mhac Peadar.

Taithí ar leith áfach iad a chlos ar a bhfód dúchais agus an ceol mar chuid d'adhradh an phobail ina bhfuil siad féin ina mic, deartháireacha, athair, uncailí nó seanathair.

Tá comhcheoil diamhair ann idir na glúinte fear, giolc ard an bhuachalla nach bhfuil ach i dtús fáis go dord ard an seanóra.

Peadar ag an harmonium ina gheansaí ar dhathanna an tuar ceatha, a thréad ceolmhar ina thimpeall. Breis oiliúna á chuir ar an gcuid is óige tar éis Aifrinn.

Is iondúil go bhfuil Féile Ghobnatan thart ar an am a mbíonn Imbolc. Le dhá bhliain anuas ba ar lá an féile nó an lá roimhe a thit Imbolc.

Chuala mar sin an iomann iontach "A Ghobnait Ársa" roinnt babhtaí.

I mbliana chuir mé ceist ar Pheadair maidir le thaifid. Tá CD a seoladh thiar i 2012 - Naomh Gobnait.

Thapaigh mé an deis é cheannach i siopa an Mhuilinn agus táim ag éisteacht leis ó shin!

Iomainn atá i gceist, agus de réir mar a deir mo chluas liom iad taifeadta le linn Aifrinn. Cloig le clos. Guth cheolmhar Sagart Paróiste Bhaile Bhúirne, an tAthair Dónal Ó Briain, le clos freisin. Gura fada buan an fear céanna. Seanmóirí ar fiú éisteacht leis! Simplí stuama soiléir.

Tá doimhne agus diamhracht an chreidimh le clos níos soiléire san taifead seo ná sa cheann eile "Go mbeannaítear duit".

Tá éagaoin An Mharbhnadh cumhachtach. Measaim gur ar Aoine an Chéasta a rinneadh an taifeadadh, agus clog toll adhmaid á bhualadh seachas binneas práis atá le clos ar rianta eile.

Achainíocha sollúnta ar fóirithint ó na naoimh agus ón Tiarna.

Ach tugann an dá CD  spás ar leith intinne dom.

Táim ag dul siar ó dheas amárach go Scoil Cheoil an Earraigh i mBaile an Fheirtéaraigh. Go hiondúil tagann sciar den gCór anoir don Aifreann Domhnaigh.

Qui bene cantat bis orat.

Níl ceol agam féin ach is fearrde m'urnaí éisteacht le ceol Chór Chúil Aodha.

Imbolc 2018

Gach bliain ag tús an Earraigh ardaíonn mé féin agus cúpla cara liom na seolta chun aghaidh a thabhairt ar Bhaile Bhúirne agus Féile Imbolc. Rinneamar amhlaidh i mbliana, ag fágáil Bhaile Átha Cliatha san iarnóin agus ag tiomáint ó dheas.
Bhíomar rud beag níos moille ag fágáil na cathrach i mbliana ach bhíomar in am do cheolchoirm White Raven san Ionad Cultúrtha. Buanchuid d'fhéile Imbolc ceolchoirm na hAoine agus tosaíonn an allagar sa Mhuileann, áit a rabhamar ag cuir fúinn, ina dhiaidh. Bhí ceol sa Mhuileann freisin agus leann blasta áitiúil. Tá réimse beorach ag an ngrúdlann 9 White Deer (tagairt do naomhsheanchas Gobnait). I mbliana bhlais mé den Leann Dubh agus den Kolsch acu a bhí araon blasta.

Tar éis bricfeasta mór thugamar aghaidh ar na cainteanna- tá súil agam blagáil faoi na cainteanna éagsúla ach a bhfillfidh mé ar an gcrannóg seo tar éis tost an Charghais. Bhí siad ilghnéitheach eolgaiseach agus lón machnamh iontu. Déantar taifeadadh físe ar na cainteanna agus beidh siad le feiceáil ar shuíomh Imbolc amach anseo.

Ach sa bhreis ar na cainteanna bíonn an cuir is cúiteamh, an t-allagar idir chainteoirí agus lucht éisteachta thar tae, um lóin agus istoíche sa Mhuileann. Bíonn béile mhór in éineacht againn sa Mhuileann. Caint gaoiseach leis an bproinn.

Maidin Domhnaigh is nós linn Aifreann a éisteacht i gCúl Aodha agus tionlacan an Cóir cháiliúil ina n-áit dúchais. Taithí ar leith. Féile Ghobnatan a bhí ann inné agus roinn Peadar Ó Ceallaigh a chuid eolais linn ag a tobar agus a reilig.

Mo bhuíochas ó chroí le Bernice agus Tomás as deireadh seachtaine den scoth a chuir ar fáil dúinn arís eile. Gurab fada buan iad, agus Féile Imbolc.

Imbolc 2017: Fís Filíochta

An scannánaí Dónal Ó Céilleachair a chuir clabhsúr le cainteanna Imbolc.

Cé gur as Magh Chromtha dó, chaith sé sealanna fada i mbun oibre i Nua Eabhrac agus Beirlín, ar thóir aisling na filíochta a spreag scannán le Wim Wenders ann sna 1980í. Bhí lá faoin dtor a chaitheamh aige, mar ba iondúil dó, i bpictiúrlann an Lighthouse - a bhí bídeach an uair úd. Thaispeáin siad Der Himmel über Berlin scannán samhlaíocht finscéalach (Wings of Desire an teideal Béarla). Chuaigh an scannán go mór i bhfeidhm air agus ó shin tá sé i mbun scannánaíochta agus sa tóir ar an áit ina bhfuil filíocht.

Léirigh sé a chuid cainte le blaiseadh óna shaothar féin, turgnamhach agus eile. Léirigh sé giotaí as saothar Wenders freisin.

Faoi dheireadh, tar éis fánaíocht agus printíseacht fhada i Nua Eabhrac agus áiteanna eile, bhí deis aige filleadh ar a fhréamhacha i Múscraí agus seal a chaitheamh mar ealaíontóir cónaitheach san Ionad Cultúrtha.

D'eascair roinnt saothair suntasacha as sin, ceann le leanaí scoile na háite.

Cuireadh clabhsúr le cuid foirmeálta Imbolc le léiriú dá scannán faoi ealaíontóirí, idir muintir na háite agus muintir a tháinig isteach, agus tionchar an tírdhreach orthu - Ó Dhúthaigh Mhúscraí.

Measaim go bhfuil áit na filíochta do féin aimsithe faoi dheireadh aige, san dúthaigh céanna! Ní haon díol iontais sin mar tá dúlra agus daoine tagtha le chéile ar bhealach ar leith ann le fada.

Nóta scoir: sé Dónal a rinne scannánú ar Camino na Sáile, faoi thuras naomhóg na tinte go Santiago. Táthar á chraoladh ar TG4 faoi láthair ar an Domhnach.

Imbolc 2017: Cad chuige airgeadas?

Ba ar chrann Ciarán Mac an Bhaird a thit sé muid a thabhairt ar ais ón cianspás, rud a rinne sé le léargas spleodrach tintrí ar an ngéarchéim dhomhanda baincéireachta a chuidigh go mór leis an ainriocht ina bhfuilimid.

Ar ndóigh bhí cúiseanna logánta - sna bainc abhus ach freisin i struchtúr airgeadais an stáit - le tionchar na géarchéime orainn.

Mar sin féin, calcadh an chóras airgeadais de bharr teip Lehmann a chuir an lasair sa bharrach.

Dar le Ciarán, tá ár gcóras airgeadais fós leochaileach. Tá níos lú iomaíochta i gcóras na bainc ná mar a bhí roimh an tubaiste. Níl na laigí rialacháin leigheasta. Tá sé deacair ar an bhfíor geilleagar, lucht tionsclaíochta, teacht ar mhaoiniú.

Is é a mholadh siúd, le hais neartú rialacháin, ná deis a thabhairt don earnáil neamhbhrabúsach, mar shampla na Comhair Creidmheasa, dul in iomaíocht leis na bainc chun comórtas a chinntiú.

Faoi láthair is roinnt na caillí mar is áil léi féin atá ar bun ag na bainc, bainc atá mór i gcoibhneas leis an geilleagar - agus atá fós ann de bhrí gur ghlac an cáiníocóir a gcaillteanas orthu féin.

Níl barántas nach dtarlódh tubaiste arís. Níl na fadhbanna struchtúrtha réitithe.

Bímis aireach!

Imbolc 2017: Deannach na Réalta

Dúshlán atá ann i gcónaí caint a thabhairt tar éis don lucht éisteachta lón maith mór a bheith ite acu, mar atá ar fáil sa Chrúiscín Lán i mBaile Bhúirne.

Léirigh Ruth McAvinia áfach go raibh sí breá ábalta an dúshlán a shárú lena caint dárbh teideal 'Is leatsa an chosmas'. 

Rinne sí trácht ar obair eolaíochta an Gníomhaireacht Spáis Eorpach, obair ina raibh sí páirteach ar feadh roinnt blianta. Ag scaipeadh eolais ar an bpobal a bhí sí, cuid riachtanach den eolaíocht. Tá baint aici fós leis an Ollscoil Idirnáisiúnta Spáis, scoil samhraidh idirdhisciplíneach a mbeidh teacht le chéile acu i mbliana i gCorcaigh. 

Tá Éire páirteach i misin eolaíochta ESA. Thug Ruth léargas ar chuid de na misean is suntasaí - ina measc an misean Rosetta a chuaigh go domhain isteach sa spás agus a chuir trealamh ar choimeád. Ba trealamh Éireannach a chuir an nasc cumarsáide ar fáil idir an máthar-árthach Rosetta agus an tuirlingtheoir Philae. 

An comhlacht a bhfuilim fostaithe leo, CAPTEC, a rinne forbairt ar an mbogearra don trealamh sin; bhí agus tá an comhlacht gníomhach freisin i promhadh agus deimhniú neamhspleách bogearraí. D'oibrigh mé féin ar na satailítí Herschel agus Planck, a rinne iniúchadh ar an spás le teileascóip ar leith. De bharr luas srianta an tsolais, is ionann iniúchadh íogair mar sin agus féachaint siar san am.  Táimid faoi láthair ag obair ar roinnt misin eile, mar atá scata comhlacht eile as Éirinn. 

Ceann suntasach a luaigh sí ná Enbio atá tar éis bealach nuálach a fhorbairt le miotail a chlúdach le dath. Tá sin riachtanach don scáth gréine a bheidh in úsáid ar an árthach Solo a bheidh ag dul an ghar don ngrian chun iniúchadh a dhéanamh air. Tá gá le scáth gréine an-éifeachtach leis na huirlisí a chosaint ó fhuinneamh na gréine.(Tá mé ag obair ar phromhadh bogearraí an árthaigh seo faoi láthair)

Táimid ar fad ag íoc as na hiarrachtaí seo. Ar ndóigh, níl ach luach ticéid pictiúrlanna de chostas ar an saoránach aonair; ach spreag Ruth muid le spéis a chuir sna torthaí eolaíochta, mar go bhfuil go leor le foghlaim astu a fhónann don saol le hais an pléisiúr intleachta atá le fáil astu. 

Deannach na réalta muid, dar léi, agus is d'ár n-oidhreacht an eolaíocht atá á chnuasach sa spás. Ba thrua bheith dall air.

Imbolc 2017: Ceolta Sí

Bíonn ceolchoirm an oíche roimh cainteanna Imbolc, agus labhraíonn an ceoltóir an lá dar gcionn.

I mbliana seal Chaoimhín Uí Raghallaigh a bhí ann. Tá cáil ar Chaoimhín as an stíl ar leith atá aige, agus tóir dá réir air mar cheoltóir agus oide.

Don gcuid is mó is ar uirlis ar leith a sheinneann sé - uirlis nach ann dá mhacasamhail go bhfios dom. Gaolta leis an Viola d'amore, ach le cúig sreang. Cúig sreang tánaisteach curtha leis ar mhodh Hardanger. Hardanger d'Amore a thugann sé féin air.

Is beag mo scil féin i gcúrsaí ceoil agus níl an foclóir agam le cur síos a dhiongbhála a thabhairt ar an fhuaim dhomhain shaibhir uathúil a d'fháisc sé ní hamháin as an Hardanger ach freisin as gnáth fidil - ach tiúnadh ar leith déanta aige uirthi. Mheall sé ceolta sí as gnáth feadóg stáin fiú.

Is minic ceoltóirí traidisiúnta anois ag dul i muinín na teicneolaíochta chun cabhrú leo. (Bhí cúpla gléas ag Colm Mac Con Iomaire ag Imbolc cúpla bliain ó shin ar thug sé an Recession Quartet orthu agus ar bhain sé feidhm astu le comhcheoil a dhéanamh leis féin)

Bhain Caoimhín feidhm as an mionríomhaire oiliúna Raspberry Pi, agus ríomhchlár a scríobh sé féin chun fuaim níos suntasaí fós a chruthú i seit amháin dá chuid.

Tá teacht i láthair ar leith ag Caoimhín, é éadromchroíoch, lúthchosach, gealgháireach. Shilfeá gur rince in áit siúl a ghnáth mhodh taistil, é mar lasair éadrom ar stáitse ag fuineadh ceol diamhair.

D'éirigh leis ar an Satharn roinnt dá chré ceoil a roinnt linn, agus spléachadh éigin a thabhairt fiú do mo leithéidí atá caoch ar sheinm.

Tumadh i sruth an cheoil a mhian, ag eitilt isteach is amach as scafall an phoirt seachas scéim réamhcheaptha a leanacht go dlúth.

Luaigh sé focail fhidléara eile, gurbh ionann agus inneall an oirfideach a sheinneann an port céanna ar an dóigh céanna faoi dhó.

Ainneoin sin mhínigh sé go dtig leis - mar atá léirithe aige san méid atá taifeadta aige - comhcheoil a dhéanamh le ceoltóirí eile ach comhbhá a bheith eatarthu a ligeann dóibh an rince céanna a dhéanamh leis an bport.

Agus sin mo lag iarracht cuid dá dhraíocht a cheapadh i bhfocail. Beidh an físeán ann ar ball ar shuíomh Imbolc, rud a thabharfaidh léiriú ceart!

Imbolc 2017: Breith ar an gCúirt Uachtarach

Tá taithí leathan sa bhaile agus i gcéin ag an t-iriseoir Ruadhán Mac Cormaic.  Ach ní raibh saineolas ar an dlí aige nuair a ainmníodh mar comhfhreagraí dlí de chuid an Irish Times é. Mar a dhéanfadh duine gairmiúil, chrom sé ar foghlaim.

Le linn a chuid foghlama d'aithin sé  bearna suntasach sa litríocht atá ar fáil, eadhon nach raibh leabhar ar bith ag plé leis an gCúirt Uachtarach in Éirinn. Chuir sé roimhe an bhearna sin a líonadh.

Thug sé spléachadh ar an méid a d'fhoghlaim sé ina chuid cainte d'Imbolc.

Briseadh le gnás na Breataine ab ea go raibh Bunreacht scríofa ag Saorstát Éireann, agus an Cúirt Uachtarach mar chaomhnóir na bunreachta sin. Ní dheachaigh an briseadh chomh domhain is ba mhian le roinnt, an Príomh Breitheamh Hugh Kennedy san áireamh. Ach is gairm sách caomhach an dlí.

Luaigh Ruadhán tionchar na Cúirte Uachtaraí i SAM ar forbairtí abhus; dlínse eile le bunreacht scríofa ach oidhreacht láidir dlí coiteann na Breataine seachas dlí rómhánach na Mór Roinne.

Luaigh sé cairdeas idir Brian Walsh agus breitheamh thall a raibh ana thionchar aige ar an gcuir chuige gníomhach a bhí ag an gcúirt.

Luaigh sé cás McGee faoi frithghiniúint, nuair a rinne an cúirt breith go raibh ceart príobháideachas ag baint le pósadh ainneoin gan an ceart sin a bheith sonraithe sa bhunreacht.

Tá sé den tuairim gur spreag an cás sin, maille cás Roe vs Wade i SAM an feachtas as ar eascair an leasú ar an mbunreacht chun ginmhilleadh a chosc atá go mór i gceist faoi láthair.

Spreag a chuid cainte go leor allagar. (Agus dá mbeadh roinnt cóip dá leabhar ar díol aige shamhlóinn go mbeadh tóir orthu. Beidh mise á lorg ón leabharlann, amach anseo)

Imbolc 2017:cáin, cóir ┐ceart

Sorcha Nic Mathúna an dara cainteoir a labhair ag Imbolc i mbliana. Bainisteoir cumarsáide craobh na hÉireann de Oxfam í.

Bunaíodh Coiste fóirithinte ghorta Áth na nDámh sna 1940í nuair a bhí gorta sa Ghréig de bharr cúinsí polaitíochta - léigear de dheasca an chogaidh. Cúinsí polaitíochta is cúis le mórchuid anachain an tsaoil, cé go bhfuil fórsaí an dúlra i gceist. Bíonn na gnáth tograí daonchabhrach ar bun ag Oxfam. Uisce glan agus séarachas sábháilte a speisialtóireacht. Ach tuigeann siad gur leasú pholaitiúil atá de dhíth chun réiteach buan a bhaint amach, agus gur i lámha an phobail áitiúil atá sin. Díríonn siad dá réir ar cabhrú leis na pobail áitiúla dul i bhfeidhm ar a gceannairí.

Is é an dáileadh éagothrom maoine an dúshlán is mó. Tá feabhas mór tagtha ar bhochtanas agus ocras, ach tá constaicí fós chun bia folláin agus cúram sláinte cuí a chuir ar fáil.

Tá nasc idir seilbh a bheith ag líon beag daoine ar sciar ollmhór de mhaoin an domhain agus na deacrachtaí atá ann.
Léirigh iniúchadh de chuid Oxfam go bhfuil oiread maoine i seilbh an ochtar is saibhre agus atá ag an gcuid eile den gcine le chéile.

Tá nasc idir seachaint cánach agus an gcnuasach seo- tá ar chumas lucht an tsaibhris cáin corparáideach nó ioncaim a sheachaint- go dleathach go minic. Titeann ualach táillí agus cáin breis luacha níos troime ar an daibhir, agus is cánacha iad atá dosheachanta.

Ar ndóigh, níl tírghrá ag an gcaipitil. Fadhb dhomhanda is ea seachaint cánach, agus is gá réiteach dhomhanda a aimsiú.

Thug Sorcha ana léargas ar a gcuid oibre, spreagadh agus lón machnaimh gan géilleadh do chlamhsán ná éadóchas.

Imbolc 2017: Litríocht bhlasta

Ó Aisling Mheic Conglinne go Ross O'Carroll Kelly an teideal a thug Máirtín Mac Con Iomaire ar an gcaint a d'oscail comhdháil Imbolc.

Cócaire agus léachtóir le cócaireacht é Máirtín. Ach is dual athair dó bheith ina cnuasaitheoir béaloidis, agus bhí sé ag cnuasach stair béil lucht bialanna Bhleá Cliath, toisc gur thuig sé go raibh go leor eolais á chailleadh agus daoine ag dul in aois agus ar shlí na fírinne.

Agus é ar chonair léann na cócaireachta tháinig sé ar mhaíomh gurb annamh trácht ar bhia nó tnuthán le bia ar leith i scéalta agus litríocht na hÉireann.
Ós rud é go bhfuil sé féin sáite óna óige i dtraidisiún na Gaeilge bhí fhios aige go maith go raibh dul amú ar an té a dúirt.

Thug sé caint spleodrach, ag ardú a ghuth i rannaireacht agus ag reic amhrán. Ag tabhairt suirbhé ó Aisling Mheic Conglinne anall go Ross O'Carroll Kelly ar an mbia i litríocht na hÉireann, go háirithe san aoir agus san Dinnseanchas.

Bhí a chuid cainte saillte go maith, mar atá an litríocht le gean agus greann.

B'é an t-aon locht ná an t-ocras a d'fhág sé orainn ainneoin bricfeasta flúirseach an Mhuilinn!

Tá a chuid saothair foilsithe in ailt agus caibidil leabhair thall agus abhus, ach tá an príomh chúrsa - leabhar iomlán dá chuid féin - fós le teacht.

Ba ghéarú goile den scoth a chuid cainte áfach, agus léargas nach bocht ná tur traidisiún bia na hÉireann in aon chor, ach ceilte agus folaithe beagán ag claontuairimí.

Imbolc 2017

D'fhill mé inné ón oilithreacht bhliantúil go féile Imbolc i mBaile Bhúirne. Tá na rúibricí socruithe faoi seo. Gabhann triúr againn siar ó dheas sa charr tráthnóna Aoine. Bíonn béile (agus deoch de dhéantús an ghrúdlanna áitiúil)  againn sa Mhuileann sula dtugann muid aghaidh ar an gCeolchoirm san Ionad Cultúrtha.
Ar ais go dtí an Mhuileann ansin do scléip agus allagar, agus oíche (gairid) codlata.
Bíonn na cainteanna ar feadh an lae ar an Satharn agus leanann an t-allagar sna sosanna a bhíonn idir gach dhá caint. Bíonn lón agus comhrá mar anlann leis sa Chrúiscín Lán againn.
An ghnáth nós atá agam na siúlóid a dhéanamh tríd an gcoill chuig Reilig agus tobar Ghobnatan.
Bhí cúpla corr sa scéal i mbliana áfach a chuir i malairt treo mé.
Ar an gcéad dul síos, taispeánadh scannán 'Ó Dhúthaigh Mhúscraí' faoi ealaíontóirí na háite agus an spreagadh a fhaigheann siad ón dtírdhreach áitiúil.
D'fhág sin gur lean an lá rud beag níos faide ná mar is iondúil.
Ansin, ba lá le Gobnait a bhí ann. Bhí cloiste agam go raibh dealbh ó na meánaoiseanna ar taispeáint sa séipéal i mBaile Bhúirne. Bhí fonn orm é fheiceáil. Bhí scata maith sa tóir uirthi, ag beannú ribíní le deasghnáth leis an dealbh. (Bhí na ribíní ar díol sa séipéal. Táim idir dhá chomhairle faoina leithéidí de ghnás ach chroch mé liom péire, do m'iníon is dom mháthair).
Méadair ar fhaid atá an dealbh, cruth mnaoi ina luí, lámha fillte ina hucht. Tá an aghaidh caite, ag póga na gcreidmheach thar na blianta is dócha. Mheabhraigh sé cos phráis Pheadair ina bhaisleac sa Róimh atá fágtha ina chnap ag muirniú na céadta bliain.
Tomhaistear fad an dealbh leis na ribíní, agus cuirtear timpeall muineál, com agus glúine iad. Glacaim leis go bhfuil paidir nó ortha i gceist freisin - breis taighde de dhíth.
Bhí an cuma air go rabhthas ar tí aifreann a rá, mar sin d'fhan mé san séipéal. Cheap mé go mbeadh Aifreann lá le Gobnait á rá, ach ar ndóigh bigil an Domhnaigh a bhí ann, agus aifreann dá réir- as béarla. Bhí sé aisteach béarla ghalánta an sagart paróiste a chlos, fear nár chuala mé roimhe uaidh ach Gaeilge nádúrtha deisbhéalach.
Faoin am a raibh an aifreann thart bhí dorchadas na hoíche tite agus ba den chríonnacht gan dul san amhantar sa choill. Shiúl mé ar ais fán mbóthar dá réir go dtí an Muileann agus béile na féile, comhluadar agus allagar den scoth mar anlann le bia bhreá an Mhuilinn.

Cuirimid clabhsúr leis an deireadh seachtaine le aifreann i gCúil Aodha, le tionlacan an chóir. Is iontach an rud é na ceithre glúin d'fhearaibh na háite a chlos i mbun comhcheoil.

Beidh tuairisc uaim abhus ar na cainteoirí, a bhí ar ardchaighdeán arís i mbliana, spleodrach eolgaiseach spreagúil.

Treise le Bernice agus Tomás agus gura fada buan Féile Imbolc!

Imbolc 2016

Mar is iondúil, d'fhreastail mé ar Imbolc i Mí Feabhra na bliana seo, ach idir é bheith díreach roimh an Charghas agus nithe eile ní raibh faill agam go dtí seo tuairisc ar bith a thabhairt. (Bhí tuairisc ag Tuairisc, áfach). D'fhoghlaim mé freisin go bhfuil tionchar éigin ag mo thuairiscí anseo - mheall siad Donncha ó Daltaí na Gaeilge ó Nua Eabhrac go Baile Bhuirne. Ar an drochuair, de bharr go raibh an Muileann Plódaithe ag lucht rothair ghluaiste, bhíomar scaipthe ar lóistín éagsúla is ní raibh deis agam comhrá ceart a bheith agam le Donncha. (Fuair cuid againn bheith istigh sa Mhuileann)

In ionad ceolchoirm, is éard a bhí san Ionad Cultúrtha an oíche roimh ré i mbliana ná seo aonair Diarmuid de Faoite - Pádraig Ó Conaire. (Tá súil ag Diarmuid an taibhe a thabhairt chuig BÁC san Fómhair - bhí sé chomh maith sin go mbeadh fonn orm freastal ar arís). Chuir Diarmuid ina aonair na dosaen carachtar inár láthair as Gaeilge agus as Béarla - Pádraig Ó Conaire féin, ar ndóigh - ach a ghaolta, agus go leor daoine a bhuail leis ar feadh a shaol - Micheál Ó Coileán ina measc. B'é Diarmuid freisin a chuir clabhsúr le cainteanna Imbolc freisin. Níor labhair sé mórán faoi féin - seachas sin lig sé dá ealaíon caint ar a shon. Reic sé a aistriúchán féin ar scéal taibhseach Ella Young a samhlaigh cruthú na hÉireann ag Brighid agus pearsan eile ó chliar Tuatha de Danann. 

Ba le reacaireacht agus filíocht i ré an Idirlín a bhain caint Ciara Ní Éanacháin freisin -  foilsíodh leagan dá cuid cainte ar Meon Eile. Bhí rudaí spéisiúla le rá aici, ach dáiríre fanann an cheist buan - Cia a cheannódh Dán? Tá bealaí nua an scéal a scaipeadh agus filíocht a dháileadh - ach tá sé níos deacra ná riamh bheith beo ar ealaíon a bhraitheann ar an teanga.

Tá cúinní airithe ann, ar ndóigh, san acadúlacht agus san teilifís - labhair Feena Toibín ar a cuid taighde ar Dhubhghlas de hÍde, bunaithe ar a chuid dialanna a léiríonn ní hamháin an forbairt ina eolas ar an nGaeilge ach freisin an saol teaghlaigh sách casta aige sa bhaile, agus freisin na cúinsí sóisialta a bhí ann le linn a óige. Labhair David Stifter faoin dtogra Chronologicon Hibernicum in Ollscoil Má Nuad atá ag plé le bealaí chun iniúchadh a dhéanamh ar fhocail chun fráma tagartha dátaí a chuir ar fáil do théacsanna.

Ní raibh an teanga lárnach i ngnó beirt eile a labhair - Tomás Mac Uidhir a labhair faoi cainteanna aeráide Pháráis, agus Antóin Ó Lachtnáin a labhair faoi (easpa) príobháid ar líne - dhá ghné den saol a mbeidh tionchar acu orainn ar fad.

Labhair Síle Nic Chonaonaigh faoin cuid oibre le Garraí Glas, agus anois Dúiche - obair teilifíse a seolann ó ceann ceann na tíre í, ag mealladh caint agus eolas ó dhaoine spéisiúla - gairm a éilíonn cumas maith éisteachta is machnaimh!

Is le healaíona (dallach) dubh a bhíonn Rua ag plé - draoi a léirigh a chumas mearbhall a chuir ar an intinn daonna le scileanna. Caithfidh mé a ra gur chuir a chuid cleasaíochta - agus bhí sé ana shoiléir gur cleasaíocht a bhí ann, cé nár mhínigh sé iad - sceon orm, ar a shimplí - nó sin an cuma a bhí air - a bhí sé air daoine  a léamh agus a mhealladh. (Lean sé air istoíche sa Mhuileann lena chleasa)

Tríd is tríd bhí go leor eolas agus inspioráid ar fáil ar feadh an lae, agus go leor ábhar cainte istoíche sa Mhuileann ag an dinnéar iar-Imboilc.

Beidh na físeáin ar an suíomh amach anseo ar ndóigh agus tá leagan de Imbolc le bheith ag an Picnic Leictreach - mar sin féin tá taithí ar leith ag baint le bheith i láthair i mBaile Bhurine agus inspioráid ag baint leis an allagar timpeall ar na cainteanna agus istoíche sa mhuileann chomh maith leis na cainteanna iad féin!

Camchuairt Músgraíoch

Mar a dúirt mé thug cuid againn aghaidh ar Bhaile Bhúirne agus an Muileann don deireadh seachtaine ainneoin go raibh Imbolc ar sos. Peata lae a bhí ann ar an Satharn agus ainneoin leanna an Mhuileann (grúdlann dá gcuid féin acu anois) chuaigh muid amach breá luath ag siúl. Tá coill spéisiúil ar bhruach an tSuláin crainn faoi bhrat trom caonaigh. Tá cosán tríd an gcoill go dtí Reilig Gobnatan, áit a bhfuil Seán Ó Riada agus Seán Ó Ríordáin araon curtha.
Tá iarsmaí a bhaineann le Gobnait ann freisin, a huaigh mar shampla agus dealbh bhreá nua a tógadh sna 1950í. Maidin Domhnaigh bhuail muid le Peadar Ó Riada ann (tar éis dúinn Aifreann a éisteacht i gCúl Aodha leis an cór) agus thug sé lear mór seanchais dúinn - fillfidh mé ar ábhar ach a mbeidh tost an Charghais curtha díom agam!

Lean muid orainn síos go dtí an bpríomhbhóthair agus bhí cupán tae againn san Crúiscín Lán; ansin shiúl muid taobh eile an ghleanna, suas bóthar na gCeapacha gur tháinig muid trasna air Slí Ghaeltacht Mhuscraí, cuid de shiúlóid níos faide a rianaínn an slí a thóg Donal Ó Súilleabháin ag teitheadh ó Bheara go Breifne.

Tá an chaoi ar an gcosán cé go raibh sé garbh agus fliuch in áiteanna.

Bhí greim le n-ithe againn sa Mhuileann (molaim an Seabhdar) agus thugamar sciurd ar Ghuagán Barra. Bhí an loch ina léinseach, ag feidhmiú mar scáthán den gcéad ghrád; arís tá go leor le reic faoin áit agus beidh orm filleadh air anseo chun tuairisc a dhiongbhála a thabhairt!

Tríd is tríd táim fíor sásta gur chuaigh mé ó dheas - bhí aird deireadh secahtaine agam, agus lón machnaimh.