Píosaí liom in áiteanna eile:

2016-06-30

An Béarla san Eoraip

Chuir mise tús le mo shaol gairmiúil sa Ghearmáin. Tarlaíonn sé gurbh i mBeirlín nó san Gearmáin Thoir a bhí na tograí ar fad - tramanna agus traenacha faoi thalamh - a raibh mé ag obair orthu sna blianta tosaigh. Ba Gearmáinis (agus PL/M nó C, ach sin scéal eile) mo theanga oibre dá réir. Bhí comhghleacaithe liom áfach a bhí ag obair níos faide i gcéin - an tSualainn, An Ungáir, an tSín fiú. Bhí Béarla riachtanach dóibh siúd. 

Ansin cuireadh ag obair mé i dtogra ilnáisiúnta laistigh den gcomhlacht, tar éis cumasc le hollchomhlacht eile. Sualannaigh, Eilvéisigh (Gearmáiniseoirí ) agus dhá ionad sa Ghearmáin a bhí i gceist. Béarla an teanga oibre; iarradh ormsa go sonrach páirt a ghlacadh mar chainteoir dúchais Béarla. Níorbh fhada gur thuig mé nach gá gur buntáiste sin. Bhí Béarla líofa ag na Gearmáinseoirí - ach sár líofa ag na Sualannaigh. Ach Béarla ar leith a bhí ann; tionchar láidir ag a teangacha agus a meoin féin ann. Bhí foclóir níos leithne agamsa gan amhras - ach scaití is míthuiscintí a chothaigh sin seachas bheith ina bhuntáiste. Is cuimhin liom bheith ag cáineadh cáipéis as a chuid "turgid prose" - cheap go leor go raibh mé a spochadh as na hEilvéisigh a bhí lonnaithe in áit darbh ainm Turgi!

Murach Gearmáinis líofa a bheith agam, agus smeadar Fraincise agus Spáinnise, is dóigh liom go mbeadh deacrachtaí agam leis an gcineál Béarla a úsáidtear go gairmiúil san Eoraip.

Ó d'fhill mé go hÉireann agus i bpostanna éagsúla, táim ag plé fós le tíortha ar fud na hEorpa. As Béarla de chineál a bhíonn an bplé sin, ach tá tionchar na dteangacha eile air. (Shamhlóinn gur mó fós sin i gcás Béarla an AE, áit a bhfuil; focail Fraincise fite tríd an "acquis"). Sampla a bhain stangadh asam an gcéad uair a tháinig mé air ná "Responsible" mar ainmfhocal, don té a bhí freagrach as rud. Díreach ón bhFraincis.

Ag deireadh an lae níl i bhfoclóir ach cuid den cumarsáid; tá cultúr agus comhthuiscint i bhfad níos tábhachtaí ná foclóir nó fiú gramadach chun tuiscint a dhearbhú sa chumarsáid.

Tá Béarla ina Lingua Franca, ní hamháin san Eoraip, ach ar fud na cruinne; ní hamháin ag maorlathaigh ach níos mó fós ag aos acadúil agus teicneolaíochta. Botún atá ann áfach talamh slán a dhéanamh de go bhfuil buntáiste ansin don cainteoir dúchais aonteangach Béarla. Níl; is minic a chothaíonn saibhreas a Bhéarla siúd míthuiscint, go háirithe nuair a tharraingíonn sé meafair agus nathanna chuige féin, rud a déantar de ghnáth i ngan fhios, go háirithe ag an té atá dall ar theangacha eile. (Mar a dúirt Goethe, tá an té atá gan eolas ar theangacha eile caoch i leith a theanga féin)

Go deimhin, táthar ann a mhaíonn gur leor Globish - canúint ar leith Béarla nach bhfuil ann ach 1500 focal, don cumarsáid gnó.

Tátal an fhánaíocht smaointe seo? Cothaímis ar gcuid Béarla, ach cothaímis freisin tuiscint ar chultúir eile na hEorpa - agus is deacair sin a dhéanamh gan a gcuid teangacha fhoghlaim.

2016-06-23

Tóraíocht taisce tairbheach

Tá taithí ag mo mháthair ar an Afraic - chaith sí seal san Zambia sular pósadh í - agus bhain sí an sásamh as Ó Chósta go Cósta. Cheannaigh mé Seal san Aetóip di dá bharr, agus é i gceist agam i gcónaí é a léamh mé féin, ach ní bhfuair mé deis go dtí anois.

"Sa Tóir ar Áirc an Chonartha" fotheideal an leabhar, agus cuireann Frank tús lena chuid reacaireachta thar cupán caife le Falasha (Giúdach ón Aetóip) i Iarúsailéim agsu é féin ar dualgas san cuid sin den domhan roinnt mhaith blianta ó shin; luaigh a chéile caife leis go raibh Áirc an Chonartha i dtaisce san Aetóip.

Bhí deis aige níos déanaí an nod sin a leanacht; agus tá cuir síos ar a fhánaíocht san leabhar seo. Tá i bhfad níos mó ann áfach. Tá cuir síos ann ar stair na hAetóipe agus a naomhsheanchas. Míniú ar an Áirc a bheith ann, bunaithe ar an gcaidreamh finscéalaíochta idir Banríon Sheabá agus Solamh. De réir an insint seo rinne Solamh an gníomh, ar a dtabharfaí "éigniú geandála" anois air, ar an mbanríon, agus d'fhág torrach le mac í. Tháinig an mac sin chuig a athair agus é fásta is chroch an Áirc abhaile leis ina dhiaidh sin le toil Dé agus Sholamh.

Léiríonn Frank urraim agus ómós do stair agus creideamh na tíre a bhfuil sé ar cuairt inti agus tugann ana chuir síos ar seoda ailtireachta an ríocht ársa seo atá fite fuaite le hIosrael agus leis an gCríostaíocht ag dul i bhfad siar. (Má luaigh sé eachtra Pilib d'éalaigh an tagairt uaim)

Tá a chuid ghrianghraif ag treisiú leis an insint; agus tá dhá intriacht ghrafach sa leabhar. Insíonn ceann acu scéal Solamh, Banríon Sheabá agus a mac. Insíonn an ceann eile scéal fionnachtain an chaifé.

Músclaíonn an insint meas, agus fonn taiscéaladh ionam.

Cuireann sé sméar mullaigh ar an insint le cuir síos ar cuairt agus eachtraí in Iarúsailéim, i mBeithil agus i Masada - le cuir síos chumhachtach ar conas a théann deasghnátha tairseacha saoil i bhfeidhm ar dhuine. 

Tá a thaithí fhada mar shaighdiúir, leis na Náisiúin Aontaithe, agus mar fánaí ar fad le feiceáil san insint tuisceanach seo.

Lón léitheoireachta, marana agus samhlaíochta.

Seal san Aetóip
Frank Reidy
Cló Iar-Chonnacht

2016-06-12

An Fuadach

Léigh mé Kidnapped le Stevenson agus mé sna déaga luaithe. Ní dócha gur thuig mé an stair ag an am, ná go deimhin gur pearsa stairiúil é Ailean Breac Stiùbhart, ná gur tharla Marú na hApann atá lárnach sa scéal, dáiríre.
Ní raibh mé ag lorg an uair úd ach pléisiúr na léitheoireachta. Déanta na fírinne sin atá á lorg fós agam.
Ach tá gné ar leith sa leagan seo atá déanta ag Darach Ó Scolaí den scéal gaisce; scéal atá ann dáiríre faoi imeacht as saol - saol na nGael in Albain; agus faigheann muid léargas air tríd súil Ghall óg, a bhfuil col de bharr creideamh agus oideachas aige leis an saol sin, agus é dall ar an gcultúr. Mar sin féin feiceann sé roinnt ar fiú meas a thabhairt dó.
Ach tá an scéal athinste i nGaeilge bhríomhar, ag cuir leis an blaiseadh ar choimhlint na gcultúir, sa mhéid is gur teanga an dreama atá thíos atá á léamh.
Scéal eachtraíochta agus scéal "bóthair" den scoth atá ann, ar ndóigh, Dáibhí Balfúr ag lorg a ghaolta tar éis bás a thuistí, ach é ag aimsiú fáilte fhuar, agus feall. É ag teacht le chéile ansin le hAilean Breac, agus gafa ansin le heachtra Marú na hApann, agus iad araon ag teitheadh ar son a n-anam trasna Gaeltacht na hAlbain.
Cíortar caidreamh Gall is Gael tríd caidreamh thuas seal, thíos seal na beirte, agus an meán aicme nua measúil ag teacht in áit an uaisleacht treibheach feodach.
Scéal den scoth, agus athinsint bhríomhar.
Cuireann na léaráidí le Wyeth go mór leis an leabhar, mar a rinne i gcás Oileán an Órchiste.

Leabhar snasta eile ó Leabhar Breac. Ana léamh agus ábhar machnamh ann. Tá an aistriúchán den scoth, cé go gcothaínn nath Ailean Breac "I bear a King's Name" deacracht, de bhrí nach ionann ainm agus sloinne!

An Fuadach
Robert Louis Stevenson
304 Lch, crua
ISBN 978-1-909907-65-2