Άγιος Παύλος

Tá sé go láidir sa bhéaloideas i Loutro gur thug Pól cuairt ar an gceantar agus gur bhaist sé muintir an oileáin ann. Níl an insint i Gníomhartha na nAspal ag teacht baileach leis sin - cé go bhfuil Fenix (baile ársa i gceantar Loutro) luaite.... 'Bhí mórán aimsire curtha amú againn faoin am seo: bhí Lá an Troscaidh thart agus níorbh iontaoibh feasta leanúint den turas. Más ea thug Pól foláireamh dóibh á rá: “Feictear domsa, a fheara, go bhfuil tubaiste i ndán don turas seo agus go ndéanfar díobháil mhór ní amháin don long agus don lasta ach dúinn féin chomh maith.” Ach ba mhó an aird a thug an taoiseach céad ar an bhfear stiúrach agus ar an gcaptaen ná ar chaint Phóil. Agus toisc nach raibh an cuan oiriúnach chun an geimhreadh a chaitheamh ann, mhol a bhformhór dul chun farraige ón áit, le súil go bhféadfaidís Féinix a shroichint agus an geimhreadh a chaitheamh ann - cuan de chuid na Créite a bhfuil a aghaidh siar ó dheas agus siar ó thuaidh. ' Gníomhartha 27:9-12 Ar aon nós, tá eaglais ón ré Biosántach in aice le Féinix. Thógamar féin an báid farantóireachta go Agios Roumeli, níos faide soir ar an gcósta. Ar éigean gur aithin muid go raibh eaglais ann ón mbád - bhí sé chomh bídeach sin. Is dóigh liom go raibh sé i gceist againn siúl go dtí an Eaglais agus seans ar ais go Loutro - ach gur tháinig muid ar malairt tuairime de bharr an bhrothaill. Rinne muid bád agus bádóir a fhruiliú chun muid a thabhairt ann. RIB, más buan mo chuimhne, agus leaid óg. Tá an Eaglais ar an trá - ní bhíonn mórán taoide san Meánmhuir, ar ndóigh. Bhí an gainimh ana the ar fad agus muid á thrasnú. Bhí frescos breátha san eaglais, ach iad síonchaite go maith. D'amharc muid ar an eaglais ar ár suaimhneas, agus chuaigh a snámh seal ón dtrá. Bhí fear an bháid ag snámh freisin, agus ansin thug sé ar ais muid go Agios Roumelis; d'fhan muid seal ansin ar an bád farantóireachta ar ais go Loutro.

Cumhacht an ilteangachais

I measc na gcuntas a leanaim as focalbhá ar Twitter tá cuntas an Duden Verlag - a fhoilsíonn focal an lae as a bhfoclóirí - na foclóirí a dhearbhaíonn an litriú caighdeánach sa Ghearmáinis. Ach ní foclóirí amháin a fhoilsíonn siad - ach leabhair a chíorann gnéithe go leor den teanga agus a húsáid.

Mar sin a chonaic mé fógra uathu don saothar seo, agus phrioc sé m'fhiosracht.
 

Die Macht der Mehrsprachigkeit: Über Herkunft und Vielfalt

 

Cumhacht an ilteangachais: maidir le Dúchas agus Ilchineálacht.

Tá Herkunft rud beag níos caolchúisí ná dúchas - ciallaíonn sé "cé dar díobh/cárb as"

Is as a taithí féin agus taithí a teaghlaigh atá Olga Grjasnowa a scríobh. De bhunadh Giúdach sa Rúis, rugadh í féin i mBaki san Asarbaiseáin. Nuair a bhí sí 11, i 1996 d'imigh an teaghlach mar theifigh chun na Gearmáine. D'fhoghlaim sí Gearmáinis agus is scríbhneoir as Gearmáinis í, a bhfuil ceithre úrscéal léi foilsithe. Tá sí pósta ar aisteoir de bunadh na Siria, agus tá beirt clainne acu. De bharr a sinsir, tá taithí aici ar an aistriú teanga sa teaghlach - ó Giúdais go Rúisis - is beag Asairis a bhí riamh aici. Rúisis a labhraíonn sí lena clann i mBeirlín; labhraíonn a athair Araibis leo. Go teoiriciúil, cibé - is minic iad ag códmheascadh.

Shéan an Ghearmáin ar feadh i bhfad gur "tír inimirce" atá ann - "Gastarbeiter" a tugtar fós ar inimircigh a thagann chun oibre sa Ghearmáin - mórchuid acu ann ó 60í an chéad seo caite agus sliocht a sleachta anois ann - ach de bharr dlí na Gearmáine ní gá gur saoránaigh iad. Fiú agus mé i mo chónaí i mBeirlín ba chás liom staid na dTurcach óga a raibh orthu seasamh sa scuaine ag athnuachan a cead cónaithe. Ar feadh tamall bhí mé féin sa scuaine céanna, scuaine a raibh ort bheith ann i lár na hoíche chun seans a bheith agat coinne a fháil san oifig. Ar ball áfach bhí oifig ar leith ann do shaoránaigh an Comhphobal Eorpach agus roinnt tíortha pribhléideacha (léigh - geala ) eile.

Na daoine óga seo a rugadh sa Ghearmáin, ba Alman (Gearmánach) a tugadh orthu i dtír a sinsir ar saoire; agus Turcach (agus rudaí níos measa) a tugadh orthu ag an mórphobal i dtír a mbreithe.

I bhfianaise go bhfuil inimirce go hÉireann ag treisiú, agus an reifreann lofa a cheileann saoránacht gan cheist ar páistí a rugadh anseo, tá imní orm go bhfuil na botúin a chíortar san saothar seo maidir le teanga agus cumhacht á aithris againne.

Tar éis an tsaoil, Bhabh uachtaránachta ba luach saothar nuair a phearóidigh Eilís II leath-abairt foghlamtha Gaeilge - síor-cheistiú a fhaigheann an bhean de sliocht Yoruba a fuair a scolaíocht iomlán trí Ghaeilge.

Tá plé sa leabhar ar an dóigh a mbíonn an ilteangachas "dearfach" ann agus an t-ilteangachas "amhrasach". Cé gur eisceacht an aonteangachas is eisceacht atá ann a bhaineann le mionlach cumhachtach. Éilítear foirfeacht i dteanga an Leitkultur (Cultúr ceannais) ar an inimirceach is a shliocht - foirfeacht nach ngéilltear dó má tá a chneas nó a dhreach mí-cheart nó a ainm as an gnách.

Moltar an aicme ceannais as roinnt de theanga eile a shealbhú - go háirithe más teanga eile cumhachta é. Séantar luach teanga agus dúchas an inimircigh.

Daoine breaca mo chlann féin - ach tá an cneas ceart orthu. Níor fhág sin iomlán saor ar thromaíocht ar scoil iad de bharr dúchas a máthair, ar ndóigh. Ach níl sé le aithint orthu ar an bpointe gur "eile" iad. Agus tá sé measartha éasca Gearmáinis a chothú in Éirinn.

Ach céard faoi Yoruba, Igbo, teangacha eile na hAfraice? Cuirtear an ard-teist ar fáil i dteangacha an Aontais, agus foghlaim dá réir. Tá Araibis - an teanga chaighdeánach, glacaim leis - ar fáil freisin.

Ní bóthar aon-treo an imeascadh agus b'fhearrde muid dá mbeadh teacht ag ar bpobal uilig ar a fréamhacha uilig. Tá níos mó i gceist le teanga agus cumarsáid - tá gaois agus seanchas i ngach teanga, dóigh an domhan a fheiceáil. Foinse samhlaíochta agus athnuachana. 

Is ola ar mo chroí é nuair a chloisim tuismitheoirí a labhairt teanga a tíortha dúchais lena gclann - creidim gur láidre muid an chineál ilchineálacht sin a aithníonn go bhfuil bua agus tallann i ngach pobal, le roinnt leis an mórphobal. Ní mór áfach an deighilt agus an aicmiú dá réir a sheachaint - an gaois a roinnt seachas é a theorannú do scothaicmí.

Eibhlín agus Doireann

Téacs baineann atá anseo, scríofa agus éadaí duine eile á fhilleadh. 

Mar sin a chuireann Doireann Ní Ghríofa tús leis an saothar seo. Tugann a chaidreamh le Eibhlín Dubh Ní Chonaill, ó céad léamh an chaoineadh cháiliúil ar scoil go dtí deireadh feide a cuid taighde ar a saol bunaithe ar eolas tearc faoina gaolta, creatlach. Thart ar an gcreatlach seo tógann sí cuimhní cinn ar a saol féin. Téacs baineann, fáiscthe as fuil, bainne agus uisce goirt - idir allas agus deora. An déagóir íogair ag dul i ngleic le tús banúlachta agus an dearcadh fireann a théann leis. An iníon léann ar strae in ábhar nach bhfeileann dáiríre di ainneoin a cuid aislingí. An máthair ar gearradh triúr mac as a corp, agus a chothaíonn ní hamháin a clann féin, ach páistí a rugadh roimh am lena cuid bainne. An beagnach tubaiste, san toircheas deireadh nuair nach bhfuil a leanbh á cothú i gceart sa bhroinn. An dochtúir ag rá léi dul díreach go dtí an ospidéal mura mhothaíonn sí an leanbh a bogadh agus dul caol díreach isteach.

An dtaispeánfaidh mé mo chomhad dóibh? Ní bheidh gá, aithneoidh siad ar d'aghaidh é.

Léiriú ionraic, a saol á nochtadh aici dúinn go cnámh agus ionathar. 

Scéal Eibhlín a iniúchadh aici feadh an ama, ag cruthú pictiúir as tagairtí agus bearnaí sna páipéir a bhfuil níos mó le rá acu faoi fhir an teaghlaigh. Pictiúir bheoga de bhean láidir a bhlaiseann aoibhneas thar an ghnáth agus a fhulaingíonn pian thar an ghnáth freisin.

Ní minic a léim saothar as Béarla le scríbhneoir Éireannach. Bhí an leabhar seo ar an liosta agam le tamall áfach, é i gceist agam é fháil ón leabharlann. De bharr an dúnadh bhí an deis é fháil ag dul níos faide agus níos faide uaim. Ní cuimhin liom baileach cad a thug orm é cheannach don Kindle faoi dheireadh - ach táim iontach sásta go ndearna.

Prós dlúth fileata. Is minic abairt nó leathabairt fiú ag cruthú íomhá beoga i mo shamhlaíocht.

Iniúchadh géar gan seanmóireacht ar an dóigh a chaitheann an sochaí le mná, le máithreacha, arb iad fotha agus inneoin an tsaoil iad, á athnuachan lena gcoilne agus a mbainne.

Téacs baineann. Téacs riachtanach. Fónamh don bpobal. Go bhfuighe aird agus toradh. 

Fíon fionn na Gréige

Tá líne d'amhrán a chuala mé fadó, ag na gasóga is dócha, greamaithe i'm chloigeann - Und auch auf Kreta gibt es Retsina wein. Níl mé baileach cinnte cad a spreag mo nuachar anois agus mé féin chun coicís saoire a chaitheamh ar an gCréit i 1993. Bhí bialanna gréagacha coitianta i mBeirlín an uair úd, agus thaitin an bheatha linn. San ré réamh-idirlín níl mé baileach cinnte conas a rinneamar ár gcuid pleanála. Bhí treoirleabhar againn cinnte - Baedecker más buan mo chuimhne. Bhí freisin leabhar againn - Wanderungen auf Kreta. Ach ní raibh le fáil an uair úd ach léarscáil ar scála 1:200 000 - nach bhfuil oiriúnach chun siúl. Bhí an Ghréig ar fad ina cheantar míleata dar le NATO agus cosc ar léarscáil cruinne. Fuaireamar ceann 1:80 000 ar an oileán féin, ach níorbh mórán feabhais sin. Bhíomar cleachtaidh le  conair siúil marcáilte go cruinn agus léarscáil 1:25 000. Maith go leor bhí taithí éigin agam ar na sean léarscáil SO orlach nó leath orlach sa mhíle - ach b'shin i ceantar a raibh aithne agam air.
	Ach bhí plean de chineál éigin againn nuair a thuirling muid in Iraklíon. Ba chuid den bplean sin bailiú linn go gasta! Chaitheamar oíche amháin in óstán "saor agus maith" - oíche ar bheagán codlata de bharr callán agus teas (cé gur Deireadh Fómhair a bhí ann bhí sé te, dar linne). Thugamar cuairt ar Knossos na scéal - is cuimhin liom díomá a bheith orm mar gur beag a bhí le feiceáil. Ar aghaidh linn go dtí an cósta theas - go Matala, áit ar chaitheamar oíche roimh aghaidh a thabhairt ar na sléibhte in iarracht Psiloritis a dhreapadh. Blagmhír ann féin conas (nár) éirigh linn. Chaitheamar an chuid is mó den saoire i mbaile beag darb ainm Loutro, á úsáid mar ceanncheathrú chun siúlóidí agus turais eile a dhéanamh.
Rinneamar cuid mhaith snámh freisin, agus fuair mé snorkel mé féin agus masc - nílim iontach ag snámh ach bhí an beatha mara thar a bheith spéisiúil. Ar bhusanna, le tacsaithe agus air bháid farantóireachta a thaisteal muid. Bhí roinnte den na bóithre ar thaisteal an bus orthu iontach sceirdiúil, ag titim le fána in aice linn - ach na tiománaithe ar nós cuma liom, níos mó spéis acu i gcabaireacht le paisinéirí (dathúla) ná aird a thabhairt ar an mbóthar. Cuimhin liom fear de mhuintir na háite bheith de shíor á bheannú féin roimh gach cor sa bhóthair - rud nár shuaimhnigh ár néaróga.
Chaitheamar lá amháin i Rethimnon ar an mbealach ar ais go hIraklion. Bhí an bia, an pobal agus an taobh tíre iontach deas; saoire den scoth a bhí ann. Bhí sé i gceist agam riamh filleadh - san Earrach más féidir. Cé go raibh go leor lusanna le feiceáil, bhí mórchuid den fásra griandóite donn deannachúil ag Deireadh an Fhómhair.

An léirmheastóir mé?

"D'fhreastail" mé le déanaí ar seoladh an tsuímh "Scríbhneoireacht Éireannach na Linne Seo" - togra de chuid COBÁC agus MoLI. Rogha de céad saothar le nócha hocht údair atá ann. Fuair dhá saothar an duine ó Doireann Ní Ghríofa agus Eilís Ní Dhuibhne bheith istigh ar an mbonn go saothraíonn siad an dá theanga.

Tá aon ceann déag de shaothar Gaeilge sa rogha, maille ceithre cheann dá theangach. Ionadaíoch go maith.

Bhí an ócáid féin ana dheas, agus léigh ceathrar sleachta as a gcuid saothair. Emilie Pine as a haistí cuimhne, Peadar Ó Guilín oscailt pléascach a úrscéal uafáis d'aosánaigh, Michelle Gallen as a úrscéal féin agus Anna Heusaff as Scáil an Phríosúin. Ceithre saothair an-éagsúil, ceithre údar le cumas mealladh lena bhfocail agus a léamh.

Tá an suíomh féin snasta, éasca leabhair a aimsiú de réir catagóirí loighciúla nó bliain foilsithe.

Tá eolas faoin leabhar, tagairt uaireanta ón údar, agus nascanna le hagallaimh, léirmheasanna agus a leithéid.

Uaidh sin teideal an mhír seo. Chuir sé iontas - agus alltacht go pointe - orm go bhfuil an blag seo luaite go minic mar foinse léirmheasa do na saothair i nGaeilge.

Cinnte, má tá leabhar léite agam agus má thaithin sé liom, roinnfidh mé an taitneamh sin anseo. Ach ní mothaím go bhfuil údarás agam. Ní scoláire litríochta mé. Is craosléitheoir mé. Is aoibhinn liom leabhair, agus is breá liom an t-aoibhneas sin a roinnt. Ach ní mothaím go bhfuil scil ná údarás agam.

Is dóigh liom gur léargas é ar easpa léirmheastóireacht - nó deacracht teacht orthu - go bhfuil an bhlag seo luaite chomh minic.

(Is annamh léirmheas diúltach anseo, ar fáth sách simplí. Mura dtaithníonn leabhar liom, ní deirim faic. Tá eisceachtaí ann, uaireanta cuirtear leabhar chugham chun léirmheas a dhéanamh air. Sa chás sin, tabharfaidh mé mo thuairim ionraic air. Ach de ghnáth, go háirithe i gcás leabhar Ghaeilge, is mian liom go dtaitneodh sé liom. Tharlódh mar sin go bhfuil mo bhreith bog. Baineann mo phost lae le lochtanna a lorg agus a aimsiú. Tá gá le cothromaíocht san saol - is féidir le duine éirí searbh de bharr síor tóraíocht lochtanna. Feiceann súil ghlas saol glas.)

Aguisín ag eascairt as plé ar Twitter :

Tá aon tuairim a thugaim ar an mblag seo ionraic, go bhfios dom. Ach go minic má tá tuairim diúltach agam, ní thugaim in aon chor é. I gcás léirmheas nó trácht a iarrtar orm, tabharfaidh mé iomlán mo thuairimí idir dearfach agus diúltach. Más mise a roghnaigh an leabhar i siopa nó leabharlann, nó má fuair mé mar bhronntanas é, agus murar thaithin sé liom, de ghnáth ní deirim faic anseo. 

Aguisín 2: an pointe a bhí i m'intinn, ach a fheicim anois nár luaigh mé, ná go bhfuil, dar liom, ról níos leithne ag léirmheasanna. Ba cheart do chritic cabhrú le scríbhneoirí barr feabhais a bhaint amach - ní hamháin an scríbhneoir atá faoi chaibidil (chuige sin tá eagarthóirí ann) ach freisin scríbhneoirí eile agus go háirithe ábhar scríbhneoirí. Ní dóigh liom go bhfuil an cumas ionamsa an chineál sin critic chothaitheach a thabhairt. 

Ceol na Sióg

Ó foilsíodh Gaiscíoch na Beilte Uaine táim iontach tógtha le leabhair ealaíonta Andrew Whitson agus An tSnáthaid Mhór. Is aoibhinn liom na léaráidí lán le mionsonraí.

Ach faoi seo tá mo chlann thar aois na n-amhráin agus pictiúrleabhair. Mar sin, in dáiríre, níl gá agam leis an saothar is déanaí seo. Ach chuala mé blaiseadh de cheol Gráinne Holland, agus chonaic mé cúpla sampla de na léaráidí. Mealladh mé. Chuir mé réamhordú isteach. Agus níl pioc díomá orm.

Cé gur Ceol na Sióg atá ar an gcnuasach, tá na hamhráin bunaithe go hiomlán ar tabhairt faoi deara Gráinne Holland sna coillte agus cois mara, thart ar a baile sa Dún. Cuir síos ar fhiadhúlra agus ar phlandaí agus ar uiscí. Eolas cruinn ó súile a bhfuil cumas iontais an linbh coinnithe acu (nó b'fhéidir athnuaite le teacht clainne!). Is fear cathrach mé féin, ach is aoibhinn liom an dúlra agus i mbliain seo na coibhíde tá, ainneoin mo ghearr radharc, feabhas tagtha ar mo thabhairt faoi deara. Músclaíonn na hamhráin an ardú meanma céanna a fhaighim ar lá gréine sa choill.

Is é Andrew Whitson, nó Mr Ando mar atá scríofa ar an leabhar, a thugann draíocht na sióg isteach trína léaráidí. Daoine beaga diamhaire ag spraoi in éineacht leis na hainmhithe, síofraí galánta deá ghléasta, leis an iliomad mionsonra - féasta do na súile. Agus iad fite fuaite i léaráidí cruinne den dúlra dúchasach.

 

Féasta do na  cluasa atá sa cheol, guth binn Ghráinne le tionlacan cuanna ceol ar uirlisí éagsúla. 

Níl focail a dhiongbhála agam don saothar álainn seo - amharcaigí féin air!

Tá sé ar fáil ón bhfoilsitheoir anseo nó ó siopaí maithe leabhair!

An bhfaca tú m'ingearán,...

Sol 54: R Mastcam-Z Camera, 11:31:27.832 (meán am gréine áitiúil), cearta íomhá: NASA/JPL-Caltech/ASU. Faighte ó @persevereimgbot

Tá ingearán triallach seolta ag NASA in éineacht leis an taiscéalaí Persevere go Marsa. Bhí a chéad eitilt le bheith aige an tseachtain seo, ach tá sé curtha siar píosa.

Is amhlaidh gur stop píosa trealaimh sábháilteachta - an cú faire - an ríomhaire ar bord an ingearán agus iad i mbun trialacha chun an rótar a cuir ag casadh ar ardluas.

Is éard atá sa chú faire ná clog crua earra. Caithfidh an ríomhaire "sonc" a thabhairt dó go rialta chun dearbhú go bhfuil rudaí ag dul i gceart. Go hiondúil bíonn córas oibriúcháin, nó ar a laghad bainisteoir tascanna i gceist lena leithéid de ríomhaire. I gcás Ingenuity is creatlach bogearraí a chruthaigh JPL agus atá curtha ar fáil mar fhoinse oscailte, F' atá i gceist. Córas atá bunaithe ar Linux. 

Chun go bhfeidhmeoidh bogearra neadaithe i gceart, ní leor go mbeadh an freagra ceart ríofa - caithfidh an freagra a bheith ar fáil ag an am ceart. Níl iniúchadh ar an bhfabht feicthe agam, ach ón méid a thuig mé sa ghiota gairid d'agallamh le ceannaire an misean seo, is guais ráis de chineál éigin atá siad ag plé leis. Níor tharla rudaí san am ceart, nó san ord ceart, agus mar sin níor tugadh sonc don cú faire in am, agus stop an crua earra an ríomhaire.

Is cosúil gur éirigh leo na cúinsí a aithint leis an samhail innealtóireachta ar an dtalamh. Tá réiteach faighte acu air freisin, de réir mo thuisceana. Tá tuairiscí feicthe agam nach bhfuil sa leasú ach "athscríobh cúpla líne cód" ach go bhfuil gá le leagan iomlán nua den bogearra. An tátal a bhainim as sin ná go rabht fabht éigin i gcumraíocht an chórais oibriúcháin - bheadh tionchar ag athrú beag ansin ar an mbogearra trí chéile.

 Beidh go leor promhadh le déanamh ar an leagan leasaithe don mbogearra chun cinntiú nach bhfuil an réiteach tar éis rud éigin a bhriseadh - feachtas ar a tugtar "tástáil chúlchéimnithe".  De ghnáth beidh an tástáil seo uathoibríoch, ach fós féin beidh am de dhíth chuige. Ansin beidh orthu an leagan nua a sheoladh go Mars. I dtosach go dtí an árthach atá i bhfithis ar Mhars, ansin go dtí an taiscéalaí Persevere agus ar aghaidh go dtí an ingearán.

Is turgnamh ar go leor bealaí an ingearán seo. Tógadh é le gnáth crua earraí "anuas den seilf" seachas crua earraí deartha agus profa don spás, agus leis na bogearraí foinse oscailte, Linux san áireamh - córas nár dearadh ón mbonn aníos le bheith ábalta feidhmiú i "fíor am chrua" - sé sin gur féidir cinntiú roimh réidh an t-ord ina tharlóidh tascanna agus an am a ghlacfaidh siad sa chás is measa.

 

Bhí siad ag dul go mór sa tseans, mar sin. Is deacair gach cás a phromhadh do mhisean dá leithéid - go háirithe toisc go bhfuil éiginnteacht faoin timpeallacht ar Mhars. Ach má éiríonn leis an turgnamh, beidh eolas fíor luachmhar faighte. Agus fiú má theipeann air, beidh go leor foghlamtha. 

 

Is cuid de feachtas córasach misean atá anseo,  comhoibriú idir NASA agus ESA, agus tá sé i gceist ábhar ó Mhars a sheoladh ar ais go dtí an domhain seo. Sin scéal d'oíche eile.

Ach is léir, ainneoin foirne móra d'innealtóirí oilte agus promhadh cúramach, go mbíonn rudaí gan choinne i ngach misean mar é. (Dá mbeadh coinne leo, bheadh rud éigin déanta chun iad a chosc!)

Tá cailín álainn, a dtug mé turas inti....

Nuair a chuaigh mé go Beirlín i dtosach, ar mhaithe le haithne a chuir ar dhaoine m’aois féin, chuaigh mé le grúpa gasóga. (Bhí mé roinnt blianta níos óige ná fiú na comhghleacaithe ab óige a bhí agam – go deimhin sna deich bliana a bhí mé ann ní dóigh liom go raibh ach duine amháin níos óige ná mé sa rannóg.) Mar a tharla bhí go formhór sa ghrúpa gasóga sin níos óige ná mé féin, fós ar scoil. Ach bhíodar i dteagmháil le baill eile den cumann níos leithne, agus ina measc bhí neart ar chomhaois liom, ach fós ar an ollscoil (mar is iondúil sa Ghearmáin) nó i mbun printíseacht i gceird nó i ngnó.
	Bhí cuid eile níos sine. Is amhlaidh gur dream iad seo a nasc smaointe Bhaden Powell le gluaiseacht na hóige a bhí thuas roimh an Dara Chogadh Domhanda sa Ghearmáin. Ina measc na nithe a bhí éagsúil, bhí “fine” acu seachas patról – agus bhíodh na dreamanna seo ar chomhaois (agus ar chomhinscne, cé go raibh cailíní sa “treibh” – grúpa). Is minic gur eascair cairdeas fadsaoil ina measc siúd a bhí i bhfine, agus gur fhan siad i dteagmháil, agus i dteagmháil le grúpaí eile. Is le dornán de na daoine seo a chaith mé seachtain ag seoladh muir Bhailt ar long seoil. An Seute Deern (cailín álainn san Plattdeutsch).
	Choinnigh mé dialann ag an am, agus tá an blagmhír seo bainte as an dialann sin agus as na cuimhní atá agam. "Seachtar foireann lárnach atá ann: An Captaen, ceathrar fear stiúir, cócaire agus innealtóir. Seachas sin tá 20 nó mar sin de foireann s’againne – an cuid is mó ar m’aithne toisc gurb gasóga iad. [Bhí roinnt “gasóga” fásta ann ó íochtar tíre.)Thug an captaen óráid. Ina dhiaidh sin cuireadh inár fairí sin. Seachtar atá ionainne, maraon le beirt fear stiúir. Seachas duine amháin is gasóga muid go léir. Hajo an éan corr, fear cuibheasach aosta atá anois mar leas oifigeach againn (mar dhea). In ndiaidh óráid an chaptaein scaip muid inár bhfairí chun na rialacha sábháilteachta agus seoltóireachta a chlos ónár fir stiúir agus ina dhiaidh sin bhí pláta maith mór anraithe againn. Ar deireadh thiar thall sheol muid as cuan Kiel timpeall a ceathair – faoi inneall go rabhamar as an príomh slí tráchta.
Ar saoire a bhí na hoifigigh freisin. Píolótaí ab ea an captaen agus na fir stiúir. Is cuimhin liom suntas a thabhairt dó gurb é an cuir síos a bhí ag na fir níos sine orthu féin sa liosta foirne ná Flugzeugführer ach Pilot a bhí ar na fir níos óige. Dís óg a bhí i gceannas orainne. Ba nuachar an chaptaein a bhí mar cócaire againn – nó Smutje mar a tugtar ar a leithéid ar bord loinge. Ba sa chabhlach a bhí an innealtóir. Chaitheamar seachtain ag taisteal ó Kiel go Svendborg agus thar nais, tríd oileáin na Danmhairge i Muir Bhailt (féach léarscáil). Faoi seoil don gcuid is mó den am. Sealanna dualgas ag gach faire.
	Chaith mé sealanna i mbun oibre ar na seoil - uaireanta bhí "gach fear ar Deck" nuair a bhí na seolta le crochadh, nó casadh nó jeidhb le cuir i gcrích. An dua is mó is cuimhin liom a bheith orm ná nuair a bhí mé ar an stiúir agus muid ag seoil tríd áit ina raibh líonta iascaigh curtha - bhí orainn iad a sheachaint ach ag an t-am céanna an cúrsa a choinneáil. Is cuimhin liom an fear stiúir óg a bhí i gceannas orm agus dreach imníoch air, faoiseamh air nuair a bhíomar tríd an ceantar sin. Chuidigh ar faire a bhí ar dualgas freisin na béilte a réiteach nó glanadh suas ina dhiaidh.
Chaith mé sealanna freisin ar faire amuigh ar ghob an bháid. Cé nach maith liom áiteanna arda de ghnáth, dhreap mé suas sna seolta ar mhaithe le roinnt pictiúr a ghlacadh. De bhrí gur innealtóir (bogearraí!) mé shocraigh duine éigin go mba cheart dom lámh chúnta a thabhairt don innealtóir - bhí inneall ar an mbád d'fhonn taisteal isteach is amach in áiteanna a mbeadh muid ag teacht salach ar thrácht, agus freisin gineadóir. Ní raibh mé pioc tógtha leis sin, mar gur fuath liom boladh díosal.
Níl ceol agam féin, faraor ach is maith liom ceol, agus ba dream ceolmhar a bhí mé leo - maidin amháin dúisíodh le hamhrán muid. Lá Bealtaine, bhíomar sa chuan i Svendborg. "Ar an dug ansin. Tae a ullmhú agus ina dhiaidh sin glanadh suas. Ansin cithfholcadh mór fada! Iontach an pléisiúir a bhaineas as san, an sáile as gruaig agus féasóg ar deireadh thiar thall. Ansin: Ragairne! Crann an mórsheoil brúite i leataobh agus rince, ceol agus ól ar díon na cistine. [Is cuimhin liom áthas ar leith a bheith ar Hajo go raibh ógánaigh Gearmánacha ag ceiliúradh agus duan Eabhrach síochána sa repetoire acu]. Óna naoi go dtí meán oíche nó mar sin. Ansin, toisc go raibh roinnt mhaith ina chodladh, slua againn brúite isteach i seomra na lucht stiúrtha óga ag rá amhráin. Ar deireadh chuamar go dtí tábhairne ina raibh triúir ag seinm jazz ar troimpéid fíor bheaga agus giotár. Ansiúd ar feadh uair an chloig nó mar sin go dtí gur éirigh siad as. Cúpla nóiméad de cheol ard as taifeadán agus rince (mar dhea). Ansan tríd na sráideanna agus mise ag rá amhráin mí-cheolmhara (nó go mí-cheolmhar) go dtí go bhfuaireamar tábhairne a bhí oscailte agus fear i mbun ceoil giotár. D’fhan mé ansin ar feadh tamall go dtí go raibh an iomarca deatach ann agus tuirse orm. Thar nais ar bord ansin thart ar leathuair tar éis a trí." (sliocht as an dialann - is aoibhinn liom nach gcaitear níos mó i tábhairní!)
	Dream spraíúil deas a bhí i mo chomhluadar. Ón dialann: "1991-05-03 Dé hAoine Dúisithe don bricfeasta. Ar dualgas ón a deich. Seoladh cuíosach leamh. Mise agus Bjorn ar díon na cistine ag léamh dán i nGaeilge faoi stoirm chun Manannán Mac Lir a dhúiseacht as a shuan - & dhein amhlaidh. [Dán leis an Ríordánach, Oíche Nollaig na mBan mura bhfuil dul amú orm] Gaoth maith agus rud nach bhfacamar i rithe na seachtaine ar fad – Grian! Fearthainn freisin dar ndóigh – mar is dual do dhia ceilteach. Snasadh práis ansan go dtína deich. I mo shuí i mbarr na seolta ansan ar feadh tamall agus ag déanamh corr ghrianghraif. Fonn maith ar gach éinne cé go raibh an turas ag druidim chun deiridh. Ar ancaire ansin i gcaolas Kiel istoíche agus ansan – ragairne! 1991-05-04 Dé Sathairn Inár suí go moch chun slacht a chuir ar an long. Ina dhiaidh sin faoi cumhacht innill isteach go Kiel agus turas mór traenach ar ais go Beirlín. An talamh ag crith i slí nach ndearna ar muir! "
Is cuimhin liom an fear custaim ag teacht ar boird, ag rá “Is Gearmánaigh iad ar fad ar aon nós”. Measaim gur bhagair duine éigin orm mo chlab a choinneáil iata ar mhaithe le hachrann a sheachaint! 333 Muir mhíle faoi sheoil, comhluadar maith, bia maith agus goile chuige. Ba chaoin a chaith an cailín álainn liom. Ag pointe amháin thug an captaen bonn faoi deara ar an gcrann agus d'éiligh go gcuirfinn snas air. Shíl sé gur banríon Sasanach éigin a bhí ann, rud nach raibh mé ró-shásta a bheith ag cuir snas air. Ach ba Marianne réabhlóideach na Fraince a bhí ann...

Béarla Teibí

Cest, cia tugaid ara n-ebarar berla tobaide din Gaedilg? Ni ansa. Uair rotebedh as gach berla; & gach son fordorcha gach Béarla, fofhrith ined doib isin Gaedelg ara forleithi seach gach mbescna. 

Cest didiu, ina raibi Gaedelg resiu rotobaidhe?

Robae emh, ar ni fagbaiter na da berla sechtmogat ar cheana.

Ceist, cén fáth a tugtar Béarla Teibí ar an nGaeilge?

Ní hansa. Toisc gur roghnaíodh as gach béarla, agus gach fuaim deacair i ngach béarla fuaireadh ionad dó sa Ghaeilge de bharr a forleithne is atá sí i gcomparáid le gach béascna.

Ceist mar sin, an raibh an Ghaeilge ann sular roghnaíodh?

Bhí leoga óir ní faightear an dá béarla seachtód gan í.

Uraiceacht na nÉigeas (Auraicept na n-Éces)

Agus is Scoitḃeurla do ḃí ag gaċ cineaḋ ḋíoḃ. Is follus sin as an uair táinig Ioṫ mac Breogáin i n-Éirinn; óir is tré Scoitḃeurla do laḃair féin agus Tuaṫa Dé Danann re’ raile, agus aduḃradar gurab do ṡlioċt Ṁagog iad, leaṫ ar leiṫ.

Foras Feasa ar Éirinn 

Clébhord, deasbhord, casadh agus jeidhb

Tá mé ag cóiriú sean dialann ó thuras seoltóireachta a rinne mé sa Ghearmáin go luath sna nóchaidí. Bhí trácht ann ar “Halse” – an seol a thabhairt ó thaobh amháin den mbád go dtí an taobh eile agus an treo a athrú dá réir. Ní raibh Gaeilge – ná Béarla – agam air an uair úd. Anois agus téarma.ie agus an idirlíon ar fáil chrom mé ar an mbearna foclóra a líonadh. Thóg sé tamall orm mar tá dhá litriú Béarla ar an gníomh – Gybe ar an dtaobh seo den Atlantach agus jibe ar an dtaobh eile. Ach tá gybe ag téarma. “Jeidhb”.  

Ar an gcéad amharc shíl mé gur traslitriú gránna a bhí ansin. Chuir mé ceist ar Dáithí de Mórdha an raibh leagan níos deise aige. Mhol sé siúd dom dul i dteagmháil le Padraic de Bhaldraithe. Rinneas.

Chuir sé siúd ar mo shúile dom gur jeidhb agus jeidhb amháin atá cloiste thiar aige le suas is anuas le caoga bliain i measc lucht na mbáid. Agus, seachas dornán focail de bhunadh Lochlannach gurb ón mBéarla a thagann mórán de théarmaíocht na báid. Bhí sé de cheart agam níos mó muiníne a bheith agam as an gCoiste Téarmaíochta – ainneoin go bhfuil cúpla sraith de Bhádóirí feicthe agam ar TG4 agus mé eolach dá réir ar phobal bríomhar Gaeltachta atá gafa le geallta báid, níor rith sé liom gur dócha go raibh urra maith Gaeltachta leis an gcnuasach cuimsitheach téarmaíochta atá curtha ar fáil acu.

Is eagal liom nach bhfuil mé saor an ngalar “MÁRSA” mar a thug  Tomás Mac Síomóin air – caitheamh i ndiaidh an rud ársa, nó ar a laghad an rud ar a bhfuil cuma ársa air. Seachas teanga beo na Gaeltachta. Luíonn sé le ciall go mbeadh na focail tógtha ón teanga inár cuireadh an teicneolaíocht i láthair na ndaoine. Na curacha féin, is oifigeach de chuid an Gharda Cósta a chuir na Gaeil á dtógáil san naoú aois déag.
 

Spéisiúil go leor tá an pátrún céanna sa Bhéarla – tagann “Gybe” ó  Ísiltíris is cosúil, agus is amhlaidh do go leor téarmaí eile – Boom, abair (crann scóide nó bum). Ach gur tríd an Albainis a tháinig sé sin ón Ísiltíris!  

Tá leaganacha deasa fileata ar clébhord agus deasbhord sna foclóirí – “bord na sceathraí” agus “bord na heangaí”. Ach ar an gcéad dul síos, baineann siad sin le treo na gaoithe seachas treo an árthaigh – an té a chaitheadh dríodar éisc isteach sa ghaoth ní dócha go ndéanfadh sé an dearmad céanna arís! Agus ar an dara dul síos is soiléire go mór clébhord agus deasbhord ná na leaganacha port agus starboard – don té nach eol dó go raibh an stiúir ar deasbhord sna longa fadó!

Ar ndóigh, mura bhfuil na téarmaí in úsáid againn is cuma cé chomh cruinn is atá na foclóirí!  Ach is maith ann iarrachtaí leithéidí an Choiste Téarmaíochta chun iad a thaifid agus a chuir ar fáil.
 

 Is dócha go bhfuil mo sháith scóid tugtha agam dom féin ar an gceist ...

Renaissance na hÉireann, gnó gan críochnú

Margadh spéisialta de chuid Amazon (sea, tá fhios agam, ach bronnadh Kindle mar fhéirín orm agus anois tá mé gafa) a spreag mé chun an cnausach seo le Ngũgĩ wa Thiong'o seo a cheannach. Aiste ar athbheochan léinn na hAfraice atá ann - bunaithe ar sraith leáchtanna a thug sé.

Tarraingíonn sé go domhain ar an dtaithí Éireannach - an codarsnacht idir cuir chuige Yeats a shíl go bhféadfaí anam an naisúin a thabhairt slán sa Sacs-Bhéarla agus de hÍde a chreid go raibh gá fáil réidh leis an Anglachas. Tagraíonn sé do aiste Nuala Ní Dhomhnaill inár luaigh sise an corpán a shuigh suas agus a labhair - litríocht na Gaeilge.

Amharcann Ngũgĩ go grinn ní hamháin ar smaointeoirí na hAfraice, iadsan a d'fhoilsigh ina dteangacha dúchasacha agus iadsan i d'fhoilsigh i dteangacha a (iar )mháistrí araon,  agus an díospóireacht eatharthu. Ach freisin ar taithí athbheochan na hEorpa - léann á chrúthú sa Ghearmáinis, sa Fraincis, agus sa Bhéarla - ag éalú o marbhfháisc na Laidine. An ról a d'imir aistriú an Bhíobla san forbairt sin - ról a d'imir sé san Afraic freisin, mar gur cuireadh an Bíobla ar fáil i gcaint na nDaoine agus teanga scríofa dá réir. Ach freisin gur thum smaointeoirí na hEorpa iad féin i léann na Gréige agus na Róimhe - a chuir ar fáil i dteanga na ndaoine. Bhí ról suntasach ag an aistriú ní hamháin ó na teangacha ársa ach freisin idir na teangacha éagsúla san Eoraip chun an léann a bhunú agus a scaipeadh.

Bhí a léithéid ar bun ag na Gaeil freisin. Ní dóigh liom gur imir an Bíobla ról chomh suntasach sin abhus - Bíobla Bhedell - mar go raibh an léann á shaothrú sa Ghaeilge i bhfad roimhe sin agus scoláirí idir cléirigh agus tuataí. Ach idir Bíobla Mhá Nuad agus Bíobla Bhedell, tá friotal againn!

Tá litríocht na Gaeilge - filíocht, gearrscéalta, úrscéalta measartha folláin, measaim. Ach tá bearnaí suntasacha eile san léinn. A bhuí leis an Aontas Eorpach, cuid mhór, tá an dlí á shaothrú as Gaeilge - agus an pobal a chnuasaíodh dá bharr ar an Mór Roinn ag saibhriú na Gaeilge i ngnéithe eile.

Ach seachas Matt Hussey, a chruthaigh roinnt ciclipéid eolaíochta, ní heol dom éinne atá ag plé leis na heolaíochtaí nádúrtha as Gaeilge. Scríobh Míchéal Ó Bréartúin, beannacht Dé le anam roinnt leabhair innealtóireachta - agus is ag amharc siar a bhí sé. Is dóigh liom go bhfuil craobhacha den léann - ríomhaireacht abair - a shaothrú as Gaeilge, má tá gaol acu le léann na teangain. Tá daoine thall is abhus a phléann cúrsaí innealtóireachta agus eolaíochta as Gaeilge. Tá roinnt staraithe - Vincent Morley agus Aindrias Ó Cathasaigh, abair - ag foilsiú as Gaeilge. 

Feictear dom áfach gur iarrachtaí aonair iad seo - agus níl fhios agam an bhfuil aon ardán a spreagann daoine chun foilsiú as Gaeilge ar abháir seachas an Ghaeilge. Déanann an Féile Imbolc daoine a cuir ag caint as Gaeilge, seachas faoin nGaeilge. 

Bhí ar sinsear ag scríobh ar leigheas, ar stair, ar na réalta as Gaeilge - ag aistriú ó theangacha léannta a linne. 

Tá cnuasaigh bréatha téarmaíochta ag téarma.ie ach n'fheadar an mó duine a bhaineann feidhm astú chun léann a shaothrú agus a scaipeadh?

Feictear dom go bhfuil go leor dá n-dúirt Ngũgĩ faoin Afraic fíor faoi Éireann freisin - gur gá dúinn ár gcuimhne, atá caomhnaithe sa Ghaeilge a athghabháil, agus í a aclú ag ransú craobhacha uile crann an léinn.

Agus foghlaim ó na náisúin eile a rinneadh coilíniú orthu. Níl an ualach céanna orainn, ar ndóigh, agus atá ar na pobail nach bhfuil cuma Eorpach orthu - ach tá cuid den ngalar céanna a eascraíonn as coilíniú, díspeagadh cultúir agus réabadh cuimhne ag cuir as dúinn. 

Milis an teanga an Ghaedhealg

guth gan chabhair choigcríche

glór géar-chaoin glé glinn gasta

suairc séimhidhe sult-bhlasta.

Gidh Eabhra teanga is seanda,

gidh Laidean is léigheanta,

uatha uirthi níor fríth linn

fuaim nó focal do chomaoinn.

Seathrún Céitinn

Is geal leis an gcaora dhubh a uain féin

Ar mo shiúlta laistigh den cúig ciliméadair ceadaithe, tá tréad caoirigh tugtha faoi deara cúpla uair agam atá beagnach iomlán dubh. Tharla sé inniu agus mé ag siúl a bhealaigh go raibh an feirmeoir ag geata agus bhuail mé bleid air.

Tá an tréad á phórú le cúig bliana déag aige, bunaithe ar caoirigh dubha sléibhe ón mBreatain Bheag. Feirmeoir orgánach é, agus tá tóir ar an olann dhubh sa mhargadh orgánach. Thug mé faoi deara go raibh uain bán agus uain dubh ag roinnt de na caoirigh. Cuid den chúis ná an pórú - ach i mbliana de bharr covid bhí sé taobh le reithe bán ar aon nós.

Agus níl sé cinnte cén corr a bhainfidh an Breatimeacht as a thréad - ba ghnách leis reithe ó trasna Muir Éireann a fháil.

Tá cuma gleoite ar an dtréad! 

Wilhelm Meister

Johann Heinrich Wilhelm Tischbein:
Goethe i Campagna na Róimhe
(mionsonra), 1786/1787

Nath curtha i leith Goethe ar bhlag Sheáin Óig Uí Dhuinnín spreagadh.com a chuir ag tochailt mé. Is maith liom foinse agus comhthéacs (agus bunleagan) a leithéid a aimsiú. Fuair mé é i Wilhelm Meisters Wanderjahre ceann de phéire Bildungsroman a scríobh Goethe ina bhfuil Wilhelm Meister lárnach.

 

I Wilhelm Meisters Lehrjahre (Blianta daltachta Wilhelm Meister) cuirimid aithne ar Wilhelm Meister mar ógánach, mac ceannaí gustalach atá iomlán tógtha leis an ndrámaíocht. Tá sé lasta le grá do bhan-aisteoir óg - agus ise dó. Ach buaileann fiabhras intinne é nuair a chreideann sé go bhfuil sí mídhílis dó - leannán gustalach a bhí ann roimhe agus atá ag tacú léi. 

Tugann sé droim láimhe dá leannán gan labhairt léi fiú arís - agus droim láimhe leis an ndrámaíocht freisin, is cosúil. Neartaíonn a chara, mac comhalta gnó a athair é san diongbháilteacht seo. Nuair a thagann sé as a thinneas, gabhann sé ar chamchuairt gnó ar son a athair agus ar mhaithe le foghlaim. Ach tarlaíonn eachtraí dó, agus gabhann sé le compántas aisteoireachta arís. Bíonn sé ag cuimilt le mionuaisle, agus caidrimh agus leath-chaidrimh aige le mná éagsúla. Agus is dtreo deireadh an leabhair faigheann seisean - agus muidne - amach go raibh lámh nach beag ag dream diamhair - Cumann an Túir - ina chuid eachtraí. Ach aimsíonn sé an mac a rugadh mar thoradh ar a chaidreamh leis an mban-aisteoir - a fuair bás de dheasca luí seoil. Ag deireadh an úrscéil tá an chuma air go bhfuil sé ar tí bean de na mionuaisle a phósadh, agus go bhfuil roinnt pósadh eile chun eascairt as na heachtraí. Seachas roinnt diamhaireacht ag baint le Cumann an Túir, agus tragóid teaghlaigh fite fuaite tríd na heachtraí ag beirt ceoltóir fáin, tá na heachtraí measartha nádúrtha. (Bhí baint ag Goethe leis na Máisiún, agus - cé tearc m'eolas orthu - tuigtear dom gurb iadsan a spreag "Cumann an Túir" san scéal).

Rud eile ar fad is ea Wilhelm Meisters Wanderjahre (Blianta Fánaíochta Wilhelm Meister) a bhfuil an fotheideal Die Entsagenden (Na Séantóirí) air. Ag tús an leabhair, agus ag tabhairt struchtúr don iomlán, feicimid Wilhelm agus a mhac ag fánaíocht sna sléibhte, faoi gheasa ag Cumann an Túir gan stad ná cónaí a dhéanamh thar trí lá in aon áit. Tá daoine eile ó na Lehrjahre faoi na geasa céanna, agus fitear cliar mór fir agus mná isteach sna heachtraí - agus nod ann go bhfuil beartas mór eisimirce faoi scáth Cumann an Túir á eagrú.

 

Ach fite fuaite leis an iomlán tá scéalta grá, finscéalta, tráchtais ar ceirdeanna éagsúla, stair,  eolaíocht, agus fealsúnacht oideachais. Fiú na heachtraí a bhaineann do Meister agus a mhac, tá cuid acu osréalach

Agus - le teacht ar ais ag an túsphointe - tá dhá chnuasach ráite san saothar. Betrachtungen im Sinne der Wanderer - Tuairimí a thagann le meon na bhFánaithe agus Aus Makariens Archiv (as cartlann Makarie - pearsa diamhair san úrscéal, ban saoi atá, is cosúil nasctha leis an gcóras gréine ar dhóigh diamhair éigin)

Verschiedene Sprüche der Alten, die man öfters zu wiederholen pflegt, hatten eine ganz andere Bedeutung, als man ihnen in späteren Zeiten geben möchte.

Aus Makariens Archiv
Wilhelm Meisters Wanderjahre
Goethe


Bhí brí iomlán éagsúil, ná an bhrí a tugtar níos déanaí leo, leis an iliomad rá de chuid na sinsir, a ndéantar athrá minic orthu.

Is cosúil gur chuir Goethe go leor de féin isteach sna leabhair seo. Ar ndóigh, le hais a bheith ina fhile ba pholaiteoir - Fürstendiener - giolla flaithe - é. Amhrasach dá réir faoi réabhlóid na Fraince! Mac ceannaí gustalach, a dúirt nuair a rinneadh uasal de nach athraigh sé a mheon - gur shíl paitríocha Frankfurt, dár díobh é, go raibh siad uasal cheana. Agus ileolaí, a bhí amhrasach faoi scoilteadh na eolaíochta ina mhion-ábhair. Bhí sé, is cosúil, tógtha le mná óna óige, ach é drogallach caidreamh buan a bheith aige - cúis scannail agus teitheadh uair nó dhó. Maítear áfach nach raibh caidreamh collaí aige go dtí go ndeachaigh sé, agus é meánaosta chun na Róimhe ag éalú ó ró-obair dá Phrionsa. Ina dhiaidh sin bhí sé in aontíos le leannán ón íseal mheánaicme nár phós sé ar feadh i bhfad. Bhí lé aige tráth leis na Protastúnaigh cráifeacha - Pietisten - cé nár ghéill sé go hiomlán de theagasc ar bith.

Feictear dom go bhfuil na gnéithe sin ar fad, agus an machnamh orthu, sna Bildungsromane seo (i. úrscéalta teacht in inmhe agus chun tuisceana).

Ní dócha go mbeinn tar éis dul i ngleic leo murach an tóraíocht natha a spreag alt Seán Óg!

Seo é ina iomláine:

Sage mir, mit wem du umgehst, so sage ich dir wer du bist! Weiß ich, womit du dich beschäftigst, so weiß ich, was aus dir werden kann.

 Wilhelm Meisters Wanderjahre II, Betrachtungen im Sinne der Wanderer

Goethe

Inis dom cé hiad do chomhluadar, agus inseoidh mé duit cé tú féin! Más eol dom cad leis a mbíonn tú gafa, is eol dom cén críoch is féidir leat baint amach.

Táim buíoch as an eachtra - agus is iomaí nath atá cnuasaithe agam as an leabhar! Agus tá sé spéisiúil meon ileolaí ar thairseach na nua-aoise a fheiceáil léirithe chomh grinn, leathan.

Fernweh

Gaol leis an bhfocal Heimweh (cumha i ndiaidh an bhaile) is ea an focal Fernweh – ach nach an baile atá ina chúis péine (Weh) ach an céine. Fonn taistil. Fonn eachtraíochta. Leathbhreac an fhocail Wanderlust a chan Osborn Bergin go fileata:

Ní hé Nennius is cás liom, dá ársaidhe a chlú-san,
Ná Gofraidh Fionn O Dálaigh, dhin bárda do mhúineadh,
Ná leathan-hallaí lána, cé breághtha iad ná Lúna,
Ach na bóithre fada bána 's iad am shámh-tharraing chútha.

A malairt sin níor bh'fearr liom ach bád seasgair siubhlach,
'S í a léimrigh le fánaidh is lán srotha fúithe;
Eamonn geal bheith láimh linn 's do lámh-sa dár stiúradh,
'S a chara dhil na n-árann, nár bh'álainn an triúr sinn!

Mhuise caithimís i dtráth uainn Pokárny 'gus Brúgmann,
'S a leabhair throma ghránna nach fearrde an té sgrúd iad.
Cad é an mhaith a bhfuil i gClár Luirc de dhántaibh is d'ughdair
Seochas bóithre fada bána nú bád seasgair .

Tá na bóithre fada bána coiscthe orainn le tamall ag an dianghlasáil; tá na bóithre agus na coillte ar tairseach an doras siúlta agam de thruslóga fhada, ach níl leigheas iontu don eolchaire taistil. Go háirithe nuair atá, mar atá faoi seo, a nuaíocht ídithe ag athshiúl minic.

Phrioc an Fernweh mé le fios a chuir ar scanóir agus na sleamhnáin atá ag bailiú deannach le beagnach

tríocha bliain a athscrúdú agus a dhigitiú. Ar corr aistear de na haistir a rinne mé an uair úd choinnigh mé dialann de chineál éigin, agus idir na pictiúr agus na focail, déantar athnuachan ar chuimhní sona fánaíochta. Maolú éigin ar an eolchaire. Agus múscailt ar chuimhní eile nach bhfuil breátha síos agam roimhe, agus go deimhin, má tá pictiúr ann ní heol dom go baileach cá bhfuilid tar éis na haistrithe cónaí san tréimhse céanna.

Ní leigheas ar an eolchaire atá anseo, ar ndóigh – go deimhin is mó fonn a spreagann sé ionam bheith siúlach arís. Ach tá luach leis na cuimhní, agus spreagann siad smaointe ar turais a bheartú arís. Rud a bheith níos fusa agus mo chlann nach mór tógtha!

Is dócha mé an flosc fánaíochta ó thaobh na dtaobhann. Chaith mo mháthair seal ag staidéar sa Fhrainc, agus seal ag obair san Afraic sular phós sí. Agus í ann, dhreap sí Kilimanjaro. Le tríocha bliain anuas thug a chuid oibre m’athair go lár na hÁise agus na críocha a bhíodh in Aontas na Soibhéide. Cúis gáire dá chlann an teideal oifigiúil a bhíodh ar sna turais seo – “Saineolaí”. Is minic a chuaigh mo mháthair leis ar na turais seo, ar feadh seal ar a laghad, agus bhíodar freisin san Viet Nam.

Go deimhin, an turas is faide go dtí seo a ghlac mé féin, ba thuras oibre de chuid m’athair a bhí ann ó cheart. Sna 1970í bhí comhdháil ceimice le bheith i mBudapest agus é de dhualgas ar m’athair a bheith ann. Ba leor na fiacha a bheadh ar eitilt ann agus ar ais dó féin chun an clann a thabhairt leis i mionbhus trasna na hEorpa – mionbhus campála ina raibh lóistín ann freisin. Thrasnaigh muid dá réir an Fhrainc, an Ghearmáin agus an Ostair. Is dóigh liom freisin gur thrasnaigh muid cuid de na Tíortha Ísle freisin; ach níl mórán cuimhní agam ar an aistear.

Maidir liom féin, is annamh an Eoraip fágtha agam – agus is beag fonn atá orm amhlaidh a dhéanamh. Ná ní raibh mé níos faide soir ná Vársá. Tá oiread ann nach bhfuil feicthe fós agam. Chaith mé dhá seal gairid sna Stáit Aontaithe ar thurais oibre. B’ait liom an áit. Mhothaigh mé i mo chláiríneach, tharla gan tiomáint agam agus é dodhéanta rud ar bith a dhéanamh d’uireasa carr. Bhí ionad siopadóireachta an gharr don óstán ina raibh mé ar thuras acu – ach bhí sé dodhéanta siúl chomh fada leis!

Tá cuid mhaith den Eoraip siúlta agam, bealach amháin nó bealach eile – ach tá fonn orm níos mó a fheiceáil. Más féidir, de shiúil na gcos – agus achair níos faide ar thraein. Mothaím gur mó deis a thugann turas traenach aistear a bhlaiseadh. Agus titim i mo thromshuan ró mhinic i ngluaisteáin. (Bíonn duine éigin eile, mo nuachar go hiondúil, ag tiomáint)

Wipfel, Gipfel, Zipfel…

Bhí mé ag siúl sa choill ar na mallaibh. Bhí na héin – an spideog ach go háirithe – ag fógairt a bhfearann. Go minic san craobh is airde ar chrann. I gcás giúise, is ag gobadh suas ingearach a bhíonn an craobh céanna. Rith an focal Gearmáinise Wipfel liom ar an bpointe. Barr crainn is brí leis.
 

Mheabhraigh sin dom an focal Gipfel – buaic sléibhe. Is minic Gipfelkreuz ar a leithéid. Is eol dom trí chinn ar a laghad in Éirinn, atá feicthe agam féin – ar Chorrán Tuathail, ar Chnoc Bréanainn agus ar  Cheann Bhré. Is líonmhaire go mór iad sa Bhaváir agus san Ostair!

 
Tá dán cáiliúil ag Goethe, Laoi Oíche an Fhánaí  :

Ueber allen Gipfeln
Ist Ruh‘,
In allen Wipfeln
Spürest Du
Kaum einen Hauch;
Die Vögelein schweigen im Walde.
Warte nur! Balde
Ruhest du auch.

(Os cionn gach buaic
Tá suaimhneas,
Ní mhothaíonn tú
Oiread is leoithne
I mbarr crainn ar bith
Tá na héiníní ina dtost sa choill
Fan anois! Ní fada
Scíth uait féin)
 

Scríobhadh an dán, is cosúil, ar bhalla both sléibhe agus Goethe ag siúl na sléibhte, ag iarraidh corraí intinne a chuir de. (Faoin teideal “ein gleiches” – a mhacasamhail - atá an dán seo san saothar foilsithe, ach Wandrers Nachtlied atá ar an dán roimhe, agus nuair atá an rann as féin is mó ciall leis an teideal sin air).
 

Ós ar Buaic atáimid ag trácht, scríobh Dermot Somers úrscéal, lonnaithe sna Himiléithe, agus Buaic mar theideal air. Is cuimhin liom é ag insint tráth gur thug an teideal sásamh dó. Bheadh freagra i gcónaí aige ar an gceist Duibhlinneach – “Tell me, do you ever open a buaic? – Sairtaintly, I even wrote a Buaic!”
 

Tá suaimhneas ar fáil sna coillte i measc na Wipfel, agus os cionn na Gipfel ag an fánaí, agus is breá liom an siúil sléibhe agus coille. Táim buíoch faoi láthair, agus teorann m’fhearann dúnta isteach ag an ngéarchéim sláinte go cúig ciliméadar, go bhfuil teacht agam ar roinnt coillte agus corr buaic chnoic chun an suaimhneas úd a bhaint amach. Coillte aeracha measctha atá iontu don gcuid is mó seachas coillte dorcha aonchineálacha giúise tráchtala gur beag beatha eile a bhíonn iontu – cineál atá i bhfad ró fhorleathan in Éirinn. Bíonn deis agam cúpla uair a chloig a chaitheamh ag siúl ar na deireadh seachtainí, agus is beag lá nach caithim ceathrú uair nó fiche nóiméad ag siúl sa choill lámh leis an teach, ag baint sásamh as péacadh na mbachlóg agus  bláthú na lus anois san Earrach. San Fhómhair bhí flosc na hioraí glasa le feiceáil, agus na fungais ag coinneal rothaí an tsaoil ag casadh! Agus i dtólamh tá na héin gníomhach, ó Diarmaidín Riabhach go Scréachóg Choille. Chonaic mé Piasúin ag siúl ann uair amháin, agus measaim go bhfaca mé clamhán – éan mór éigin a d’imigh sula bhfuair mé radharc ceart air. Bíonn na clamhán le feiceáil go hard sa spéir agus mé ag siúl níos faide ó bhaile.
 

Tá brí níos leithne ag an tríú focal a rith liom – Zipfel – ach is Zipfelmütze is túisce a ritheann liom féin i gcónaí, i. caidhp fhada den gcineál a mbíonn scothóg ar a chríoch go minic. Leis na habhaic a samhlaítear iad thall go minic! Nó mar chaipín oíche.

Ciallaíonn Zipfel críoch nó cúinne nó foirceann ar bhall éadaigh – nó ar Ispín!
 

Rede mit den Kindern Israel und sprich zu ihnen, daß sie sich Quasten machen an den Zipfeln ihrer Kleider samt allen ihren Nachkommen, und blaue Schnüre auf die Quasten an die Zipfel tun;
 

Labhair le clann Iosrael agus abair leo scothóga a chur ar fháithimí a mbrat ó ghlúin go glúin, agus ribín corcra a chur ar an scothóg ag an bhfáithim.

Uimhreacha 15:38

Forlíonadh síne

Ceist: cad is forlíonadh síne ann?
 

Ní hansa. Bíonn méid áirithe giotán in úsáid i ríomhaire do athróg ar bith. Uaireanta bíonn leithéid éagsúla i gceist – 8 ngiotán, 16, 24 nó 32. Nó fiú luachanna idir eatarthu, más ó crua earra ar leith a thagann an luach. Is gnách, mar shampla, gur 12 giotán a bhíonn sa luach a thagann ó tiontaire analógach go digiteach, gléas a úsáidtear go minic chun comhartha a thomhas.
 

Braitheann sé ar an ríomhchláraitheoir ar ndóigh an slánuimhir, uimhir aiceanta, nó cód de chineál éigin atá i gceist le hathróg ar bith. Más slánuimhir atá i gceist, is gnách go mbaintear feidhm as scéim ar a dtugtar comhlánú le dónna. Rinne mé cuir síos ar sin anseo:
 

Abair gur 4 giotán atá i gceist. Mar sin, is féidir na slánuimhreacha idir -8 agus a 7 a chuir i láthair sa chóras dénártha, le comhlánú le dónna mar seo a leanas. (Ciallaíonn 0b gur uimhir dénártha, uimhir ina bhfuil 2 mar bhonnuimhir aige atá i gceist).
 

-8 => 0b1000
-7 => 0b1001
-6 => 0b1010
-5 => 0b1011
-4 => 0b1100
-3 => 0b1101
-2 => 0b1110
-1 => 0b1111
 0 => 0b0000
+1 => 0b0001
+2 => 0b0010
+3 => 0b0011
+4 => 0b0100
+5 => 0b0101
+6 => 0b0110
+7 => 0b0111

Feictear go bhfuil 1 mar an giotán is suntasaí do na huimhreacha faoi náid agus 0 do na huimhreacha os a chionn (agus náid féin). Tugtar an giotán síne ar seo. Má tá athróg le cuir i bhfocal níos leithne, is gá an giotán sin a líonadh isteach. 

 

Mar shampla, chun -8 a athrú ó 4 ghiotán go 8 giotán,
0b1000 => 0b1111_1000
Agus 7:
0b0111 => 0b0000_0111.
 

Sé sin, is gá cóip den ghiotán síne a chuir isteach san giotán bhreise atá a chuir leis an athróg. Forlíonadh síne.
 

Go hiondúil ní gá don ríomhchláraitheoir cúram a dhéanamh de seo – tarlaíonn sé go huathoibríoch. Agus is ansin atá an baol, mar a bhíonn i gcónaí nuair atá an ríomhaire ag iarraidh a bheith cabhrach. (Nó le bheith níos cruinne, dearthóir an chrua earra, an ríomhtheanga nó an tiomsaitheoir).
 

Mar ní féidir talamh slán a dhéanamh de gur slánuimhir atá i gceist! Go minic, is uimhir aiceanta atá i gceist, nó fiú cód seachas uimhir, agus é tábhachtach dá réir gan an forlíonadh síne a dhéanamh.
I gcás an ríomhtheanga C is féidir leis an ríomhchláraitheoir nod áirithe a thabhairt don tiomsaitheoir  tríd cineál athróige “unsigned” – gan sín a úsáid.
 

Go dtí lé déanaí, áfach ní raibh an rogha sin ag an té atá ag úsáid Java. Déanann Java talamh slán de gur slánuimhir – le sín – atá i gceist leis na bun cineáil byte (8 ghiotán), short (16 ghiotán), int (32 ghiotán) agus long (64 ghiotán). (De bhrí go bhfuil Java beag beann ar an ríomhaire, toisc go mbíonn an clár á rith ar ríomhaire fíorúil, tá na huimhreacha giotáin sin mar an gcéanna ar ríomhaire ar bith.
 

Má cuirtear luach as byte i short, déanfar forlíonadh síne.
 

Agus mar sin dé, de réir mar atá na luachanna ag dul i leithéid.
 

Murab é sin atá ón ríomhchláraitheoir, is gá é sin a chuir ina luí ar an inneall Java. Caithfear masc a úsáid.
 

Go hiondúil is le huimhreacha heicsidheachúil a bhím féin ag obair (uimhreacha leis an mbonnuimhir 16. Úsáidtear na litreacha A-F do na digit > 10 )– rud a chuirtear in iúl i mórán teangacha, agus i C agus a gharpháiste Java go háirithe le 0x roimhe.
 

Mar sin, más mian liom athróg atá i short a bhogadh chuig int, gan forlíonadh síne ní mór do obair mar seo a leanas:
 

short a = 0x8000; // uimhir aiceanta, cothrom le 2^15 = 32768
int b = (int) a & 0xFFFF;
 

Cinntíonn sé sin gur 0x0000_8000 an luach a bheidh ag b, seachas 0xFFFF_8000 a bheadh mar thoradh ar forlíonadh síne. Is gá é seo a dhéanamh go minic nuair a bheidh toradh a sháródh leithéid an athróg bunaidh ar obráid air – méadú nó fiú suimiú.
 

Tuigtear dom go bhfuil cineálacha níos “cliste” ag Java anois, gur féidir oibiacht den chineál Integer a chruthú agus cur in iúl gur uimhir aiceanta atá i gceist.
 

Ach má tá duine, mar atáim faoi láthair, ag obair le córas atá scríofa ag daoine eile agus nach bhfuil cúram déanta de cé na luachanna ar gá iad a bheith ina n-uimhreacha aiceanta, nó nach uimhreacha ar chor ar bith iad ach patrúin a bhfuil brí ar leith leo, agus an giotán is suntasaí in úsáid iontu...
... agus sin an fáth go bhfuil an racht seo á scaoileadh agam.
 

Nod libh go bhfuil an téarma “sign extension” curtha faoi bhráid an gCoiste Téarmaíochta agam; agus súil agam go ndéanfar faomhadh ar an leagan “forlíonadh síne” a mhol Kevin Scannell. Braithim go bhfuil “síneadh síne” ciotach.

Óráidí a chuaigh i gcion

Is de bharr óráid le  bheith le scríobh aige a spreagadh Aibhistín Ó Duibh, duine den acadamh léannta úd atá bailithe sa Bhruiséil ag aistriú agus ag saothrú na Gaeilge don Aontas Eorpach, tabhairt faoin gcnuasach seo, an dara leabhar de chuid an inphrionta Cló Lováin.

Thuig sé go raibh roinnt mhaith ábhar fónta aistrithe roimhe, beagán fiú ar fáil ar scríobhadh sa Ghaeilge an chéad lá iad, agus óráidí eiseamláireacha arbh fiú iad a chuir in nGaeilge. Thug sé faoin gcnuasach, agus tacaíocht aige san aistriú óna chomhghleacaithe san Aontas – leithéidí Colmcille Ó Monacháin (a rinne an t-aistriúchán Ar Luch agus Ar Dhuine a d’fhoilsigh Cló Lováin freisin).  

Dhá rannóg atá sa leabhair – óráidí “Domhanda” ón cianaimsir go dtí an lá inniu – ó Maois, Sócraitéas agus Íosa – agus anuas go dtí ár linn féin beagnach – John F Kennedy, la Pasionaria, agus sár óráid Martin Luther King. Agus rannóg Éireannach ina bhfuil bunábhar Gaeilge agus aistriúcháin.

Réimse leathan ábhar agus ócáidí: agus is cinnte go mbeidh sé ina leabhar fóinteach oibre ag lucht óráidí a scríobh! Tá, mar is dual do Leabhar Breac an leagan amach snasta glan soléite. Is ait liom áfach, ó tharla gur leabhar tagartha a bheidh anseo, gur faoi chlúdach bog atá sé. Shamhlóinn go mbeadh sé níos fearr clúdach crua (maille cúpla ribín chun sliocht a mharcáil) a bheith ag duine. Ach is dócha go raibh cúrsaí costais san áireamh.

Is toradh bhreá atá ann ar an acadamh atá thall, agus aistritheoirí le flosc, spéis agus eolas ann – ionas go raibh cuir amach acu ar na saothair a bhí ar fáil as Gaeilge cheana. Agus faoi saothair nach rithfeadh le daoine agus ar fiú iad a chuir faoi bhráid an phobail.

Cé go bhfuil ceathrar ban i measc an dream a thug óráid, ní fhaca mé aon bhean luaite le hóráid a aistriú. Bearna le líonadh amach anseo, b’fhéidir?

Thaitin sé liom, dála an scéil, nuair a fágadh giota as Béarla in óráid (de bhrí gur mar sin a tugadh an chaint abair) gur cuireadh fonóta leis ag cuir Gaeilge air!

Tá liosta foinsí i gcúl an leabhair; measaim go mbeadh sé deacair teacht ar go leor acu ó thús an chéid seo caite. Tá léiriú arís ann ar an gcomaoin mhór a d’fhág Peadar Ua Laoighaire muid faoi.

Idir an dá leabhar seo, tá tús maith curtha le Cló Lováin, ag baint feidhm as an bpobal atá bailithe sa Bhruiséil chun saothair den scoth a chuir ar fáil don saol Gaelach. Ag dáileadh as an saibhreas agus saineolas agus léamh atá cnuasaithe acu féin orainn.

Agus, de bharr an liostaí foinsí agus an leabharliosta gairid atá curtha leis, an deis ann dó dhaoine eile amharc níos doimhne isteach sa foinsí. Bheadh roinnt den ábhar ar fáil i bhfoinsí ar líne gur féidir teacht orthu go measartha éasca, agus bheadh súil agam go bhfuil siad ar fáil sna hollscoileanna.

Ach is fiú an leabhar féin a bheith ag a uilinn ag an té a bhfuil fonn air snas a chuir ar urlabhra agus a scríobh – agus ar a eolas ar an litríocht agus an stair.


Óráidí a Chuaigh i gCion
Aibhistín Ó Duibh
€15.00
208 lch; clúdach bog; 978-1-909907-63-8

Ceol binn óna croí amach

Ón am gur chuala mé caint spreagúil ceol tionlactha Mhéabha ag Imbolc na bliana seo caite (Roimh Covid!) táim ag tnúth le seilbh a fháil ar a CD – agus ní raibh díomá orm nuair a fuair mé faoi dheireadh é.
 

Nuair nár bhuaigh mé an CD a bhí ar chrannaibh ag an Saol ó Dheas, ní raibh aon dul as agam ach brostú chuig http://meabhmusic.com/ agus é cheannach!
 

Ceithre chinn déag de rianta atá ar an CD, meascán deas de amhráin a chum sí féin, amhráin le daoine eile agus ceol a chum sí féin. Ceol meidhreach a chuirfeadh dea-spíon ar an éisteoir.
 

Táim tógtha ach go háirithe leis an amhrán a scríobh sí dá tuismitheoirí  - Litir ón Leanbh (as ar sciob mé teideal na míre seo!).
 

Blianta fada ó shin, agus mé i mBeirlín chuir mé aithne ar Tony Small a bhíodh ag teacht anall in éineacht le hEoin Duignan ag ceol. Is eagal liom gurb crá chroí mé dó go pointe. Maoithneachas an imirceora. Agus bhí seisean ag staonadh ón ól, agus ní raibh mise, ná baol air. I dteach tábhairne  “Éireannach” (arbh le Gearmánach é, a bhaist The Highlander air, agus é measctha idir Éire agus Alba ) a bhuailfinn leis – ba ann a bhíodh an ceol is binne á sheinm, ag seisiúin bhríomhar ann ar oíche Luain. Thaitin a chuid ceol liom agus bhí caiséad dá chuid agam, atá imithe le fada fiú dá mbeadh gléas a sheinnte agam.
 

Ceann de na rianta air ná an ceol a chuir sé le dán Oliver St. John Gogarty – Galway. Ola ar mo chroí é chlos á chanadh ar Méabh ar an CD seo, ag déanamh a cuid féin de ach ag múscailt cuimhní ionamsa freisin ar Tony Small, trócaire air, ar Bheirlín seachas Gaillimh agus ar mo chuid fichidí!
 

I nGaeilge, Béarla agus macarónach atá na hamhráin; agus iad fáiscthe as taithí agus dúchas saoil ach éadrom gealgháireach. Tá Port ann i gcuimhne a col ceathrar Gavin Ralston, beannacht Dé lena anam, agus ríleanna a scríobhadh do chairde, agus Waltz!
 

Tá an pacáistiú féin go hálainn, pictiúr ar leith déanta ag Elouise Flannery don amhrán álainn macarónach faoin Lon Dubh a bhraitheann uaidh a chéirseach; grianghraif de Méabh féin go machnamh ar an gclúdach, agus leabhrán chuimsitheach le nótaí agus focail na n-amhráin.
 

Agus liosta le n-áireamh na ceoltóirí atá á tionlacan, formhór acu ón Dúiche Duibhneach as ar fáisceadh í féin.
 

Déanaigí gar daoibh féin, agus ceannaigí!

Córas na bpointí – delenda est!

Tá go leor cainte ar Raidió na Gaeltachta faoi láthair faoin sonraíocht nua Gaeilge don gcainteoir dúchais agus líofa. Go leor ag dearbhú gur gá “luach saothair” do na daltaí a thugann faoi chúrsa “níos dúshlánaí” atá ceaptha barr feabhais agus forbairt a dhéanamh ar a gcumas ina dteanga dúchais. Ba cheart gur leor de luach saothar ann féin dul i ngleic le cúrsa dúshlánach – mar a bhaineann duine luach saothair as sliabh a dhreapadh nó cluiche crua spreagúil, beag beann ar bhua nó cailleadh. Cuir le saibhreas urlabhra agus tuisceana.

Agus ba leor, murach córas mallaithe na bpointí. Corás atá ina chóras ciondála ar chúrsaí ollscoile nach bhfuil an soláthar ag teacht leis an éileamh orthu (agus cuid den éileamh bunaithe ar mhíthuiscint).
Baineann láidreachtaí áirithe leis an ardteist. Is go hanaithnid a suitear é – mar sin, tá buntáiste an aithne a bheith ar cheartaitheoir nó ar dhalta  coiscthe. Agus suíonn cách an scrúdú céanna. Ar ndóigh, ní réitíonn sin an éagothroime oideachais atá fréamhaithe go maith roimh na naíonán bheaga; ach is céim i dtreo Cothrom na Féinne atá ann.

Ach corás na bpointí: chuala duine ag rá go mbíonn daltaí (agus a dtuismitheoirí) ag smaoineamh “go straitéiseach” maidir le cá háit a gcuirfidh siad a gcuid fuinnimh. Bíonn tóir ar an “onóir éasca”.

Ní go straitéiseach atá siad ag gníomhú ach go teaicticiúil. 

Buaitear cath córas na bpointí – cailltear an t-oideachas. 

Foghlaimítear conas an scrúdú a shárú, na cleasanna atá de dhíth. Ní fhoghlaimítear an ábhar. Foghlaimítear freagraí – ní tagtar ar thuiscint. Go minic, bíonn ar na hollscoileanna an dochar a leigheas; agus go minic cliseann ar dhaltaí san ollscoil ceal tuisceana agus scileanna.

I mo chás féin, (fadó) fuaireas 26 phointe ag tráth arbh é 32 pointe an líon ba airde. Cúig phointe ar A, agus 7 ar A sa Mhatamatic ardleibhéal (fuaireas B ansiúd). Fuaireas C sa chuntasaíocht – ábhar ar éirigh mé as na ranganna ann leathbhealach tríd an cúigiú bliain; ach bhí an scrúdú meicniúil sothuartha agus marcanna dá réir le gnóthú. (Ní raibh siad de dhíth orm, bhí an ardteist déanta i n-ocht ábhar agam, agus is ar bhonn an sé is fearr a ríomhadh na pointí. Bhí an scrúdú máithreánach – scrúdú de chuid Ollscoil na hÉireann déanta freisin agam, ar eagla na heagla).
 

Marcanna arda. Marcanna a ghnóthaigh mé gan mórán dua mar go raibh luí agam leis na hábhair agus mé measartha maith ag cloí leis an obair bhaile a tugadh.
 

Ní bhfuair mé marcanna mar sin ar an Ollscoil, ná baol air. Ní raibh foghlamtha conas foghlaim agam. Ní raibh féinsmacht forbartha ionam.  Rinne mé maith go leor sna saotharlanna – ach go tubaisteach sna scrúdaithe. I gcás amháin, scrúdú na dara bliana, chaith mé na maidí le sruth uilig roimh an dá scrúdú deiridh, ag ceapadh go raibh teipthe agam ar aon nós. Bhí orm filleadh luath ón nGearmáin le scrúduithe a shuí arís – an dá scrúdú deiridh sin. Fuair mé marcanna arda san athiarracht ....
 

Is in san saol oibre a d’fhorbair mé na scileanna foghlama atá de dhíth ar chách, agus na scileanna boga – obair le comhghleacaithe, cumarsáid, agus an iliomad scil eile. Tharlódh  go mbeadh cuid de sin foghlamtha san ollscoil agam dá mbeinn níos críonna; nó fiú ar scoil, murach go raibh mé i scoil beag ina raibh mé i m’éan corr.
 

Tá an soláthar ollscoile faoin éileamh. Ní léir dom – agus na hollscoileanna ag olagóin cheana féin nach bhfuil a sáith maoinithe acu, agus an ceart acu ainneoin an “táille cláraithe” atá anois beagnach ar an leibhéal céanna is a bhí na táillí foghlamtha sna 80í is mise ar an ollscoil. Agus tá srian nádúrtha spáis agus acmhainní ar aon nós i gcás ábhair ina bhfuil saotharlann de dhíth.

Mar sin, tá gá le corás éigin a thugann an deis don té is fearr atá ar a chumas é thapú. Ní corás na pointí é sin. Ach ní dóigh liom go mbeadh córas agallaimh pioc níos fearr. Bheadh baol an comrádaíocht aicme ann i dtólamh (níos mó ná mar atá cheana).
 

Ba chéim sa treo ceart na pointí ar bhronnadh ar bhonn peircintíle seachas marcanna gnóthaithe. Sé sin, gheobhadh an 10 % de dhaltaí a ghnóthaigh an marc is airde i ngach scrúdú faoi seach an líon is mó pointí don ábhar sin, agus mar sin síos. Chuirfeadh sé sin deireadh le caint ar “onóir éasca” agus luach saothar dóibh siúd a thugann faoi ábhar dúshlánach toisc spéis a bheith acu ann, nó luí acu leis.
 

Mar sin féin, is gá a bheith cúramach nach mbeimis arís san áit a bhfuil daoine ag foghlaim conas pointí a bhaint amach seachas ag forbairt scileanna agus tuisceana.
 

Ceterum autem censeo Corás na bpointí esse delendam

Feirm na nAinmhithe

Animal Farm le George Orwell, aistrithe go Gaeilge ag Aindrias Ó Cathasaigh

Tá ní hamháin aistriúchán, ach logánú go pointe, curtha ar fáil ag Aindrias Ó Cathasaigh ar fabhalscéal Orwell faoi theip na réabhlóide. Tá ainmneacha aistrithe go cuanna aige chomh maith leis an scéal.

Beithígh na hÉireann, Beithígh na hAlban,
Beithígh in ngach aon tír is reacht,
Tugaigí cluais don dea-scéala,
ar an aimsir óir le teacht.
 

Ar ndóigh tá stair réabhlóid na Rúise agus an streachailt idir Trotsky agus Stalin go háirithe le feiceáil go láidir sa leabhar. Tá an múineadh a theastaigh ó Orwell a thabhairt níos doimhne áfach – gur gá don pobal greim a choinneáil ar a réabhlóid; bheith aireach faoin gceannasaíocht.

Duine ar leith ab ea Orwell. Mac mionoifigigh impiriúil, a chaith seal é féin ina phóilín i mBurma. Duine de mheánaicme; nár éirigh leis riamh a dhoicheall lena aicme a chuir de. Aonarán, ach cairde dílse aige. Sóisialach daonlathach ach frith Stailíneach go smior. Bhlais sé an sochaí réabhlóideach i mBarcelona le linn an cogadh cathartha sa Spáinn – agus chonaic sé lámh iarainn stailín ag cuir deireadh leis.

Tá an saothar seo fáiscthe as na tuiscintí a d’eascair as an dtaithí sin. Tá comaoin curtha orainn ag Ó Cathasaigh ní hamháin lena haistriúchán ar an scéal atá soléite cuanna ach freisin toisc go bhfuil cnuasach de litreacha Orwell a bhaineann leis an saothar aistrithe aige freisin, agus iarfhocal léannta curtha aige féin leis an fabhalscéal.

Conas an múineadh a chuir i gcrích an cheist. Ní sóisialach mé féin. Is dóigh liom go bhfuil an anailís Marxach cruinn seachas nach ngéillim don ábharachas. Pápaire mé tar éis an tsaoil! An réiteach an cheist.
 

Tá sé follasach go bhfuil an creachlathas nua liobrálach reatha ag déanamh aimhleasa na cruinne agus an chine daonna. Tá gá le reacht nua. Is gá don reacht nua dhá rud a thabhairt slán – saoirse an duine, agus an chomhionannas.
 

Ina leabhar Demokratischen Aufbruch deir Daniela Dahn, a bhí gníomhach san freasúra daonlathach san DDR go raibh beirt clainne ag Ré na hEagnaíochta – an Caipitleachas agus an Sóisialachas. Gur bhronn an Caipitleachas saoirse; agus an Sóisialachas comhionannas. Ach go bhfuil an dá rud de dhíth. Tá imní uirthi – agus an fhianaise ann – go bhfuil teip na stáit ina raibh leagan truaillithe den sóisialachas i réim tar éis an iomaíocht don gCaipitleachas a thógáil chun siúil. Go bhfuil na srianta a bhí an gcaipitleachas i leith cearta oibrithe a shárú lagaithe dá réir.

 
Is deacair easaontú; feictear dom go bhfuil forbairt déanta ar cearta an duine aonair ó thaobh saoirse féiniúlachta – ach fós tá an éagothroime maoine ag fás – agus na bacanna praiticiúla ar foras agus forbairt an duine aonair dá réir.
 

Tá líon daoine atá ag laghdú ag éirí níos saibhre agus daoine eile níos daibhre – agus acmhainní an phláinéid, ar ceart iad a bheith roinnte go cothrom agus caomhnaithe á n-ídiú go mí-fhreagrach.
Tá réabhlóid de dhíth. Conas, mar sin, teacht roimh nós na réabhlóide a clann féin a ithe?
 

Tá lón machnaimh i fabhalscéal Orwell. Is gá bheith amhrasach faoi aos riaracháin. Na hApparatschniki a fónann don gceannasaíocht ar mhaithe lena gcompord féin. Na giollaí foréigin a roghnaítear as clann an pobail chun tromaíocht a dhéanamh ar a muintir.
 

Is dóigh liom féin gur prionsabal na coimhdeachta eochair an réitigh. Is gá gach fadhb a réiteach chomh gar agus is féidir do na daoine atá thíos leis. Cinnte, tá saincheisteanna a bhfuil dlíthe agus caighdeáin idirnáisúnta de dhíth chun dul i ngleic leo.
 

Ach caithfear na dlíthe céanna a chuir i bhfeidhm go háitiúil, an fhreagracht agus an cumhacht a bheith i lámha an dreama a gheobhaidh an tairbhe as cinneadh fónta agus an dochar as droch chinneadh.
Caithfear an réabhlóid a bhaint amach ar bhonn daonlathas an phobail. Díláraithe, áitiúl. An aos riaracháin a choinneáil beag. Leasa an duine a bheith in lámha féin.
 

Ní féidir glacadh le sochaí ina ndearbhaítear go bhfuil neacha áirithe níos comhionainne ná a chéile.
 

Tá comaoin curtha arís orainn ag Aindrias Ó Cathasaigh tríd an saothar seo a chuir leis an gcarn leabhair atá curtha ar fáil aige, idir eagarthóireacht, taighde agus bunábhar ar an sóisialachas in Éirinn agus ar fud na cruinne.
 

Ainneoin nach bhfuil géilleadh agam don dteagasc, creidim go bhfuil go leor le foghlaim as; agus dá mhéid den foghlaim sin a déantar inár dteanga féin, ag forbairt smaointe nua inti, sea is fearr.

https://www.siopaleabhar.com/tairge/feirm-na-nainmhithe-animal-farm/