Cumhacht an ilteangachais

I measc na gcuntas a leanaim as focalbhá ar Twitter tá cuntas an Duden Verlag - a fhoilsíonn focal an lae as a bhfoclóirí - na foclóirí a dhearbhaíonn an litriú caighdeánach sa Ghearmáinis. Ach ní foclóirí amháin a fhoilsíonn siad - ach leabhair a chíorann gnéithe go leor den teanga agus a húsáid.

Mar sin a chonaic mé fógra uathu don saothar seo, agus phrioc sé m'fhiosracht.
 

Die Macht der Mehrsprachigkeit: Über Herkunft und Vielfalt

 

Cumhacht an ilteangachais: maidir le Dúchas agus Ilchineálacht.

Tá Herkunft rud beag níos caolchúisí ná dúchas - ciallaíonn sé "cé dar díobh/cárb as"

Is as a taithí féin agus taithí a teaghlaigh atá Olga Grjasnowa a scríobh. De bhunadh Giúdach sa Rúis, rugadh í féin i mBaki san Asarbaiseáin. Nuair a bhí sí 11, i 1996 d'imigh an teaghlach mar theifigh chun na Gearmáine. D'fhoghlaim sí Gearmáinis agus is scríbhneoir as Gearmáinis í, a bhfuil ceithre úrscéal léi foilsithe. Tá sí pósta ar aisteoir de bunadh na Siria, agus tá beirt clainne acu. De bharr a sinsir, tá taithí aici ar an aistriú teanga sa teaghlach - ó Giúdais go Rúisis - is beag Asairis a bhí riamh aici. Rúisis a labhraíonn sí lena clann i mBeirlín; labhraíonn a athair Araibis leo. Go teoiriciúil, cibé - is minic iad ag códmheascadh.

Shéan an Ghearmáin ar feadh i bhfad gur "tír inimirce" atá ann - "Gastarbeiter" a tugtar fós ar inimircigh a thagann chun oibre sa Ghearmáin - mórchuid acu ann ó 60í an chéad seo caite agus sliocht a sleachta anois ann - ach de bharr dlí na Gearmáine ní gá gur saoránaigh iad. Fiú agus mé i mo chónaí i mBeirlín ba chás liom staid na dTurcach óga a raibh orthu seasamh sa scuaine ag athnuachan a cead cónaithe. Ar feadh tamall bhí mé féin sa scuaine céanna, scuaine a raibh ort bheith ann i lár na hoíche chun seans a bheith agat coinne a fháil san oifig. Ar ball áfach bhí oifig ar leith ann do shaoránaigh an Comhphobal Eorpach agus roinnt tíortha pribhléideacha (léigh - geala ) eile.

Na daoine óga seo a rugadh sa Ghearmáin, ba Alman (Gearmánach) a tugadh orthu i dtír a sinsir ar saoire; agus Turcach (agus rudaí níos measa) a tugadh orthu ag an mórphobal i dtír a mbreithe.

I bhfianaise go bhfuil inimirce go hÉireann ag treisiú, agus an reifreann lofa a cheileann saoránacht gan cheist ar páistí a rugadh anseo, tá imní orm go bhfuil na botúin a chíortar san saothar seo maidir le teanga agus cumhacht á aithris againne.

Tar éis an tsaoil, Bhabh uachtaránachta ba luach saothar nuair a phearóidigh Eilís II leath-abairt foghlamtha Gaeilge - síor-cheistiú a fhaigheann an bhean de sliocht Yoruba a fuair a scolaíocht iomlán trí Ghaeilge.

Tá plé sa leabhar ar an dóigh a mbíonn an ilteangachas "dearfach" ann agus an t-ilteangachas "amhrasach". Cé gur eisceacht an aonteangachas is eisceacht atá ann a bhaineann le mionlach cumhachtach. Éilítear foirfeacht i dteanga an Leitkultur (Cultúr ceannais) ar an inimirceach is a shliocht - foirfeacht nach ngéilltear dó má tá a chneas nó a dhreach mí-cheart nó a ainm as an gnách.

Moltar an aicme ceannais as roinnt de theanga eile a shealbhú - go háirithe más teanga eile cumhachta é. Séantar luach teanga agus dúchas an inimircigh.

Daoine breaca mo chlann féin - ach tá an cneas ceart orthu. Níor fhág sin iomlán saor ar thromaíocht ar scoil iad de bharr dúchas a máthair, ar ndóigh. Ach níl sé le aithint orthu ar an bpointe gur "eile" iad. Agus tá sé measartha éasca Gearmáinis a chothú in Éirinn.

Ach céard faoi Yoruba, Igbo, teangacha eile na hAfraice? Cuirtear an ard-teist ar fáil i dteangacha an Aontais, agus foghlaim dá réir. Tá Araibis - an teanga chaighdeánach, glacaim leis - ar fáil freisin.

Ní bóthar aon-treo an imeascadh agus b'fhearrde muid dá mbeadh teacht ag ar bpobal uilig ar a fréamhacha uilig. Tá níos mó i gceist le teanga agus cumarsáid - tá gaois agus seanchas i ngach teanga, dóigh an domhan a fheiceáil. Foinse samhlaíochta agus athnuachana. 

Is ola ar mo chroí é nuair a chloisim tuismitheoirí a labhairt teanga a tíortha dúchais lena gclann - creidim gur láidre muid an chineál ilchineálacht sin a aithníonn go bhfuil bua agus tallann i ngach pobal, le roinnt leis an mórphobal. Ní mór áfach an deighilt agus an aicmiú dá réir a sheachaint - an gaois a roinnt seachas é a theorannú do scothaicmí.

Móid dílseachta don Náisiúin?

Móid Ruetli (Bunú Cónaidhm na hEilvéise)
le Johann Heinrich Füssli, Ón gnáthfhoinse.

Tá tuairiscí ann go mbeifear ag éileamh móid dílseachta don 'náisiúin' ó dhaoine a ghlacann le saoránacht na hÉireann. Tá amhras orm faoi seo. Cad is brí lena leithéid de mhóid? Bheadh ciall, dar liom, le móid dílseachta don mBunreacht, abair. Nó don Stáit agus a chuid dlíthe. Ach cad é an náisiún, agus cad is brí le dílseacht dó?

Is maith an rud é, dar liom, go bhfuiltear ag caint ar deasghnáth chun fáilte a chuir roimh daoine isteach i saoránacht an Stáit. Céim mhór atá ann, agus tá tábhacht le deasghnátha do dhaoine. Ba mhaith an rud é, sílim, a leithéid de dheasghnáth a bheith ann do daoine a rugadh isteach i saoránacht agus iad ag teacht in inmhe. Macasamhail an Jugendweihe, nó an cóineartú sa Chríostaíocht. 

Deis a bheadh ann daoine a chuir ag machnamh ar cad iad cearta agus dualgais an saoránaigh.
Mar sin féin, má táthar ag caint ar 'An Náisiún' níor mhóir sainmhíniú a thabhairt air. De réir an Bhunreacht: 'Is bundualgas polaitiúil ar gach saoránach bheith dílis don náisiún agus tairiseach don Stát.'  (Airteagal 9.3). Mar sin féin níl aon sainmhíniú tugtha ar cad é an náisiún, seachas gurbh í an Ghaeilge an teanga náisiúnta. (Airteagal 8.1). Is beag saoránach atá dílis don ghné sin den náisiún!
Níl freagra agam féin ar an gceist cad é an náisiún, agus ba dheacair dom cuir síos ar cad dó go díreach a bhfuilim dílis. Beidh orm mo mharana a dhéanamh air. Ach sílim féin gur mó tábhacht atá ag baint le dílseacht do Bhunreacht agus do riail an Dlí - Verfassungspatriotismus ag leibhéal an Stáit - agus gur don duine aonair dílseacht do náisiún nach gá gurbh ionann a  dhaonra ná a chríocha agus daonra ná críocha Stáit.