Píosaí liom in áiteanna eile:

2021-12-29

Ná cuirigí bhur muinín i bhflatha...


Mar a bhí mé ag tnúth leis, fuair mé an leabhar seo mar fhéirín Nollaig. Thum mé mé féin ann, agus tá an chéad léamh déanta agam. Fillfidh mé air, táim measartha cinnte!

Cléireach (arís!) laoch an scéil, i dtiarnas Tír Eoghain agus Conn Bacach i réim. Santaíonn Conchúr Ó hArdail Tiarnas sibhialta síochánta Eorpach - ach tá a rath féin thuas seal thíos seal de réir mar a chasann rotha na comhcheilge agus cinniúna - é féin lena lámh ar an roth ag fónamh do mháistrí éagsúla agus dá fhís féin - féin daonnachtúil na hAthbheochana Eorpaí. Teilgtear amach agus isteach i bhfabhar é, uaireanta de bharr a bheartas féin, uaireanta de bharr (mí) léamh ar na comharthaí. Ní hionann i gcónaí a fhís do rath an tiarnais agus tuairimí a Thiarna - rud a chuirtear in iúl go borb, agus scaití go foréigneach dó. Agus tá na huaisle le cuir san áireamh freisin - comhcheilg, lámh láidir, cleasaíocht dlí, spiaireacht,...

Níl na Gaill chomh suntasach sa scéal is a mheasfá, go háirithe nuair a rinne Conn Bacach géilleadh do Anraí VIII go gairid i ndiaidh deireadh éachtraí an leabhar - bás Feilimí Caoch, a raibh súil ag ó hArdail prionsa de réir Institutio principis Christian Erasmus a dhéanamh de - agus Gaeilge curtha aige air.

Míreanna eachtrúla thar réimse blianta atá sa leabhar, an laoch ag dul chun cinn scaití, siar scaití eile. Gaeilge chúirtéiseach shaibhir san insint. Anois is arís splancanna ón miotaseolaíocht - seanbhean ag marcaíocht ar bhó ag tairngreacht agus ag tabhairt eolais d'Fheilimí Caoch - ag fógairt a gheis dó, a sháraíonn sé agus a mbíonn a fheallmharú mar thoradh indíreach air.

Fir agus mná, idir uasal agus íseal, castar orainn iad ar na leathanaigh, iad ar fad ag lorg a gcearta - de réir mar a fheictear dóibh féin iad. Cléireach agus tuata, ceannaí agus saighdiúir, gallóglaigh agus fir treibhe - meascán baolach, agus formad agus faltanas ag cruthú ithir shaibhir do comhcheilg agus caismirt. 

Agus na Gaill agus comhghuaillithe Gaelacha ag bagairt ar na teorainneacha...


Tá cosúlachtaí le Sliocht ar Thír na Scáth Uí Doibhlin, ach go bhfuil laoch an úrscéal seo níos gníomhaí cé nach máistir ar a chinniúint é ach oiread. 

Bhain mé taitneamh as an léamh, agus táim cinnte go léifidh mé arís é - táim fiosrach agus fonn orm breis eolais a aimsiú faoi na pearsana stairiúla a castar orainn ar na leathanaigh. 

Darach Ó Scolaí
€18.00
240 lch; crua; ISBN 978-1-913814-14-4


2021-12-22

Cothú anama na coille

Tá cónaí orm i mBaile an Chinnéidigh ó thart ar 2003; ach don mórchuid is chun codladh amháin a bhí mé ann, agus mé ag obair ar an dtaobh eile den gcathair - imeacht luath ar maidin agus filleadh déanach tráthnóna a bhí i ndán dom.

Maith go leor, bhí na deireadh seachtainí ann, ach go hiondúil bhíomar amuigh áit éigin. Bhí fhios agam an coill a bheith, buailte ar an eastáit ina bhfuil cónaí orainn, agus bhí corr seal caite agam ann leis na leanaí - níos mó ama caite ag na buachaillí ann leo féin nó le cairde agus iad níos óige. Measaim gur reáchtáil muid cuid de cóisir lae breithe ann freisin - ag ídiú fuinnimh na ngasúir!

Ar imeall tailte teach mór atá an choill, stráice fada ar dhá bhruach srutháin. Tá ceanncheathrú Coillte Teo i gcúinne amháin na coille, agus saotharlann acu in áit eile - agus measaim gur leo cuid den gcoill - ach is le dream tráchtála codanna eile.

Meascán crann atá ann - go leor síorghlas, béithe, trom, agus corr dhair. Eidhneáin agus táthfhéithleann fáiscthe thart ar go leor de na crainn. Feictear dom go bhfágtar sách nadúrtha é - cé gur gearradh píosa de go cré le déanaí. Bíonn crainn móra anseo is ansiúd. Go leor crainn tite, ag lobhadh agus ag cruthú deiseanna d'ainmmhithe agus plandaí.

Os rud é go bhfuilim sa bhaile ó thús na paindéime, is minice ná a mhalairt a théim ag siúl sa choill am lóin - tá camchuairt áisúil ann a thógann thart ar 20 nóiméad orm. Scaití ag an deire seachtaine bím ag siúl níos faide agus níos doimhne isteach sa choill. Ar imeall na coille tá cairéal gainimh tréigthe - tírdhreach aduain!

Tá na séasúir uilig feicthe anois agam - an coill faoi bhrat bláthanna san Earrach - coinnle corra agus sabhaircíní agus neart eile. Pas níos déanaí, cairpéad creamha in áiteanna. (Toisc é bheith gar don N11 agus go mbíonn madraí go coitianta ag siúl ann, níl sé de mhisneach agam fómhar a bhaint!). Raithneach ard san samhradh, in áiteanna eile - áiteanna eile lom seachas brat duilleoga tanaí na ngiúiseanna síorghlasa. Meas béithe go rúitín orm ar an gcosán san Fhómhar, agus fungais ilchinéalacha ar na crainn agus ar admhad mharbh.

Tá ioraí glasa fairisng sa choill; táim cinnte go bhfuil ainmhithe eile, ach is uair fánach a leagaim súil orthu. Tá sionnach feicthe agam sa choill ón mbóthar; agus anois is arís fianna. Táim lánchinnte go bhfuil ainmhithe eile ann, atá ró chúramach go bhfeiceadh mise iad! Agus ní bhím ann ístoíche.

Tá feithidí ann gan amhras - tá neart féileacáin feicthe ann.

Tá na héin níos misniúla, agus iad ábalta éalú uaim! Coilm cille, spideoga dan amhras. Smólaigh. Dreoilíní. Preacháin. Uair amháin chonaic mé Diarmaidín riabach. Tá Gabha Dubh fecithe agam roinnt uaireanta, ag sciorradh os cionn uiscí an  srutháin. Tá péire scréachóg coille ina gcónaí sa choill; agus chonaic mé agus chuala mé clámháin agus cúr rua sna spéartha ós a chionn. (Tá coillte eile, níos mó, gar don áit, agus siúlaim iontu sin uaireanta freisin - ach tá siad níos aonchineálaí, coillte tráchtála cuid acu agus leadránach dá réir).

Is iontach an áis é seo atr lic an doras, agus is annamh nach mbíonn spionn níos fearr orm ag filleadh ó mo shiúlóid (agus cuisle aclaithe!)

2021-12-18

Uraiceacht na Giolcaireachta

Thart ar 2010 measaim a thosaigh mé cuntas Twitter, i dtús báire ar mhaithe le bolscaireacht ar son @anciorcal, ach níorbh fhada go raibh mé sáite i gcomhráite agus conspóidí. Cuireadh ar mo shúile dom, agus táim buíoch don té a rinne, nach raibh sé oiriúnach a bheith ag tabhairt tuairimí pearsanta faoi ainm "eagraíochta" sa chiall is scaoilte.

Cé go leanaim scata cuntas as Béarla (agus teangacha eile) is ar mhaithe le comhrá Gaeilge atá mé ar Twitter. Agus tá fíor aithne curtha agam ar roinnt daoine spéisiúla nach raibh ach Twaithne* agam i dtosach. Neart eile agus ní heol dom a bhfíorainmneacha fiú, ach tá sult agus tairbhe sa ríomhaithne. Dornán beag a bhfuil cosc curtha agam orthu mar gur éirigh eadrainn ró mhinic, go hiondúil de bharr míthuiscint fánach.

Nádúr na cumarsáide ar líne nach bhfuil ann ach an bhfocal lom, agus cé gur féidir mothúcháin a chur in iúl le leithéidí emoji, is go comhfhiosach a déantar sin. Mar sin níl fáil ar an eolas faoi mothúcháin a bheadh ar fáil i gcomhrá aghaidh ar aghaidh a thugann le fios go an comhrá ag druidim le líne nach ceart a thrasnú.


Is iomaí tairbhe atá faighte agam as na comhráite ar Twitter. Moltaí léitheoireachta i nGaeilge agus Béarla. Na cinn Gaeilge go háirithe luachmhar - murar leabhar nua foilsithe atá i gceist, gach seans nach mbeadh sé tagtha i mo threo. (Is iontach na hiasachtaí idir leabharlainne). Eolas faoi cláracha teilefíse agus raidió. 

Is féidir le Twitter bheith achrannach gránna - mná go háirithe thíos leis. Tá sé d'ádh orm nach minic go mbím i gconspóid cé go bhfeicim na macallaí scaití. (Agus bíonn an cnaipe tuairiscithe in úsáid agam dá réir!)

Tugann sé sásamh ar leith dom nuair is féidir liom duine atá ar thóir eolais a chuir i dteagmháil le duine a bhfuil an t-eolas acu.

Gan amhras poll ama atá ann, ar éasca éirí ró ghafa leis, go háirithe agus an fón glic le lámh. (Cúis atá le m'aistharraingt bhliantúil um Carghas).

Ach i ré seo na paindéime, agus deiseanna eile comhrá tearc, is breá liom go bhfuil an líonra sóisialta seo agam chun nascanna a chruthú agus a chothú. 

Mo bhuíochas leo siúd a choinníonn comhluadar liom agus a spreagann aclaíocht intinne ionam tríd ceisteanna meabhracha agus blúiríní eolais a chur faoi mo bhráid. 



*Sinéad (@gobblefunkerr) a chum an téarma meabhrach Twaithne ar an aithne a chuirtear ar dhuine ar Twitter.

2021-12-14

Altai

Roinnt blianta ó shin tharraing Danny Brown m'aird ar an úrscéal stairúil Q ar bhain mé an-sult as. Ní cuimhin liom anois conas ar tháinig mé ar an leabhar eile seo de chuid an comharghrúpa chéanna - atá anois ag feidhmiú faoin ainm Wu Ming (anaithnid as Sínis), ach tháinig mé air tamall siar, agus fuair mé leagan bog saor in aisce de - ón bhfoinse seo, sílim. (Chuir mé cúpla euro i hata s'acu as an pléisúir a fuair mé as é léamh - anseo)

Tá nasc leis an úrscéal Q sa mhéid is go bhfuil páirt bheag ag an ainrialaí a reiceann Q sa scéal nua seo faoi phearsa aonair i ngleic le cumhachtaí móra agus diamhaire a linne - an streachailt idir an Veinéis agus an Turc Otamánach díreach roimh Cath Lepanto.

Is mac le bean Giúdach i Ragusa (Dubrovnik) é an reacaire, ach is uasal Veinéiseach é a athar - agus tar éis bás a mháthair tógann a athair ar ais chuig an Veinéis é - áit a bhíonn sé ag feidhmiú mar chuid den péas rúnda. Tá col aige lena sinsreacht Giúdach - ach is baol an sinsearacht céanna dó sa Veinéis. Tarlaíonn eachtra san longchlós, agus tuigeann sé go tobann go bhfeileann sé dá mháistrí ceap milleáin a dhéanamh as féin - tar éis an tsaoil is Giúdach faoi choim é, agus bheadh sé inchreidte dá réir é bheith ina thaca ag babhdán na linne - Giudach Sephardeach a raibh tionchar aige ag cúirt an Sultain. 

Teitheann sé lena bheo, agus tar éis eachtraí go leor, agus in aghaidh a thola, scuabtar soir é go Iostanbúl agus isteach i lár na comhcheilge atá ar bun ag Josef Nasi chun ríocht an Chipir a bhaint amach dó féin - mar tearmann do Giúdaigh, mar nach bhfuil ag éirí leis an Tiarnas atá aige i Tiberias na Pailistíne. 

Tá bunús stairúil leis na heachtaí ar fad - ach is féidir freisin macallaí go leor a fheiceáil le heachtraí an lae inniu; agus an cogaíocht agus achrann a fhágann teifigh agus anró ar go leor. Agus na tubaistí is feidir eascairt as iarrachtai cabhrú le dreamanna thar a chéile. 

Scéinséir den scoth atá ann - agus is mar scéinseir a léigh mé é. Ach tá lón marana iomadúil tráthúil eile le baint as. Tráthúil, agus an iarracht tearmann do Giúdaigh a chruthú ag cothú achrann agus foréigean agus anró fós. Agus cumhachtaí móra na cruinne fós ag baint feidhm as daoine agus pobail, nach mbíonn leo ach saol síochánta a chaitheamh, mar cheithearnaigh nó ceap milleáin.

2021-12-12

Sna spéartha thuas, tá banc dramhaíl - is ní iontaisí an tsaoil atá ann!

 

Foinse: ESA

De réir uimhreacha:

Eolas tugtha suas chun dáta ar 9ú Samhain 2021 (Foinse):
  •  Líon roicéid lainseáilte ó thús Ré an Spáis i 1957: Thart ar 6120 (teipeanna as an áireamh) 
  • Líon satailít curtha i bhfithis ag na roicéid sin: Thart ar 12170 
  • Líon fós sa spás: Thart ar 7630 
  • Líon fós i bhfeidhm: Thart ar 4700 
  • Líon píosa bruscair atá á rianú ag na Líonraí Faire Spáis agus atá ina gcatalóg: Thart ar 30110
  •  Líon measta bristí, pléascanna, tuairteanna nó eachtraí aimhrialta a raibh smionagar mar iarmhairt orthu: breis agus 6230 
  • Mais iomlán de rudaí saorga i bhfithis na cruinne: Breis agus 9600 tonna 
  • Meastachán ar an líon iomlán píosa smionagar i bhfithis trí samhlacha staitistiúil 
    • 36500 píosa níos mó ná 10 cm 
    • 1000000 píosa idir 1 cm agus 10 cm 
    • 330 milliún píosa idir 1mm agus 1 cm

Is iondúil go mbíonn mé féin ag ple le misean a théann go domhain isteach sa spás, agus nach gcuireann an plódú ar an bhfithis timpeall ar an domhain, ach tá mé ar an eolas faoi bhfadhb le tamall.  Le déanaí, bhí ceann de na hárthaigh ar raibh baint agam leis - Solar Orbiter - ag baint feidhm as imtharraingt an domhain chun breis luais a bhaint amach, agus bhí imní orthu mar go raibh orthu an sraith dramhaíola a thrasnú roinnt uaireanta. Agus go gairid roimhe sin, bhí ar fhoireann an Spáis Stáisiún fothain a lorg san capsúl Soyuz. Bhí an Rúis tar éis sean satailít dá gcuid a shéideadh san aer, agus bhí baol don spás stáisiún dá bharr. Ní institiúidí Stáit amháin atá bainteach leis an bplódú sna fithis ar ndóigh - tá Space X agus comhlachtaí eile ag seoladh na mílte árthach. Teipeann ar chuid acu, nó ní bhíonn smacht iomlán orthu - agus tagann siad i bpriacal imbhualadh dá réir.

Bhí mé ag comhdháil (ar líne) de chuid ESA i rith na seachtaine, agus ba cheist mhór seachaint dramhaíola agus glanadh na spéartha. Ag an am céanna tá go leor ciúbsat á dhearadh agus á seoladh - de bharr gur féidir uirlisí a dhéanamh níos lú agus níos lú, is féidir saitilítí beaga - ar thomhais 20 x 30 x 10 cm a dhearadh ar chostas beag, agus scata acu a sheoladh le roicéad amháin - an chostas is suntasaí. Tá saolré níos lú ag na hárthaigh seo, agus mar sin is féidir caighdeán nach bhfuil chomh géar a chur i bhfeidhm ar an ndearadh. Sábháil costais eile.

Ach luadh go seolfar níos mó satailít sa trí bhliain amach romhainn ná mar a seoladh sa seasca bliain roimhe. 

Tá misean ina measc chun breith ar sean satailít agus iad a tharraingt anuas - dófar ansin san atmaisféar iad. Táthar ag obair le crobh mhór nó le heangach chun é sin a dhéanamh. Nó seol a chuir ar saitilít a osclófar nuair atá a shaolré caite - de bharr an frithchuimilt méadaithe leis an beagán atmaisféar atá ann, titfidh sé níos gaiste i dtreo na cruinne. 

Bhí caint éigin freisin ar faid a chuir le saolré saitílití tríd saitílit taca a chuir leo nuair atá an breosla (ar gá é chun tuairt a sheachaint nó chun fanacht i bhfithis) ídithe. 

Tá obair ar bun ar árthaigh ar féidir leo tuirlingt arís, cothabháil a dhéanamh orthu, agus iad a sheoladh athuair. 

Ach bunaite na árthaigh i bhfithis íseal an domhain, is é atá i ndán dóibh luath nó mall titim i dtreo dromchla na talún. Moillíonn an imtharraingt agus an méid beag atmaisféar iad. Dófar iad de bharr an frithchuimilt. 

Caithfidh mé a rá nach bhfuilim pioc tógtha leis an smaoineamh go mbeidh na tonnaí d'earraí leictreonacha, miotail agus plaisteach á dhó go hard san atmaisféar. Tá mé nach mór cinnte go mbeidh iarmhairtí nach bhfuil tuartha fós dá bharr. 

Agus sin gan éifeacht Kessler a chuir san áireamh - sé sin, an baol go mbeadh cascáid tuairteanna ann, agus breis dramhaíl á chruthú ag gach tuairt. 





2021-12-11

Robinson Crusoe óg Éireannach

Ó crannchur Aidbhinte Cló Iar-Chonnachta a ghnóthaigh mé an úrscéal seo de chuid Áine Uí Fhoghlú. Ar ndóigh, ar déagóirí óga seachas mo leithéid atá sé dírithe, agus ní mór dom a admháil go raibh mé ag streachailt anois is arís an díchreideamh a choinneáil ar fionraí!

Fágtar an leath dílleachta Eoin, a bhraitheann uaidh go mór a athair a fuair bás agus é a ceathair, ina aonar ar oileáin bheag tréigthe amach ó chósta na hÉireann tar éis don eitleán a bhí lena rang a thabhairt siar ar thuras scoile tuairt i stoirm agus tuirlingt ar an muir. Scuabtar Eoin chun siúl agus i dtír ar oileáin bheag.

Bíonn ar bia a aimsiú agus é féin a choinneáil misnithe - mar is cosúil nach bhfuil aon chuardach ar bun. 

Forbraíonn sé ó bheith ina phatacháin plobach, i ngleic le thús an teacht in inmhe, ina ghlas-stócach atá maith in ann aire a thabhairt dó féin, ag teacht i dtír ar éirim agus misneach.

Braithim go bhféadfadh go leor daoine óga ionannú leis - agus lena streachailt le tromaíocht agus iarracht bheith istigh leis an slua ag tús ach go háirithe. Ach léiríonn na heachtraí an miotal atá ann dáiríre. 

Tá an stíl reacaireachta nádúrtha tarraingteach - muid istigh i meon Eoin agus é ag coraíocht leis an saol, ag sárú a imní nádúrtha. 

Agus ag an deireadh, agus tarrtháil déanta air, faighimid léargas eile, léargas a chuireann go mór le héifeacht an scéil ar an léitheoir. 

Tá gluais leis an leabhar - ní raibh sé de dhíth orm féin, agus níor amharc mé air ach go fánach. Measaim féin nach ceart gluais a chur le leabhar, mura bhfuil focail ann nach mbeadh ar fáil i FGB. Nó úsáid neamhghnách á bhaint astu. Agus fiú má tá sé sin riachtanach, b'fhearr go mór liom dá míneofaí as Gaeilge iad seachas an focal Béarla a thabhairt (go háirithe má tá comhthéacs ar leith i gceist). 

Ach mholfainn an leabhar seo do dhéagóirí óga, agus tá súil agam go mbeidh breis dá leithéid ar fáil! 

Áine Uí Fhoghlú 
Cló Iar-Chonnacht





2021-12-06

San Nioclás de réir an Bhráthair Ainglí

Pala di Perugia, altóir i Perugia na hIodáile, le Fra Angelico. Léiríonn na painéil ag bun scéalta as scéal San Nioclás Míora mar a insítear é sa bhFínscéal Órga (Legenda Aurea) 

Tá sé coitianta ar an Mór Roinn Féile San Nioclás a cheiliúradh tríd féiríní a chuir i mbróga na ngasúr, nós atá againn féin. (Líon mé aréir iad do na daoine atá fágtha sa nead!)

Is iomaí scéal a insítear faoi Nioclás - é ag tarrtháil daoine neamhurchóideacha ó anbhás, nó mairnéalaigh ó anfa. Tá nó bhí deabhóid dó láidir i measc mairnéalaigh - is minic Séipéal San Nioclás i gcathair Muirí, mar atá sa Ghaillimh - nó i bpobal mara fearacht Rinn Ó gCuanach. 

Is é an scéal faoin gcuí a thug sé ór do theaghlach bocht mar spré do na hiníonacha, á dtarrtháil ó striapachas, is bunús, is dóigh liom, leis an nasc idir é agus féiríní. 

Sonra ón altóir, Nioclás ag bronnadh ór faoi rún. 

Anois ar ndóigh tá Easpag díograiseach trodach (i gcoinne eiriceacht) Mhíora folaithe ag Santa Claus an tomhaltais. Ní bhíonn cumpanach aige abhus - tarraingíonn a chompánach Peadar Dubh san Ísiltír raic bhliantúil de dheasca na comharthaí sóirt ciníocha a bhaineann leis. Is dóigh liom go bhfuil Knecht Ruprecht na Gearmáine slán go maith ó chonspóid. N'fheadar faoi Krampus adharcach na hOstaire. Bíonn siad araon ag plé leis na leanaí dalba! 


Féile San Nioclás shona dhaoibh!




2021-12-04

Ifreann spleáchas

Ó XKCD

Téarma atá coitianta i measc lucht ríomhaireachta - agus aistrithe ag an gCoiste Tearmaíochta! 

Ifreann Spleáchas, cad é?

Ní hansa.

Cé gur chaith mé formhór mo chuid ama ag plé le bogearraí neadaithe, diaidh ar ndiaidh, tá an castacht a bhíonn i gceist le ríomhaírí níos mó ag sleamhnú isteach i gcóras na bogearraí neadaithe - agus ar aon nós, bíonn na huirlisí atá in úsáid agam ag feidhmiú ar ríomhairí níos mó. Mar sin, tá corr turas tríd Ifreann Spleáchas tógtha agam, agus corr dó faighte agam!

Is annamh anois go mbíonn ríomhchlár - fiú i ríomhaire neadaithe - ina phíosa amháin, neamhspléach ó ríomhchlár eile. (B'amhlaidh a bhí ag tús mo ghairm beatha). 

Tá cúis simplí le sin - bíonn rudaí áirithe is gá do gach ríomhchlár a dhéanamh, agus is fearr an cód sin a athúsáid. Cuirtear an cód i "leabharlann". Sa mhullach ar sin, is minic go mbíonn "córas oibriúcháin" ann, a chuireann seirbhísí ar fáil do na ríomhchláir - agus is iondúil anois go mbíonn níos mó ná ríomhchlár amháin ag obair ar ríomhaire, agus an córas oibriúcháin ag roinnt na hacmhainní orthu. Tá se ag éirí níos coitianta freisin go mbíonn níos mó ná aonad próiseála amháin í ríomhaire agus an córas oibriúcháin freagrach as na hacmhainní sin a roinnt. Mar sin bíonn sraitheanna agus sraitheanna de chód ann idir an feidhmchlár agus an feidhm críochnaithe. 

Tá buntáiste ann an cód seo a úsáid, feidhm a bhaint as leabharlann atá deartha agus profa. Ar ndóigh, d'fhéadfadh gach ríomhchlár an chód seo a choipéail - ach chaillfí go leor den buntáiste, mar nach mbeadh fáil éasca ar cheartúcháin. (Bhí an fhadhb sin agam go luath i mo ghairm, nuair a bhí meitheal againn ag obair ar rudaí gaolmhara, bunaithe ar cóipéail agus leasú - is minic gur réitigh daoine éagsúla an fhadhb céanna ar bhealaí éagsúla - go háirithe nuair a bhíomar amuigh ar na traenacha seachas san oifig ag cumarsáid le chéile - diaidh ar níos d'fhás na difríochtaí gan chúis. Ach sin scéal eile).

Mar sin, baintear feidhm as leabharlanna. An chéad céim eile ansin, go háirithe ar ríomhairí móra, ná bealach a fháil na leabharlanna seo a roinnt, seachas go mbeadh a chóip féin ag gach ríomhchlár. Tugtar DLL (dynamically linked library) ar seo ar Windows; agus SO (shared object) ar Linux. 

Agus sin oscailt geataí Ifrinn Spleáchais...

Toisc go mbíonn na leabharlanna sin ag brath ar leabharlanna eile. Agus go mbíonn na leabharlanna féin ag forbairt. Scaití bíonn ríomhchlár - nó leabharlann - ag brath ar iompar nach raibh iomlán ceart i leabharlann. Má leasaítear an leabharlann, bristear an ríomhchlár a bhí ag brath air. 

Ar ndóigh, is féidir go hiondúil leagan áirithe do leabharlann a éileamh. Ach ciallaíonn sé sin go mbíonn roinnt leaganacha den leabharlann céanna ar an ríomhaire, uaireanta ag teacht salach ar a chéile.... 

Bíonn uirlisí ann chun iarracht a dhéanamh na spleáchais seo a choinneáil faoi smacht, agus go minic oibríonn siad go maith (go háirithe má tá an ríomhaire nasctha leis an idirlíon, agus fáil dá réir ar an leagan cuí. Mura bhfuil, beidh an úsáideoir gnóthach ag aistriú comhaid...). 

Ach nuair a theipeann ar na huirlisí seo bíonn an obair le déanamh ag an úsáideoir d'fhonn an fhadhb a réiteach - nó é a aithint fiú, mar ní gá go mbeadh an chúis gur theip ar an ríomhchlár follasach, nó fiú measartha éasca a aithint. 

Agus is ifreanda an tóraíocht go minic! 


2021-11-30

An Flaitheartach eile

 

Léirmheas Aedín Ní Thiarnaigh ar NÓS a spreag mé le fios a chuir ar An Bhrachlainn Mhór: Scéalta ón leabharlann. Bhí fhios agam go raibh deartháir ag Liam a raibh scríobh déanta aige, ach ní raibh faic leis léite agam. (Tá sé blianta fada ó léigh mé aon rud le Liam - seachas an Rogha Scéalta a chuir Michéal Ó Conghaile a chuir Gaeilge orthu le déanaí).

Dornán gearrscéalta agus blúirí d'úrscéal atá sa leabhar; scéalta lonnaithe in Árainn, agus iad ag tarraingt ar a thaithí fhéin ar dhaoine agus dúlra. Greann iontu, agus gean. Scéalta a léiríonn cás na ndaoine ag an am, cruachás, ach nach bhfuil olagónach - níl béal bocht ann.

Tá an léargas ar an ndúlra iontach láidir, agus na scéalta corraitheach spleodrach. Bhí mé féin ar Árainn beagnach daichead bliain ó shin faoi dhó, agus shiúl mé an oileán agus na haillte. Tugann an insint na cuimhní sin ar ais go láidir. 

Tá réamhrá úsáideach ann, agus alt de chuid a neacht Breandán Ó hEithir faoina uncail. Duine spleodrach spéisíúil ab ea Tomás, agus is trua nach bhfuil againn, toisc nár mhair sé, ach an dornán seo scéalta. 

Tá fonn orm anois ach an deis a bheith agam, amharc an féidir liom teacht ar chuid den iriseoireacht a d'fhág sé againn.


An Bhrachlainn Mhór: Scéalta
Tomás Ó Flaithearta, in eagar ag Éamon Ó Cíosáin


Aguisín: Maidir leis an teideal, phléigh mé le hAedín at Twitter é - "Is tonn ar leith [an Bhrachlainn Mhór]  a bhriseann amach ar chósta Chill Mhuirbhí ar Árainn Tonn uisce. Tá áit píosa maith amach ón trá ina n-éiríonn an t-uisce níos tanaí agus briseann na tonnta amuigh ann. Sin mo thuiscint agus d'aontaigh fear anseo ar Inis Meáin liom"

Tá sé le tuiscint ón scéal go bhfuil baint ag neart agus baol na toinne sin leis an dtaoide freisin. 

Chuir Deirdre Ní Conghaile (@aransongs) an méid seo leis an gcomhrá: "Ní hea. D'fheicfeá ar léarscáil de ghrinneall na farraige á chruthú ag @followtheboats go n-éiríonn an talamh go tobann. Roimh chonstaic dá leithéid, d'eireódh an fharraige. Bogadh i bhfarraige + taoille íseal = is túisce a d'fheicfí brachlainn ag briseadh"

Lean an comhrá ar aghaidh - ní raibh mé cinnte an d'áit nó maidhm nó an dá rud a bhí an ainm ag tagairt - sheol Deirdre an freagra seo leanas:

"Tagairt, sílim, don áit & don mhaidhm. Sílim gur "ar" an réamhfhocal a chloisfí ina leith. "Tá an bhrachlainn briste" a deirfí. "Reef" an t-aistriúchán? (Tá áit thanaí eile ar a dtugtar "An Chois.") Pic: Nollaig 2013, An Bhrachlainn Mhór briste ar dheis i mbéal Phort Mhuirbhigh."


An lá céanna, Oíche Nollag 2013; radharc ar an Sruthán Mór (siar ó Chill Mhuirbhigh) agus ar fharraigí ardaithe






2021-11-25

Fabhtanna, ach an sna bogearraí atá siad dáiríre?

 

U Bahn den sraith H, Sráid Oslo, Beirlín
le Uyzel , CC BY-SA 3.0

Bhí mé ag caitheamh súil ar na láithreoireachtaí ó comhdháil ar bhogearraí spáis le déanaí. Ina measc bhí cur i láthair óna chuimhní cinn ag duine a bhí bainteach agus é in fhorbróir óg leis na misean Apollo - Don Eyles. Bhí mé ar an eolas roimhe faoin fhadhb "bogearraí" - ró ualach ar an ríomhaire - le linn tuirlingt Apollo 11. Rud a léirigh ní hé lochtanna ar na bogearraí ach láidreacht - go raibh an córas in ann plé le rudaí nach raibh ceaptha tarlú ach a tharla de bharr crua earra a bheith ag feidhmiú ar dhóigh nach raibh tuartha. Is é sin le rá, rinne na hinnealtóirí bogearraí éacht seachas gur theip orthu. Agus bhí daoine san fhoireann a bhí in ann aithint an raibh baol nó nach raibh leis an bhfógra rabhadh. Mar a tharlaíonn go minic, bhí an fabht san crua earra aitheanta, ach níor cuireadh an eolas ar aghaidh i gceart.

Tharla eachtra i bhfad níos drámatúla le linn Apollo 14, nuair a bhí fabht leis an cnaipe tobscortha ar aonad cumarsáide na spásairí leis an ríomhaire. Bhí ar Eyles agus an fhoireann sraith treoracha a oibriú amach agus a sheoladh chun na spásairí a chuir ar a gcumas éifeacht an chnaipe a chuir ó mhaith. Rinneadh sin faoi bhrú ama. Ach bhí an féideathacht ann toisc go raibh na modhanna sa bhogearra chun a leithéid a dhéanamh - éacht arís.

Déantar talamh slán de go minic gur fabht sna bogearraí fabht a réitítear tríd an bogearra a athrú - ach go hiondúil ní hea, ach go dtugann solúbthacht na bogearraí deis teacht timpeall ar theip sa chóras, nó míchruinneas sna riachtanais. 

Tá neart samplaí dá leithéid agam ó mo thaithí féin.

Nuair a bhí mé ag obair ar an ríomhaire stiúrtha don sraith U-Bahn H i mBeirlín, chaitheamar go leor ama ag baint triail as rudaí ar an traein féin, ag feabhsú agus an coigeartú na bogearraí chun dul i ngleic leis an fíorshaol - nach raibh baileach mar a bhí sna cáipéisí. D'éirigh go measartha maith linn féin, mar bhíomar tar éis go leor oibre a dhéanamh le samhail den traein agus i saotharlann ardchumhachta.

Ach bhí corr rud le réiteach againn féin ar an traein - toisc go raibh trí aonad i gceist agus tionchar acu ar a chéile, agus bhí fisic an traein le cuir san áireamh freisin.

Agus srianta eile!

Bhí córas cumarsáide do phaisnéirí ar an traein. Ach ar ndóigh, bhí gá aige sin le heolas faoi cá raibh sé. Bhí líonra ana theoranta idir na ríomhairí éagsúla. Ceann de na feidhmeanna a bhí leis ná ligeann don tiomanaí an luas taistil a roghnú, agus stiúir uathoibríoch a dhéanamh ar na hinneall (tríd an ríomhaire a bhí á chlárú againne) chun fanacht ag an luas sin. Chuige sin sholathár ár ríomhaire an luas i km/h le taifeach 0.5 km/h, sé sin, sheas athrú i ngiotán amháin do athrú 0.5 km/h san luas. Ba leor sin don rialú luais. 

Síleadh, ó tharla an luas a bheith ar fáil, go bhfeadfadh an dream ag plé leis an córas cumarsáide do phaisnéirí feidhm a bhaint as chun oibriú amach cá raibh an traein agus na fógraí cearta "An chéad stáisúin eile" a sheoladh. Ní raibh sé ag feidhmiú ró mhaith dóibh - bhí an t-eolas mícheart. Dúradh leo go mbeadh ceithre sampla luais in aghaidh an soicind a fháil acu, agus bhí siad á suimiú sin agus á roinnt ar an am agus 4. Ach ní raibh siad ach ag fáil 75% den fíor luach. 

Murach go rabhamar ag cúiléisteacht le holagóin na teicneoirí, n'fheadar cén reiteach a bheadh ar an scéal. Ba léir dúinne nach raibh an ceithre sampla a fháil acu - ach trí chinn. Ach mhol muid córas eile ar fad. Is amhlaidh go raibh muidne ag ríomh an luas ón fhaid ar aon nós - bhí roth fiaclach ar an roth, agus braiteoir ar sin chun casadh an rotha a thomhas. As sin bhí muide ag ríomh an fhaid i méadar. Rud a bheadh sé éasca cuir ar fáil dóibh, agus ba chuma dá gcaillfí cuid de na luachanna mar go mba luach leanúnach a bhí ann. Thugamar fainic dóibh áfach go mba ghá cúram a dhéanamh den srian a bhí leis an luach - 16 giotán, thart ar 31 km. Rinne siad dearmad ar sin, i dtús báire, agus tharla sé go raibh ceann de na línte U-Bahn rud beag níos faide ná 31 km....

Is iomaí scéal eile dá leithéid i mo chuimhní cinn. Is iondúil gur easpa cumarsáide idir foirne, nó míthuiscintí, nó crua earra ag feidhmiú ar dóigh nach raibh súil leis is cúis do na fabhtanna "bogearraí" seo. Bíonn fabhtanna sa ríomhchlárú ann, gan amhras, agus uaireanta é sách deacair greim a fháil orthu.

Bhí mé féin freagrach as a leithéid de bhotún tráth. Bhíomar ag promhadh bogearra nua ar ríomhaire nua, agus samhail in úsáid don traen (togra eile, gan baint aige leis an U Bahn thuas). Tar éis fiche nóiméad nó mar sin, thosaigh rudaí ag dul ó smacht. Níorbh léir in aon chor cad ba chúis leis. Samhradh thar a bheith te a bhí ann, agus bhí mise go láidir den tuairim go raibh fabht éigin sa chrua earra de bharr teasa. Mar a tharlaíonn áfach, rud eile ar fad a bhí ann. Nuair a athraíonn an clár atá ag rith ar ríomhaire, de bharr go bhfuil tasc níos práinní le déanamh, is gá roinnt eolas a shábháil chun gur féidir an clár a athosú ag an bpointe cuí i gceart. Bhí liosta de na tabhall (luachanna laistigh de ionad próiseála an ríomhaire) a bhí ceadaithe úsáid, agus a bheadh sabháilte i gcás mar é.

Is amhlaidh go raibh mé tar éis tabhall sa bhreis a úsáid, ceann nach raibh sabháil a dhéanamh air - agus mar sin thosaigh an clár arís le luach mícheart. Sa chás seo, ní mise a d'aimsigh an fabht a rinne mé, ach comhghleacaí géarsúileach eile sa tSualainn....



2021-11-24

Gaois dearmadta na sinsir


Na liaga i Falera, le Parpan05

Sa leabhar Crothla agus Cnámha tá radharc amháin agus an reacaire agus a oide ar bharr sléibhe ag amharc ar liaga a chuir daoine i bhfad roimhe ag seasamh. De réir a chéile, tuigeann an reacaire go bhfuil ailíniú i gceist leis na liaga agus reanna neimhe ag am ar leith den mbliain. Ach gabhann sé thar a thuiscint conas a raibh sé ar chumas na sinsir na clocha a chuir san áit cheart.

Ceann de théamaí an leabhair ná an meath a thagann ar bhéaloideas. Cuimhnítear ar na scéalta; ach cailltear cuid den eolas atá ar iompar acu. Baintear feidhm sa leabhar freisin as cuid de bhéaloideas bundúchasaigh na hAstráile, sa mhéid is gur amhrán a rá an treoir atá ag Cormac agus a reacaire ar an aistear go dtí na mná feasa i bhfad ó thuaidh. 

Agus mé ag smaoineamh ar seo, rith Nation Terry Pratchett liom, ceann de na húrscéalta leis nach bhfuil lonnaithe ar an Téacsdomhain. Scéal atá lonnaithe i leagan ailtéarnach den domhan seo, san 19ú aois. Baineann an scéal le hoileáin bheaga a scriostar le linn súnámaí agus ina fágtar aosánach ag iarraidh fuíoll an áir a thabhairt le chéile. Nochtar de réir a chéile go bhfuil scéalta na treibhe bainteach le reanna neimhe, agus go raibh eolas agus eolaíocht ag baint leis an bpobal le sinsearthacht. Ach go bhfuil an eolas caillte, agus gan fágtha ach scéalta agus piseogacha - de bharr tubaistí idir nádúrtha agus cogaidh.
 
Ar ndóigh tá na laethanta seachtaine atá againn féin bainteach cuid mhór le reanna neimhe, nós a théann siar chomh fada leis an Suiméir. Dream a d'fhág go mbíonn seasca nóiméad san uair againn, mar go raibh córás áireamh acu bunaithe ar seasca (ní fios baileach cén fáth) agus dódhéag - toisc gur féidir 12 a áireamh tríd na hailt ar na méaracha a áireamh leis an ordóg, creidtear.

Tá cuimhne an phobail atá ag braith ar bhéaloideas leochaileach. Cabhraíonn scéalta agus amhráin eolas a chaomhnú - tá baol ann áfach go mairfeadh an scéal ach go gcaillfí an ceacht - go háirithe nuair a bhuaileann tubaiste nádúrtha nó daonna an phobail. 

Fágtar daoine taobh le pisreoga agus amhras. 

Cá bhfios cén eolas atá caillte dá bharr? Go háirithe abair san Afraic agus i Meiriceá, áit ar scriosadh cathracha agus ríochtaí a bhí forbartha go maith, agus fealsúnacht ar leith acu, sular tháinig fir na hEorpa lena ngunnaí, fuisce agus bíoblaí. Fiú má bhí taifeadtaí scríofa is minic a cailleadh an eochair - agus an eolas dá réir. Sin murar scriosadh an saoícht d'aon uaim. 

Das war ein Vorspiel nur, dort wo man Bücher
Verbrennt, verbrennt man auch am Ende Menschen.
Heinrich Heine
Almansor
Ní raibh ansin ach réamhrá, san áit a dóitear leabhair
Dóitear daoine faoi dheireadh.

Measaim go bhfuil go leor eolais ceilte i ndinnseanchas, i bpisreoga agus i scéalta - ach é ó aithint. Tá súil agam go mbeimid in ann cuid de a athshealbhú. 


2021-11-23

Buanann

Brigantia ó Iarsmalann Albain

Búanand mumi na na fian .i. bé nAnand ar chosmaile diblinaib. amail robo mathair dea indi Anu, sic Buanand quasi mater erat na fian. ailiter Buanond .i. daghmathair, in buan is bon (.i. dondi as bonum, ut dicitur genithir buan o ambuan) .i. maith o ulc. in and fil isinni is Buanand, is ed fil isinni is Anand .i. mater deorum. Buanand .i. daghmathair ac foircetal gaiscid do fianuib.

Sanas Cormaic Y104

Buanann muime na fiann .i. bé Anainn de bharr na cosúlachta eatarthu, amhail go mba máthair déithe i Anu is mar sin a bhí Buanann mar a bheadh máthair na fiann, sin nó Buanond i. deámhathair; ionann buan is bon (i. ó bonum na laidine as sin a deirtear go ngintear buan ó neamhbhuan, i. maith ó olc. Is ionann an "ann" i Buanann is ionann agus máthair, is é sin atá i gceist le Anann, i máthair na ndéithe. Buanann, i. deámháthair ag teagasc gaiscíocht do fianna.

(Liomsa an Nua-Ghaeilge bunaithe ar Bhéarla O Donnabháin anseo. Ní raibh O Donnabháin tógtha le sanasaíocht Chormaic. Tá Minerva luaite léi. Iontráil DIL anseo. Nath ó Sengoidelc a cuir ag tochailt mé - Gainithir búan ó ambúan.)

2021-11-19

Draíocht na reacaireachta

Eoin McEvoy, dalta an draoi!
 Ó thús na paindéime is ar éigin gur fhreastal mé ar ócáid litríochta ar bith, seachas ar líne, agus deanta na fírinne táim cineál bailithe de faire ar fís gan nasc leis an lucht éisteachta eile. Ní bhíonn an fuinneamh céanna ann. Agus ní bhíonn an fhuaim - ceol an ghutha daonna - mar an gcéanna ó challairí ríomhaire nó teilefíse - níl an tumadh ann.

Ach is duine faiteach seachtanach mé, agus tá drogall orm bogadh amach i measc na ndaoine agus a gcuid frídíní! Go háirithe agus mé spléach ar iompar phoiblí chun mé a thabhairt go lár na cathrach.

Bhí súil agam síniú Dairena Ní Chinnéide a fháil ar Tairseach; mar sin bhí mé spreagtha chun freastal ar REIC le linn IMRAM. Ach ansin fógraíodh nach mbeadh ar a cumas bheith ann...

Bhí mé idir dhá chomhairle. Murach gur luaigh Eoin McEvoy ar Twitter - a raibh fhios agam é bheith ag obair ar thraschruthú ar dhán de chuid Goethe - go mbeadh aisteoireacht i gceist lena thaibhe seisean, gach seans go mbeinn fanta sa bhaile. Táim buíoch dó!


Súil amháin... 
Bhí mé i measc an slua i McGrattans i lár Bhaile Átha Cliath aréir chun torthaí na héigse a chlos. Táim i mo mhóidín de chuid REIC ón tús, agus is beag ócáid eagraithe ag Ciara Ní É faoin ainm sin agus a bhí i mBaile Átha Cliath nár éirigh liom freastal air, agus a bhfuair mé fuinneamh as.

Ócáid ilteangach, iltaibheach a bhíonn ann - agus is minic go reiceann Ciara dánta dá cuid féin chun creatlach a thabhairt don oíche - mar a rinne aréir freisin. Tá roinnt mhaith de na dánta cloiste agus feicthe i bhfoirm físéan cheana agam - tá cnuasach iontach ar a cainéal youtube agus in áiteanna eile. Ach bhí dán nua aici, cuid de thogra ó Fhine Gall Burning Tide, ag plé le heachtra inár dódh tithe Garda Cósta le linn cogadh na saoirse. Dán spéisiúil ó dhearcadh bean de chuid na háite, pósta ar fear den nGarda Cósta, arbh éigin di é leanacht go Sasana. (Macallaí de dhán Doireann Ní Ghríofa  domsa)

B'é Eoin féin an chéad aoi a reic. An chéad píosa a bhí aige, agus é féisithe i róbaí dorcha, ná a leagan trascruthaithe de Der Zauberlehrling le Goethe - dalta an draoi, a shíleann an scuab a chuir ag obair dó ach nach bhfuil an briocht aige stop a chuir leis! Thug Eoin leis ceol an dáin go paiteanta, agus táim ag súil go mór le físdán amach anseo! Bhí dornán dánta dá chuid féin aige - agus chan sé ceann acu, faoi bhás náireach Savita Halappanavar. (Ní aontaím le hEoin faoin tátal nó an réiteach ar an gcás seo, ach is cinnte gur gá dúinn bheith airdeallach fós ar míthapa leigheas dá léithéid agus na cúiseanna leo). Tá guth binn ag Eoin a d'oir don sollúnacht cuí. Taispeántas láidir, agus é ag dul i dtaithí ar an ardán - agus bíonn saoirse agus fuinneamh sa bhreis aige ina fhíseáin! 

B'i an aisteoir agus file Eva O'Connor a lean Eoin ar an ardán - duine atá feicthe agam cheana ag REIC agus go bhfuil teacht i láthair iontach láidir aici. Dán fada aici faoi chaidreamh grá idir imircigh, nach raibh buaine i ndán dó mar go raibh seisean i ngreim ag thúthan an dúchais, agus ise i ngreim ag an gá éalú ó chúinge agus ceangail an bhaile. Léargas iontach ar na cinéalacha éagsúla imirce a bhíonn ag Éireannaigh i Sasana; cuid acu a móthaíonn fairsinge agus saoirse cuid eile nach bhfeiceann ach an chúing eacnamaíochta agus ar fada leo filleadh abhaile. Bhí go leor ar fhéad mé ionnanú leis mar imirceoir fillte mé féin (ach nach raibh mise san Anglasféar!). Go leor gean agus greann san insint. Fuinneamh den scoth sa chuir i láthair (agus fuair sí away le magadh ceanúil ar Chiarraígh ainneoin ar a laghad beirt acu sa lucht féachana...)

Tar éis briseadh gairid agus dán eile ó Ciara tháinig Marcus Mac Conghail agus a mhac ar an ardán. Mar chúiteamh, chuir sé tús lena mhír trí dán de chuid Dairena Ní Chinnéide a léamh, ón leabhar Bleachtaire na Seirce - dán faoi scairbhín na gcuach. 

Ansin, le tionlacan dord ó Naoise agus cleasa ríomhaireachta chan agus reic sé rogha dánta ón leabhar is déanaí aige - Spásas - nó le bheith cruinn taibhithe fáiscthe as na dánta ann. Tháinig tocht ar féin agus é ag cuir an dán Tuaim inár láthair - dán concréiteach i bhfoirm croise sa leabhar, gan ann ach ainmneacha cnámha ... síos go dtí an nath cumhachtach deiridh súile an phobail. 

Is deacair cuir síos cruinn a thabhairt ar chumhacht ghutha Mharcuis agus é ag reic a dhánta, cantaireacht domhain idir caint agus amhráin, ag macallú fiú nuair nach bhfuil an macalla treisithe ag cleasa leictreonacha - cleasa agus ceol dord a fheileann go breá do na físeanna focail a chuir se inár láthair. 

De bhrí go raibh an ceol i dtreis san dara leath, thug Ciara dúinn a dán leis an tionlacan ceoil a chuir Captain A leis - A Love Poem By The Leaving 

Seal Súil Amháin a bhí ann ansin, togra Séamus Barra agus Rob Mulhern. Léigh Séamus Barra Sráid Éigse,  agus ansin thosaigh an ceoil - ach faraor b'éigean domsa sleamhnú liom ar thóir bus agus Incantation of Féile​-​Flow Funk  faoi lán seoil.

Bhí ard oíche agam, ba dheas deis a bheith agam ní hamháin éisteacht agus blaiseadh den fhilíocht, ach é dhéanamh i gcomhluadar, agus corr dreas cainte a dhéanamh freisin. Tá fuinneamh ar leith le fáil as an éigse a bhlaistear i gcomhluadar. Gura fada buan iad REIC, IMRAM agus na filí!

2021-11-18

Crothla agus Cnámha


Murach alt le Máirín Nic Eoin An prós cruthaitheach agus an éicichritic san eagrán speisialta aeráide de Comhar, ní bheadh fhios agam go raibh an t-úrscéal seo scríofa ag Torlach Mac Con Midhe. Tá a  chuid aistí léite agam, agus lón machnaimh bainte astu.

Tá an machnamh sin mar bhunús leis an úrscéal seo. Lonnaithe sna sléibhte, in aimsir na Clochaoise. Fear feasa an reacaire, fágtha ina aonar áfach mar go bhfuil an chuid eile den treibh tar éis teitheadh ó dheas de dheasca go bhfuil an geimhreadh ag leanacht ar aghaidh ar feadh na blianta. 

Tugann an reacaire síor ar bhóithre na smaointe muid, é ag machnamh ar a shaol, ar an seanchas a d'fhoghlaim sé óna mháistir, ar turas a thóg siad chun dul i gcomhairle le mná feasa miotasacha. 

Tá an teanga agus an tseanchas fite fuaite tríd an insint. Bíonn an fear feasa ag cíoradh agus ag machnamh ar an méid atá feicthe aige agus foghlamtha aige, ag scagadh agus ag cíoradh de réir mar a chuireann sé lena thaithí. 

Tá an insint réalaíoch don gcuid is mó, ach tá gnéithe osnádúrtha - nó b'fhéidir gur i samhlaíocht an reacaire atá siad.

Tá tionchar ann - mar atá rianaithe ag Mac Con Midhe i suíomh atá curtha ar fáil aige mar thaca leis an leabhar - ag seanchas na nGael, na Gréagaigh, bundúchasaigh Mheiriceá Thuaidh agus an Astráil, agus go háirithe ag pobal labhartha na Rómainise, a bhfuil cónaí ar Torlach ina measc, ar an insint. An uilíoch san rud áitiúil, tionchar an dúlra ar an duine.

In am ina bhfuil an dúlra ag athrú - mar gheall ar an duine agus an coimhthíos idir duine agus dúlra, tá na smaointe a phléitear agus a spreagtar tráthúil. 

Tá sonraí faoin leabhar agus breis eolais le fáil tríd an suíomh https://crothla7cnamha.wordpress.com/

(Ón leabharlann a fuair mise é!) 

2021-11-11

Crobhaing cnuasaithe le cúram


Chuir Réaltán cóip den leabhar Bláth na dTulach - Díolaim Ultach a d'fhoilsigh Éabhlóid le déanaí chugham. Í féin agus Eoghan Mac Giolla Bhríde agus Mícheál Ó Domhnaill a chuir in eagar. 

Nasc a bheith le hUladh atá i gcoitinne ag na scríbhneoirí. Tá a gcuid scéalta thar a bheith éagsúil ó thaobh stíle agus téama - rud a fhágann go dócha gurb é an cinneadh stuama a bhí ann iad a chur in ord aibítre ainmneacha na scríbhneoirí sa leabhar! 

Ainneoin go bhfuil macallaí béaloidis i roinnt de na scéalta, is scéalta de chuid na linne seo iad - imní agus spéiseanna na linne seo iontu, scáil na Coivide agus an athrú aeráide san áireamh. 

Greann agus gruaim, gean agus gráin - tá siad anseo. Tá cuid de na scéalta foilsithe cheana ar ardáin éagsúla, ach is díolaim cumhachtach atá anseo ag léiriú leithne scríobh na nUltach agus an aclaíocht atá á bhaint as an nGaeilg - más Gaeilg Gaeltachta Ghaoth Dobhair nó nuachainteoirí Béal Feirste atá á ionramháil, tá tiús agus téagar ann. 

Tá scéalta a chuir míchompord orm, nár thaithin liom - ach níor mhothaigh mé scéal ar bith acu a bheith lag. 

Beidh mé ag filleadh ar scéalta agus ag lorg breis ó na húdair, measaim. 

Déanann Éabhlóid cúram ar leith don dearadh ina gcuid leabhair, agus is leabhar álainn faoi chlúdach crua atá anseo, clúdach deannaigh álainn, pictiúr i rilíf air. Agus tá ribín dúghlas mar leabharmharc. 

Diaidh ar ndiaidh beifear ag foilsiú na scéalta ar líne, móide podchraoladh ina dhéanfar an scéal a léamh agus a chíoradh. An t-iomlán ar fáil ón suíomh https://blath-na-dtulach.com/

Togra thar a bheith snasta cúramach, agus fiúntach. 




2021-11-10

Deamhain an uaignis is na filíochta

I measc na leabhair a fuair mé le déanaí ón leabharlann bhí saothar filíochta le Diarmuid Johnson : Die Dämonen / I measc na ndeamhan.

Dhá dhán measartha fada, aistrithe go Gearmáinis ag Peter Busse, agus le neart léaráidí dubh agus bán le Susanne Haun. (Tá sciar acu le feiceáil ar a suíomh anseo.)

Pléann na dánta - nó sin mo léamh orthu ar aon nós - le stoiteacht agus coimhthíos an file, scoite amach ón gnáth phobail, i dtiúin leis na deamhain. Cuireann na léaráidí sa leabhar cuanna seo ó Churach Bhán leis an dtaithí. Mheas mé go raibh na haistriúcháin Gearmáinise cineál scaoilte scaití, ach scaití eile chur siad mé ag machnamh ar dhóigh eile faoi leathrann. 

Saothar snasta ealaíne ina iomlán, ó foilsitheoir lonnaithe sa Ghearmáin. 


2021-11-05

Ciclipéid Sléibhe


Chuala mé Ceaití Ní Bheildiúin ag caint le déanaí ar an Saol ó Dheas faoin gcnuasach seo, cnuasach a raibh sé i gceist agam léamh luath nó mall, agus thug sé an spreagadh dom fios a chuir air faoi dheireadh ón leabharlann.

Ó 2003 tá saoire samhraidh caite agam nach mór gach bliain ag cos Cnoc Bhréanainn, sa Bhaile Breac go hiondúil, ach bliain amháin i mBaile na hAbha. Nach mór gach bliain acu tá an cnoc dreaptha agam - uaireanta sa cheo! Sách minic sa ghaoth, agus go hannamh ar lá ina raibh radharc ar mbarr agam. Tá sé dreaptha agam ón Leitriúch chomh maith le ón mBaile Breac, agus taithí agam ar bhealaí éagsúla agus na cnoic is gleannta thart air.

Ach tá cónaí ar Cheaití Ní Bheildiúin sa cheantar, agus deis aici dul ag allagar leis an gcnoic ar an iliomad dóigheanna, leis an bpobal buan agus ócáideach a shiúlann é, leis na créatúir ón alltar a thaithíonn é. Leis an síon agus an anfa. 

As an marana sin a eascraíonn an díolaim shaibhir seo ina gcíortar na gnéithe uile sin i líon mór dánta, ina mbíonn reacairí éagsúla - uaireanta an sliabh, uaireanta fámaire, uaireanta duine ón áit, uaireanta duine den sí - ag tabhairt a léamh agus a léargas féin. 

Tá éagsúlacht foirm sna dánta freisin, ag freagairt don éagsúlacht téamaí agus guthanna. Tá roinnt filíocht coincréiteach ann, i. dánta atá leagtha amach ar dhóigh ar leath ar an leathanach.

Saibhreas iontach, agus in ndáiríre is leabhar atá ann ar cheart tarraingt chughat anois is arís agus blaiseadh as, seachas é léamh ó chlúdach go clúdach mar a rinne mé (toisc go raibh sé tabhairt ar ais ag an leabharlann!)

Thaitin an leabhar go mór liom, cé nach bhfuil an scil agam léirmheas a dhiongbhála a thabhairt! 

Ceaití Ní Bheildiúin
Coiscéim, 2019.


2021-10-27

Tigh Doinn, cad as don ainm?

 

Tigh Doinn, Nigel Cox, Geograph.


Teach nDuind, cidh diatá? Ní ansa. In tan dolotar meic Miled aniar don Erinn, asbert a n-druí fríu: ‘Fear raghas isin crand siúil’, for se, ‘& madh é chanus ar tus dichedla for Tuathaib Dei, maighfidh in cath forro, & lindi íarsin co brath a tír: & bebais in fer cuirfes in m-bricht.’ Fochres crandchor forro, & tachraidh do Dhonn taidhecht isin seól. Dogníther íarom samlaid, & luidh Dond isin seól, & canaidh tinchetla fríu, & doluidh sís iarsin, & asbert: ‘Tonga na deo’ ol sé, ‘cona didhemthar cert no cóir duib festa.’ Canaid-seom dano di thír tinchedla forro-som dia fregra. Iar mallachadh Duinn íarom do Thuaith De dofáinic crith-ghalar fo chétóir isin luing. Asbert Amarghen: ‘Bidh marb Dond’, for se, ‘& ní seghdha dund congbail im athgabail an ghalair. Ar día ructhar Dond i tír, bíaidh an galar-sa co brath a n-Erinn.’ Asbert Dond: ‘Berar mo choland-sa’, for sé, ‘a n-oen na n-ínnsi, & dobéra mo chinél bendachtain form co brath.’ Ticc íarom ainbhtine doibh tria thinchedlaibh na n-drúadh, & báiter an bárc a m-bái Dond. ‘Berar a choland isin carraic n-aird thall’, ol Aimhirghen: conidh de dogarar Teach nDuind. ‘Ticfad a munnter an maighin sin’, ol Amhirghen. Is aire sin adellad na h-anmanda peccacha co teach nDuind ría techt a n-ifearn, do reír na ngennti, cédus, co tabraid a m-bendachtain for anmain Duinn. Madh anum fírén imorro fir aithrighe is di chéin adcí-sidhe, & ní berar fordul. As i sin tra cédfaidh na ngénnti. Conid desin dogarar Tech nDuind.

Dindshenchas 113


Tigh Doinn, cad as don ainm?
Ní hansa. An tan do tháinig Mic Míle aniar go hÉirinn, dúirt a ndraoi leo "Téadh fear ar an gcrann seoil", ar sé, "agus canadh dícheadal i gcoinne Tuatha Dé, sular féidir leo siúd amhlaidh a dhéanamh, brisfear an cath orthu agus is linne feasta an tír; ach basóidh an té a chuireann an briocht". Cuireadar ar crannchur eatarthu é, agus thit sé ar Dhonn dul sa crann seoil. Déanadh amhlaidh agus dhreap Donn an crann seoil agus chan dícheadal uaidh, agus tháinig anuas ansin agus dúirt: "Mionnaim dar na déithe" ar sé, "nach bhfaighidh sibh ceart ná cóir feasta". Chan Tuatha Dé ar thír dícheadal ina choinne mar fhreagra. Tar éis do Tuath Dé Donn a mhallachtú ón tír tháinig crith ghalar sa long. Arsa Amairgen "Éagfaidh Donn, agus ní séanmhar dúinn a chorp a choinnéail, nó tolgfaimid an galar. Agus má thugaimid Donn i dtír beidh an galar in Éirinn i gcónaí." Arsa Donn "Tabhair mo chorp go dtí ceann de na hinsí, agus beannóidh mo mhuintir i gcónaí mé." Ina dhiadh sin tháinig anfa orthu trí dícheadail na ndraoithe agus bádh an bárc ina raibh Donn. "Tabhair a chorop go dtí an cloch ard thall" arsa Amairgen : da bhrí sin tugtar Teach Donn air, "Tiocfaidh a mhuintir chuige sin". Is dá bhrí sin a thagann anamnacha na bpeacach chuig Teach Donn roimh dul go hifreann dóibh, dé réir na ngintlíthe, go dtabharfaidh siad a mbeannacht d'anam Dhoinn. Maidir leis an anam fhíréin a bhfuil aithrí déanta aige is ó i gcéin a fheiceann sé é agus ní bheirtear ar strae é. Sin, ar a laghad, creideamh na ngintlí. Dá bhrí sin tugtar Teach Doinn air.

2021-10-22

Cé leis litríocht na Gaeilge?

Rinne Eoin P. Ó Murchú léirmheas le déanaí ar A History of Ireland in a Hundred Words, leabhar snasta a d'fhoilsigh Acadamh Ríoga na hÉireann agus a chnuasaigh an fhoireann a rinne uasdátú ar foclóir an Acadaimh céanna - eDil, foclóir leictreonach na Gaeilge.

Tá Eoin den tuairim go mba cheart a leithéid de saothar, atá ag tarraingt as saíocht agus litríocht na Sean-Ghaeilge, a bheith ar fáil sa Nua Ghaeilge. 

Is dóigh liom go bhfuil pointe aige. Ach tá rudaí eile le cur san áireamh. 

Is cuid de feachtas bolscaireachta ar son an togra uasdátaithe ar eDil is ea an leabhar, togra a raibh Ollscoil na Banríona i mBéal Feirste agus Ollscoil Cambridge páirteach ann, agus maoiniú ó foinsí éagsúla i gceist leis. 

Bíonn brú ar thograí acadúla mar é aird an phobail níos leithne a tharraingt ar a gcuid oibre, fiú más ag fónamh dá chomhscoláirí is mó a bhíonn siad. 

Ach fiú laistigh den Acadamh, ní hionann spéis agus cumas san Sean Ghaeilge agus cumas nó fiú spéis i dteanga an lae inniu. 

Fiú ó thús na spéise sa Ghaeilge is as Gearmáinis nó Béarla a bhíothas ag foilsiú na hailt léannta, cuma an Gaeilge na linne nó Gaeilge ársa a bhí faoi chaibidil. 

Bíonn gan amhras scoláirí - fiú iadsan ó i bhfad i gcéin - a shealbhaíonn Gaeilge na linne seo sa bhreis ar Gaeilge ársa na sean litríochta. 

Ach ní gá go mbeadh spéis dá laghad ag scoláire teanga nach bhfuil baint aige dáiríre lena gcuid oibre a shealbhú - sa mhullach ar an dua a chaitheann siad leis an obair féin. 

Mar sin, cé gur mhaith liom níos mó saothair faoin nGaeilge ársa a fheiceáil as Gaeilge na linne seo, ní dóigh liom go bhfuil sé cóir scoláirí a lochtú as díriú ar a spriocanna féin a bhaint amach, agus as pé rud a chabhróidh leo maoiniú chuige a fháil agus a mhéadú. 

Agus sé oighear diachrach an scéil gurb é an Béarla teanga an léinn agus go háirithe na bolscaireachta faoi láthair. 

Tá obair mhaith á dhéanamh ag scoláirí le Gaeilge na linne seo, mar sin féin, ainneoin gur beag ardán atá ar fáil dóibh. 

Níl fhios agam conas a d'fhéadfaí cuir leis. 


2021-10-02

Khalil


Tá sé mar aidhm ag Barzaz scoth na litríochta comhaimseartha a chuir faoi bhráid léitheoirí na Gaeilge, tríd aistriúchán.

 Seo chugainn mar sin an chéad ghála - Khalil, scéinséir aistrithe ón bhFraincis, scríofa ag údar mór le rá de bhunadh na hAilgéire a bhfuil a cháil saothraithe aige as léargas a thabhairt ar an ndomhan as a fáisceadh é féin. Ba oifigeach airm san Ailgéir é (cúis amháin a scríobhann sé faoi ainm chleite, bunaithe ar ainm a nuachar - cé go bhfuil a ainm féin ar eolas anois). Bhí sé gafa sa throid le trodaithe Ioslamacha san Ailgéir sula ndeachaigh sé ar imirce.

Bhí gaol leis i measc na n-íospartach in ionsaí sceimhlitheoireachta 2015 i bPáras, agus cónaí ar féin sa Fhrainc le fada.

San úrscéal seo is duine den drong a bhí le fogha a thabhairt faoin Stade de France é Khalil, é i gceist go séidfidh sé é féin san aer ar thraen plódaithe RER - traen fo-bhaile a thaistealaíonn faoin dtalamh don mórchuid - tar éis an chluiche. Tá sé i gceist aige sin a dhéanamh, ach cliseann ar an ngaireas. 

Is smaointe Khalil atá againn sa scéal ó thús deireadh, é ag iarraidh filleadh ar an mBruiséil, trína chéile ag teip an bhirt a bhí sé tiomanta dó. Tá a dhlúthchara agus comrádaí básaithe san eachtra. 

Tríd a chuid smaointe faighimid léargas ar an dóigh a rinneadh trodaí as, a chúlra teaghlaigh, an stoiteachas a bhraitheann sé leis an tír inár tógadh é, an seasmhacht a thugann na bráithre dó.

Ní thugann an t-údar breith, cé go gcloisimid tuairimí eile i gcomhráite fánacha a chloiseann Khalil nó ina phlé lena deirfiúracha, duine acu a bhfuil cion mór eatarthu, a leathchúpla agus duine eile a bhfuil a saol féin scriosta agus í i ngleic le fadhbanna meabhairshláinte.

Feicimid freisin go bhfuil cosán eile ann, tríd saol a chomrádaí scoile a mhaireann cairdeas leis ainneoin eisean a bheith comhshamhlaithe go maith agus ag éirí go measartha leis san saol. Dar le Khalil is aire na huibhe a thug a mháthair dó faoi ndear sin, agus go bhfuil sé ag cuir dallamullóg air féin faoin nglacadh atá leis.

Scéinséir ceart atá sa scéal, agus Khalil ag iarraidh ciall a bhaint as an eachtra, gan fhios aige an mbeidh glacadh ag na bráithre leis an teip, an nglacfar leis nach é is cúis leis. Agus tá na péas ar an airdeall - tá stair fíreannach na heachtraí i bPáras agus an méid a d'eascair astu fite fuaite leis an ficsean sa scéal, agus thug an lorg na póilíní go dtí ceantar Molenbek na Bruiséile áit a bhfuil Khalil agus a bhráithre lonnaithe, agus iad ar a sheachaint dá réir.

Dearcadh Khalil atá á fháil againn tríd síos, agus pé tuiscint a fheicimid is de bharr a mharana siúd ar an gceist a fheicimid é, nó i gcomhráite le daoine eile nó i measc daoine eile - níl an údar i mbun breithiúnais.

Carachtar lán domlas agus feirge agus féin dímheas é Khalil - níl ach an leagan righin dá chreideamh i gcomhluadar a bhráithre mar chrann taca dáiríre aige, cé go bhfuil grá aige dá leathchúpla agus gean áirithe dá chara, is ar a théarmaí féin atá sin aige.


Saothar gur fiú smaoineamh air atá sa leabhar cé nach bhfuil fhios agam an bhfuil aon leid ann conas teacht roimh an stoiteachas a dhéanann sceimhlitheoir as duine óg de chlann na n-imirceach - nó go deimhin antoisceach foréigeaneach ar an eite dheis dá mhacasamhail de mac dúchasach.

 Fadhbanna atá ag méadú san Eoraip - agus scaití daoine óga ag dul sa dá threo - sliocht na n-imirceach frith-imirceach, sliocht na pobail seanbhunaithe ag dul le cinnteacht an Ioslamachais raidicí.

Níl ach cuid den scéal sa leabhar seo. Tá tuiscint áirithe le fáil ann ar chuid de fréamhacha na faidhbe. Ach mar shampla is maith ann mar chodarsnacht scéal an íospartaigh i Ní bheidh fuath agam oraibh

Is dóigh liom go bhfuil obair thar na bearta déanta ag Máirín Nic Con Iomaire leis an aistriúchán, sa mhéid is, cé go bhfuil an insint lonnaithe sa Bheilg i measc pobal inimirceach ó thuaisceart na hAfraice, nár mhothaigh mé an insint a bheith riamh mí nádúrtha nó saorga as Gaeilge. Fiú is go bhfuil nathanna dúchasacha Gaeilge fite tríd, ag freagairt glacaim leis do chinn a bheadh dúchasach ag na carachtair - feileann siad don insint. 

Táim buíoch do Bharzaz a sheol cóip léirmheastóireachta den leabhar chugham. 


Yasmina Khadra
Aistritheoir: Mairín Nic Con Iomaire
ISBN: 978-1-910945-85-8

2021-09-18

Auschwitz

FAINIC - NÁ LÉIGH SEO MURA BHFUIL MADAME LAZARE LÉITE AGAT MUNA BHFUIL UAIT AN SCÉAL A MHILLEADH!

Tarlaíonn corr ar leith i scéal Madame Lazare nuair a théann Levana, agus í ina déagóir, ar thuras scoile go hAuschwitz. Turas a déantar réiteach ar leith fána choinne, agus cúram ar leith do Levana agus do comhscoláire eile dá cuid a bhfuil cúlra Giúdach aici. 

Turas a bhfuil col ag Madame Lazare leis. Síleann Levana gurb iad a cuimhní cinn atá folaithe is cúis leis sin. (Agus is ea, ar ndóigh, ach ní mar a shíleann Levana). 

Is tríd súile na n-íospartach a fheiceann Levana gach rud, agus laochas agus mórtas a mhothaíonn sí. 

Tá taispeántas níos leithne in Auschwitz agus ar ndóigh réamhstaidéar déanta sa rang ag léiriú an méid a chuaigh roimhe freisin.

Ní sna campaí a fuair Giúdaigh na hEastóine bás - is le piléar sna coillte a déanadh an feallbheart. 

Scríobhann Levana dán lán bróin agus mórtais do Hana - ach seachas iad a thabhairt le chéile cuireann sé ding eatarthu agus diúltaíonn Hana freastal ar an sionagóg níos mó, agus téann i gcosantacht agus in amhras faoi dea mhéin pobal na sionagóige. (Tuigimid cén fáth).

Tagann corr eile sa scéal nuair a scaoileann meabhair Hana na scéalta béaloidis a chuala Muraed agus í óg. Scéalta ina bhfuil "na Giúdaigh" ina bithiúnaigh sa tóir ar an tSlánaitheoir. (leagan cainte atá coitianta san soiscéal de réir Eoin, dála an scéil).

Goileann na scéalta seo ar Levana ar ndóigh, cé gur dócha nach raibh Muraed agus a chomhluadar frith Giúdach - is féidir a bheith measartha cinnte gurb é Samuel an chéad Giúdach a casadh uirthi!

Thug mé féin cuairt ar Auschwitz agus mé i m'fhichidí. Níl fhios agam an raibh mórán eolais agam roimhe, ní cuimhin liom anois an mar réiteach don turas nó ina dhiaidh a thosaigh mé ag léamh Más duine é seo le Primo Levi. 

Is cuimhin liom go raibh an dráma le Desmond Forristal Maximilian of Auschwitz feicthe agam in Amharclann na Mainistreach. Bhí an leabhar á léamh agam ina dhiaidh sin, agus is cuimhin liom m'athair ag moladh dom gan é thabhairt liom ar thuras chun na Gearmáine le míthuiscintí a sheachaint. Bhí mé sna déaga an tráth úd.

Is le grúpa gasóga a chuaigh mé ann, an grúpa i mBeirlín a raibh mé tar éis dul leo nuair a chuaigh mé sall ag obair. Turas chun na Polainne a bhí i gceist, Vársá chomh maith le Cracow. Agus Auschwitz. (Atá gar do Chracow).

Mar réiteach labhair muid le fear óg a chaith tréimhse ann le Aktion Sühnezeichen (Imeacht comhartha leorghnímh). Eagraíocht a chuireann daoine óga Gearmánacha ar thréimhse bliana obair dheonach ar fud na hEorpa agus go hIosrael, chun foghlama agus chun iarracht a dhéanamh cúiteamh a dhéanamh as an dochar as cuimse a rinneadh in ainm na Gearmáine san dara ár domhanda.

Roinnt de na nithe a d'inis sé dúinn, tá siad greanta ar mo chuimhne. 

Bhí sé ar lóistín le bean aosta Polannach. Bhí sí sásta ligean dó cócaireacht a dhéanamh do féin - seachas feoil a fhriochta. Bhí eagla uirthi faoi na cuimhní a mhúsclódh an boladh dá ndófadh sé an fheoil.

An chuí gur bunoscionn atá an B sa chomhartha mí chlúiteach Arbeit macht Frei (saorann obair). Gníomh beag freasúra ag na braighdeánaigh a ghaibhnigh é. 

An dóigh go raibh ealaíon folaithe uaireanta sna pollaí stroighne.

Iarrachtaí an spiorad daonna a choinneáil beo. 

Murab ionann agus Levana ní tríd súile an íospartaigh saonta a chonaic mise Auschwitz. Níl mé in ann éalú ón smaoineamh go bhféadfadh go mbeinn féin, sa chás is fearr, tar éis seasamh i leataobh seachas tar éis cabhrú, daoine a cheilt, rud éigin fiúntach a dhéanamh.

Tógadh mise i Tír an Iúir. Gar do sionagóg. Ach ní dóigh liom go raibh aithne agam ar Giúdach ar bith. D'fheicfinn iad ag siúl go dtí an seirbhís ar an Sabóid. Ach ar éigin go raibh teagmháil agam leo. Bhí cara Giúdach ag an comharsa béal dorais, a thugadh aire dom agus mé beag. Is cuimhin liom a haghaidh ach ní a hainm. 

Ar ndóigh bhí frith Giúdachas forleathan trasna na hEorpa roimh an chogaidh. Agus ar éigin ar ghlac Éire le teifeach ar bith - bhí an ambasadóir i mBeirlín iontach mór leis na Naitsithe.

Dá ndéanfaí ionradh ar Éirinn ba dhona a rachadh seo don cúpla míle Giúdach abhus - a bhí luaite sa liosta cúramach a choinnigh na maorlathaigh Naitsíocha, agus a bhí mar chuid den taispeántas in Auschwitz. 

Bheadh cabhair acu ó dhaoine áirithe Éire a dhéanamh Judenrein - glan ó Giúdaigh. 

Bhíodh geataí na sionagóige oscailte agus mé ag fás aníos. Tá geata dúbailte dúnta anois ann, agus fear slándála. Baineann sé sin ar ndóigh le fraoch i gcoinne Iosrael.

Sin a chuirtear i leith Giúdaigh seasta - go bhfuil amhras faoina ndílseacht. Nach den gcomhluadar dáiríre iad. Go bhfuil siad éagsúil go smior. Bagrach. Dochrach. 

Ní le Giúdaigh amháin a chaitear amhlaidh (agus ní an eite dheis amháin a chaitheann amhlaidh le dreamanna eile). 

Más duine é seo an cheist a chur Primo Levi. Daoine muid go léir. Ach...

Inné léigh mé an aiste seo faoi scríbhneoir eile a tháinig tríd Auschwitz, má tháinig. Tadeusz Borowski. Fearacht bás Levi, tá amhras faoina bhás féin.

Níor tháinig éinne slán ó Auschwitz dáiríre. Ach is fógra dúinn go léir é faoi cad a tharlaíonn má ghabhtar thar fóir le muide agus iadsan. 

An rud is scanrúla faoi leithéid Auschwitz ná a laghad Garda Naitsíocha a bhí de dhíth chun líon amhalmhór braighdeánach a choinneáil faoi smacht. An dóigh a ndearna na príosúnaigh go leor den obair cáidheach dóibh. 

I mo chroí istigh ní féidir liom bheith cinnte cén bealach a rachainn - bealach éadóchais an Muselmann a ghéill agus a bhásaigh, nó an mbeinn a bheag nó a mhór ciontach in oidhe mo chomh phríosúnaigh. 

2021-09-12

gementes et flentes in hac lacrimarum valle

FAINIC - NÁ LÉIGH SEO MURA BHFUIL MADAME LAZARE LÉITE AGAT MUNA BHFUIL UAIT AN SCÉAL A MHILLEADH!

Tá creideamh tábhachtach d'fhéiniúlacht, agus is tríd cleachtadh a léirítear creideamh.

 I gcás Levana agus a máthair is leagan ceartchreidmheach den nGiúdachas a chleachtann siad, ag cloí le rialacha dochta na Sabóide agus an tsaoil. Tugann rialacha dá leithéid struchtúr don saol. Ní léir sa leabhar cad a spreag Brigitte dul sa treo sin, ach is é mo thuiscint nach bhfuil sé neamhghnách i measc clann na glúine a tháinig tríd an Shoah. Bealach chun a nGiúdachas a athdhearbhú, ciall a fháisceadh as, b'fhéidir. Tá traidisiún Iosrael, agus an Sean Tiomna, lán de scéalta faoin dtubaiste a tharraing faillí i ndlíthe Dé ar an bpobal agus an gá filleadh ar an reacht mar réiteach ar an ndólás.

Nuair a théann Brigitte ar shlí na fírinne éilíonn sí ar a tuismitheoirí, atá patuar go maith faoi chleachtadh a nGiúdachas, an leanbh a tógáil mar a dhéanadh sí féin. Ag tosú leis na deasghnátha caointe.
 
 Deasghnátha sách aduaine, atá fréamhaithe sa Bhíobla. Caoineadh roimh agus i ndiaidh an adhlactha, ar feadh seacht lá agus tréimhse níos scaoilte ar feadh tríocha lá.

Nuair a chonaic siad uathu é níor aithníodar é; chromadar ar chaoineadh in ard a gcinn, stróic siad a n‑éidí agus chaith luaithreach ar a mbaithis (i dtreo neimhe). Shuigh siad ar an talamh taobh leis ar feadh seacht lá agus seacht n‑oíche, gan focal a labhairt leis mar ba dhobrónach an radharc acu é.

Cé go nglacann na tuismitheoirí leis seo, de bharr a ghrá agus a dobrón, is léir gur ualach é ar an mbeirt acu - go háirithe de bhrí gurb an leanbh, atá cleachtaithe leis na nósanna, a leagan síos an modh iompair cuí. (Chuirfeadh a leithéid soir ar fad mise. Tá gá le foighne ar leith cuir suas le beachtú ó leanbh). 

Ar ndóigh, tuigimid ar ball nach sa chreideamh seo a tógadh Hana /Muraed in aon chor. Agus nach bhfuil an sólás céanna ann di dá réir. 

Ar ócáid amháin, agus an aimsir caite ina bró muilne aici de bharr fiosracht Levana faoina stair, géilleann sí don ól agus faigheann faoiseamh maoithneach ag éisteacht le Aifreann Mozart - na focail a bhfuil taithí aici orthu óna hóige. Sollúntacht Laidine agus Gréigise. (Bíonn uirthi bréag a insint do Levana faoi cad chuige a chorraíonn siad í. Creideann Levana bocht go bhfuil doras an aimsir caite oscailte scoilt agus go bhfaighidh sé an t-eolas a shantaíonn sí faoina sinsir). 

Tá an méala ó thús i saol Muraed de bharr gur cailleadh a máthair agus í á tabhairt féin agus a leathchúpla ar an saol. 

Tugann tuiscint soineanta na leanbaíochta faoiseamh éigin di - gur chuir an Mhaighdean fios ar a máthair le cabhrú léi i gcistin teaghlach neimhe. Agus go bhfuil cluas na Maighdine aici, agus ag Muraed dá réir. 

Spreagadh breise chun aghaidh a thabhairt ar Chnoc Mhuire le Pádraic, ainneoin rabhadh tuisceanach an sagairt óg faoi nádúr míorúiltí, agus an féidearthacht gurb é an míorúilt glacadh leis an saol mar atá. 

Ní bhíonn toradh a haislinge ar an turas go Cnoc Mhuire, agus ar filleadh dóibh tá a hathair tar éis bás tobann a fháil - agus tá deasghnátha an bhróin le comhlíonadh. 

Ar ndóigh, ní sólás ar fad an chreideamh, agus tá srianta agus toirmisc i gceist. 

Rud a thagann i gceist agus an Sagart Óg ag bagairt ar Mhuraed. Tá Bid - in iarracht Pádraic a chuir i Home, ar mhaithe le Mhuraed féin dar léi - tar éis inseacht dó go bhfuil an cúpla fós ag codladh in aon leaba, cé go bhfuil siad caithrithe le cúpla bliain. Ní hé go bhfuil amhras ar an sagart go bhfuil iompar míchuí i gceist - ach is gá fiú frídín an amhrais go bhfuil a leithéid ann a mhúchadh...

B'fhéidir go mbeadh bealach níos fearr ag an tAthair Folan plé leis - ach tá an sagart óg taobh le rialacha agus údarás chun a oifig a chomhlíonadh, agus gann ar thaithí saoil. Agus ina ghiolla ag meon an phobail... 

Ar ndóigh, de bharr na tubaiste scoitear Muraed óna creideamh. Agus dá réir ón sólás a bhaineann le faoistin agus aithrí. 

Ní tionóisc é gur de bharr gur leithéid an sagart óg, a bhfuil cumhacht absalóide aige, a shíleann sí a bheith i nGearailt, a scaoiltear na rúin sa deireadh - go pointe. 

Tá sólás agus neartú féiniúlachta le fáil sa chreideamh - ach ní mór don saol a bheith ag teacht leis an creideamh. Nó is géibheann a déantar as na nósanna a chleachtann an duine aonair. Agus is féidir leis an comhluadar creideamh a bhrú ar dhuine, chun a aimhleasa. Bíonn baol ar leith ann don duine ar an imeall, a bhfuil ag brostú chun cinn ar an bpobal, nó atá ag tarraingt na gcos. Braitheann go leor ansin ar an bhfuil údaráis an phobail tuisceanach, ar leas an duine nó a mhalairt. 

Ach má tá an creideamh ina uirlis smachtaithe, mar a bhí seal fada abhus, iompaíonn sé ina nimh don bpobal agus go háirithe do íospartaigh an chur chuige. 

Is gá go mbeadh creideamh ina thairiscint a glactar leis le fonn seachas ina chúng. 

Agus níl ansin ach ceann de sruthanna smaointe atá sa fuarán smaointe a spreag úrscéal Thadhg ionam.