Fionnachtan fánach

Thiar i Mí Iúil tharla i Séipéal na Céibhe Nua sa chlár mé. Bhí an déagóir tar éis páirt a ghlacadh i gcampa ceoil claisiceach, agus bhí an ceolchoirm clabhsúir le bheith san séipéal.

B'é an peannaireacht Gaelach ar stáisiúin na Croise a tharraing m'aird i dtosach. (Agus d'fhéach mé féachaint an le V a litríodh Veronica. B'ea). Bhí rud éigin faoin stíl a d'aithin mé. Mheabhraigh sé leabhair dom ar chúis éigin. Agus nuair a d'amharc mé níos grinne ar cheann acu thuig mé cén fáth. Ainm Sheáin Uí Shúilleabháin a bhí leo. Is minic portráid údair óna pheann ar bileoga tosaigh leabhar i nGaeilge ón tréimhse ina raibh sé thuas.

Ábhar simplí in úsáid aige, gualach, uiscedhath agus gouache. Beocht ar leith sna pictiúir, áfach. Gluaiseacht sna líníochtaí. Áilleacht agus uaisle, cé gur pian agus céasadh atá á léiriú. 

Is minic ealaín eaglasta leamh, kitschig i séipéil na hÉireann go háirithe, toisc nach raibh deis ag traidisiún ealaíne forbairt le linn na péindlíthe. Turas na Croise go háirithe. 

Is iontach teacht ar ard ealaíon gan choinne i séipéal beag tuaithe, ar an gcúlráid. 

Tuigeann siad an seod atá acu, is léir, mar go bhfuil caomhnú déanta ar na pictiúir le déanaí, agus míníu tugtha ar chlár na bhfógraí.

Sa pholl báite

Seo an ceathrú úrscéal cérinneacháin de chuid Anna Heussaff ina bhfuil an Garda Réamonn Seoighe agus an t-iar iriseoir Aoife Nic Diarmada lárnach, ag obair as lámha a chéile chun ceist a réiteach. Scéinséir atá ann, agus ní mór dom a bheith cúramach gan aon scéal mhilleadh a nochtadh, rud a fhágann deacracht léirmheas a dhéanamh!

An rud is fearr, dar liom, ná go bhfuil an scéal chomh sonraithe, leathan go bhfeidhmíonn an fionraí díchreidimh maidir leis an teanga go breá, cé go bhfuil formhór aicsean an scéil lonnaithe i gCill Mhaighneann Bhleá Cliath - agus gur eachtrannaigh cuid de na carachtair. Bleá Cliath an lae inniu, ceisteanna sóisialta an lae inniu, agus cuid den aicsean i mBearra freisin - rud a thugann Nic Diarmada isteach sa scéal arís. 

Timpeall ar an mbunsceál - bean, atá scartha óna fear le roinnt blianta faighte marbh tar éis dá mac, iomlán trína chéile, dul i dteagmháil go drogallach leis na Gardaí - tá scéalta a bhaineann le saol agus caidrimh na pearsana eile fite go healaíonta chun scéal saibhir spéisiúil a chuir ar fáil don léitheoir. 

Tá go leor castacht sna scéalta chun aird agus bá an léitheora a mhealladh. Is léir an taighde cúramach agus an spéis i gceisteanna sóisialta. (Tá comhrá spéisiúil faoi idir Anna Heussaff agus Fachtna Ó Drisceoil le clos anseo, mír as Tús Áite). 

Thaithin an scéal go mór liom, agus is iontach gur thug Anna faoin mbearna seo i litríocht na Gaeilge a líonadh. Agus é déanta go cumasach. Más buan mo chuimhne, phléigh sí ceist na teanga ina leithéid de seánra áit éigin, agus luaigh Donna Leon, a bhfuil a húrscéalta scríofa as Béarla ach lonnaithe sa Veinéis - é intuigthe gur Iodáilis atá á labhairt dáiríre ag an chliar. Ach sa scéal seo tá sé inchreidte gur Gaeilge atá á labhairt, agus tú ag léamh. Is ina dhiaidh sin a ritheann sé leat, gan baint de phléisiúr na léitheoireachta, gurb ar éigean go mbeadh Gaeilge ag gach carachtar! 

Tá an chíoradh ar fadhbanna sóisialta ár linne, smacht comhéigneach, easpa tithíochta, teannas teaghlaigh, comhar na mban, tromaíocht ar obair, léirithe go cúramach - léirithe seachas pléite - sa scéal gan síolteagasc a dhéanamh den scíthléitheoireacht. 

Táim buíoch de Chló Iar-Chonnacht, a sheol cóip léirmheastóireachta chugam - ach bheadh sé ceannaithe agam cinnte, seo mo chineál litríochtsa! 

Sa Pholl Báite 

Anna Heussaff 

ISBN 9781784442613

Foilsitheoir Cló Iar-Chonnacht