Mar a luaigh mé anseo cheana, fuair mé cnuasach saothair Stefan Zweig don Kindle traidhfil blianta ó shin. Níor léigh mé an t-iomlán riamh agus ní raibh an úrscéilín Schachnovelle (úrscéal fichille) léite agam. Nuair a luaigh Darach Ó Scolaí é ar Blue-sky ar na mallaibh chuaigh mé sa tóir ar sa chnuasach.
Is minic scéal laistigh de scéal ag Zweig, an reacaire céad pearsa ar thuras, agus é ina chineál athair faoistine a thugann cluas do chráiteachán éigin a rún a scaoileadh, ach ní hiondúil go dtugann an scaoileadh faoiseamh.
Tá croí an scéil seo ceaptha san íomhá thuas ag Elke Rehder, ar tháinig mé air agus roinnt gúglála iar léamh á dhéanamh agam.
San scéal amuigh, mar a déarfá, tá an reacaire ar long idir Nua Eabhrac agus Buenos Aires. Tugann sé corraíl iriseoirí faoi ndeara agus an long ag fágáil, agus insítear dó go bhfuil máistir fichille ar an long. Idiot savant an fear céanna, gan léann ná spreacadh ach le talann nádúrtha don bhfichill a aimsíodh de thaisme agus é ar altramas ag cléireach tuaithe. Rinneadh forbairt air agus ardmháistir dá réir. É anois ag taisteal na cruinne, ag tuilleamh airgid ar an bhfichill.
Déanann an reacaire iarracht é a mhealladh chun cluiche, ach tá fuar aige. Go dtí go gcuireann Albanach rachmasach a ladar sa scéal agus go dtoilíonn ar máistir imirt ar tháille ard. É féin i gcoinne cách i gcomhairle le chéile...
Buann an chéad cluiche gan stró, ach tá mórtas an Albanaigh múscailte agus éilíonn sé revanche agus tá sásta íoc as. Tá an dara cluiche ag pointe cinniúnach nuair a ghearann strainséir isteach le comhairle a leasa don meitheal - agus glacann seilbh ar an gcluiche. É in inmhe na gluaiseachtaí a thuar go ceann roinnt babhtaí. Mar a thuarann sé, leamhsháinn an toradh. Maíonn an strainséir nár imir sé ficheall ar chlár ón meánscoil... Cad as mar sin an scil?
Tá fiosracht an reacaire múscailte, agus téann sé sa tóir ar an strainséir Dr. B. Agus meallann a scéal uaidh.
Bhí sé ina abhcóide ciúin ar son ríogaithe na hOstaire agus na mainistreacha. Tháinig mainistreacha sa Ghearmáin chuige dá bharr. Chuidigh sé leo maoin a thabhairt slán ón Naitsithe. Ainneoin a dhiscréid, d'éirigh leis an Gestapo cléireach dá chuid a cuir ag spiaireacht air, agus tar éis an Anschluß gabhadh é. Ach seachas ciapadh corpartha an KZ bhí modh eile in úsáid dá leithéidí. Aonarú iomlán, seomra in óstán i seilbh an gestapo. Gan teagmháil daonna ach bairdéir nach labhraíonn, agus lucht a cheistithe a chuireann fios air ag amanta do thuartha de ló is d'oíche. An seomra lom leamh agus gan faic ann chun an intinn a spreagadh. Aithníonn sé an baol dá mheabhar agus déanann iarracht a intinn a aclú - chun bheith in ann ag an gceistiú, gan aon eolas sa bhreis a scaoileadh le lucht a chéasta, gan aon duine eile a chuir lena liosta íobartach. Tá sé ag streachailt go mór. Ach ansin faigheann sé deis gan choinne. Tugann sé leabhar faoi ndeara i bpóca cóta mór duine dá lucht ciaptha, atá ag crochadh san forhalla a fágtar é ag fanacht ar a cheistiú. Éiríonn leis le dua é a sciobadh i ngan fhios don bhairdéir agus é a smuigleáil ar ais go dtí a sheomra. É ag súil le lón anama, filíocht b'fhéidir. É meallta go mór nach bhfuil ann ach leabhar fichille, cuir síos ar cnuasach máistir cluichí. Ach aithníonn sé agus tapaíonn an deis a intinn a dhíriú. Go rathúil i dtosach. Ach faoi dheireadh tá gach cluiche sa leabhar de ghlan mheabhair aige agus é ar a chumas iad a imirt ina inchinn. Sa tréimhse seo, é in ann ag an gceistiú, a intinn géar.
Ach conas dul ar aghaidh? Níl de rogha aige ach é féin a scoilt, agus imirt ina choinne féin. Rud a shílfeá a bheith dodhéanta. Éiríonn leis ar feadh tamaill, áfach, ach faoi dheireadh tosaíonn sé ag dul ar buile leis an strus a aigne a scoilt, mífhoighne mallaithe ag an dá leath dá chéile. Tugann sé fogha faoin bhairdéir agus goineann é féin. Rud a fhágann san ospidéal é - ar an dea uair dó féin, i lámha dochtúra a bhfuil bá aige leis seachas leis na húdaráis nua. A chuireann ina luí orthu nach bhfuil faic le foghlaim uaidh agus a mheabhair caillte. Ligtear dó imeacht, ach ar choinníoll imeacht as an dtír, agus sin an toisc a bhfuil sé ar long Buenos Aires.
Léiríonn léaráid Elke Rehder an riocht ina fágadh a intinn scoilte.
A fiosracht a fuair an ceann is fearr air gearradh isteach sa chluiche, ainneoin fainic a dhochtúra, go raibh nimhiú fichille fulaingthe aige agus gurb fhearr dó fanacht glan air.
Géilleann sé áfach d'iarratas an ardmháistir ar cluiche amháin eile, agus sáraíonn air - géilleann an ardmháistir roimh deireadh. Éilíonn áfach revanche. Ainneoin comhairle an reacaire, tugann sé faoin gcluiche. Tá a bhall íogair - mífhoighne - tugtha faoi ndeara ag an ardmháistir. Mar sin, glacann sé siúd an deich nóiméad aontaithe chun gach beart a mheá... Tarlaíonn an tubaiste dosheachanta agus cliseann arís ar mheabhar an Dr. B. de dheasca an mífhoighne, agus tagann mearbhall air faoin gcluiche. Bíonn air éirí as agus an blár catha a fhágáil faoi gliceas a chéile comhraic.
Tá teannas thar na bearta in insint Zweig, mothaíonn an léitheoir gach corr agus casadh i bhfulaingt intinne an Dr. B. Bíonn insint an reacaire ann mar fairtheoir ach ar dhóigh éigin treisíonn sé sin mothúcháin agus comhbhá an léitheora. Foilsíodh Schachnovelle i dtosach sa Bhrasaíl in aistriúchán Portaingéilise in éineacht le dhá scéal eile faoin dteideal Trí ainmhian. Dráma intinne eile Der Amokläufer ceann eile acu.
Tá Zweig ina mháistir ag léiriú féinchéasadh intinne, mar atá san dá scéal úd. Feidhmíonn a chleas leis an reacaire a mheallann faoistin chun léargas domhain a thabhairt.
Faraor, fuair an tsamhlaíocht seo an ceann is fearr air féin, agus ghéill sé don éadóchas agus an dúlagar a spreag caithréim na Naitsithe ann. Níor mheas sé, fiú agus é sa Bhrasaíl, go dtiocfadh sé ná an domhain slán.
Is mairg a bátar in am na h-anaithe
mar tagann an ghrian i ndiaidh na fearthainne
