Tá an leac thuas ar an príomhshráid i mBaile an Chinnéidigh1, mar a bhfuil cónaí orm. Bhíos riamh fiosrach faoi - leac i nGaeilge amháin, agus gan aon tagairt féin mholtach don dream a chroch! Theip orm mórán eolais breise a aimsiú ar líne, seachas go raibh cath fuilteach sa bhaile i 1798.
Fuair mé roinnt eolais bhreise sa leabharlann ar na mallaibh. Is cosúil gur chuir na hÉireannaigh Aontaithe cath ar Airm na Breataine agus a dtacaithe dílseacha sa bhaile. Briseadh orthu, agus bhain an airm agus na gíománaigh díoltas fuilteach amach.
De réir an scéal béaloideas san leabhar a chonaic mé, chuaigh reisimint na "Ancient Britons" (marcra deonach as an Bhreatain Bhig) agus an Gíománaigh ar slad fíochmhar. Gabhadh Mícheál Ó Néill agus baineadh an radharc de.
Tugadh drochíde do sa bheairic. De réir dealramh phioc sé suas meáchan 28 punt, fuair greim ar dhuine de na hAncient Britons agus mharaigh é. Rinne an dara saighdiúir iarracht tarrtháil a dhéanamh ar a chomrádaí, ach ruaigh Mícheál é. Bhí sé ina raic cheart ansin, agus scairt siad uilig "Maraígí é". Do theilg sé an meáchan isteach sa slua, ag buaileadh saighdiúir eile. D'ordaigh an oifigeach é a thabhairt amach ar an sráid agus cuireadh dosaen piléir tríd.
B'eol dom go raibh gnéithe seicteacha agus uafara le 1798 i Loch gCarman - ach níor thuig mé an scéal a bheith amhlaidh i gCill Mhantáin chomh maith. Beidh orm dul níos doimhne san scéal.
1 Tá "Baile Ó gCearnaigh" luaite leis an mbaile in san taifid cartlainne. Spéisiúil go leor, sin an t-ainm atá in úsáid fós ag CLG ar an mbaile.
