Fiannaíocht fhiúntach fhileata fhorásach

 

Seo an tríú leabhar fileata ó thinfeadh Eithne Ní Ghallchobhair. Bhain mé an-taitneamh as Múscail, a ghiorria agus An chraiceann agus a luach. An cailleach agus an murúch ba ábhar do na leabhar sin. An Fhiannaíocht atá mar ábhar don leabhar seo, ina bhfuil dhá chuid ann. 

Scéal as an nua le sean móitífeanna is ea an chéad chuid - Fionn Mac Cumhail agus croí an mhic tíre báin. An tóraíocht faoi gheasa agus eachtraí a eascraíonn as, agus na pearsana éagsúla a bhaineann leis. Lárnach ann, mar atá ráite ag daoine eile ar an raidió, an fear beag ríbeach ruaidh a bhfuil cumas agus gliceas ann, agus a chuidíonn leis an bhFiann dul i ngleic leis na geasa a leag an chailleach ar Fionn. 

Don chluas atá an leabhar seo scríofa agus rithim agus ruthaig ann, agus nathaíocht agus fuaim. 

 

Athinsíonn an dara leath den leabhar scéal Niamh Chinn Óir agus Oisín, agus cíorann craiceann, caidreamh agus cantal go paiteanta. Is iomaí léamh is féidir a dhéanamh ar gheasa an ghrá - agus tá cúpla léamh anseo, agus iad fágtha faoin léitheoir cinneadh a dhéanamh faoi cé acu léamh is fearr.

Tá saibhreas ceolmhar cainte san insint, ach tá freisin smaointe úra fite fuaite tríd na sean-móitífeanna a chuireann le pléisiúir agus taitneamh an léamh.

Is cosúil go bhfuil deireadh leis an cineál seo leabhar ó pheann Eithne - ach tá mé cinnte go bhfuil éachtaí eile le teacht uaithi.

Caithréim agus Tóir
Eithne Ní Ghallchobhair
Arlen House

táimse mo chola is ní theastaíonn uaim a bheith 𝙒𝙤𝙠𝙚

Teideal goidte ó Viva liobarnach le Súil Amháin.

Is éard is brí le Woke ná múscailte, i mBéarla na nAfrai-Mheiriceánach - awake sa Bhéarla caighdeánach. Le himeacht ama tháinig brí polaitiúil le Be woke - Bí múscailte. Bheith comhfhiosach faoi chearta - i dtosach cearta na nAfrai-Mheiriceánach, ar ball cearta mionlaigh éagsúla. 

Ach le tamall is ón eite dheis agus mar mhasla tarcaisneach a cloistear an focal Woke. Lipéad a bhuailtear anuas ar gach rud nach maith leo atá athraithe.

Feictear dóibh, le teip an dá reifreann abhus agus le toghadh Trump thall, cóir gaoithe a bheith leo ina gcrosáid frith-Woke.

Beidh fhios ag léitheoirí an bhlag seo go bhfuil mé féin caomhach i gceisteanna sóisialta. Go gcreidim go bhfuil an beatha le cosaint ó choimpeart go síothlú nádúrtha. Go bhfuil fireann agus baineann ann, agus gur eatarthu, i bpósadh buan dílis idir bheirt, oscailte do atáirgeadh, amháin atá collaíocht dlisteanach.

Ach mairimid (fós) i ndaonlathas agus ní hé sin tuairim an móraimh. Agus ar aon nós ní féidir a leithéid de idéil a chuir i bhfeidhm le lámh láidir an dlí - nuair a déantar iarracht ar sin eascraíonn éagóir, fulaingt agus pian - a chuireann ní hamháin na daoine atá thíos leis an dlí as a riocht ach freisin iadsan a chuireann an dlí i bhfeidhm toisc go ndalltar iad ar dhaonnacht na daoine a thagann salach ar an ndlí. 

Dúirt Chesterton tráth gur síor athnuachan is gá don caomhach - más mian leat cuaille bán a bheith bán, caithfidh tú dath a chuir air go rialta.

Tá gá le hathnuachan ar an bpobal. Tá gá le smaointe caomhacha a mhíniú, agus gan iarracht a dhéanamh iad a bhuaileadh ar an phobal le lámh láidir dlí nó bachall easpaig.

Caithfear léiriú nach cruálacht gan bunús atá i gceist leo, ach leas an duine agus caoinfhulaingt ceart.

Tá teir ar na tuiscintí traidisiúnta de dheasca fimíneacht agus cruálacht agus caithfear na coilm agus créachtaí sin a leigheas.

Ní cogaí cultúir atá de dhíth - ná sluaghairm maslacha trodacha, ach cúram dá chéile, agus meas ar a chéile ainneoin difríochtaí. 

As lor liom ꝗ laḃrꝫ de sin

Tarraingíonn duan dán...

Julie Goo, Marcus agus Naoise, Laoighseach
Marcus ag léamh, Dubhán
Sexy Tadhg agus a bhanna

Bhí ócáid oíche Déardaoin san Grand Social  i lár Bhleá Cliath ag IMRAM, Seomra in airde staighre le puball mar dhíon bréige air. Ionad ar leith d'ócáid ar leith. 

Laoighseach Ní Choistealbha a chuir tús leis an ócáid CEOLTA, ag léamh dánta as a cnuasach Solas Geimhridh - dánta cumhachtacha. (Baineadh siar asam nuair a bhain Liam Carson úsáid sliocht as mo bhlag le Laoighseach a chuir in aithne...). Dánta a d'fhan liom ná a dán faoin iníon nach mbeidh aici, agus cén fáth. Agus dán Bhean Lót. Léigh sí ansin as cnuasach nua faoin nGaeltacht atá ar na bacáin aici. Baile an Eibhir atá baiste aici ar an nGaeltacht sa chnuasach ina gcíorann sí gaol na Gaeltachta leis an stráinséir. Agus daille saol an Bhéarla a thugann Ballynever ar an áit. "An bhfuil cumha ort, a thaiscidh?" Tá leoga. Táim ag súil go mór leis an cnuasach a bheith foilsithe! 

Tháinig Dubhán Ó Longáin sna sála ar Laoighseach, greann séimh aige ina chur i láthair agus ina léamh. Cuid dá reacaireacht ag baint feidhm as cantaireacht mar a bhíodh ag na Laoithe Fiannaíochta fadó, agus é an meascadh stíl rapaire tríd, na focail á radadh mar a bheadh clocha i gcodarsnacht leis an sollúntacht sa chantaireacht. Dánta faoi ghrá, collaíocht, agus teaghlach. Dán cumhach faoi síothlú a mháthar. Na dánta curtha i láthair le scéalaíocht. 

 

Feiniméan is ea Sexy Tadhg. Traidhfil blianta ó shin, mar Tadhg lom, chuala iad ag Gradam Nós. Tá doimhneacht tagtha sa ghlór ó shin, agus an Gesamtkunstwerk, arbh Sexy Tadhg féin é, forbartha! Chuir siad tús leis an taibhiú le hamhrán sean nós, glór domhain cumhachtach. Chuir leis le réimse amhráin nua chumtha agus roimh deireadh bhí an slua meallta go dtí an urlár damhsa acu. Tionlacan acu féin ar an méarchlár agus ó oirfidigh eile - giotáir leictreacha agus trumpa agus corn.

Tháinig Julie Goo ar an stáitse tar éis sos gairid chun roinnt dánta dá cuid a léamh - ceann cumhachtach faoi bhean feasa, agus ceann coscrach faoina taithí ag obair le páistí uathacha ar scoil a bhfuiltear ag ceilt na hacmhainní riachtanacha orthu - agus an phian, corpartha agus anama, a eascraíonn as sin dá dteaghlaigh agus do na múinteoirí. Ansin thug sí an slua ar an urlár arís le rap spreagúil frith-fuatha. 

Spreag Julie Marcus Mac Conghail le tús a chuir lena mhír féin le léamh an dán coincréiteach aige faoi Thuaim. Ainmneacha cnámha daonna á charnadh ar a chéile chun cros a léiriú ar an leathanach. Agus na focail scoir súile an phobail. Bhí tocht mothúcháin ar Mharcus á léamh; shamhlóinn go raibh tocht ar níos mó éisteoirí ná mise amháin. Thug sé féin agus a mhac Naoise (atá fásta cúpla troigh, feictear dom, ón uair deiridh a chonaic mé le chéile iad) dornán amhráin dúinn - guth diamhair Mharcuis a thionlacan aige féin agus Naoise ar giotáir éagsúla. 

Bhí Sexy Tadhg le filleadh chun clabhsúr a chuir ar an oíche, agus shamhlóinn go ndearna siad sin go paiteanta - ach bhí ormsa sleamhnú liom chun ná bheinn ró-mhall ar fad sa leaba agus lá oibre romham ar an Aoine.

Ócáid arís eile de chuid IMRAM a spreagfaidh caint, machnamh agus - cá bhfios - litríocht.

 

An alltar meallta chuig an ceantar

Tá trí cinn de úrscéalta véarsaíochta scríofa ag Eithne Ní Ghallchobhair, úrscéalta a chíorann an tsaoil ag baint feidhm as an mbéaloideas. 

In An craiceann agus a luach cíorann sí toiliú, searc máthartha agus ceisteanna uilíocha eile.

Aréir i Smock Alley thug sí léamh drámatúil dá saothar, le tionlacan ceoil - ceol a cumadh agus a bhí in oiriúint do reacaireacht spleodrach Eithne, a d'inis sí le gothaí chomh maith le caint. Ceol a chum Steve Cooney agus a sheinn Cormac Breathnach (feadóga),  Billy Mag Fhloinn ( yaybahar), Dermot Byrne (cairdín), Robbie Perry (drumaí agus uirlisí eile, seinnte go séimh le scuab don mórchuid!), Ódhrán Ó Casaide (fidil) agus Steve féin ar ghiotár agus é freisin ag meascadh. Agus draoi i mbun soilse freisin, oileán solais timpeall ar na hoirfidigh agus an lucht féachana sa dorchadas. Agus an spotsolas ar duine nó duine eile de réir mar a d'oir. 

Ceol diamhair a d'fhuadaigh an lucht féachana isteach i saol na samhlaíochta chun éisteacht go cruinn le reacaireacht Eithne. (Dóibh siúd gan Ghaeilge, sholáthar Margaret Lonergan an téacs as Béarla ar chúlra íomhánna mara). 

Fabhalscéal tráthúil fuinte as fiche éigin líne de scéal i gcnuasach béaloidis Éireann. 

Is trua nach bhfuil an maoiniú ar fáil chun an taibhiú seo - toradh Coimisiún ó Éigse na Brídeoige - a chur ar camchuairt. 

Ba mhithid. 

Triúr gearrscéalaí agus úrscéalaí

Michelle Nic Pháidín, Art Hughes, Daithí Ó Muirí, Majella Ní Dhomhnaill

Oíche Máirt is i dtimpeallacht uasal Club na Múinteoirí a bhí mé, áras sócúl Seoirseach a bhfuil cothabháil maith déanta air ag Cumann na mbunmhúinteoirí. 

.

Ceathrar atá ag dul don bhficsean a bhí ag léamh. Léigh Majella Ní Dhomhnaill sleachta gairide as na scéalta i Cuimhní Poircealláin - géarú goile roghnaithe go cúramach chun nach mhillfí aon scéal, ach go bhfaigheadh an lucht éisteachta blaiseadh den saothar.

Scéal sách osréalach a léigh Daithí Ó Muirí óna chnuasach nua Mná - saothar nach bhfuil léite agam. Ach tá leagan den scéal áirithe seo léite agam, ar Comhar, sílim. Léitheoir maith é Ó Muirí.

As Súile Éisc a léigh Michelle Nic Pháidín. Scéal amháin as gcnuasach. Scéal lán dráma agus cumha ó radharc duine óg a bhfuil deartháir leis agus ansin a mháthair básaithe go tragóideach ar muir. Blas agus boladh sáile agus cumha ag díbirt sócúl an seomra galánta Seoirseach.

Chuir Art Hughes clabhsúr leis an ócáid le cúpla sliocht as a úrscéal An Cairdeagan Buí.

Sliocht tuairisciúil faoi bhean feasa, sliocht eile faoi ollamh ar téarma sabóideach. Súil aige an bhean a bhfuil sé ag fanacht léi a mhealladh - le cion ar a teach is a maoin.

Éagsúlacht stíle, éagsúlacht léitheoirí. Léiriú go bhfuil an ficsean beoga. 

IMRAM abú! 

Bleaist Eolaíochta

Creidim go bhfuil an Ghaeilge agus an teicneolaíocht araon ana
thábhachtach do todhchaí an Stáit, agus go bhfuil tionchar ag an dá rud
ar a chéile. Is taispeántas do bhunscoileanna atá i gceist leis an
Bleaist Eolaíochta ESB, atá á reáchtáil ag Cumann Ríoga Bhaile Átha Cliath.

Le roinnt blianta anois tá lá ar leith á eagrú acu go na scoileanna
Gaeltachta agus Gaelscoileanna. Bhí breis agus céad ochtó seastáin ann
nuair a bhí mé ann mar mholtóir i Márta 2024. Ceisteanna roghnaithe agus
cíortha ag na ranganna iad féin, le cabhair óna n-oidí. Gach rud ón gcré
fúinn go dtí an spás ós ar gcionn. Ní breith atá i gceist leis an
moltóireacht - ní comórtas atá i gceist. Feidhm an mholtóra ná na daltaí
a spreagadh, a bhfiosracht a chothú agus iad a neartú i gcuir i gcrích
an modh eolaíochta. Spreagtar iad nuair a thugann duine fásta, nach
múinteoir ná tuiste iad, aird ar a gcuid oibre, ag cuir ceisteanna agus
á phlé leo.  De bharr mo chúlra féin, is tograí a bhain leis an spás a
rinne mé moltóireacht orthu, ach bhí réimse leathan ann.

Ardú croí a bhí ann bheith ag plé le daoine óga fiosracha. Anuraidh, bhí
ionadaíocht ann ón gceathrú cuid de na Gaelscoileanna agus scoileanna
Gaeltachta.  Agus lón machnaimh! Bhí ceisteanna éagsúla á phlé acu, agus
dearcadh úr acu orthu.

Tá moltóirí á lorg arís. Is é 15ú Samhain an spriocdháta. Beidh Lá
speisialta do Ghaelscoileanna agus do scoileanna Gaeltachta ar an 6ú
Márta 2025, san RDS i mBaile Átha Cliath. Is féidir spéis a léiriú trí dul i dteagmháil le niamh.mcnamara@rds.ie. 

Ó Ghleann go Gleann: litríocht na Gaeltachta

 

Emma Ní Fhíoruisce, Proinsias Mac a Bhaird, Catherine Foley, Jackie Mac Donnacha

Bhí an dara ócáid ag IMRAM i gcomhar le Féile Leabhar Bhaile Átha Cliath ar an Satharn. An uair seo i ndrioglann na Saoirse.

Litríocht na Gaeltachta. Bhí Diane Ní Canainn le tionlacan ceoil a thabhairt, ach tá sí tinn. (Biseach luath gan iarmhairtí uirthi!) Ina háit tháinig Emma Ní Fhíoruisce aduaidh, bean óg a fáisceadh as an Crannóg agus a rinne staidéar ar an gceol i mBriostó. Amhránaí agus scríbhneoir /aistritheoir binn. Chuir sí tús agus deireadh leis an ócáid le rogha amhráin dá cuid - ón traidisiún Conallach, óna haistriúcháin ar leithéidí Marvin Gaye nó Bob Dylan, nó óna cumadóireacht. Is iontach Ar ais go Gaoth Dobhair a d'fhás as an cumha a bhí uirthi i mBriostó.

Cé gur mar scríbhneoir próis a chuir mise aithne ar Jackie Mac Donnacha, is file freisin é, file saoil agus pobail. Léigh sé as a chnuasach Gaineamh séidte. Dánta teaghlaigh. Cuimhní cinn. Agus dánta fíochmhara fríth chogaidh. Agus é truamhéalach go bhfuil na dánta céanna tráthúil blianta fada tar éis a scríofa.

Dánta teaghlaigh agus pobail ag Catherine Foley ón Rinn, Gaoluinn ceolmhar na Rinne ag trácht ar mharú maicréal agus nithe áitiúla eile ar nithe uilíocha iad.

Léigh Proinsias Mac a Bhaird dhá sliocht as Flaitheas - a úrscéal faoi óige Cholmcille. Sár léitheoir é Proinsias. Beag nár bhraith mé anáil na bhfaolchon ar chúl mo mhuiníl. Nó an teannas i gcúirt an rí agus agairt Fhinnian i gcoinne Cholmcille á mheá.

Agus murar leor sin, léigh sé dornán dánta dá chuid, gruaim grá agus greann iontu. 

Ard oíche ar fad. Imram abú. 

Mórléamh IMRAM

Réaltán Ní Leannáin, Seán Ó Cadhain, Colm Ó Ceallacháin

Tá Féile IMRAM linn arís, agus an gobadán ag iarraidh cúpla tráth a fhreastal. Rud a chiallaigh go raibh mé i gclólann Caisleáin Bhaile Átha Cliath ardtráthnóna inné. 

Léamh i bpáirt le Féile Leabhar Bhaile Átha Cliath. Triúr a bhí le léamh. 

Léigh Colm Ó Ceallacháin sleachta óna úrscéal staire ailtéarnach, Fiche. Deachtóireacht míleata i réim. Lánúin ag iarraidh a ndán féin a oibriú amach.

Léigh Réaltán sliocht as scéal géar greannmhar nua faoin gceathrú muc. Is thug aitheantas d'ollscoil Bluesky as cabhrú léi an téarma cuí a aimsiú. Greann agus gaois. Le foilsiú ar Aneas. 

Ar chúis éigin, d'éalaigh sé uaim go raibh leabhar foilsithe ag Seán uasal Ó Cadhain. Léigh sé giotaí as na scéalta, greann séimh gearrthach. Léamh den scoth a thug sé, ag mealladh neart gáire ón slua.

Soláthar smaointeoireachta. Agus deis teagmháil le pobal liteartha na Gaeilge. 

Gura fada buan IMRAM. 

Sreang órbhuí ceoil

Is aoibhinn liom na coirmeacha a eagraíonn IMRAM le ceoltóirí mór le rá trascruthaithe go Béarla. Agus cé nach Swiftie in aon chor mé, is Seoighí go smior mé. Bhí ticéid ceannaithe agam dá réir, na míosa ó shin, do Sreang dofheicthe - dom féin agus don déagóir.

Bhíomar ann breá luath, chaitheamar béile Seapánach i Sushida roimh ré. Cionn is go raibh suíocháin i lár báire againn, chuamar isteach a luaithe agus a osclaíodh na doirse. Diaidh ar ndiaidh líon an amharclann, a formhór baineann agus i bhfad níos óige ná mé. Níor aithin mé oiread daoine agus a dhéanfadh de ghnáth. Bhí slua mór páistí le chéile. 

Is í Jessie Dingle agus a giotár a chuir tús le himeachtaí le seit acústach. Ó tharla nach bhfuil cuir amach agam ar ouevre Swift ná ar an dá albam a bhí i gcroí an seó Folklore agus Evermore níl mórán gur féidir liom a rá faoi dílseacht nó a mhacasamhail. 

Saol an baile beag tuaithe Meiriceánach atá i gceist, má thuig mé cur i láthair Liam Carson i gceart. Grá agus crá. Luaigh Róisín Seoighe triantán grá le cuid de na hamhráin a thraschruthaigh sí féin. 

Mar is iondúil, bhí an file físe Margaret Lonergan ag tionlacan na hamhráin le híomhánna ar scáileán mór, leis na liricí Gaeilge orthu. Cumasc de pictiúir de Taylor Swift, ealaín ó na meánaoiseanna agus tírdhreacha agus cathairdhreacha, ag béimniú na liricí. 

Tráthúil go leor, os í a tharraing aird a hathair ar Taylor Swift, chan Eithne Carson dhá amhrán go binn freisin. I misniúil ina gúna cródearg gairid is riteoga dubha. 

Ach ba le Róisín Seoighe an oíche. Í ag canadh lán mothúcháin, ag baint feidhm as fad corda an mic le siúil thart agus pas beag aisteoireachta. 

Nós Taylor Swift á leanúint aici, trí fheisteas ar leith. Gúna fada bán i dtosach, agus cairdeagan bán - tráthúil go leor agus amhrán den teideal sin á chanadh aici. Tar éis an tsosa gúna fada donn is buataisí go glúin. Agus don finale gúna lonrach ar ghlaise an bhuidéil. Faoi sin bhí an trí rang cailíní óga téite suas go maith aici agus thionlacan a caintearacht í do Seaimpéin fadhbanna agus amhrán bríomhar bogadh bogadh bogadh. 

Ba Neil Ó Briain agus Cian Mac Cárthaigh an leagan d'IMLÉ a bhí ar stáitse le réimse giotár agus draíocht ón ríomhaire - agus sheinn Neil ildánach amhrán amháin ar an méarchlár. Sheinn Cúán de Búrca cúpla rian ar an méarchlár freisin.

Ard oíche. Agus an Ghaeilge mar chuisle tríd. 

Tá dóchas agam gur cheangal an ócáid roinnt sreanganna órbhuí dofheicthe idir an lucht éisteachta agus an Ghaeilge! 

Uisce thar talamh

Córas uisce Chnoc Mheilearaí

Bhí cosán beartaithe agam do mo shiúlóid sna Cnoic Mhaoldomhnaigh, Slí Dhéagláin a leanacht go dtí pointe áirithe agus ansin gearradh trasna agus siúl fá na beanna. Ach ar mo shlí suas thug mé faoi deara slabhra taiscumair, agus bothán cuanna cloiche. Ansin chonaic mé go raibh conair go dtí an foinse marcáilte, agus go raibh an foinse marcáilte ar mo léarscáil ag cumar trí sruthán faoi bhun Cnoc na gCnámh. Bheartaigh mé an cosán a leanacht agus dreapadh uaidh sin.

Thug mé faoi deara go raibh an t-uisce anois i trinse a bhí gearrtha díreach trasna an portach. B'fhéidir troigh ar leithéid agus doimhne, leacracha faoi agus ar na taobhanna. Leac mar droichead thairis anois is arís.

De réir mar a tháinig mé i ngaireacht don bhfoinse, bhí m'ionadh ag borradh. Bhí an cuma air go raibh an uisce ag dul in aghaidh an fána. Agus bhí.

Ní raibh aon inneall i gceist áfach, is leor an domhantarraingt agus sruth an trí feadán ón sliabh chun an cnoc a shárú. 

Éacht innealtóireachta a cuireadh i gcrích, dar leis an leabhrán staire a cheannaigh mé sa siopa féiríní sa mhainistir, ag an bráthair Vincent Stapleton in 1887. Ní hamháin gur chuir an scéim fíoruisce ar fáil do na manaigh agus a bhfeirm ach bhí trealamh á thiomáint ag cumhacht an uisce - go díreach, agus go hindíreach tríd aibhléis a ghiniúint.

Ní cosúil go raibh aon oiliúint foirmiúil ar an mbráthair ach tá sé follasach go raibh samhlaíocht agus bua aige. 

Do chum glóire Dé.... 

An Páipéar

Ar an raidió a chuala mé an deá-scéala go raibh dream díograiseach tar éis tabhairt faoi ghníomh dóchais, i. Nuachtán Ghaeilge a chuir i gcló. Chuaigh mé á lorg ar líne. Ní mór dom a rá nach dóigh liom gur rogha maith An Páipéar ó thaobh infhaighteacht ar líne!

Fuair mé mar sin féin é, agus ghlac mé síntiús don eagrán clóite.  B'fhéidir go raibh sé de cheart agam iarracht a dhéanamh áitiú ar siopa áitiúil é a fháil, mar a rinne mé le Gaelscéal agus Lá - ach tá mé éirithe falsa.

Tháinig sé sa phost cúpla lá ó shin.

Tá sé tanaí go maith, ach tús maith atá ann mar sin féin. Luaigh Síle Ní Choncheanainn ar Thús Áite gur shíl sí é bheith claonta beagán. Ar ndóigh bíonn a chlaonadh féin ag gach eagraíocht. Ní an suíomh iomlán i bhfeidhm fós, mar sin níl eolas cúlra faoi Gaelmheáin - an cuideachta a fhoilsíonn é - ar fáil fós. Caoimhín Ó Cadhla an fear eagar, agus tá altanna leis an staraí Kerron Ó Luain, le hEoin Ó Murchú, agus le  Máire Úna Ní Bheaglaoich i measc daoine eile sa chéad eagrán. Tá comhfhreagras ann freisin. Gaeil, den eite chlé, lonnaithe i mBaile Átha Cliath. 

Is linne (pobal na Gaeilge) an nuachtán seo

Eagarfhocal, Caoimhín Ó Cadhla

Mian bhreá. Ach an ann do phobal - seachas pobail - na Gaeilge? Sin a chruthóidh an bhfuil bunús faoin dtogra seo - an féidir líon leordhóthanach léitheoirí - atá sásta íoc - a mhealladh. Guím gach rath ar an dtogra, agus tá súil agam go gcuirfidh Caoimhín a dhán ar an méar is faide is féidir - i. ballraíocht i gcumann iareagarthóirí na n-iar-nuachtáin Gaeilge.

Tá tús maith déanta, ar aon nós, Dé réir a chéile a tógtar na nuachtán.

Anrocomraircnicsiumairne

 Ocht sillaba isan focul is mo isan Gaedilc, ut est, fiannamailcecheterdarai
& anrocomraircnicsiumairne, & rl.

Auraicept na n-Éces (Uraiceacht na nÉigise) 

Anrocomraircnicsiumairne, Thomas Keyes, 2024

anrocomraircnicsiumairne: gach botún a rinneamar

᚛ᚐᚅᚏᚑᚉᚑᚋᚏᚐᚔᚏᚉᚅᚔᚉᚄᚔᚒᚋᚐᚔᚏᚅᚓ᚜

 

U679.2. Anno Domini .dc.lxx.uiii.
Cenn Faelad m. Ailella m. Baetain sapiens pausauit.

Tráthnóna dé Máirt bhí mé i láthair in Acadamh Ríoga na hÉireann agus saothar ealaíne á bhronnadh ar an Acadamh. Saothar ealaíne a cruthaíodh mar chuid den dtogra OPal+, togra a bhfuil an cúram air feasacht faoi Ogham, agus go háirithe torthaí an togra Og_h_am a scaipeadh.

Thomas Keyes an t-ealaíontóir - fear a thosaigh a ghairm ag scríobh ar bhallaí ach ar saineolaí anois é ar scríobhaithe agus lámhscríbhinní na meánaoiseanna, agus é ag cruthú saothair ealaíne ag baint feidhm as na modhanna traidisiúnta.

Ba é David Stifter Ollscoil Mhá Nuad fear an tí, comhoibriú idir Ollscoil Glaschú agus Má Nuad atá i gceist leis an dá thogra.

Thug an Dochtúir Deborah Hayden  léargas ar ogham, agus go háirithe a úsáid síos tríd na blianta, go dtí an lá inniu féin. (Tá fáil air i Unicode. Bhain mé feidhm as ᚛ᚐᚅ ᚄᚒᚔᚑᚋᚆ ᚄᚓᚑ ᚜ don sliocht thuas. Labhair Deborah faoi na nótaí imill, agus úsáid oghaim i lámhscríbhinní chun eolas a cheilt ar an ndaoscarshlua. A mhalairt de chuir cuige ag scoláirí an lae inniu - flosc orthu ag roinnt agus ag scaipeadh eolais, agus as sin Opal+ agus an saothar ealaíne. 

Is i leabhar Bhaile an Móta atá ceann de na cóipeanna is iomlán den Auraicept. Saothar a leagtar, i measc údair eile, ar Cenn Faelad. Ní cuimhin liom a scéal seisean a chlos cheana. Is cosúil gur goineadh sa cheann é ag Cath Mhá Tuireadh. Rinneadh smidiríní dá inchinn dearmaid, agus bronnadh cuimhne eisceachtúil air dá réir. 

Tá scéal cruthú na Gaeilge as fuíoll na dTeangacha iar Bháibil san Uraiceacht. Éacht a rinne Fenius Farsaid. 

 “Féach,” arsa an Tiarna, “aon mhuintir amháin iad le haon teanga amháin acu go léir. Níl sa mhéid seo ach tús na mbeart a dhéanfaidh siad; níl aon ní dá bhfuil acu á bheartú nach bhféadfaidh siad a chur i gcrích.

Tugadh Báibil uirthi uime sin mar go ndearna an Tiarna cíor thuathail de theangacha an domhain go léir ansiúd; agus chuir an Tiarna fán orthu ón áit sin ar fud chlár na cruinne go léir.

Geineasas 11:6, 9 

Thug na rudaí seo ar fad inspioráid do Thomas Keyes. Ach ní hamháin go ndeachaigh sé in ngleic leis na focail i leabhar Bhaile an Móta, ach - mar a léirigh sé ina chaint spreagúil - le déantús an leabhair. 

Pár réitithe ar an dóigh céanna, le haol agus uisce. Scríobadh cúramach. Thug sé suntas do ghnéithe den obair - a laghad damáiste atá sa phár, fianaise dar leis ar úsáid uisce ina raibh go leor aoil, agus ar bhealach nach mór tionsclaíoch - níl mórán dochar déanta ag mionchlocha, mar a bheadh i sruthán ann. An scríbhinn féin. Dar leis, bhí na grafnóirí ag obair ar luas lasrach - ach bhí an caighdeán ard agus leanúnach, gnéithe de ar féidir iad a rianadh siar go dtí an naoú aois. Traidisiún caomhach - mar atá, dar leis, ag ealaíontóirí graffiti an lae inniu. An dóigh a déantar taganna múnlaithe i Nua Eabhrac na n-ochtóidí faoi chúinsí ar leith (Tá briathra na fáithe le léamh ar bhallaí an Subway). Na taganna fós amhlaidh ach na cúinsí athraithe. 

Déantús ceimice dúiche - idir dubh agus daite. Léargas iontach. 

Sa phíosa féin, tá ainm Nemruadh in ogham nua-aoiseach trí thoiseach, agus túr úr Báibil i mBaile Átha Cliath. Tagairtí do armas na cathrach. Do húdair an Auraicept. Do healaíontóirí graffiti thuaidh is theas. 

Uraiceacht ann féin an saothar, breac le noda ar gá eolas len iad a scaoileadh! 

Adrodimes do no dosum anísin o ua brathar a athar o fuillter go mad tor Nemruaid he ar chena. 

Ó do bhíos-sa lá 'bPort Láirge

Bhí mé i bPort Láirge thart ar a trí tar éis teacht ar an mbus ó Cheapach Choinn tríd Dún Garbhán. Ach ní raibh an traein le bheith ann do dtí 18:25, agus bhí an traein roimhe díreach imithe.

Bhí an bus gafa i Sráid Pharnell nuair a chonaic mé an litreoireacht cuanna ar fhoirgneamh tréigthe an CYMS. Bhí an bus ag stopadh i Sr. Pharnell cibé, mar sin léim mé de chun pictiúr níos fearr a fháil. Bhí sé i gceist agam aghaidh a thabhairt ar iarsmalann nó dhó ansin, agus greim bia d'fháil. 

Ach go tobann thuig mé go raibh mo hata fágtha ar an mbus agam. Abhae liom de thruslóga fada diana go dtí stáisiúin an bhus ar na céanna cois Siúire. D'aimsigh cigire. Reic mo scéal. Dúirt sé liom go raibh an bus díreach imithe - do Dún na nGall...

Ag magadh a bhí sé ar ndóigh, cé gur ghlac sé meandar orm sin a thuiscint. Ní fada go raibh mo hata ar mo cheann agus mé ag siúil ar ais i dtreo Túr Raghnaill. Shíl mé iarsmalann Lochlannach a bheith ansin. Bhí dul amú orm. Timpeall an chúinne i lána na mBráithre Liatha a bhí na hiarsmalanna. Réaltacht fíorúil a bhí i gceist leis an gceann Lochlannach, rud nach raibh fonn orm tabhairt faoi. Músaem na Meánaoiseanna mar sin.

Ó siléar na fíona thar cúpla urlár trí stair Gallda Port Láirge - an chuimse cairteacha a bhronn an Rí seo agus siúd ar buirgéisigh dílse na cathrach. Ina measc, an chéad cáipéis as Béarla in Éirinn - seachas Fraincis Normannach nó Laidin.

 

Claíomh ó Ré Chromail agus dealbha ó eaglaisí na Meánaois a chuireadh i bhfolach óna dhrong mar meabhrú nach i gcónaí a bhí dílseacht do Sasana chun leasa na cathrach. 

Gné amháin cineál Gaelach - fuinneog ina raibh éide Aifrinn de chuid Seathrún Céitinn. Agus cóip dá mhórshaothar - as Béarla! (R-phost scríofa faoi sin)

Chuaigh mé ag siúl na sráideanna ansin ag lorg greim bia. Is maith liom ealaíon sráide Phort Láirge - tá cuir chuige córasach acu tithe a mhaisiú. Faoi dheireadh chaith mé proinn i gCafé Goa ar na céanna, agus thug aghaidh ar an stáisiún traenach agus an mbaile.

Bheadh fonn orm filleadh agus súil a chaitheamh ar mhúsaem na hama, agus músaem an tórraimh. Agus an réaltacht fíorúil féin, b'fhéidir.

duibithir éc

Agus mé i Port Láirge (blagmhír níos iomláine ar na bacáin) chonaic mé an éide Aifrinn thuas arbh le Séathrún Céitinn, údar Foras Feasa ar Éirinn, é tráth. Níl an dath liotúirgeach dubh in úsáid mórán ón leasú a lean Vatacáin II - is túisce bán á chaitheamh ag Aifreann éagnairce, agus dearg ar Aoine an Chéasta. Ach inniu Féile na nAnamnacha  Uile. Bhí mé ar Aifreann. As Laidin a deir an sagart áitiúil Aifreann an tSathairn de ghnáth. Agus bhí éide dubh á chaitheamh aige. Dath an bháis agus an dobrón a leanann é.

duibithir éc. 

Éanna Corr - Fainic Scéalmhilleadh!

 Fainic: Tá fúm gnéithe den scéal a phlé anseo.

Insítear an scéal ó dearcthaí éagsúla - Éanna féin, Síomóin - an buachaill a earcaíonn é isteach san Teampall Nua, a dheirfiúr Brídín, agus Louise, cailín a dhéanann Éanna iarracht an chluain a chuir uirthi.

 

Ar an gcéad dul síos, ní mór dom a rá gur bhain an teanga a chuireann Antain ar bheola lucht na Teampaill croitheadh asam - caint ar an Bhunaitheoir, agus araile, caint í sin a bheadh coitianta i neart gluaiseachtaí san Eaglais Chaitliceach Rómhánach - cuid a chuaigh ar strae go dona, cuid atá dílis do Phápa agus teagasc. Ach fiú an chuid is fearr acu, is féidir leo ding a chruthú idir duine agus a mhuintir, mura dtuigeann nó mura ghéilleann a mhuintir dá chleachtas nua. 

 

"An té arb ansa leis athair nó máthair ná mé, níl sé diongbhála dom, agus an té arb ansa leis mac nó iníon ná mé, níl sé diongbhála dom; agus an té nach nglacann a chros agus mise a leanúint, níl sé diongbhála dom."

Matha 10:37-38

Nuair a éiríonn le Bunaitheoir é féin a chuir in ionad Críost, bíonn mísc.

 

'A chairde cléibh, ná creidigí gach spiorad ach promhaigí na spioraid féachaint an ó Dhia dóibh: mar go ndeachaigh a liacht fáithe bréige amach ar an saol. '

1 Eoin 4:1

Saobhghrá, grá le cloch sa mhuinchille, a thugann Éanna isteach sa Teampall Nua - feiceann sé cúram agus searc á léiriú ag "tuismitheoirí" Síomóin do Shíomóin - nuair atá sé féin faoi dhaorsmacht athair nach bhfuil meas aige air, agus máthair atá lagaithe ag a athair. Is beag searc agus is lú cúram a fhaigheann sé. Tá a dheirfiúr Brídín tar éis é a thréigean, ag iarraidh í féin a shlánú agus obair mar iriseoir - agus teorainn leis an méid ar féidir léi a bhaint amach ar aon nós toisc gur ag a hathair a bheadh na cearta de réir dlí agus d'imreodh.

 

Nuair a léiríonn Ana agus Val, tuismitheoirí - más fíor - Síomóin an cúram agus searc céanna dó féin, mealltar Éanna. Cuireann siad feabhas ar a shaol, tugann sé cúram níos fearr dó féin agus cuirtear lena féin mhuinín. Ní haon ionadh fáilte fuar aige d'iarrachtaí a dheirfiúr  fainic a chuir air maidir leis an dTeampall Nua.

Éiríonn le Brídín áfach na fíricí a chuir ar a shúile do Síomóin - agus scriosann seisean an iarracht a dhéanann Éanna an chluain céanna a cuireadh air a chuir ar Louise. Miangas measctha tríd an dualgas agus brú ón dTeampall ag feidhmiú ansin.

 

An dóigh go teasctar Éanna ach go ndéantar gach iarracht Síomóin a "cheartú", tá boladh na fírinne air.  Mar sin a fheidhmíonn seicteanna. Tá ollsmacht le caomhnú.  Ní fiú trioblóid le núíosach, ach caithfear cuir ina luí orthu siúd atá domhain sa seict gan an lámh a bhaint den gcéachta - ar mhaithe leis an sampla, agus freisin toisc go bhfuil barraíocht ar eolas acu.

Tá cuir chuige Brídín iontach cliste agus éifeachtach - ag tabhairt deis do Síomóin an fhírinne a aimsiú, ach gan í bheith ag argóint leis - díreach ag cuir ar a chumas an scéal a thuiscint dó féin, nuair a dhiúltaíonn Éanna scun scan dá hiarrachtaí  - é dallta ag an lúcháir a thugann a shaol nua dó.

Tugann na dearcthaí éagsúla seo deis don údar pictiúr iomlán a tharraing  gan bheith ina Dheus ex machina, ná ina saoi uilefheasach. Thar a bheith éifeachtach mar chuir chuige.

 

 

 

Iomthúsa Aonghusa ar Shlí Dhéagláin

Bhí cúpla lá saoire le tógáil agam roimh deireadh na bliana. Ó tharla an Luan saor cibé ghlac mé an Máirt agus Céadaoin saor. Céard le déanamh? B'shin an cheist. Thaitin an blaiseadh de Shlí Dhéagláin a fuair mé sa Meitheamh liom. Agus ansin nuair a fuair mé amach go bhfeadfaí fanacht i Mainistir Chnoc Meilearaí bhí mo chinneadh déanta.

 

D'fhág mé an baile (ró-) luath maidin Luain ar an 133 go Busáras. Bhí sé i gceist agam bricfeasta friochta a chaitheamh i lár na cathrach a choinneoidh ag dul mé go tráthnóna, seachas roinnt mion sólaistí a bhí ar iompar agam.  Thóg mé an Luas ó Busáras chomh fada le Jervis dá réir agus bhí bricfeasta breá agam i

gCaifé Lemon Jelly. Bhí súil agam deis a bheith agam Aifreann a éisteacht ina aireagal na Sacraiminte Ró Naofa, ach ainneoin a dúirt Google bhí siad iata go dtína 10:30, de bharr an Lá Saoire Bainc.

Shúil mé i dtreo Heuston, ar an seans go beadh séipéal eile ar na céanna ar oscailt agus Aifreann á rá. Ní raibh. Caife eile i Heuston mar sin, agus fanacht ar thraein Phort Láirge. Beagán thar dhá uair a chloig a thóg an turas traenach - bhí mé ag scríobh ar mo ríomhaire glúine ar mo chompord, rud a ghiorraigh an turas. Na cluasáin istigh toisc go raibh foireann óg peile sa charráiste!

An tSiúir a thrasnú ansin i bPort Láirge go dtí stáisiún na mbus. Fanacht tamall ar bhus Chorcaigh. Tuirling i nDún Garbhán. Uair a'chloig le feitheamh ar bhus nasc áitiúil go Ceapach Choinn. D'fhág mé Heuston ag 10:15 agus bhí mé i Ceapach Choinn thart ar 15:30. Ach bhí sé ciliméadar fós le dul. Bhí sé i gceist agam tacsaí a ghlacadh ó Cheapach Choinn toisc go raibh orm bheith ag an mainistir roimh a cúig. Ach chlis aip Freenow orm - níl aon chlúdach, is cosúil. acu i gContae Phort Láirge. Thosaigh mé ag siúl mar sin, ach an ordóg amuigh agam nuair a bhí carr ag dul mo threo. Faoi dheireadh, agus thart ar 1.5 siúlta agam stop fear óg agus chroch leis chun na mainistreach mé. Fuair mé eochair mo sheomra agus treoir chuig an teach aíochta sa mhainistir. Bhí sé roimh 16:30. Seomra le dhá leaba, seomra folctha ann.

 

Tráth easpartan ag a 17:45. Tá dhá séipéal sa mhainistir, séipéal an phobail atá beag íseal agus séipéal an chomhluadar atá mór ard agus oiriúnach do chanadh na tráthanna. D'aithneofá ar an ngorm gur ó stiúideo Harry Clarke a tháinig an fhuinneog mór. Léiriú ar chorónú Mhuire.  Seisear nó mórsheisear manach a chonaic mé ag canadh na tráthanna fad is a bhí mé ann; agus scaití tionlacan ó bhean ar an orgán. 

Tar éis na hEaspartan bhí suipéir curtha ar fáil i bproinnteach an teacht aíochta - sceallóga, trátaí friochta, ispíní is bagún. Bhí sás déanta tae agus caife ar fáil i gcónaí. Coimpléid um a hocht. Clabhsúr leis le canadh an Salve Regina - as Laidin.  (As Béarla a bhí na hamhráin agus léachtaí ar fad seachas sin). Ardú croí agus meanman. 

 

Chuaigh mé a luí ansin, aláraim socruithe ar an bhfón agam chun éirí don bigil ag 4:30. Ní raibh gá leis - réab cloig na mainistreach as mo shuan mé. Leathuair nó mar sin san séipéal ag éisteacht le cantaireacht agus léachtaí. Thar nais a luí ansin go dtí na moltaí ag 7:00. Aifreann ina dhiaidh sin agus ansin bricfeasta. Réitigh mé mé féin chun siúl ansin. Bhí sé i gceist agam imeacht tar éis tráth terce. Tharla áfach go raibh na manaigh ar fad gafa agus nach raibh éinne ann chun é chanadh. 

Bhí ceo ag scaipeadh agus mé ag dul ar bhealach Dhéagláin i dtreo Chaisil. 

 

Cosáin agus bóithre coille go dtí go raibh mé amuigh ar talamh oscailte. Bhí plean beartaithe agam roimh ré (agus ráite le mo nuachar) - an líne bán ar an léarscáil thíos. Nuair a chonaic mé áfach go raibh cosán márcáilte go dtí foinse uisce Chnoc Mheilearaí, bheartaigh mé sin a leanacht in ionad. (Líne dearg thíos). Trinse cloiche, chomh díreach le rialóir trasna an phortaigh is ea an canáil a thugann uisce chuige mainistir agus feirm. Bhí mé tar éis teacht thar sraith taiscumar níos ísle. Rinne mé iontas den canáil, toisc go raibh an cuma air, gar don trí sruthán is foinse dó, go raibh an t-uisce ag dul in aghaidh an fána. 

Is cosúil go bhfuil fórsa go leor sna srutháin le sin a bhaint amach.

 

Ón gcumar ag a bhfuil an foinse thug mé aghaidh ar an gcnoc oscailte, ag siúl i línte nathrach go barr Cnoc na gCnámh. Bhí sé ceomhar arís, ach ní raibh imní orm toisc go raibh léite agam go raibh fothrach balla fán barr chomh fada le Cnoc Maoldomhnaigh. Chonaic mé an t-uafás Dónall (nó Máirín?) an chlúimh. 

Ar an slí suas, nuair a scaip an cheo, bhí radharc ar machairí méithe na Mumhan thíos fúm, ar Abhainn Mhór na nDéise ag lonrú faoin ngrian agus amach uaim an fharraige mór. Bhí an ceo ag scaipeadh agus ag tiubhú de réir mar a chuaigh mé ar aghaidh. Bhí an grian láidir, agus bogha le feiceáil sa cheo.

 Tháinig mé ar an mballa, agus chas ar chlé i dtreo Cnoc Maoldomhnaigh. Síos isteach i mbearna idir an dá sliabh agus ansin dreapadh sách géar i dtreo an mullaigh. Chonaic mé dreoilín gar do Shuí an Dreoilín! (Léarscáil East-West agam, agus logainmneacha i nGaeilge nuair  a bhí fáil orthu)

Bhain mé amach an mullach. Bhí athair agus a mhac óg romham - é féin agus an leaid óg, 6 bliana d'aois, agus obair ar na pointí is airde san 32 contae a bhaint amach diaidh ar ndiaidh. Bhíomar os cionn na scamaill.  Chonaic/rinne mé scáil an Bhrocain don gcéad uair i mo shaol. (Sé sin, bhí an ghrian laistiar díom, scamaill fúm agus mo sċail le luain thart air le feiceáil.)

 

D'imigh athair agus mac, tar éis dúinn an gar a dhéanamh dá chéile agus pictiúir a ghlacadh. Tháinig fear ón bPolainn agus a mhadra ina n-áit. Nuair a bhí seisean ag réiteach a shorn chun dinnéar a atéamh, thug mise m'aghaidh ar na shleasa ó thuaidh. Síos liom i líne nathrach i dtreo an bhóthair. Tá carraig Aifreann ar na sleasa sin, a bhfuil radharc i bhfad uathu - ach ní dhearna mé tréaniarracht é a aimsiú. Bhí róslabhras fairsing ar na shleasa ísle.

 

Lean mé an bóthar ansin go dtí gur bhuail mé le Slí Dhéagláin arís ag an mbearna buí - fós ar bhóithre go dtí gur bhain mé imeall críocha na mainistreach amach. Bóithre feirme tríd coillearnach agus goirt ansin go dtí go raibh mé ar ais sa mhainistir. Bhí am agam cith a bheith agam ar mo shuaimhneas sula raibh sé in am easpartan. Chaith mé súil freisin ar an siopa agus an ionad oidhreachta, ina bhfuil cúig chinn de clocha oghaim a tugadh ann as láthair eile.

 

Ina dhiaidh sin chuaigh mé ag lorg béile i gCeapach Choinn le mo dheirfiúr agus a nuachar, a bhí ag taisteal thart i veain s'acu - socrú a rinneadh ar WhatsApp níos luaithe sa ló. Ach ní raibh proinnteach ar bith oscailte i gCeapach Choinn. Mar sin, is sa ghreim gasta ag ithe ceibeab a leaindeáil muid. Bhí sé maith go leor.

 

Thug siad ar ais chun na mainistreach mé in am do coimpléid, agus ansin chuaigh mé a luí. Bigil san oíche arís, Moltaí agus Aifreann ar maidin. Mórsheisear manach a chonaic mé agus mé ann. Bricfeasta maith tar éis Aifrinn, agus tar éis terce  thug mé faoi Shlí Dhéagláin i dtreo na hAirde Móire.  

 

Ar bhóithre agus ar bhóithre glasa is mó a bhí sé chomh fada leis an Lios Mór. Ag caisleán Leasa Mhóir chas mé ar chlé agus lean an abhann ar feadh seal go dtí go raibh orm é a fhágáil agus dul ar bhóithre go dtí Ceapach Choinn.

Bhí mé díreach in am do bhus nasc áitiúil go Dún Garbhán nuair a shroich mé Ceapach Choinn ag 13:30. Thart ar deich nóiméad ag fanacht i nDún Garbhán ansin ar bhus Expressway go Port Láirge. Ar an ndrochuair, ní raibh traein níos luaithe ná 18:25 ar fáil. Mar sin, bhí mé i mo thurasóir i bPort Láirge ar feadh seal - blagmhír ann féin. 

 

Traein - Luas - Bus - Baile.

 

Dóibh siúd ar spéis leo costais:

• Ticéad fillte go Port Láirge, ceannaithe ar líne - €26.78
• Bus expressway, ceannaithe ar líne, Port Láirge <-> Dún Garbhán - 11€ x 2
• Bus nasc áitiúil le cárta Leap - €1.40 x 2
  

 Deontas a iarrann an mainistir, thugadh treoir 55€ san oíche dom. Bheadh trí bhéile isló san áireamh, dá mba mhaith leat sin. 

 

Suaimhneas agus áilleacht dúlra ar feadh cúpla lá.

 

Deo gratias

 

•  

Corr in aghaidh an cham

De réir an chuir síos, is úrscéal de dhéagóirí seo. Is fada ó bhí mé i mo dhéagóir. Is scéinséir den scoth atá anseo, faoi conas a éiríonn daoine gafa le cultas creidimh, agus an pota gliomaigh ina éiríonn siad gafa nuair a théann siad domhain go leor san scéal. 

Ní mian liom an scéal a mhilleadh, ach is mian liom é a mholadh. Cás deacair! Insítear an scéal go héifeachtach ó dearcthaí éagsúla agus san dóigh sin léirítear an rud ina iomláine. Agus léirítear freisin gur solas na poiblíochta an frithnimh is éifeachtaí i gcoinne an dreama a thagann i dtír ar laigí daoine eile d'fhonn a cuid nirt féin a chothú. Gur féidir arm mharfach a dhéanamh as na nithe is uaisle - creideamh, dóchas is grá. 

Meabhraíonn sé dom freisin aiste C.S. Lewis faoin bhfáinne laistigh a mbíonn cathú láidir ar gach duine - go háirithe daoine atá faoi leithcheal san saol mór - íobairtí agus gníomhartha suaracha a dhéanamh d'fhonn bheith istigh leis an dream ceart.

Fiú má tá na déaga fágtha i do dhiaidh agat na déaga ó shin, mar atá agamsa, beidh tairbhe san úrscéal seo duit.

Éanna Corr
Antain Mac Lochlainn
136 lch., clúdach bog, 

ISBN : 978-1-913814-59-5

Bis orat qui bene cantat, athuair

Bhí mé i lár na cathrach luath Dé Céadaoin seo caite, agus bheartaigh mé buaileadh isteach i séipéal an tSlánaitheora ar Sráid Dominic tar éis dom greim bia a fháil i lár na cathrach. Bhí sé ar an mbealach go háras na scríbhneoirí, cineál agus stad luas lámh leis. Bhí mé ann uair amháin cheana, ach sa charghas tráth a raibh gach dealbh clúdaithe le fallaing corcra. 

Nuair a shroich mé an áit bhí tráth na heaspartan á chanadh ag na manaigh - mar a thuigfeá ó ainm na sráide, ord na seanmóirí a bhunaigh San Dominic Guzman atá lonnaithe ann. 

Bhí bhféidir fiche manach ar an altóir, i ndá sraith ag amharc ar a chéile. Níos mó ná mar a bhí súil agam óg agus Éireannach. 

Tá cáil na cantaireachta ar ord na nDoiminiceach. Agus is ag canadh a bhí siad. As Béarla. Ina suí, ina seasamh, agus nuair a bhí ainm an Tiarna á rá ag umhlú. Uaireanta bhí sraith amháin ag umhlú don sraith eile - ní raibh mé chluasa sách géar chun aithint cad a bhí i gceist ansin. Beirt ag canadh ina n-aonar uaireanta, nó bráthair ag léamh. 

Ag deireadh iad ag siúl go sollúnta ón altóir. 

Bhí cúpla nóiméad agam le hamharc ar an séipéal. Dealbha de Doiminicigh canónaithe. Claochlú an Tiarna sa bhfuinneog gloine os cionn na haltóra. Dealbh álainn de Mhuire banríon an Phaidrín. Ise a bhronn agus a spreag San Doiminic chun an deabhóid a scaipeadh. 

Regina sa­cra­tíssimi Rosárii, ora pro nobis. 

 

Briseann briathra srónacha

 

John Maguire, Tadhg Mac Dhonnagáin,
Sinéad Ní Scolaí Barzaz, Antain Mac Lochlainn

 

Oíche Céadaoin bhí mé in Áras na Scríbhneoirí do sheoladh Tír Bheag, aistriúchán Antain Mhic Lochlainn ar Petit Pays le  Gaël Faye. 

Tá Barzaz ag athghaibhniú naisc na nGaeil le litríocht an bhfrancafón. Litríocht ina bhfuil guthanna na pobail faoi chois le clos ann chomh maith le guthanna La Grande Nation.  Francach ó thaobh a athair, Tútsaí ó thaobh a mháthair é Gaby, atá bunaithe go scaoilte ar Gaël Faye féin.  Corr scáfar ina scéal briseadh amach faltanas a chruthaigh agus a chothaigh na coilínithe. 

Thug John Maguire, a sheol an leabhar, léargas dúinn ar an gcúlra staire. Ladar na nGearmánach, na Beilgigh agus na Francaigh sa scéal, iadsan a chruthaigh agus a chothaigh deighilt eitneach san áit nach raibh ann dáiríre ach deighilt aicmeach. Ladar ag na Francaigh fós sa scéal, iad ag iarraidh an Francafóin a chosaint ar leathnú an Bhéarla - teanga a bhí tógtha chucu féin acu siúd a theith go dtí Uganda.  

Fuaireamar blaiseadh freisin de cheol Gaël Faye. Chuala duine den aos liteartha thall na hamhráin céanna agus d'aithin an mianach iontu. Spreag sí Gaël Faye le tabhairt faoina scéala scríobh; scríobh sé an t-úrscéal cumhachtach seo.

Tá leisce orm an scéal a mhilleadh, mar sin ní habróidh mé ach go bhfuil níos mó na teacht in inmhe ghnáth déagóra meánaicmeach i gceist - go bhfuil tragóid ceantar na Locha Móra, atá fós ag dul ar aghaidh, léirithe i saol an déagóra céanna.

Bildungsroman a thug John Maguire ar an saothar; ach tá níos mó na Bildung (i. oideachas, tógáil, oiliúint, múnlú) i gceist. 

Tá fiacha troma orainne san Eoraip, a bharr buntáiste as an gcoilíniú agus atá fós ag cuir ladar i scéal na hAfraice. Ar a laghad ba cheart dúinn aithne a chuir ar thoradh ár ngníomhartha agus gníomhartha ár sinsir. (Ní ghéillim go bhfuil Éireannaigh saor ón smál - cinnte, rinneadh coilíniú orainne - ach bhí amhais Éireannacha ann. Agus misinéirí. Bhí cuid acu báúil leis na cultúir dúchais; ach cuid eile acu scaip siad doiscéal feabhas an chine ghil agus a chultúir. 

Caithfear léamh!

Garbh, graosta, glic, greannmhar...

Bhí mé ann i 2018 nuair a scuab Kneecap na gradaim leo ag Gradaim Nós i gClub an tSiúcra. Ní raibh mé tógtha lena gcuid ceoil - go deimhin níor shíor mé ceol a bheith acu. Ach ba léir a bhfuinneamh, a ngliceas agus féith iontach margaíochta. Ní raibh J.J. leo an uair úd - bhí sé tamall eile sular rugadh DJ Próvaí (a thug, dar liom, instealladh láidir ceoil don bhfiontar).

Bhí easurraim agus greann mar thréith ag Kneecap ón tús - iad sásta bolgáin mórtais agus sollúntacht a phléascadh gan trócaire.  Máistrí iad ar an margaíocht éifeachtach trí na húdaráis - cuma cé hé féin - a chuir le báiní. Is minic an DUP agus na Tóraithe ag déanamh gar dóibh!

 

Bhí súil á choimeád agam ar a gcuid eachtraí agus spéis agam san scannán a bhí á dhéanamh acu/fúthu/leo.  

Nuair a d'oscail a scannán sna pictiúrlanna abhus áfach, ní raibh mé féin ar fónamh agus ní raibh fonn orm dul. Táim feabhsaithe go mór ó shin. Agus ó tharla go raibh mé i lár na cathrach do seoladh leabhair, a bhí thart timpeall a hocht, agus go raibh an scannán fós le feiceáil i Savoy Shráid Uí Chonaill, thapaigh mé an deis. Chuir sé áthas orm a fheiceáil go raibh an firín ciné beag a bhíodh ag seasamh ós comhair an Screen i Sráid Chnoc na Lobhar. Ó tharla go bhfuil rith sách fada ag an scannán bhí an léiriú i pictiúrlann beag - uimhir 12 - agus dornán daoine i láthair. Ach bhí sé glan, compordach agus bhí an scáileáin measartha mór - díreach ceart don faid a bhí mé uaidh.

B'é an rud is mó a chuir iontas orm ná an méid Béarla a labhair Liam Óg (a bhí ag tráchtaireacht ón cúlra!) agus Naoise. Ach tá neart Gaeilge sa scannán, fiú leis na hamhráin as an áireamh. Tá greann graostacht gairbhe agus gliceas san insint atá bunaithe ní ar fíorscéal na leaideanna, ach ar na pearsana a chruthaigh siad ina n-amhrán. Is cinnte go bhfuil ball seirce ag Liam Óg, ach maidir leis na geasa ar a bhod - níliosam....

Collaíocht, drugaí, tuilleadh drugaí, agus hip-hop. Péas ar mire. Easaontóirí i n-aghaidh drugaí - seachas más iad atá ag baint brabach astu.

Déantar spior spear ar sollúntacht - na bpéas, na Gaeil ceartchreidmheacha, na heasaontóirí poblachtacha. Laoch de chuid na gluaiseachta é athair saolta Naoise - Gearóid Ó Cairealláin - Gluaiseacht na Gaeilge áfach seachas na Poblachta. Tá Arló (a thiocfaidh) iontach greannmhar mar phearsa áfach. 

Tá drogall orm mórán a insint faoin scannán - seans go bhfuil Gael fánach éigin amuigh ansin á léamh seo nach bhfuil an scannán feicthe aige - fós.

Tapaígí an deis. Gheobhadh sé cúig réalta uaim, murach nach dóigh liom gur orm atá sé dírithe. Ceithre réalta, dá réir.

 Aguisín ag eascairt as plé le Lorna ar Bluesky. 

Tá bua ag na boic sin an Ghaeilge a dhéanamh spéisiúil lasmuigh de phobal na Gaeilge. Fáisceadh as iad, murab ionann agus leithéid Des Bishop. Agus tá sí beo fóinteach acu seachas marbh gleoite mar a bhíonn ag Manchán.

Níl spéis agam ina gceol ach m'anam go gcuireann an rath atá orthu gliondar orm.

  

FOLÚNTAS Oifigeach Pleanála Teanga An Bruach Thoir Gaillimh

 

AN DUINE CRUTHAITHEACH, FUINNIÚIL, SPREAGÚIL TÚ? AN CÁS LEAT TODHCHAÍ NA GAELTACHTA? AN BHFUIL TAITHÍ AGAT AR THIONSCADAIL & IMEACHTAÍ A EAGRÚ

 DEIS A BHEITH MAR OPT I NGAELTACHT OIRTHEAR CHATHAIR NA GAILLIMHE 

OBAIR FHIÚNTACH 

OBAIR THAIRBHEACH 

OBAIR SHÁSÚIL 

RIACHTANAIS DON PHOST 

• EOLAS AR SHAOL AGUS AR CHULTÚR NA GAELTACHTA

 • SCILEANNA MAITHE CHUMARSÁIDE, COMHORDAITHE & IDIRPHEARSANTA 

• TUISCINT AR FHORBAIRT POBAIL ARDCHAIGHDEÁN GAEILGE

 SPRIOCDHÁTA DÉ LUAIN 11 SAMHAIN @ 5PM

 SEOL CV AGUS LITIR CLÚDACH CHUIG: anbruachthoir@gmail.com

 TUILLEADH EOLAIS www.bruachthoir.com

 

Ní intleacht uathoibriú ná aithint patrún

Talking to AI 2.0 by Yutong Liu & Kingston School of Art

Le caoga éigin bliain tá fáithe an IS ag fógairt nach fada uainn intleacht shaorga ghinearálta. Anois is arís, osclaíonn an dóchas a léiríonn siad sparáin na caipitlithe fiontair. Ach dream iadsan atá ag lorg brabús gasta. Níl siad foighneach, agus leanann mallmhuir an rabharta. Eascraíonn geimhreadh IS as sin, i. tréimhse nach bhfuil maoiniú ann don taighde. Creidim féin, ainneoin an bhúis reatha faoi samhail teanga mhór, nach fada uainn geimhreadh eile. Tá na comharthaí sóirt le feiceáil ar na stocmhalartán, praghas scaireanna na déantóirí slis ag ísliú.

Ag an t-am céanna tá fáithe an IS glórach ag fógairt gur bagairt eisiach atá san IS. Agus gur gá airgead flaithiúil a bhronnadh orthu féin chun an bagairt a sheachaint.

Tá a nguthanna glóracha ag múchadh guth an dreama ar mian leo aird a dhíriú ar an dochar atá á dhéanamh ag na pearóid stocastacha cheana féin. Ní toisc go bhfuil intleacht acu, ach cionn is go bhfuil an fuath agus claontacht atá slogtha acu ón idirlíon á scaipeadh arís acu ach cuma na hoibiachtúlachta air de dheasca an Dúrthóireacht bhaochta.

Tá deiseanna san uathoibriú - i réimsí ina dtuigtear an fhadhb. Ach ní thuigtear intleacht ná iomas ná comhbhá an duine. Bainfear, ar an ndrochuair, feidhm as "an ríomhaire" mar leithscéal do drochchinntí agus falsacht na nÚdarás idir príobháideach agus poiblí.

Agus is baol ann féin an chaipitleachas faire atá ag slogadh sonraí chun arracht a chruthú ina dtóir ar an órchloch. 

Uirlis is ea ríomhaire. Tig le huirlis duine a ghortú de thimpiste nó d'aon ghnó. Ach is ag an duine a bheartaíonn atá aon intleacht atá i gceist.

As lor liom ꝗ laḃrꝫ de sin

Go fóill, cibé. 

Dúisigí, arsa an Tiarna

Ní abhaile a chuaigh mé ar an Satharn ón mbád, ach go tigh m'athair arís - chun cinntiú go mbeadh sé in am chun dul linn go Loch Garman. Bhí Fionn imithe romhainn.

Ar imeall Féile Opera Loch Garman, bíonn ceolchoirm ag Wexford Festival Singers - cór amaitéarach.  Bhíomar breá luath agus fuaireamar greim lóin in Cappucinos - gar don séipéal.

Bhí aiféala orainn nár thugamar cúisíní linn! Níl binsí eaglaise ró chompordach.

Wachet auf! le Bach agus Dixit Dominus Scarlatti a bhí ar an gclár, agus ceathrar amhránaí faighte acu do na páirt aonair - Soprano, alt, tenor agus dord - Fionn s'againne. Ceoltóirí acu freisin.

 

 Téacsanna bíobalta - ceann Bach bunaithe go háirithe ar Laoi na Laoithe, Íseáia 52:8 agus parabal na maighdeana stuama agus místuama. Laoi na Laoithe ina mheafar ar ghrá Dé don anam, agus cuardach an anama. 

D'fhoilsigh an Tiarna do mo thiarnasa: “Bí i do shuí ar mo dheis go gcuirfidh mé do naimhde mar stól faoi do chosa.” '

Salm 110:1

Caithréim an Tiarna bunús píosa Scarlatti agus an ceol dá réir múscailteach.  

Tá mó dhóthain Laidine agam le ciall éigin a bhaint as sin - agus bhí leagan Béarla (seachas aistriúcháin) ar an gclár.  Agus ar ndóigh thuig mé an Gearmáinis (agus bhí Fionn tar éis ceachtanna foghraíochta a thabhairt don Soprán agus teanór a bhí á chanadh leis - níor goineadh mo chluasa dá réir!)

 

Tráthnóna taitneamhach. Chuireamar clabhsúr leis, ar an mbealach abhaile, le béile in The Kitchen i nGuaire (áit a mholaim - cúpla béile caite againn ann, agus iad i dtólamh maith).

Sruth an Eallaigh, Páirc an Leasrí agus Dochtúir Buile

Mise san amharclann, Fionn ⁊ Tom Butler (Wozzeck),
marbhshruth an bháid, cuntar tábhairne,
siopa 24 uair a chlog i gKilburn

Thug mé sciurd gairid ar Londain an tseachtain seo. Tá máistreacht bainte amach ag Fionn san amhránaíocht Opera, agus tá sé i mbun cúrsa dhá bhliana breis oiliúna. Toisc gur dord atá ann, tá breis forbairt de dhíth air.

Mar chuid den oiliúint, cuirtear radhairc as réimse Opera ar stáitse, mar a rinne mé cuir síos air sa bhlagmhír deireadh. 

Bhí mo shonuachar i láthair ag an ceolchoirm a rinne sé do dheireadh na máistreachta, inar chan sé i sé teanga agus ghnóthaigh céad onóracha. A bhuí le togra Dairíne Ní Mheadhra Tionscadal na nAmhrán Ealaíne Gaeilge bhí an Ghaeilge ar aon chéim ann le Iodáilis, Rúisis, Gearmáinis agus Sacs-Bhéarla. Thug John Kinsella cead do Fionn an trí amhrán a rinne sé féin a chóiriú dá ghuth - agus chan sé Bóithre Fada Bána Eoin Ó Tuairisc dá réir. (Bhí téama fánaíochta aige tríd síos)

Thug mé féin na bóithre orm féin. Ní raibh fonn eitilte orm, agus shocraigh mé ar bhád agus iarnród a úsáid arís. (112€ ar an dturas fillte as BÁC go Londain. Ní bheadh eitilt mórán níos saoire, cé go mbeadh sé níos gaiste.)

Bhí an bád ag seoladh um 08:00. Cé go mbeadh sé indéanta é a bhaint amach ó Bhaile an Chinnéidigh tríd bus luath a fháil, bheadh éiginnteacht agus strus i gceist leis sin. Shocraigh mé an oíche roimh ré a chaitheamh tí m'athair i dTír an Iúir. Luaigh mo nuachar liom go raibh Glasbhealach oscailte timpeall an chalafoirt. Os rúd é 

1. gur mhúscail mé an-luath
2. go raibh sé tirim
3. go raibh gealach lán ann
4. Go dtéann bus as tír an uair go dtí an Trá Thuaidh
   

shocraigh mé - ag an nóiméad deiridh - siúl ón Trá Thuaidh seachas bus eile a fháil ó lár na cathrach. Bhí neart ama agam toisc a luaithe is a mhúscail mé. Fuair mé bus 15 ó Thír an Iúir go dtí Droichead Newcomen.

Bhí mé tar éis éirí den mbus rud beag luath - is an Canál Ríoga seachas an Tulcha a thrasnaíonn an droichead. Ach bhí fuílleach ama agam. Lean mé orm suas an bhóthair go dtí gur shroich mé an Tulcha. Ar dheis fán mbruach ansin, chomh fada le Bóthar Alfie Byrne. Trasna an droichead. Thug aicearra tríd Páirc mé chomh fada le Park gnó an pointe thoir, agus tús an ghlasbhealaigh. Bhí taithí agam ar an gcosán cúng ar imeallbhord na páirce. Bhí mé ag obair sa pháirc gnó ar feadh roinnt blianta, agus ba chúrsa an cosán m'aclaíocht am lóin. Ainneoin na gealaí, bhí sé dorcha go maith idir na crainn. Bhí sé ina lagthrá, agus bhí glaocha diamhaire na éin mara ag cuir leis an uaigneas. Bhí cúpla lóchán ar an gcosán. 

Bhain mé deireadh na páirce gnó amach faoi dheireadh. Cosán nuadhéanta a bhí anois fúm, leathan go leor do choisithe agus rothaithe. Agus soilsithe go maith. 

Ceapacha bláthanna ar an imeall, neart poipíní. Fógraí eolas nár thug mé mórán aird orthu. Dónall Ó Conaill ina measc!

Ní fada go raibh mé ag an mbád, ticéad faighte, mála droma scaoilte isteach i mbolg an bháid agus mé ag ithe céadphroinn friochta ar boird. 

 

Thart ar meán lae a bhaineamar Caer Gybi amach. Bhí beartaithe agam traein díreach ó thógáil go Euston - ach is amhlaidh go raibh fuarlaigh thart ar Crewe agus moill ar traenacha, nó iad ar ceal ar fad. D'fhág príobháidiú na n-iarnróid san Ríocht Aontaithe na comhlachtaí éagsúla i bhfeighil codanna éagsúla, agus deacrachtaí cumarsáide dá réir. B'é an comhairle is fearr a bhí ar fáil ná dul ar an dtraein chomh fada le Caer agus comhairle a lorg ansin! Bhí dornán de na coisithe ón mbád ag tabhairt faoin aistear céanna, agus is mar mheitheal a bhogamar ar aghaidh. I gCaer dúradh linn dul i dtreo Leeds chomh fada le Warrenpoint Bank Quay. Leathuair d'fhanacht ansin, agus ansin traein (plódaithe) go Euston. De shiúl na gcos ansin go dtí Acadamh Ríoga an Cheoil, áit a raibh mé díreach in am eochair a fháil ó Fionn sula raibh air dul ar stáitse.

 

 Thóg mé bus ansin go dtí Kilburn, agus lóistín Fhinn, d'fhonn fáil réidh leis an mála droma. Faoin am a d'fhill mé ar RAM bhí an ceolchoirm thart agus chuaigh Fionn is mé féin le roinnt de hoirfidigh eile chun béile a fháil. Comhrá mar anlann leis. Ar ais go dtí lóistín Fhinn ansin, buidéal leanna ón mBeilg agus leaba. 

Maidin Aoine ansin, Fionn fós ina thromshuan, chuaigh mé ag lorg céadphroinn. Phrioc an t-ainm d'Accord m'fhiosracht nuair a d'fhiafraigh mé do Google cá bhfaigheann bricfeasta. Bhí dhá chupán caife agam, ceapaire agus croissant. Agus comhrá deas bríomhar leis an Spáinneach agus an duine de bhunadh na hÉireann a bhí i bhfeighil. An sméar mullaigh leis an ceapaire - síotaicé briosc triomaithe. 

Shiúl mé na sráideanna tamall ansin, agus d'éist Aifreann a deich. Sagart ón India, pobal ó gach cearn. Faoin am sin bhí Fionn ina shuí. Bhí mé tar éis suntas a thabhairt do siopa beag níocháin, agus fiosrú faoi léine a fháil glanta agus smúdáilte in am don gceolchoirm tráthnóna. Rinneadh amhlaidh ar 5£, agus síneadh láimhe de punt a shíl mé bheith ag dul dó toisc gur chuir mé faoi bhrú é bheith ullamh roimh a haon. Bhailigh Fionn leis le ullmhú don gceolchoirm um a trí, agus d'fhan mise tamall go dtí go raibh sé in am an léine a bhailiú. Ghléas mé mé féin ansin i gcasóg agus bríste a fuair mé ar iasacht ó Fionn, agus mo léine agus carbhat féin.

Ar aghaidh liom ansin de shiúl na gcos. Tá ard bhóthair Kilburn (Sruth an Eallaigh na Sacsan seachas Cill Uí Bhroin Gaelach) lán le siopaí beaga ilchineálacha - bia, éadach, leictreonaic. Chonac siopa éisc le humar amháin lán gliomaigh agus ceann eile lán portán. Siopaí eile agus cairn móra arda de ghlasraí agus torthaí úra lasmuigh agus an iliomad earra tirim istigh. Chuaigh mé ag póirseáil i siopa amháin arbh geal le pluais Aladin é - seilfeanna arda, dorchlaí a bhí ar éigin ar leithead duine agus earraí ó bhonn go barr ó gach cearn den domhan. Cheannaigh mé roinnt féiríní ann.

Ar aghaidh liom ansin i dtreo RAM, ag gearradh tríd Páirc an Leasrí. Bhí an lá go hálainn. Sráideanna deasa tithe sraithe, ag dul i ngalántacht de réir mar a dhruid mé le Páirc an Leasrí. Bhí mé in am maith le mo shuíochán a ghlacadh don taibhiú - cuir síos déanta agam ar sin anseo.

In dhiaidh sin threoraigh Fionn mé chuig siopa ar leith chun peann nua a cheannach don déagóir, agus ansin chuamar ag ól! Agus ar deireadh in éineacht le compánach dá chuid ag ithe, san YMCA Indiach. Líonadh goile ar bheagán airgid. An dóigh cuí le n-ithe foghlamtha ag Fionn ó chomhscoláire - chloí mise le sceanra agus nós an Iarthair! 

Piúint eile san Jackalope agus ansin bhí sé in am ag Fionn brostú chuig an aerfort. Chuaigh mise ar ais ag an lóistín agus chodail. An maidin dar gcionn bhí sé ag ceobhrán. Thóg mé an Bus go Sráid Baker agus shiúil as sin go Euston. Ba cuimhin liom ó mo chamchuairt deiridh go raibh bricfeasta ar fáil lámh leis an stáisiúin.  Líon mé mo ghoile, agus d'fhan ar a traein díreach go Caer Gybi - ní raibh aon deacracht an uair seo. Cuireadh moill bheag ar an traein cgl ach ní raibh aon bhaol ann nach mbeinn in am don bád. 

Bhí an uain iontach agus bhí radharcanna maithe ar Chualann, Beann Éadair agus Cuan Duibhlinne agus muid ag druidim le ceann scríbe. Bhí an bus imithe faoin am ar éirigh liom tuirlingt den mbád. Fuair mé tacsaí agus Aifreann 18:30 i Seipéal San Seosamh ar an mBalla Thoir. Sagart ón India arís - ach bheannaigh sé as Gaeilge, agus dúirt Kyrie agus Paidir as Gaeilge freisin.

Ag sin eachtra Aonghusa i Londain