Táinrith

Sa leabhar seo tá léamh Biddy Jenkinson ar Tháin Bhó Cuailgne; neadaithe i scéal osréalaíoch a chuireann bean - Mae Meidbhín Méabha - sa tóir ar an fíor scéal seachas an leagan fíreann-aithe a reic scáil Feargus Mac Roigh do Muirgean mac Seanchán Toirpéist.

Reacaireacht thaitneamhach atá ann agus tá pléisiúir le baint as an léamh, ainneoin nach n-éiríonn léi go hiomlán an chuilceach úd Cú Chulainn a a bhrú as lár an scéil!

Tá ganntanas leabhair sa nua Ghaeilge a tharraingíonn as tobar na seanscéalta ach casadh nua a chuir orthu. Deá shampla anseo den méid is féidir a dhéanamh.

Táinrith
Biddy Jenkinson
Coiscéim 2013
ISBN 6-660012-130467

Díoltas na Cuimhne

Ar oíche Aoine seo chaite bhí mé i Scoil na mBuachaillí, ceann den trí spás amharclainne atá ag Amharclann Smock Alley.

Bhí oíche d'fhilíocht Marina Tsvetaeva eagraithe ag IMRAM mar chuid d'Fhéile Scríbhneoirí Bhaile Átha Cliath. Léadh na dánta in aistriúcháin Béarla agus Gaeilge. (Bhí beagán díomá orm nach bhfuair muid blaiseadh ar a laghad de cheol na bun dánta Rúisise, cé nach dtuigfinn focal) Is í Elaine Feinstein a léigh a cuid aistriúcháin Béarla, agus bhí dánta eile ag Dairena Ní Chinnéide. (Má thuigim i gceart is trí bhíthin leaganacha Feinstein a chuir sí aithne ar Marina Tsvetaeva). Is iad leaganacha Dairena is mó a chuaigh i bhfeidhm orm féin, an paisean agus miangas níos soiléire ina reacaireacht siúd le hais sibhialtacht Elaine Feinstein. An teanga níos gaire do mo chroí gan amhras!  Ach reacairí den scoth iad araon agus bhí fuinneamh agus paisean le braith ar na dánta. Spás spéisiúil atá i Scoil na Buachaillí, spás thar folamh na scoile gann ann ach binsí agus é chomh hard le dhá urlár. Fallaí bríce dearg. (Mholfainn áfach cúisín a bhreith leat ann - tá na binsí crua!) Bhí ceol tionlacan ann ó Steve Cooney agus Seán Mac Erlain . Cuireann an cheol go minic leis na hócáidí seo, ach dáiríre bhí an bheirt bhanfile breá in ann an spás a líonadh iad féin lena nguthanna! Níor bhain an ceol ón bpléisiúr, áfach. Agus, dar ndóigh bhí íomhánna an fhile físe, Margaret Lonergan ann. Ócáid thaitneamhach agus fonn orm breis a chlos agus a léamh futhu ar fad! Tá blaiseadh de reacaireacht Elaine Feinstein, agus dán le Marina á léamh aici, le clos anseo.

Tarraingíonn Scéal scéal, athuair

Ní raibh sé de nós agam faire ar theilifís mórán ach ag tús na bliana fuair muid córas nua lena dtagann an teilifís leis an leathanbhanda idirlíon. Tá bosca nasctha leis an dteilifís i gceist agus é ar chumas an bhosca sin taifid a dhéanamh ar chláir.

Fágann sin gur ar mo chaoithiúlacht a bhím ag blaiseadh den teilifís, agus dá réir i bhfad níos mó de shaothar TG4 feicthe agam ó shin - cé nach mórán fós atá i gceist. An Nuacht, Garraí Glas agus rudaí eile thall is abhus.

Ina measc an sraith gearrscannáin Scéal a bhí faoi chúram Rosg.

Mheabhraigh sé an méid a bhí le rá ag Pádhraic Ó Ciardha faoi scéalaíocht ag Éigse Loch Lao dom. Baineadh feidhm ana éifeachtach as an meáin chun scéalta éagsúla a reic. Mar shampla, rinneadh athinsint ealaíonta ar dhá cheann de ghearrscéalta Pádraig Mac Piarais, An Gadaí agus Eoghainín na nÉan.

Tá na bun-scéalta sin an-dubh agus bán, lámh trom an morálaí orthu. Iad maoithneach. Ní hamhlaidh don athinsint, cé go dtéann siad i bhfeidhm ar na mothúcháin. Lonnaítear na scéalta san lá atá inniu ann go cliste, nádúrtha. Léirítear iontu castacht an saoil, ainneoin go bhfanann siad dílis go maith don bun-téama. Bhí siad inchreidte.

Go deimhin, bhí na tréithe sin ag baint leis na scéalta ar fad, agus bhí máistreacht ag a lucht déanta ar an "Ná habair liom, taispeáin dom".

Ba an scannán is mó i chuaigh i bhfeidhm orm ná Sínte - scéal bunaithe ar iarmhairtí timpiste faoi thionchar an óil, ina maraítear  a leannán ar an tiománaí, teaghlaigh na beirte agus an pobal tré chéile.

Píosa chumhachtach scannánaíochta a bhí ann.

Mholfainn áfach ceann ar bith acu den méid a bhí feicthe agam.

An Eoraip agus an Ghaeilge

Tá feachtas ann le linn na toghcháin ag Conradh na Gaeilge iarraidh ar na hiarratasóirí don bParlaimint Eorpach fógairt 

"go ndéanfaí an maolú ar stádas na Gaeilge san Aontas Eorpach a chur ar ceal ag deireadh na bliana 2016."

Ciallaíonn an maolú seo nach bhfuil de dhualgas ar forais an Aontas Eorpach caitheamh leis an nGaeilge mar a chaitear le gach teanga oifigiúil eile de chuid an Aontais (tá 23 acu ann). Deonaíodh an maolú de bharr easpa daoine leis na hardscileanna teanga - aistriúchán agus ateangaireacht - atá riachtanach chun an obair a chuir i gcrích. Bhí sé i gceist go dtapódh an Rialtas abhus an deis chun na cúrsaí oideachas cuí a chur ar fáil, rud atá tarlaithe go pointe.

Ní mó ná sásta atá Donncha Ó hÉallaithe faoi, agus in alt i Beo deir sé:

"Ní féidir cur amú airgid poiblí agus cur amú cumais daoine a chosaint, agus sin a bheadh ann, dá bhfíorófaí mianta an Chonartha."

Bhí claonadh orm aontú leis, agus aontaím go fóill maidir le ráiteas eile dá chuid:

"Is anseo sa mbaile a theastaíonn na aistritheoirí maithe le scoth na Gaeilge, ní sa mBruiséil ag cur a gcuid cumais agus a gcuid scileanna amú."

Ach seo an rud: tá an buiséid don gcóras aistriúcháin agus ateangaireachta leagtha amach ar bhonn Eorpach. Ní chaithfear pingin rua sa bhreis ar an nGaeilge abhus fiú mura dtagann deireadh leis an maolú. Bhí plé spéisiúil idir Daithí Mac Carthaigh agus Donncha ar Cormac ag a Cúig faoin ábhar, ag éirí as an alt. Ceann de na pointí suntasacha a rinne Daithí ná nach raibh an oiliúint cuí á chuir ar aos léinn sa Ghaeilge roimh an céim teanga oifigiúil a dhéanamh den nGaeilge agus go raibh cúrsaí ar ardchaighdeán curtha ar fáil ó shin. Agus go mbeadh sciar de na céimithe sin ar fáil don Státseirbhís abhus má bhíonn an Rialtas ag earcú arís chun na bearnaí follasacha atá ann a líonadh.

Maidir le moltaí eile Dhonncha, go háirithe an ceann seo:

(iii) an dtacóidís le hiarratas ar an AE ciste speisialta tacaíochta a chur ar bun le caitheamh ar scéimeanna agus ar thionscnaimh chaomhnaithe teanga sa chuid bheag den Ghaeltacht oifigiúil ina bhfuil an Ghaeilge fós in úsáid.

Ní dóigh liom go bhfuil an Eoraip curtha san áireamh i gceart ag Donncha. Ar an gcéad dul síos, baineann prionsabal na coimhdeachta le cúrsaí cultúrtha ach go háirithe san Eoraip - caolseans go gcuirfeadh an Bhruiséil a ladar isteach sa cheist. Ar an dara dul síos, níl an Ghaeltacht chomh uathúil sin san Aontas, agus bheadh ar aon treoir ón Eoraip a bheith oiriúnach do gach tír inti. Tá's ag an saol go bhfuil na teangacha mionlaithe faoi bhrú san Spáinn agus sa Fhrainc agus caolseans go mbeadh a Rialtais siúd i bhfách le haon bheartas chun mionteanga a neartú. Sa mhullach ar sin, tá ceist na teangach an-íogair i lár na hEorpa. D'fhág titim as a chéile an Impireacht Ostra-Ungárach tar éis an Céad Cogadh Domhanda a lán pobail ar an taobh "mícheart" de theorainn éigin. Tá aighnis teanga agus cultúr forleathan dá bharr san Eoraip. Fiú sa Ghearmáin tá mionlaigh Slavacha san Oirthear agus mionlach a labhraíonn Danmhairgis san Tuaisceart. Bheadh scéimeanna mar a mholann Donncha achrannach mar sin, agus caolseans go mbeadh aontú fúthu.

Creidim mar sin go bhfuil Realpolitik ag baint leis an moladh ón gConradh. Agus ba cheart dúinn tógáil air, agus mar shampla an scoth seirbhís atá ar fáil ón bParlaimint a úsáid mar shlat tomhais do Forais abhus chun léiriú dóibh cad is féidir a bhaint amach! (Spéisiúil go leor is mar thoradh ar ghearáin chuig Ombudsman na hEorpa atá an seirbhís chuimsitheach á chuir ar fáil ón bParlaimint)

Imbolc 2014: Victoria White "Níl mé freagrach as an bpláinéid, mar is eol don teachta"

Íomhá Duncan Palmer & Sinéad Corish

Mheabhraigh Victoria White dúinn ag tús a cainte go ndúirt Bertie Ahern le Trevor Sargent tráth "Níl mé freagrach as an bpláinéid, mar is eol don teachta"
Ach is gá dúinn ar fad maireachtáil uirthi; agus mar is léir ón anfa a scrios cósta an iarthair i ndúluachair na bliana seo, éilíonn sin cúram.  (Go deimhin bhí moill ar Imbolc tosú de bharr teip cumhachta de bharr na stoirme!)
Rinne sí cás láidir ar son cumhacht na gaoithe, agus an gá dá réir glacadh leis na piolóin chonspóideacha. Bhí sé tráthúil go dtáinig a cuid cainte sna sála ar an méid a bhí le rá ag Meadhbh roimpi.
D'aithin sí fiú go bhfuil athrú intinne ag teacht ar lucht comhshaoil faoi chumhacht eitneach, ainneoin na fadhbanna a bhaineann leis, de bharr na hastúcháin. Ach ní réiteach d'Éireann atá ann, de bhrí go bhfuil an stáit ró bheag don ghnáth méid cumhachta atá ar fáil ó phlanda dá leithéid.  Táimid, dar ndóigh, ag baint feidhm as cumhacht eitneach ó thíortha eile tríd an idirnasc cumhachta.
Tá polaitíocht agus oideachas pobail i gceist le réiteach fadhbanna cumhachta, agus is mithid na ceisteanna seo a phlé go sibhialta agus go hoscailte - mar a rinneadh in ndiaidh na cainte! Bíonn lón machnaimh ar fáil ó Imbolc - Inspioráid na bliana dáiríre!
Tá ar gcion féin den fhreagracht orainn ar fad don bpláinéid. Is mithid sin a ghlacadh.

Imbolc 2014: Meadhbh Ní Chléirigh: Fuinneamh & Fiosracht

Íomhá Duncan Palmer & Sinéad Corish

Níl fhios agam an d'aon ghnó é nó arbh comhtharlú é, ach bhí baint ag fuinneamh le roinnt de na cainteanna ag Imbolc i mbliana.

I ré seo an forthéamh domhanda (pé acu an daoine is cúis leis nó nach ea) agus an brú daonra agus acmhainní tá tábhacht le fuinneamh in-athnuaite agus freisin le húsáid agus scaipeadh tíosach fuinnimh.

Ag an am céanna, go háirithe san tír seo, tá amhras ag fás faoi línte tharchuir agus faoi muilte gaoithe. Tá bunús le cuid den amhras seo, ach tá go leor de bunaithe ar aineolas agus nua phiseogacht faoi theicneolaíocht - ainneoin gur mian le cách tairbhe a bhaint as teicneolaíocht, tá amhras ann faoi na modhanna é chuir ar fáil.

Bhí spéis ar leith agam mar sin sa chaint a thug Meadhbh Ní Chléirigh dúinn mar sin. Ábhar innealtóra is ea Meadhbh, agus le linn a cuid staidéir in Coláiste na hOllscoile Baile Átha Cliath tá sí freisin ag déanamh taighde le "Energy Needs Ireland".

Baineann an taighde seo le cad iad riachtanais an phobail agus na tionsclaíochta abhus; agus conas an fuinneamh atá de dhíth a chuir ar fáil ach freisin an pobal a thabhairt leis.

Tá gá le hoideachas poiblí ar an ábhar, mar níl aon amhras ach go bhfuil méid áirithe cur isteach ar an pobal i gceist de bhrí go bhfuil an acmhainn - gaoth nó taoide, abair - ar fáil in áiteanna iargúlta atá i bhfad ón áit go bhfuil gá leis. Sa mhullach ar sin, chun tairbhe mar is ceart a bhaint as acmhainn na gaoithe - nach séideann go seasta - caithfear mogalra tharchuir na hÉireann an nascadh leis an mogalra Eorpach chun foinse fuinnimh a bheith ann nuair atá easpa gaoithe ann, agus chun seasmhacht minicíochta agus voltais a chinntiú.

Ba léir go ndeachaigh siad i ngleic leis na ceisteanna seo, agus go bhfuil anois leithéidí Meadhbh ann a thuigeann na ceisteanna agus buaireamh an phobail - agus go bhfuil taighde ann chun tacú le hoiliúint pholaiteoirí agus an phobail!

Ardú croí ab ea é duine óg, féinmhuiníneach a fheiscint agus í breá ábalta ní hamháin caint a thabhairt ach plé go stuama le ceisteanna ón lucht féachana.

Cúis dóchais, má tá a leithéid de thallann ag dul le hinnealtóireacht - gan innealtóirí fuinniúla, spreagtha, is bocht an dul chun cinn a dhéanfar abhus.

Tá súil agam go n-éiríonn linn na daoine óga seo a choinneáil abhus, agus obair don tír!

An stuif as a fáisctear Ceol Baile ...

Bhí mé i láthair tráthnóna Lá Bealtaine nuair a chuir Colm Ó Snodaigh Marcus Mac Conghail faoi agallamh san Siopa Leabhar do Raidió na Life.

Tá seanaithne ag Colm ar Mharcus agus an cúlra céanna acu beirt - rud a  d'fhág ar a chumas ceisteanna a chuir a mheall as Marcus na cúiseanna a spreag é le scríobh agus le ceol.

Agallóir chumasach é Colm dar liom - é ag cuir ceisteanna oscailte a thug deis do Mharcus an stuif - focal atá sé ceanúil air - a spreag é a nochtadh. 

Bhí níos mó ná agallamh i gceist, áfach - reic Marcus roinnt dá dhánta, agus rinne an dís ceol agus canadh le chéile.

Bhí dán nua ag Marcus dúinn, Union Jack, dán a d'eascair as a iarracht dul i ngleic leis an col a bhraith sé in a phutóga do Bhratach na Ríochta Aontaithe. Smaoineamh thar a bheith samhlaíoch a bhí ann miangas agus macnas a nascadh leis an ngiobal, d'fhonn an deamhan díbirt a dhéanamh ar an gcol.

Sílim gurbh aréir a craoladh an t-agallamh, ach tá sé le bheith ar SoundCloud amach anseo.

Aguisín 2014-0507: Ar fáil ar soundcloud anois

agus píosa físe ón ócáid:

IMRAM ag Féile Scríbhneoirí Átha Cliath

CEOL AGUS FILÍOCHT GO MAIDIN

Móroiche ceoil is filíochta

Anocht cuirfidh IMRAM mórléiriú filíochta agus ceoil ar fáil, cuid den tallann úr ó ghort síorbhláfar na Gaeilge! Tá cur chuige éadrom fuinniúil ag an ngrúpa spleodrach MO HAT MO GHEANSAÍ agus dalbacht pop sa chur i láthair aige cé go dtarraingíonn sé as foinsí traidisiúnta agus clasaiceacha araon. Tá a chéad bhailiúchán díreach eisithe ag Marcus Mac Conghail, file abgus amhránaí. Ceol Baile is teideal dó. Tá leochaileacht mhealltach i ndéantús an fhile Doireann Ní Ghriofa, croí leochaileach ag cuimilt leis an ngnáthshaol agus déanfar comóradh ar shaothar nua an fhile óig seo anocht. Sheasfá sa sneachta ag éisteacht leis an bhfile rap Séamus Barra Ó Súilleabháin. Tá cáil dhomhanda ar Bhiddy Jenkinson ar ndóigh, na dánta léi ar maos le paisean is le greann. Leabhar nuafhoilsithe le Áine Ní Ghlinn is ea An Guth Baineann a bhfuil an-chaint cheana mar gheall air. Is é Liam Carson, Stiúrthóir IMRAM, coimeádaí an tionscadail áirithe seo.

Domhnach 18 Bealtaine 8 pm
Smock Alley Theatre (Boys School)
Ticéid 8€/10€

DÍOLTAS NA CUIMHNE: TIONSCADAL MARINA TSVETAEVA

Ba i Ré Airgid litríocht na Rúise a bhláthaigh Marina Tsvetaeva (!922-1941).Le linn Réabhlóid na Rúise a mhair sí agus a scríobh sí agus ina dhiaidh sin le linn Ghorta Mhoscó, an gorta ba thrúig bháis dá hiníon, Irina. Chuaigh sí féin agus a fear céile Sergei Efron ar deoraíocht agus nuair a d'fhill siad ar an Aontas Sóivéadach, cuireadh tréas i leith Sergei agus cuireadh chun báis é; cuireadh a n-iníon Alya chuig campa oibre éigeantais. Sa bhliain 1941 agus arm na Gearmáine ag réabadh rompu sa Rúis, chroch sí í féin.

Tá paisean fíochmhar go smior ina cuid filíochta agus patrúin cheoil phreabarnacha. Léifidh Elaine Feinstein, duine de na sáraistritheoirí atá aici, leaganacha Béarla anocht agus cloisfear leaganacha Gaeilge ón Duibhneach dílis, Dairena Ní Chinnéide, draoithe ceoil á dtionclacan, Steve Cooney (giotár), Seán Mac Erlaine (sacsafón, cláirnéid,leictreonaic) móide íomhánna is grianghraif chartlainne ar scáilean le Margaret Lonergan a bhainfidh an anáil dínn. Stiúrthóir IMRAM, Liam Carson, coiméadaí an tionscadail seo.

Aoine 23rd Bealtaine 8 pm
Smock Alley Theatre (Boys School)
Ticéid 8€/10€ 
 

CEARDLANN GREANNÁN LE AIDAN COURTNEY

Is é Aidan Courtney atá laistiar den ghreannán Gaeilge RíRá. An misean aige: greannáin Ghaeilge a chur ar fáil le healaíontóirí den chéad scoth. Tá RíRá faoi anáil na ngreannán seanbhunaithe The Beano agus The Dandy chomh maith le cnuasaigh Eorpacha ar nós Spirou. Tá RíRá lan de rírá, gan amhras, gan trácht ar ruaille buaille, é lán de ghreann is de shamhlaíocht agus ní nach ionadh is aoibhinn le páistí é. Léireoidh Aidan do rannpháirtithe na ceardlainne seo conas greannán a scríobh agus a mhaisiú agus beidh béim ar conas scéal a insint. Tionscadal speisialta de chuid IMRAM. Cuir áit in áirithint go luath!


Máirt 20 Bealtaine 10:30 - 12:00
The Ark