I bhfreagra ar cheist ó Lucille Redmond (@Sinabhfuil) ar Twitter faoi inscne gramadaí mhol David Stifter caibidil as an leabhar seo - ina bhfuil míniú ar aicmiú ainmfhocail i dteangacha éagsúla, (ní firinscneach agus baininscneach amháin, ná fiú firinscneach, baininscneach agus neodrach atá i gceist). Agus a léiríonn go bhfuil gné fánach leis an aicmiú, rud a mhíníonn go bhfuil an focal don nGrian abair ar malairt inscne i dteangacha atá gaolta. Go deimhin braitheann inscne gramadaí na talún sa Ghaeilge ar canúint an chainteora!
Ach tá téama níos leithne san leabhar - an bhfuil tionchar ag teanga dúchais ar smaoineamh agus tuiscint? Bhíodh tráth ann gur glacadh leis go raibh - nach bhféadfaí smaoineamh gan na focail chun é chur in iúl. Tá mórán teangeolaí anois den tuairim go bhfuil a mhalairt iomlán fíor agus nach bhfuil tionchar dá laghad ag teanga ar tuiscint.
Argóint níos caolchúisí a chuirtear chun cinn sa leabhar seo - go ndíríonn teanga aird ar gnéithe faoi leith, agus dá réir go bhfuil tionchar aige ar tuiscint.
Tosaíonn sé le scoláireacht David Lloyd George (!) ar úsáid dathanna i bhfilíocht Homer - leithéid an muir ar dhath na fíona dhorcha. Léiríonn sé gur forbair idirdhealú idir dathanna ar bhealach ana rialta idir teangacha, ó thaobh na focail ar lí. Ach go maireann difríochtaí idir andóigh a deighiltear uaine agus gorm - nó fiú dúghorm agus gorm geal.
Leanann sé ar argóint siar agus aniar ó Lloyd George tríd bitheolaithe agus teangeolaithe ón dearcadh nach bhfaca na Gréigigh na dathanna ar an dóigh céanna linne, go bréagnú sin, go forbairt na tuisceana reatha.
A chuimsíonn go bhfuil tionchar go deimhin ag foclóir dathanna ar aithint dathanna - gar do na teorainn idir líonna éagsúla a bhfuil focal orthu.
Tá a mhacasamhail déanta aige le dhá sampla eile - inscne gramadaí agus treo. Tá teangacha a léiríonn treo de réir na ceithre harda, nó an timpeallacht seachas an duine atá ag labhairt (i. Deas, clé).
Luann sé gnéithe eile sonracha, mar shampla an dóigh a chuirtear am titim amach gnímh agus an am a breathnaíodh é in iúl, agus sampla aige de theanga a éilíonn an dá phíosa eolais sin a bheith i gcónaí luaite.
Rud spéisiúil a mhaíonn sé ná go bhfuil teangacha beaga áitiúla ar bhealaí go leor níos casta agus saibhre ná mórtheangacha. Agus go bhfuil gá staidéar dá réir orthu chun foghlaim faoi chumas labhartha ann féin. Rud atá práinneach agus teangacha ag imeacht as go tiubh.
Leabhar iontach soléite spéisiúil, fiú don tútach i gcúrsaí teangeolaíochta. Geal le heachtra cuid de na scéalta ann!
How Words Colour Your World
by Guy Deutscher
