Blúirín: An tOllamh le Litríocht Neamhghnách (agus Danartha?)

Terry Pratchett,  le Artur Machlowski (tríd Wikimedia)

Tá Terry Pratchett ag feidhmiú mar ollamh taca i gColáiste na Tríonóide faoi láthair. Bhí léacht poiblí aige Déardaoin, ach faraor níor chuala mé faoi go dtí go raibh sé ró mhall. Tá píosa san Irish Times faoi rang a thug sé anseo. 

Duine féin oilte é - léitheoir fairsing agus leathan.

Táim féin gafa leis an Teascdhomhain ó chéad léigh mé na leabhra luath agus mé ar an Ollscoil (eile!).

N'fheadar an bhfoghlaimeoidh lucht an M.Phil uaidh? Deirtear go bhfuil trí ní nach féidir a fhoghlaim: fonn, féile agus filíocht. Ach cá bhfios nach nginfeadh a fhéile filíocht?

Cathracha

Rós Sarajevo (Lorg buama. Grianghraif de chuid Labattblueboy )

Tá clú na fánaíochta ar na Gaeil riamh anall; agus clú na scéalaíochta. Is léir go bhfuil an dá thréith go smior in Eoghan Ó Néill, agus cruthúnas eile curtha ar fáil aige ina leabhar Cathracha. Tá an leabhar seo ar mo mhianliosta le tamaill, ach i mo sheilbh agam ón Samhradh, agus geall le léite agam anois. Cuir síos ar seacht gceann déag de Chathracha na Cruinne, agus uaireanta ar na críocha thart orthu. Áiteanna as an ngnáth siúlta aige mar iriseoir pinn agus físe. Agus súil neamhspleách aige, nach gcloíonn leis an gcuir síos ar mhaithe leis an dturasóir amháin, ach a nochtann a léargas pholaitiúil ar cheisteanna na cathrach úd. Cuid acu a bhfuil  stair corrach fós i réim iontu - Sarajevo mar shampla, nó Tehran.

Thaitin an leabhar go mór liom. Is trua áfach nár caitheadh rud beag dua leis an eagarthóireacht - tá an leabhar breac leis an I mallaithe. Tá roinnt ailt as alt - smaointe ó alt amháin sleamhnaithe isteach in alt eile.Agus, cé go bhfuil grianghraif breátha sa leabhar, is ag deireadh gach caibidil atá siad seachas ag léiriú an scéil. Is trua sin.

---

Cathracha
Eoghan Ó Néill
Coiscéim 2007

Ochtú Bua an Éirí Amach

Pádraic Ó Conaire, ón gnáth-fhoinse.

Sin, más fíor, an teist a thug Seosamh Mac Grianna ar gearrscéalta Phádraic Uí Conaire "Seacht mBua an Éirí Amach". Mar a luaigh mé, bhí an leabhar seo i measc na leabhair a cheannaíos ar na mallaibh; agus deis agam ó shin na scéalta a léamh.

Cuireann Éirí Amach na Cásca corr i saol gach duine sna scéalta seo; agus níl an Éirí Amach lárnach in aon scéal. Ina áit is ar an gcaidreamh daonna - an ghrá agus an gean ina ghnéithe iomadúla a dhíríonn Ó Conaire a mháistreacht.

Agus is máistir scéalta iad seo cinnte. Tá áthas orm go bhfuair mé an deis dul i ngleic leo. Is mór an feall an leabhar a bheith as cló; ach tá an cuma air go bhfuil teacht fairsing air sna leabharlanna.

Blúirín: Breandán Ó Doibhlin

Táim buíoch de Sheáin a tharraing m'aird ar an sraith gearrthóga físe seo de chuid an BBC; codanna de chlár le Breandán Ó Doibhlin.

1. Athbheochan na Gaeilge
2. Tábhacht Litríocht na Gaeilge
3. a shaothar féin
4. a Chomhairle do Scríbhneoirí Úra
5. a Chuid Gradaim

Reacaireacht Néill

D'eagraigh leabharlann an Chabháin ócáid as Gaeilge le linn na Fleidhe. Niall Tóibín ag léamh gearrscéalta de chuid Seán Mac Mathúna.

Duine tarraingteach is ea Niall, agus bhí slua maith ann - cé gur fhág dornán beag nuair a fógraíodh gurbh as Gaeilge a bheadh an imeacht! Dhá ghearrscéal ón leabhair Úlla a léigh sé.

Níl, go bhfios dom, aon scéal de chuid an údair léite agam. Dhá scéal den scoth a thug Niall chun beatha lena ghuth ealaíonta; scéal íogair faoi dhéagóir, gabhar agus leabhar¹ - agus scéal eile faoi scoláire a thiteann - ní i ngrá, ach i ndrúis - le cailín aimsire.

Dhá scéal chumhachtach. Chuir reacaireacht Néill beocht iontu, agus d'imigh uair a chloig go gasta, taitneamhach. (Tá an closleabhar ar mo mhianliosta anois!)

Cuireadh roinnt ceisteanna (as Béarla don gcuid is mó) ar ina dhiaidh. Ina measc, an cheist cárbh as do Mhac Mathúna - agus dúirt an bhean scothaosta a d'fhiafraigh an cheist gurbh mór idir é agus Tomás Ó Criomhthain...(Sílim gur ghlac sí scannal ón scéal faoin skivvy agus an scoláire - bhí sé garbh, gáirsiúil - ach ionraic, réalaíoch freisin sílim. Agus cáineadh an chléir ann, agus é tuillte go maith acu).

Tá an saol bogtha ar aghaidh ó ré an tOileánaigh; is iontach an rud é údair a bheith ann chun an saol ilghnéitheach úd a léiriú, agus is iontaí fós reacairí paiteanta a bheith ann chun sprid bhreise a chuir i mbriathra na n-údar.

---

¹Tá cuid den chéad scéal le clos anseo: (Grma, Seán!)

Blúirín: Ilaibítreachas

Á phlé ag Michal Měchura ar a bhlag san teanga eile úd.

Aontaím leis go mba cheart d'aon bhogearra atá ag plé le sonraí daonna a bheith ilaibítreach le cúnamh Unicode. Gan amhras, fágann sin ceisteanna fós le réiteach - go hairithe conas litreacha le aiceann a chuir in ord. "fra a til å" a deir na hIoruaigh, ag áireamh å mar litir deiridh a n-aibítir siúd. Abhus, déantar neamhaird den aiceann de ghnáth agus focail á gcur in ord.

Maidir le do litir

Scríobh litreacha go dtí na nuachtáin bealach amháin chun do thuairim a nochtadh agus toradh a bheith air. Beidh muid uilig ar an bport sin abhus, de bharr an Bord Snip agus ceisteanna eile móra an lae.

Seo, mar sin, alt le comhairle fiúntach ó eagarthóir litreacha (i Mercator.net)

Bíodh béim ar an mbeagán; beagán focail, roghnaithe go maith! Agus tús láidir leath na hoibre!