Íbíotsa

Ón leabharlann a fuair mé an cnuasach láidir gearrscéalta seo le Labhrás Ó Finneadha. Earra ar leith atá ann, gach scéal lonnaithe ar oileán Íbíotsa, mórchuid acu ag plé leis an am i láthair, Éireannaigh ar saoire ┐muintir na háite araon gníomhach iontu. Ag an am céanna friotal shaibhir na Gaeltachta atá sna scéalta, agus ealaíon an scríbhneora agus an tseanchaí lámh ar lámh le chéile. Scéilíní faoi teacht in inmhe, is baois seanaoise. Seanchas smuigléirí. Scéal uafáis. Is iomaí scéal maith atá bainte ag Ó Finneadha as grian agus sáile an oileáin Meánmhara.

Léitheoireacht siamsaíochta pléisiúrtha.

Molaim é!

Labhrás Ó Finneadha
Íbíotsa
ISBN: 978-1-907494-53-6
Foilsithe: 2015
Leathanaigh: 130
€10.00

Taibhsí an Locha

Go hiondúil cuireann an lipéad 'foghlaimeoirí fásta' ó dhoras mé nuair a fheicim ar leabhar. Ach mheall ainm an údair mé, Antain Mac Lochlainn. Tá roinnt dá shaothair agus colúin léite agam le fonn. Ní dóigh liom gur léigh mé ficsean leis cheana.

Scéal sách simplí taibhsí atá sa leabhar, teach mór, ainghníomh, fuascailt le tabhairt ag daoine.

Ach insint mhaith, gan ró shimpliú ar an dteanga cé nach bhfuil aon chlocha crua ann.

Chuir sé an turas ar obair isteach dom go pléisiúrtha!
Ón leabharlann a fuair mise é, ach tá sé ar fáil ar phraghas cupán caife ón bhfoilsitheoir.

Taibhsí an Locha
Antain Mac Lochlainn
Cló Iar-Chonnacht

An Nollaig Thiar

Is tráthúil go bhfuil an tseoid seo athfhoilsithe ag Cló Iar Chonnacht, a sheol cóip léirmheasa chugham.
Tá eagrán 1989 agam (áit éigin!) ach spreag seo mé lena athléamh.
Cuimhní cinn Bhreandáin Uí Éithir ar an Nollaig in Árainn blianta an chogadh mhóir, agus é ina pháiste.
Cuimhní cinn spreagtha ag comhrá le pinsinéir san Oir Ghearmáin sna 1980í, comhrá a tharla sna sála ar chuaird a thug sé ar champa géibhinn Buchenwald.

Tugann sin fráma don insint ar shoineantacht agus spraoi na hóige in Árainn ainneoin an anfa a bhí ar coipeadh ar an Mór roinn.

Tá prós láidir saibhir sa leabhar, nathaíocht nuair is cuí. Agus saibhreas mionsonraí ar a shaol agus saol an oileáin.

Is mór is fiú an leabhar seo a léamh, agus tá an athchló glan slachtmhar. Líonadh stoca bhreá don Nollaig!

An Nollaig Thiar
Cló Iar Chonnacht

Ól Pádraic (agus Ciaráin)

dā lān dēc uighi circi a meisrin, dā meisrin dēc i n-olldeirb, dā oilldeirb dēg i n-oilmedach no i n-ol Patraic, dā [ol P. i n-]ol feine. Cethrar ar fichit do cleirchib imme ┐ dā fer dēc do tuathaib

Bhí cuntas Twitter @edil_dictionary ag trácht ar Ól Pádraic, i.  méid dí arbh ionann é agus toilleadh 1728 blaosc uibhe. Leordhóthain dosaen cléireach nó seisear tútach. Ní léir cén tréimhse atá i gceist, ach ag glacadh leis go bhfuil toilleadh 40 ml i mblaosc uibhe, is ionann sin agus 70l.

Tráthúil go leor, bhí mé i láthair ag an Beoireachtas i gClub Conradh na Gaeilge aréir. Ciarán Mac Fhearghusa, col ceathrair liom a d'eagraigh. (Fear seacláid is caife snasta blasta, chomh maith le Óga Yoga).

Ach sé Pádraic Ó Griallais ó Micil Poitín a bhí ina fhear an tí. Fear a bhfuil ana theacht i láthair aige, agus ar léir a chuid spéise agus a chuid eolais i gcúrsaí dí.

Chuir sé na beoracha i láthair, ag mealladh tuairimí ón dream a bhí i láthair. Mhínigh sé ról na leannlusa agus conas a déantar braiche, agus tábhacht na gabháil a úsáidtear. An tionchar a imríonn na cumaisc éagsúla agus na modhanna oibre ar an mblas agus an neart. Ceithre leann a cuireadh inár láthair (agus inár ngloiní!)

Althea ó Galway Bay, leann atá beagán rua agus blas láidir leannlusa air.  Péire ó ghrúdlann Ó Cléirigh - Virginja agus Whisht. Ceann órga ab ea Whisht agus gan é bheith chomh leannlusach. B'é ab fhearr a thaithin liom. Bhí bairille úr den Hurler ó Four Provinces ann freisin.

Bhí Pádraic sásta a chuid eolais a roinnt go fial, é beagán claonta i leith an dreama thiar, agus ní raibh Four Provinces ólta roimhe aige rud a d'fhág faoi mhíbhuntáiste é!

Ansin bhí deis againn clos ó Oisín Ó Muirthile faoin aistriúchán atá déanta aige - i mbliain a ardteiste! - ar Chluiche na Corónach.

Bhí deis ansin Poitín Micil a bhlaiseadh - i bhfoirm scailtín agus manglaim (sheachain mé sin) agus braon de craorag.

Bhí sé ana mhall faoi seo - go hiondúil sé bus a 11 an deis deireadh agam filleadh abhaile.

Ach bhí fonn orm biotáille Ghinéive an Daingin a bhlaiseadh agus ar ábharaí an tsaoil tá traenacha déanacha ag an DART.

Rinne Pádraic G+T blasta dom le caora aitil ann.

Ardoíche. Treise leo as an eagrú.

Gáirscéalta - gaois, greann ┐graostacht

An Club Leabhair ┐Caitlín Nic Íomhair a spreag mé chun fios a chuir ar An Grá Riabhach tríd an leabharlann.
Tá mé ag dul i dtaithí diaidh ar ndiaidh ar shaothair shaibhir Biddy Jenkinson, cé nach mbím riamh iomlán ar mo chompord le gach a scríobhann sí. Tharlódh áfach gurb fónta an rud sin.

Tá tagairtí don litríocht ársa agus idirthéacsúlacht fairsing sna gearrscéalta seo. Tá mo dhóthain léite agam le scata acu a aithint- Feargus ┐Bebo, an Dagda is leite na bhFomhórach, Suibhne Geilt. Is dócha go bhfuil oiread ann nár aithin mé. Cuireann aithint na bhfoinsí léas beag breise pléisiúr sa léamh. Seans nach bhfaigheadh duine atá dall ar na seanscéalta blas ar na scéalta seo.

Ach ní ársaíocht atá iontu, ach scéalta breátha de chuid an lae inniu. Graosta uaireanta, ach is ag fónamh don scéal atá an chollaíocht seachas a mhalairt. Greann dorcha agus casadh agus corr sna scéalta.

Lón bhreá léitheoireachta, an gaois agus an eolas atá ag an údar ag fónamh don léitheoir gan galamaisíocht.

Táim buíoch gur spreagadh mé le tabhairt faoi! (Cé nach bhfuilim iomlán cinnte an gáirí nó gairsiúil nó an dá rud atá i gceist le gáirscéal)

Laoch na Laochra

Bhí saothar seo Réamoinn Uí Ciaráin i measc na leabhair a bhronn Foras na Gaeilge orm píosa siar. Idir seo is siúd, níor scríobh mé faic faoi anseo. Cuid den chúis ná nach bhfuil an t-iomlán léite agam fós.

Tá an dúrud den ábhar ó na lámhscríbhinní agus an béaloideas faoin Rúraíocht cnuasaithe idir na clúdaigh anseo ag Réamonn. Tá a athinsint sách dílis do na bunleagan, rud ar gá dul i gcleachtadh air agus an cúis nár léigh mé ó tús go deireadh in aon racht amháin mar is nós liom. Leabhar téagartha tagartha atá ann, a bhfuil ionad buan ar an leabhragán dlite do. Ní saothar tur acadúil atá ann áfach, ach bailiúchán de sheoda litríochta agus snas curtha orthu.

Is maith liom filleadh ar an saibhreas ann ó am go chéile. Feictear dom freisin go mbeidh leas le baint as freisin ag scríbhneoirí Gaeilge ar mian leo saothar nua a chruthú ó claisicí na Rúraíochta.

Ní hé ealaíon Dara Vallely an cineál saothar is ansa liom, ach ní mór a admháil go bhfeileann sé go maith don spleodar sna scéalta, a riastradh féin sna línte agus dathanna.

Tá creidiúint ag dul do chách a raibh lámh acu san saothar uaillmhianach seo.

Laoch na Laochra
Réamonn Ó Ciaráin
Gael Linn

Petra Oelker

Ní cuimhin liom anois cad a chas saothair Petra Oelker inár dtreo i dtosach.  Tá flosc chun cérinneacháin a léamh ar mo nuachar agus orm féin, is bhíomar go minic ag ceannach úrscéalta le Ellis Peters i siopa leabhar beag áitiúil i mBeirlín. Shamhlóinn mar sin gur mol an ceannaí leabhair Petra Oelker dúinn.

I Hamburg na 18ú aoise atá an sraith is iomráití aici. Rosina, ball de chompántas fán aisteoirí a bleachtaire. Bean a nochtar a cúlra buirgéiseach diadh ar ndiaidh. Fágann a cúlra go bhfuil sí ar a compord le teaghlach mór bhuirgéisigh ceannaithe.

Tugann sin scóip do Petra Oelker gach aicme i Hamburg na linne sin a tharraingt isteach ina hinsint lán sonraí agus daonnacht.

Sa bhreis ar an sraith le Rosina, tá dornán eile úrscéalta bleachtaireachta scríofa aici, idir stairiúil agus comhaimseartha.

Tá mná láidre atá beagán i leataobh ón sochaí lárnach iontu ar fad, rud a thugann deis di insint réalaíoch a thabhairt atá dílis don stair, cé nach mbeadh an tsaoirse céanna ag gach bean san ré atá faoi chaibidil.

(Fonóta- feictear dom gur minic staraithe i mbun pinn ar úrscéalta bleachtaireachta. Tá Rosina i féin bunaithe, de réir mo thuisceana, ar phearsa stairiúil a ndearna Petra Oelker taighde uirthi. Tá an taighde sin foilsithe ach níl sé léite agam.)

Níl fhios agam an bhfuil na leabhra aistrithe go Béarla. Molaim mar sin féin iad dóibh siúd ar breá leo bleachtaireacht.

Bleachtaire mná

Ina cuid cainte ag Meanmanra faoi cheist na mban in úrscéalta stairiúla rangaigh Síle Ní Choncheanainn úrscéalta bleachtaireachta i rannóg na bhfear. Caithfidh mé a rá (agus dúras ar an lá) nach dtagann sin le mo thaithí léitheoireachta féin. Is breá liom cérinneachán. Agus mar a tharlaíonn is údar mná is mó a léim san seánra sin.

Ní hamháin go mbíonn mná ag scríobh na húrscéalta a thaitníonn liom - ach go hiondúil is mná atá i mbun bleachtaireachta.

Ritheann an dá sraith le Anne Perry liom, mar shampla. Tá siad lonnaithe i ré Victoria, mar sin bíonn fear i gceist mar bhleachtaire oifigiúil- an Cigire Thomas Pitt nó William Monk. Ach sa dá chás bíonn a nuachair lárnach i bhfuascailt na gcás. Gan Charlotte agus Hester ní bheadh scéal le reic. Go deimhin i sraith Pitt bíonn mná láidre neamhspleácha eile i gceist freisin.

Ansin tá Candace Robb ann, a bhfuil a húrscéalta lonnaithe sna meánaoiseanna. Cé gur le fear an príomhról - Owen Archer - arís tá a nuachar lárnach agus gníomhach sna scéalta.

Is manach le linn cogadh cathartha Rí Stiofán ┐an banimpire Mathilda i Sasana bleachtaire Ellis Peters ina sraith iomráiteach Cadfael. Níl an scóip céanna ansin do mhná ach táid ann agus tábhachtach.

Bleachtaire mná i Fidelma in úrscéalta Peter Tremayne atá lonnaithe in Éirinn ársa. Bíonn blas síolteagaisc ar na húrscéalta seo scaití, agus é ag idéalú an Eaglais Ceilteach agus ag damnú eaglais na Róimhe.

Ar ndóigh is tríd súile an lae inniu a fheictear an stair in úrscéalta, agus is minic ceisteanna an lae inniu faoi chaibidil dáiríre.

Tá scríbhneoir suntasach as gearmáinis, Petra Oelker ar banaisteoir fáin i Hamburg a bleachtaire. Ach measaim go bhfuil blagmhír dá cuid féin dlite di. Fillfidh mé ar an gceist dá réir.

Ardrí

Rás constaice atá i gceist leis an gcluiche Ardrí ó Leabhar Breac. Cheannaigh mé mar bronntanas lá breithe dom féin é le linn an samhraidh agus d'imir muid roinnt babhtaí é.

Chun dul thar na constaicí, is gá an cárta ceart a bheith ag imreoir - carta den arracht nó an cárta Fionn nó Bómall. De réir na rialacha ní fhaigheann gach imreoir ach cárta amháin ag an tús, agus faigheann cárta breise nuair a sháraíonn constaic. D'oibrigh an cluiche níos fearr dúinn nuair a roinn muid amach 3 chárta ag an tús. Tá na constaic ar fad bunaithe ar scéalta fiannaíochta. Is breá liom na cinn ar leith, an Giolla Deacair a thugann an imreoir ar seachrán ar feadh seal, nó an lios inar féidir le himreoir bheith gafa i bhfad.

Tá an obair ealaíona álainn (an obair ealaíona céanna atá sna leabhar san sraith Fionn ó Leabhar Breac). Is trua gur píosa imeartha plaisteach atá sa bhosca - bheadh adhmaid níos féiliunaí measaim ach is dócha gur ceist costais a bhí ann.

Cluiche taitneamhach boird atá ann, le gné straitéise sa mhéid is gur féidir le himreoir camchuairt an chonair seachtraí a ghlacadh ar féin ar mhaithe le breis cárta a chnuasach chun na constaicí ar an mbealach chuig an Ardrí a shárú.

Anois is an Nollaig agus saoire a druidim linn táim ag tnúth le roinnt deiseanna eile an cluiche a imirt!

Níl an cluiche ar fáil faoi láthair ón suíomh ach measaim go mb'fhéidir go bhfuil roinnt fágtha ag an Siopa Leabhair.

Mian na súl

Mar a bhfuil sa saol - mian na colainne, agus mian na súl agus mórtas maoine - sin nithe nach den Athair iad ach den saol.

1 Eoin 2:16

---

Cathair shamhrata. Sráideanna plódaithe. Brollaigh ris. Tóineanna teanna. Cosa cuanna. Cuartha gan cheilt. Coimeanna seanga. A thiarcais, tá go leor acu níos óige ná do leanaí. Bí cóir. Ná nochtach do ghnúis drúis. Fútsa atá sé do mhiangas a smachtú. Dall do shúil. Ná stán.

---

Spreagtha ag dán de chuid Ciara Ní Éanacháin, dán a léiríonn go paiteanta mothúcháin mná óg a bhfuil a colainn ag péacadh agus a fhulaingíonn catsúil drúisiúla na bhfear.

Na Díshealbhaigh

Tógadh mise trasna an bhóthair ó Leabharlann, agus ba chraosléitheoir riamh mé. Léigh mé cuid mhaith ficsean eolaíochta, agus tá meathchuimhne agam ar an úrscéal The Dispossed le hUrsula le Guin a léamh i bhfad siar.

Tá mo chuid spéise inti athmhúscailte le déanaí, agus ar ámharaí an tsaoil tá leabharlann trasna an bhóthair ón oifig s'agam.

Chuir mé fios arís ar an leabhar, mar sin.

Tá an scéal suite roinnt céadta bliain sa todhchaí, ar chruinne i bhfad i gcéin, ach go bhfuil daoine daonna ann. (Tá cúl scéal chun sin a mhíniú).

Tá pláinéad agus a ghealach i gceist. Tá cónaí ar an ngealach le roinnt glúin. Pobal ainfhlaitheach, ar díbríodh a sinsir ón bpláinéad. Ina measc a saolaítear laoch an scéil, Shevek. Fear a bhfuil bua neamhghnách fisice, agus é ar thairseach fionnachtain a chuirfidh ar chumas daoine teachtaireachtaí a sheoladh ar an bpointe tríd an ollchruinne iomlán.

Ag tús an úrscéil tá sé ag dul go dtí an pláinéad, áit a bhfuil creachlathas i réim, agus atá scoilte freisin mar a bhí an domhain seo le linn an chogadh fuar. Áit freisin a bhfuil mná go hiomlán scoite amach ón saol acadúil agus gnó, sna haicmí a bhfuil maoin acu cibé. Ar an ngealach tá cothromaíocht iomlán idir fir is mná, cé go bhfuil macasamhail an phósadh ann ach gan de cheangal ach toil na beirte.

Gearann an insint idir an méid a thiteann amach ar an bpláinéad, agus amharc siar ar a óige agus a shaol ar an ngealach.

Ar an dóigh seo cíorann Ursula le Guin mórán ceisteanna, faoi ceart agus mícheart, cairdeas, dílseacht, saothrú. Léiríonn sí na deacrachtaí a eascraíonn as flaitheas agus ainfhlaitheas araon.

Ní ag tabhairt aitheasc a bhíonn sí, ach ag léiriú an méid atá le rá tríd na heachtraí sa scéal.

Táim ag ceapadh gur beag adhmaid a bhain mé as mar déagóir, seachas gurbh eachtraíocht den scoth a bhí ann.

Is taitneamh níos meabhraí a bhain mé as an athléamh. Tharlódh, i gceann scór bliain eile, go mbeadh pléisiúr eile san léamh.

Deá theist ar máistir ar a ceard.

Nod libh gur chum mé (sílim) an focal ainflaitheas mar nach bhfuil ainriail oiriúnach mar chuir síos ar an sochaí ar an ngealach.

Seachrán Eoin

Bhí mé i láthair agus Alex Hijmans faoi agallamh ag Micheál Cronin mar chuid de Féile IMRAM agus cheannaigh mé an leabhar ar an oíche. Chuala mé á phlé ag Réaltán agus daoine eile ar chlár Aon Scéal ar Raidió na Life, agus go deimhin bhí Alex é féin faoi agallamh arís ag  Róisín Adams.

Bhí sé ráite ag Alex féin nach raibh aon ghean aige ar Eoin, pearsa lárnach an scéil. Fear a bhfuil 'máistreacht i gcearta daonna' aige, mura mhiste leat. Tagtha chun na Brasaíle chun buille a bhuaileadh ar son cearta na mbundúchasach atá sé, dar leis féin. Nó an ag teitheadh ó caidreamh a d'éiligh níos mó ná a theastaigh uaidh géilleadh atá sé?

Ainneoin an scolaíocht atá air, duine mí aibí é Eoin. Is beag réamh obair atá déanta aige, agus gan an Phortaingéilis sealbhaithe ró mhaith aige fiú. I ngrá lena aisling féin den bundúchasach uasal i dtiúin leis an dufair atá sé.

Luaigh Réaltán nach bhfuil mórán doimhneacht i gcuid den na carachtar eile. Is fíor sin, dar liom. Dáiríre an t-aon phearsa a fhaigheann muid léargas air ná Chico, fear atá i bhfeighil Brú do lucht surfála ar phlandáil crann cáco a bhí ag a mhuintir le cúpla glúin, ach atá san áireamh sa réimse atá geallta ag an rialtas do threibh bundúchasaigh. Geallta, ach gan faic déanta.

Tá cuid den talamh tógtha le lámh láidir ag an treibh, agus gabhann Eoin ina measc. Glactar leis, is bíonn sé in aontíos le deirfiúr duine de lucht ceannais na treibhe.

Gabhann sé le fána, gan mórán machnaimh ar an ábhar, ainneoin comhráití fhada le Chico.

Tá sé cuí measaim gur thug Alex an scéal go buaic foréigneach a fhágann Eoin idir dhá thine Bhealtaine. É ann de thoradh a ghníomhartha éidreoracha féin.

Tagann deireadh tobann leis an scéal, é fágtha faoin léitheoir teacht ar a réiteach féin. Modh éifeachtach measaim.

Cuireann Eoin míchompord orm. Aithním roinnt dá thréithe ionam féin, seachrán, ag maireachtáil ó lá go lá.

Tá an chaoi a chaitheann sé le mná míthaitneamhach, leithleasach. Ach inchreidte, measaim.

Tá lón machnaimh is dris coinsiasa san úrscéal.

An Tearmann
ISBN: 978-1-907494-66-6
Foilsithe: 2016