Mainistir na Feola

Seo an dara cnuasach filíochta le Laoighseach Ní Choisdealbha atá foilsithe ag Barzaz. Bhí mé tógtha le Solas geimhridh. Tá Mainistir na Feola iontach láidir freisin. Dánta ina bhfuil sé follasach gur ó dhearcadh baineann a scríobhadh. Neamhleithscéalach. Colainneach, uaireanta miangasach, i dtólamh lán íomhánna láidre. Rabhadh sláinte do mo leithéid ann, agus greann dóite. 

Baineannach Fireann

A fhir chóir!

Bí cúramach is tú ag léamh na filíochta seo. 

Tá seans ann go dtógfaidh tú

 an bhandacht 

ón dán

mar a bheadh deilgneach ann.

... 

Agus freisin

tá suim mhíchuí agam i gcónai

i rudaí fearúla,

de réir na ndánta:

an saol, an fhilíocht, 

an grá féin.

Déantús an dáin faoi chaibidil i roinnt de na dánta, allagar samhailteach freisin le filí eile fearacht Biddy Jenkinson (ábhar PhD Laoighseach) nó Colm Breathnach agus a ghéag taosctha. 

Dearbhú ar an méid atá ráite ag scríbhneoirí eile - mar a dúirt Diarmuid Johnson le déanaí - go mbíonn an scríbhneoir cráite mura bhfuil sé ag scríobh le sruth na smaointe a ídiú. 

Dánta eile ag plé leis an gcolainn agus a aicíd. Dán fíor phearsanta Scrúdú a haistríodh agus a bhuaigh duais. 

An dán fada Mainistir na Feola ag plé le gearradh meaill as colainn ach é ar maos le tagairtí agus machnaimh, ar chiontach, ceap milleán agus miangas. 

Baintear feidhm as an gcreideamh Chaitliceach ar bhealaí cruthaitheach. Ós pápaire mé féin, ní raibh mé ar mo chompord uilig leis sin, go háirithe athinsint miangasach ar Theachtaireacht an Aingil, bunaithe air phictiúr le Henry Ossawa Tanner sa dán Gan smál. (Mhúscail an teideal an saoithín ionam freisin, ní do choimpeart Íosa a thagraíonn Giniúint gan smál, ach don dóigh a chaomhnaigh Dia a mháthair ó smál pheaca an tsinsir, reamhthoradh a pháise.) 

Tá an t-aon aistriúchán san aicme seo freisin, dán Naomi Shihab Nye faoi atrua d'Íosa maidir leis na daoine uilig a shíleann labhairt ar a shon. Thaithin an dán sin, agus an dán faoi Iúdás, á ghlanadh a cháil seisean, níos fearr liom. 

Spreag 蛸と海女 Tako to Ama dán anghrách, ag samhlú gliúcalaí baineann ar an láthair, an miangas atá san saothair á iniúchadh trí priosma baineann (téacs íomhá Hokusai fite tríd chomh maith leis an íomhá). 

Dán fhada ag logánú seanscéal iontais a fuair sí via scannán Ghibli かぐや姫の物語 scéal an bhanphrionsa Kaguya  Aimsithe sa phortach. Cíortar éirí in airde, grá agus saint, miangas agus maoin. 

Nuachainteoir ón Lagáin í Laoighseach, agus sa chnuasach seo arís cíortar caidreamh teangan, teanga a tógáil agus teanga a Bé, a shamhlaíonn sí fireann. 

Cnuasach láidir. Táim lánchinnte go saibhreas tagairt ann a bhfuilim féin, tuatach, dall orthu. Fuair mé sásamh ann ámh agus is breá liom an spreagadh anoir a d'úsáid sí. (Fios curtha agam ar scannán Ghibli ón leabharlann). 

Cosa i bportach agus eibhir an áit thiar, rútaí sa Lagáin ach samhlaíocht idirnáisiúnta. Dearcadh baineann ag déanamh spior spear le greann séimh de chinnteacht mascalach. Neamhspleách. Misniúil fiú agus í ag iomrascáil le ceardaíocht agus friotail. Fréamhaithe i saothair glúinte filí roimpi gan a bheith faoi chuing. 

Tá an leabhar féin álainn. Clúdach crua, clúdach páipéir snasta. Clóchur shoiléir. Páipéar cuanna. 

Cloch gan locht eile in áras Bharzaz. 

Mainistir na Feola 

Laoighseach Ní Choisdealbha 

Barzaz 

Clúdach maisithe ag Anastasia Melnykova. 

Éist, a Iosrael

Is dócha, cúpla bliain ó shin, go bhféadfaí Síonáí a thabhairt orm. Tuigim fós d'fhís Herzl, fiú roimh uafás an uileloiscthe, go raibh baile dá gcuid féin, faoina stiúir féin, de dhíth ar na Giúdaigh. Tá stair fhada léanmhar de leithcheal agus géarleanúint acu ó chuir na Rómhánaigh scaipeadh na mionéin orthu.

Cinnte, is smál an nakba ar bhunú Iosrael. Ach ní bóthar aontreo a bhí ann - díbreoidh pobail Giúdacha as áiteanna go leor ina raibh cónaí orthu sa Mheánoirthear, fiú roimh bunú Iosrael nuair a rinneadh sceanairt ar impireacht na nOttoman agus cruthaíodh Stáit atá guagach ó shin.

Ó thús bhí ceannaireacht cogaíoch ag na Palaistíneach -  Mufti mhór Iarúsailéim a raibh fonn air go ndéanfadh na Naitsíocha díothú iomlán ar na Giúdaigh.

Smál freisin de dheasca plean na Breataine a little Jewish Ulster a chruthú sa talamh naofa. 

Rudaí a mhúch ó thús an deis Stáit liobrálach daonlathach a chruthú nach mbeadh bonn eitneach amháin faoi.

Tá soiscéalaithe Mheiriceá tagtha in áit uasaicme na Breataine mar gríosaithe Iosrael - drong a shíleann deireadh an domhain a bhrostú tríd an cogadh deireadh a thionscain in Iosrael.

In Iosrael féin tá na cogaí a bhain siad, tar éis ionraí ó na comharsan, tar éis meoin dochrach léigear a chruthú. Iad diongbháilte "nach dtitfidh Massada arís". (Tá stair Massada ag braith ar fhoinse amháin Josephus, Giúdach ach a bhí ag scríobh do na Rómhánaigh buacacha.). De réir na tuairiscí, dream antoisceach ab ea na Sicarii, lucht na miodoige, feallmharfóirí a rinne ár i measc Giúdaigh a shíl siad a bheith ró ghéilliúil do na Rómhánaigh, chomh maith le na Rómhánaigh féin.

Tá an cumasc seo de rómánsú ar freasúra armtha Giúdach, meon an léigear, léamh chúng forchiníoch ar an mBíobla ag tiomáint gluaiseachtaí fearacht gluaiseacht na lonnaíochtaí atá ag díbirt breis Palaistíneach le lámh láidir sna críocha gafa. 

Tá seo ag scriosadh, dar liom, fís Herzl níos mó ná gníomhartha Hamas agus Hizbollah, dá olcas an dá eagraíocht sin. 

Agus tá Netanyahu go ciniciúil, agus a rialtas ag brath ar antoiscigh náisiúnach ciníoch, ag doirteadh ola le fada ar na bladhairí. 

Dar liom, thuig Hamas go maith an toradh a bheadh ar an ionradh fuilteach a rinne siad ar Iosrael. Bhain siad feidhm comhfhiosach dar liom as foréigean gnéasach, ag léiriú do rialtas Iosrael a dteip mná a chosaint - buille do mascalachas drong na bhfear láidre.

D'fheadadh siad brath ar fhreagra Iosrael a bheith thar fóir, agus is léir gur ghlac siad leis go mbeadh praghas ard á ghearradh ar Phalaistínigh.

Ach tá ainghníomhartha Iosrael ó shin á ndeighilt ón domhan. Níl fágtha mar chomhghuaillíocht anois acu ach antoiscigh fearacht Trump, Milei, Orban agus go bhfóire Dia orainn, Tommy Robinson.

Mangairí fuatha forchiníoch ar cuma leo an domhan a chur trí thine. 

Ní léir dom léas dóchais dá laghad. Tá plean coilíneach ag Trump, mandáid nua i stráice Gaza, rialtas theicniúil Palaistíneach faoi stiúir, go bhfóire Dia arís orainn, Trump agus Blair. Agus fós féin eití de rialtas Iosrael ar a mbionda an plean éagórach sin féin a chor ó mhaith agus scrios iomlán Gaza mar sprioc acu. Delenda Gaza est, a bport.

Feictear dom go bhfuil siad, fearacht Samson, ag iarraidh an Teampaill a leagadh orthu féin. Agus an uair seo, ní naimhde Iosrael a scriosfar leis an ghníomh, ach Iosrael féin. 

Níl dóchas don tsíocháin sa mheán oirthear gan ceannairí atá sásta a bpobail a tharraingt as forchiníochas dochrach agus sainaicmeachas creidimh. Doirtfear fuil, Iosraelach agus Palaistíneach, go dtí go mbíonn ceannasaíocht mar sin ann.

Is deacair a bheith dóchasach. 

Room to Rhyme

Bhí mé sa Cheoláras Náisiúnta oíche Sathairn. Mar chuid den fhéile Tradition now bhí ócáid ar thug siad Room to Rhyme i gcuimhne ar Séamus Heaney, Michael Longley & David Hammond.

Ócáid filíochta le tionlacan ceoil, nó b'fhéidir ócáid ceoil le tionlacan filíochta. Chuala mé Dairena Ní Chinnéide ag trácht air ar an saol ó dheas. Cheannaigh mé ticéad ar an bpointe!

Ina mbeirteanna (seachas i gcás an Chéad ghlúin eile agus Annemarie Ní Churreáin) a tháinig na hoirfidigh ar stáitse.

Chuir Susan McKeown tús leis an imeacht le sliocht i nGaeilge ársa nár thuig mé, ach a raibh cumhacht sna fuaimeanna. 

Meascán d'fhilíocht agus amhráin idir Béarla agus Gaeilge, rogha na hoirfidigh a bhí ann. Léigh Breanndán Begley sliocht fileata as a leabhar chomh maith le Dairena a thionlacan. (Nuair a deir fear Baile na bpoc rud chun a shástachta, tá filíocht ann). Tugadh amhrán as Araibis dúinn freisin.

Cuireadh bailchríoch ar an oíche nuair a tháinig na hoirfidigh ar stáitse in éineacht agus chan agus cheol Raglan road Kavanagh - chuir Breanndán tús leis sin tríd an amhrán len a mbaineann an fonn a chanadh - Ar bhruacha Locha Léin.

An chliar iomlán -

Breanndán Begley, Colm Broderick, Moya Cannon, Brigid Mae Power, Dairena Ní Chinnéide, Neil Martin, Annemarie Ní Churreáin, Aisling Lyons, Colm Mac Con Iomaire, Susan McKeown, MayKay, Liam Ó Maonlaí, Steve Cooney, Éoghan Ó Ceannabháin, Andy Irvine, Áine Uí Cheallaigh, An Chéad Ghlúin Eile, Derbhle Crotty

Filí, reacairí, amhránaithe, píobairí, cruitirí, agus seinnteoirí sreanga. 

Ard oíche. 

Seoladh feachtas Catherine Connolly

Oíche Luain seo caite bhí mé san Coimpléacs, ionad ealaíona ó thuaidh den Life, áit ar bogadh seoladh feachtas Catherine Connolly ó Óstán Wynnes, de bharr éileamh. Éileamh nach bhféadfaí a shásamh ansin ach oiread! Bhí sruthú beo agus daoine cruinnithe le chéile i dtithe tábhairne máguaird le hamharc air. 

Is annamh gach páirtí freasúra ag tarraingt ar aon téad, ach bhí ceannaire nó ionadaí ó gach cearn acu ar ardán maraon le Catherine Connolly í féin. 

Labhair gach duine acu ar feadh cúig nóiméad, ach roimhe sin chas Eva Carroll Bánchnoic Éireann. Agus amhrán agóide Croppies who will not down (Leagan Brian Moore anseo)  

Thug sin téama na hoíche. Tírghrá phraiticiúil, dlúthpháirtíocht idirnáisiúnta. 

Labhair na ceannairí ar a dtaithí phearsanta ar Catherine Connolly. Bhí an seanadóir neamhspleách Eileen Flynn, (neamhspleách), ball den Lucht siúil, iontach moltach faoin gcúnamh pearsanta ciúin a thug Catherine di i dtithe an Oireachtais. Greannmhar freisin, ag rá go raibh sí ag seachaint Catherine i dtosach toisc gur chuala sí gur síceolaí ab ea í! 

Bhi Roderic O'Gorman (Comhaontas Glas) sa Rialtas deireadh, agus mhaígh sé go mbíodh an réamhobair déanta i dtólamh aici. An Tuairisc léite. Tuairiscí gaolmhara léite. An Tuairisc ó na 1970í léite a mhínigh cá rabhthas tar éis dul amú ó shin! 

Bhí neart gáire chomh maith le dóchas agus fuinneamh. 

Labhair Catherine í féin ansin. Ainneoin gur duine thar a bheith príobháideach í, thuig sí gur gá anois labhairt ar an cúlra a mhúnlaigh í. An muirir mór a bhí sa bhaile, ceathrar déag acu. Rud a d'fhág dualgais le comhlíonadh agus tuairimí iomadúla le plé. 

Taithí ag cabhrú le bochtáin agus easláin le Léigiún Mhuire, agus Ord Mhálta. Obair mar chúramóir, mar glantóir, mar síceolaí, mar abhcóide, mar ionadaí phoiblí. Saol caite ag fónamh do dhaoine eile. Síochánaí diongbháilte. Gan bheith claonta i leith impiriúlachas ar bith. Ar son neodracht gníomhach, a iarrann réiteach síochánta a aimsiú tríd taidhleoireacht. Ar son an dreama nach bhfaigheann isteach. 

Duine í a éisteann agus a machnaíonn roimh labhairt. 

Tá dóchas agam gur féidir an fuinneamh sin a threisiú agus an toghchán a bhaint! 

Amhráin Áine

Amhráin Áine - ar fáil trí Bandcamp (Tríd an phoist, féirín ó Áine, a tháinig sé chugam féin).

Tá Áine ag scríobh amhráin le roinnt blianta anuas, agus bua aici amhránaithe den scoth a aimsiú. Is minic a thug amhrán léi an chraobh ag an bhféile Pan Cheilteach go náisiúnta, agus cúpla uair go hidirnáisiúnta. 

Amhráin a chíorann an saol, saol pearsanta agus an saol mór. Cumha iontu, toisc gur iomaí corr sa saol - saol an duine agus saol an chine. Ach tá dóchas sna hamhráin freisin. Bás, ár, briseadh croí, néaltrú - níl aoinne againn nach dteagmhaíonn a leithéid linn. Ach tá dóchas ann - ní mhaireann aon ní ach seal, agus bíonn cneasú ann. 

Tá dhá rian a dhiúltaím éisteacht leo, go fóill. 

Tá sé de gheasa droma draíochta orm gan éisteacht le hamhráin Nollaig lasmuigh den Aidbhint agus an dá lá déag!

Déanaigí gar daoibh féin, is faighigí an t-albam! 

Lá na Matamatice, Ollscoil na Gaillimhe, Domhnach 12ú Deireadh Fómhair

Mar chuid de Sheachtain na Matamatice beidh Lá matamaitice trí Ghaeilge ar bun ar an Domhnach, 12ú Deireadh Fómhair in Ollscoil na Gaillimhe. 

Ba mhaith linn cuireadh a thabhairt daoibh freastal air. 

Tá sé i gceist go mbeidh cainteanna gairide ar ábhar matamaitice ann, ach oiriúnach do dhaoine nach speisialtóirí iad. Déanfaidh cuid de na cainteanna nasc idir an Ghaeilge agus an matamaitic. 

Dá mbeadh fonn ort caint dá leithéid a thabhairt, nó freastal ar an ócáid, iarraimid ort sin a chur in iúl tríd clárú anseo Lá na Matamaitice as Gaeilge

Ceisteanna chuig fintan[ponc]hegarty[ag]universityofgalway[ponc]ie .

Táimid buíoch as tacaíocht ó Maths Week Ireland agus Ollscoil na Gaillimhe.

Nua ar aonghus.eu - D'aon oghaim, tuairisc.

 https://aonghus.eu/ogham.html 

Nua ar aonghus.eu - Deiseal um an Bhreatain

 Cuntas ar thuras chun Dùn Phàrlain, Dún Éideann,  Í, Londain ar busanna, báid agus traenacha.