Lá na Matamatice, Ollscoil na Gaillimhe, Domhnach 12ú Deireadh Fómhair

Mar chuid de Sheachtain na Matamatice beidh Lá matamaitice trí Ghaeilge ar bun ar an Domhnach, 12ú Deireadh Fómhair in Ollscoil na Gaillimhe. 

Ba mhaith linn cuireadh a thabhairt daoibh freastal air. 

Tá sé i gceist go mbeidh cainteanna gairide ar ábhar matamaitice ann, ach oiriúnach do dhaoine nach speisialtóirí iad. Déanfaidh cuid de na cainteanna nasc idir an Ghaeilge agus an matamaitic. 

Dá mbeadh fonn ort caint dá leithéid a thabhairt, nó freastal ar an ócáid, iarraimid ort sin a chur in iúl tríd clárú anseo Lá na Matamaitice as Gaeilge

Ceisteanna chuig fintan[ponc]hegarty[ag]universityofgalway[ponc]ie .

Táimid buíoch as tacaíocht ó Maths Week Ireland agus Ollscoil na Gaillimhe.

Nua ar aonghus.eu - D'aon oghaim, tuairisc.

 https://aonghus.eu/ogham.html 

Nua ar aonghus.eu - Deiseal um an Bhreatain

 Cuntas ar thuras chun Dùn Phàrlain, Dún Éideann,  Í, Londain ar busanna, báid agus traenacha. 

Togra Athnuachana Ó Cualann

Chuaigh mé ag siúl ar Ó Cualann inné. Le blianta beaga anuas tá ardú ollmhór ar an méid daoine a bhíonn ag siúl sléibhe - agus tá Ó Cualann ar imeall na cathrach agus bíonn líon mór daoine ag tarraingt air. Fraoch atá ar shleasa an chnoic, agus scileach ar bharr. Bhí creimeadh talún ag tarlú ar an dá chineál talún.

Le tamall anuas tá obair á dhéanamh faoi stiúir an Chomhairle Chontae chun dul i ngleic leis sin. Bhí suntas tugtha agam cheana don bhfeabhas ar na cosáin níos ísle. Clocha áitiúla úsáidte le dromchla maith a dhéanamh agus céimeanna nuair is gá. Deis ag uisce fearthainne rith gan dochar don gcosán.

Ach anois san áit go raibh dreapadh agus streachailt thar scileach i gceist leis an mbarr a bhaint amach, tá mar a bheadh staighre go mullach an tsléibhe. Ba pléisiúr ceart é siúl air. Níos sábháilte don siúlóir, agus creimeadh seachanta.

Agus an t-iomlán curtha i gcrích le hábhar a fuarthas ar sliabh féin. Agus obair chúramach, obair láimhe don gcuid is mó. 

Má déantar cothabháil air, beidh an sliabh in ann an ualach cuairteoirí a iompar gan breis dochar don dúlra. Dearna leo. 

An chúis go bhfuil mé ag tacú le Catherine Connolly don Áras

Faoi Bhunreacht 1937, Airteagal 12-14 agus Airteagail 26 tá ról srianta ag an Uachtarán. Lasmuigh de pholaitíocht páirtí an lae.

Cuid den Oireachtas an tUachtarán. Ní dlí Bille go gcuireann Uachtarán a s(h) iniú leis. Má tá amhras faoin Bille a bheith ag teacht leis an mBunreacht, is féidir leis an Uachtarán, i ndiaidh dul i gcomhairle le Comhairle an Stáit, é chur faoi bhráid na Cúirte Uachtaraí.

Ardcheannasaí na Fórsaí cosanta an Uachtarán. 

Déanann an tUachtarán ionadaíocht sa bhaile agus thar lear ar an náisiún.

I bhfianaise gur dréachtaíodh an Bunreacht i tríochaidí an chéid seo caite, nuair a bhí údarásaíocht na bhfear láidir go mór i dtreis ar an Mór roinn, tá na laincisí a leagtar ar Uachtarán spéisiúil. 

Ach lasmuigh de litir lom an Bhunreachta, tá ról aige ag an Uachtarán. Thar na blianta tá an ról seo leathnaithe ag Uachtaráin éagsúla. Cearbhaill Ó Dálaigh go pointe, duine a d'éirigh as de dheasca achrann leis an rialtas faoi Bhille cumhachtaí éigeandála. Ach b'í Máire Nic Róibín a bhunaigh an ról, agus threisigh Máire Mhic Ghiolla Íosa agus Micheál D Ó hUiginn é. 

Is féidir le Uachtarán feidhmiú mar choinsias an náisiún. In aitheascaí agus gníomhartha, léiríonn an tUachtarán dúinn an cuid is uaisle dínn féin, spreagann uaillmhian ionann. Beag beann ar obair laethúil polaitíochta, a mbíonn a bheag nó a mhór de margántaíocht, comhghéilleadh agus neamhfhoirfeacht riachtanach ann. 

Tá Catherine Connolly ina Theachta Dála do Ghaillimh Thiar ó 2016. Tá obair mhaith déanta aici mar bhall agus mar chathaoirleach ar choistí éagsúla. Éifeachtach i gcoiste na Gaeilge agus Gaeltachta. Beidh sí maith in ann feidhmeanna an Uachtaráin maidir le reachtaíocht a chomhlíonadh. 

Tá a dílseacht don nGaeilge léirithe go minic aici. Tá a feachtas á eagrú go dhá theangach. An leagan Gaeilge dá suíomh a cuireadh faoi mo bhráid, toisc go bhfuil brabhsálaí as Gaeilge agam. Tá teachtaireachtaí an fheachtais ar bluesky dhá theangach. 

Níl mé ar aon fhocal lae faoi ceisteanna áirithe - táimse níos caomhaí ar cheisteanna shóisialta, agus seans nach mbeadh mé sásta vóta a chaitheamh di i dtoghchán Dála nó Seanaid. 

Ach creidim go mbeidh sí ina choinsias éifeachtach don náisiún. Ní beag na dúshláin romhainn. Tá cogaíocht agus athrú aeráide ag cuir le linn na dteifeach. Fiú gan teifigh san áireamh, tá inimirce tábhachtach. Tá an córas sláinte go háirithe, ach an geilleagar ina iomláine ag brath ar inimircigh. Ag an am céanna tá lucht mioscaise ag cothú amhras agus fuath eachtrannaigh. 

Chaith mé féin deich mbliana sa Ghearmáin, i mo theifeach eacnamaíochta ó dhuairceas Éireann na ochtóidí. D'fhág mórchuid mo chomhghleacaithe san céim innealtóireachta an tír. Ní gach duine a d'fhill. Is inimirceach í mo bhean. Tá mo chlann ilchultúrtha. Is leis na daoine breaca an todhchaí, seachas an drong forchiníoch glórach. 

. 

Tá urlabhraí láidir de dhíth ar an náisiún, náisiún na féile agus fáilte. 

Sí Catherine Connolly an urlabhraí sin, dar liom. 

Mar sin, don gcéad uair i mo shaol, beidh mé ag tacú le feachtas toghcháin go gníomhach. Agus tá dóchas agam go mbeidh an lá le Catherine agus an feachtas ón mbonn aníos atá á eagrú aici ar inneall snasta na bpáirtithe agus sotal na bunaíochta. 

Córas domhanda loingseoireachta le satailítí

Nuair a thosaigh mise ag siúl sléibhe, compás, léarscáil, airdeall agus tomhas ama a bhí de dhíth chun loingseoireacht. Sna 1970í, chun críche míleata, d'fhorbair Roinn cosanta Mheiriceá an córas suite domhanda.  I 1993 bhí an córas iomlán, 32 satailít i bhfithis timpeall an domhain, ag craoladh comharthaí. Tá ionaid rialaithe ar an domhan freisin chun súil a choinneáil ar na satailítí agus ceartúcháin a dhéanamh ar an eolas a chraolann siad. Ceadaíodh úsáid neamhmhíleata an córais ó na 1980í, ach ní raibh an t-eolas atá ar fáil do ghlacadóir sibhialta chomh cruinn céanna go dtí an bhliain 2000. (Rinneadh laghdú d'aon ghnó ar an caighdeán chun go mbeadh buntáiste ag úsáideoirí míleata.)

Tá clog adamhach ar bord gach satailít. Craolann siad comhartha ag na minicíochtaí iompair. Anuas ar an comhartha sin tá cód súdarandamach atá uathúil do gach satailít. Tugtar cód óir ar an gcomhartha sin. Anuas air sin arís craoltar an t-eolas gps. An príomh eolas ná an t-am agus an ionad ina raibh an satailít nuair a craoladh an comhartha. Ach bíonn eolas breise ann. Eolas faoi éifeacht an atmaisféar ar na comharthaí, eolas faoi chruinneas ama, agus eifimiris - eolas faoi fithis na satailítí. Bunaithe ar an eolas sin caithfidh glacadóir cothromóid i gceithre anaithnid a réiteach - domhanfhad, domhanleithead, airde agus am. Mar sin, caithfidh glacadóir comhartha ó ar a laghad ceithre satailít a chur san áireamh. Go hiondúil baintear feidhm as cúig chinn. I gcás glacadóir ar fón is féidir eolas ó na stáisiún bunáite - a bhfuil a n-ionad aitheanta - a chur san áireamh chun cruinneas a fheabhsú. 

Is féidir freisin córas gps a úsáid chun am a ríomh le cruinneas clog adamhach, má tá eolas cruinn ar an ionad. Mar sin a fhaigheann córas na gutháin soghluaiste an t-am. 

Tá an chóras ГЛОНАСС (glonass - córas domhanda satailítí loingseoireachta) ag an Rúis agus Galileo ag an Aontas Eorpach. Ní hionann na mionsonraí teicniúla, ach tá na prionsabail céanna i gceist. 

Tá caint faoi láthair ar trasnaíocht gps. Is féidir leis sin tarlú má chraoltar comhartha láidir ag na minicíochtaí atá in úsáid ag gps. Fágann sé sin nach féidir le glacadóirí an comhartha ceart a aithint. 

Táimid éirithe thar a bheith spléach ar na córais seo, do loingseoireacht agus fiú do nithe fearacht am cruinn agus suirbhéireacht. 

Cúis imní mar sin má tá mioscais sa scéal. 

Friotail thar Farraige: Éire agus St. Gallen san Eoraip sa Luath-Mheánaois

Chuaigh mé le déanaí chuig an taispeántas seo le déanaí. Bhí mé dírithe ar na LSS, toisc go raibh macasamhla na hearraí eile feicthe agam. Ach theastaigh uaim na LSS a fheiceáil le mo shúile cinn.

Agus sásaíodh mé. 

Bhí idir LSS ina raibh maisiúcháin thar a bheith ealaíonta, agus cinn nach raibh iontu ach scríbhinn lom. Agus iad ó thréimhsí éagsúla. Ina measc liosta de na leabhair Éireannacha i Mainistir Nṃ̇ Gall.

Tá catalóg ag dul leis an taispeántas, costas 20€ air. Agus is fiú é. Tá sraith aisti stairiúla agus seandálaíochta ann - seandálaíocht thurgnamhach san áireamh.

Tá mionchuntas ar gach taispeántán ann freisin. Neart sonraí i leabhar mór tiubh.

Tá mé ag súil, tar éis dom léamh faoi san catalóg, athchuairt (nó dhó) a thabhairt ar an dtaispeántas. Amharc ar na taispeántáin le tuiscint níos doimhne.

Is iontach an píosa oibre atá ann - muintir na mainistreach ag obair as lámha a chéile le foireann an iarsmalainn.

Tá deis le tapú go dtí Deireadh Fómhair.