Fiannaíocht fhiúntach fhileata fhorásach

 

Seo an tríú leabhar fileata ó thinfeadh Eithne Ní Ghallchobhair. Bhain mé an-taitneamh as Múscail, a ghiorria agus An chraiceann agus a luach. An cailleach agus an murúch ba ábhar do na leabhar sin. An Fhiannaíocht atá mar ábhar don leabhar seo, ina bhfuil dhá chuid ann. 

Scéal as an nua le sean móitífeanna is ea an chéad chuid - Fionn Mac Cumhail agus croí an mhic tíre báin. An tóraíocht faoi gheasa agus eachtraí a eascraíonn as, agus na pearsana éagsúla a bhaineann leis. Lárnach ann, mar atá ráite ag daoine eile ar an raidió, an fear beag ríbeach ruaidh a bhfuil cumas agus gliceas ann, agus a chuidíonn leis an bhFiann dul i ngleic leis na geasa a leag an chailleach ar Fionn. 

Don chluas atá an leabhar seo scríofa agus rithim agus ruthaig ann, agus nathaíocht agus fuaim. 

 

Athinsíonn an dara leath den leabhar scéal Niamh Chinn Óir agus Oisín, agus cíorann craiceann, caidreamh agus cantal go paiteanta. Is iomaí léamh is féidir a dhéanamh ar gheasa an ghrá - agus tá cúpla léamh anseo, agus iad fágtha faoin léitheoir cinneadh a dhéanamh faoi cé acu léamh is fearr.

Tá saibhreas ceolmhar cainte san insint, ach tá freisin smaointe úra fite fuaite tríd na sean-móitífeanna a chuireann le pléisiúir agus taitneamh an léamh.

Is cosúil go bhfuil deireadh leis an cineál seo leabhar ó pheann Eithne - ach tá mé cinnte go bhfuil éachtaí eile le teacht uaithi.

Caithréim agus Tóir
Eithne Ní Ghallchobhair
Arlen House

táimse mo chola is ní theastaíonn uaim a bheith 𝙒𝙤𝙠𝙚

Teideal goidte ó Viva liobarnach le Súil Amháin.

Is éard is brí le Woke ná múscailte, i mBéarla na nAfrai-Mheiriceánach - awake sa Bhéarla caighdeánach. Le himeacht ama tháinig brí polaitiúil le Be woke - Bí múscailte. Bheith comhfhiosach faoi chearta - i dtosach cearta na nAfrai-Mheiriceánach, ar ball cearta mionlaigh éagsúla. 

Ach le tamall is ón eite dheis agus mar mhasla tarcaisneach a cloistear an focal Woke. Lipéad a bhuailtear anuas ar gach rud nach maith leo atá athraithe.

Feictear dóibh, le teip an dá reifreann abhus agus le toghadh Trump thall, cóir gaoithe a bheith leo ina gcrosáid frith-Woke.

Beidh fhios ag léitheoirí an bhlag seo go bhfuil mé féin caomhach i gceisteanna sóisialta. Go gcreidim go bhfuil an beatha le cosaint ó choimpeart go síothlú nádúrtha. Go bhfuil fireann agus baineann ann, agus gur eatarthu, i bpósadh buan dílis idir bheirt, oscailte do atáirgeadh, amháin atá collaíocht dlisteanach.

Ach mairimid (fós) i ndaonlathas agus ní hé sin tuairim an móraimh. Agus ar aon nós ní féidir a leithéid de idéil a chuir i bhfeidhm le lámh láidir an dlí - nuair a déantar iarracht ar sin eascraíonn éagóir, fulaingt agus pian - a chuireann ní hamháin na daoine atá thíos leis an dlí as a riocht ach freisin iadsan a chuireann an dlí i bhfeidhm toisc go ndalltar iad ar dhaonnacht na daoine a thagann salach ar an ndlí. 

Dúirt Chesterton tráth gur síor athnuachan is gá don caomhach - más mian leat cuaille bán a bheith bán, caithfidh tú dath a chuir air go rialta.

Tá gá le hathnuachan ar an bpobal. Tá gá le smaointe caomhacha a mhíniú, agus gan iarracht a dhéanamh iad a bhuaileadh ar an phobal le lámh láidir dlí nó bachall easpaig.

Caithfear léiriú nach cruálacht gan bunús atá i gceist leo, ach leas an duine agus caoinfhulaingt ceart.

Tá teir ar na tuiscintí traidisiúnta de dheasca fimíneacht agus cruálacht agus caithfear na coilm agus créachtaí sin a leigheas.

Ní cogaí cultúir atá de dhíth - ná sluaghairm maslacha trodacha, ach cúram dá chéile, agus meas ar a chéile ainneoin difríochtaí. 

As lor liom ꝗ laḃrꝫ de sin

Tarraingíonn duan dán...

Julie Goo, Marcus agus Naoise, Laoighseach
Marcus ag léamh, Dubhán
Sexy Tadhg agus a bhanna

Bhí ócáid oíche Déardaoin san Grand Social  i lár Bhleá Cliath ag IMRAM, Seomra in airde staighre le puball mar dhíon bréige air. Ionad ar leith d'ócáid ar leith. 

Laoighseach Ní Choistealbha a chuir tús leis an ócáid CEOLTA, ag léamh dánta as a cnuasach Solas Geimhridh - dánta cumhachtacha. (Baineadh siar asam nuair a bhain Liam Carson úsáid sliocht as mo bhlag le Laoighseach a chuir in aithne...). Dánta a d'fhan liom ná a dán faoin iníon nach mbeidh aici, agus cén fáth. Agus dán Bhean Lót. Léigh sí ansin as cnuasach nua faoin nGaeltacht atá ar na bacáin aici. Baile an Eibhir atá baiste aici ar an nGaeltacht sa chnuasach ina gcíorann sí gaol na Gaeltachta leis an stráinséir. Agus daille saol an Bhéarla a thugann Ballynever ar an áit. "An bhfuil cumha ort, a thaiscidh?" Tá leoga. Táim ag súil go mór leis an cnuasach a bheith foilsithe! 

Tháinig Dubhán Ó Longáin sna sála ar Laoighseach, greann séimh aige ina chur i láthair agus ina léamh. Cuid dá reacaireacht ag baint feidhm as cantaireacht mar a bhíodh ag na Laoithe Fiannaíochta fadó, agus é an meascadh stíl rapaire tríd, na focail á radadh mar a bheadh clocha i gcodarsnacht leis an sollúntacht sa chantaireacht. Dánta faoi ghrá, collaíocht, agus teaghlach. Dán cumhach faoi síothlú a mháthar. Na dánta curtha i láthair le scéalaíocht. 

 

Feiniméan is ea Sexy Tadhg. Traidhfil blianta ó shin, mar Tadhg lom, chuala iad ag Gradam Nós. Tá doimhneacht tagtha sa ghlór ó shin, agus an Gesamtkunstwerk, arbh Sexy Tadhg féin é, forbartha! Chuir siad tús leis an taibhiú le hamhrán sean nós, glór domhain cumhachtach. Chuir leis le réimse amhráin nua chumtha agus roimh deireadh bhí an slua meallta go dtí an urlár damhsa acu. Tionlacan acu féin ar an méarchlár agus ó oirfidigh eile - giotáir leictreacha agus trumpa agus corn.

Tháinig Julie Goo ar an stáitse tar éis sos gairid chun roinnt dánta dá cuid a léamh - ceann cumhachtach faoi bhean feasa, agus ceann coscrach faoina taithí ag obair le páistí uathacha ar scoil a bhfuiltear ag ceilt na hacmhainní riachtanacha orthu - agus an phian, corpartha agus anama, a eascraíonn as sin dá dteaghlaigh agus do na múinteoirí. Ansin thug sí an slua ar an urlár arís le rap spreagúil frith-fuatha. 

Spreag Julie Marcus Mac Conghail le tús a chuir lena mhír féin le léamh an dán coincréiteach aige faoi Thuaim. Ainmneacha cnámha daonna á charnadh ar a chéile chun cros a léiriú ar an leathanach. Agus na focail scoir súile an phobail. Bhí tocht mothúcháin ar Mharcus á léamh; shamhlóinn go raibh tocht ar níos mó éisteoirí ná mise amháin. Thug sé féin agus a mhac Naoise (atá fásta cúpla troigh, feictear dom, ón uair deiridh a chonaic mé le chéile iad) dornán amhráin dúinn - guth diamhair Mharcuis a thionlacan aige féin agus Naoise ar giotáir éagsúla. 

Bhí Sexy Tadhg le filleadh chun clabhsúr a chuir ar an oíche, agus shamhlóinn go ndearna siad sin go paiteanta - ach bhí ormsa sleamhnú liom chun ná bheinn ró-mhall ar fad sa leaba agus lá oibre romham ar an Aoine.

Ócáid arís eile de chuid IMRAM a spreagfaidh caint, machnamh agus - cá bhfios - litríocht.

 

An alltar meallta chuig an ceantar

Tá trí cinn de úrscéalta véarsaíochta scríofa ag Eithne Ní Ghallchobhair, úrscéalta a chíorann an tsaoil ag baint feidhm as an mbéaloideas. 

In An craiceann agus a luach cíorann sí toiliú, searc máthartha agus ceisteanna uilíocha eile.

Aréir i Smock Alley thug sí léamh drámatúil dá saothar, le tionlacan ceoil - ceol a cumadh agus a bhí in oiriúint do reacaireacht spleodrach Eithne, a d'inis sí le gothaí chomh maith le caint. Ceol a chum Steve Cooney agus a sheinn Cormac Breathnach (feadóga),  Billy Mag Fhloinn ( yaybahar), Dermot Byrne (cairdín), Robbie Perry (drumaí agus uirlisí eile, seinnte go séimh le scuab don mórchuid!), Ódhrán Ó Casaide (fidil) agus Steve féin ar ghiotár agus é freisin ag meascadh. Agus draoi i mbun soilse freisin, oileán solais timpeall ar na hoirfidigh agus an lucht féachana sa dorchadas. Agus an spotsolas ar duine nó duine eile de réir mar a d'oir. 

Ceol diamhair a d'fhuadaigh an lucht féachana isteach i saol na samhlaíochta chun éisteacht go cruinn le reacaireacht Eithne. (Dóibh siúd gan Ghaeilge, sholáthar Margaret Lonergan an téacs as Béarla ar chúlra íomhánna mara). 

Fabhalscéal tráthúil fuinte as fiche éigin líne de scéal i gcnuasach béaloidis Éireann. 

Is trua nach bhfuil an maoiniú ar fáil chun an taibhiú seo - toradh Coimisiún ó Éigse na Brídeoige - a chur ar camchuairt. 

Ba mhithid. 

Triúr gearrscéalaí agus úrscéalaí

Michelle Nic Pháidín, Art Hughes, Daithí Ó Muirí, Majella Ní Dhomhnaill

Oíche Máirt is i dtimpeallacht uasal Club na Múinteoirí a bhí mé, áras sócúl Seoirseach a bhfuil cothabháil maith déanta air ag Cumann na mbunmhúinteoirí. 

.

Ceathrar atá ag dul don bhficsean a bhí ag léamh. Léigh Majella Ní Dhomhnaill sleachta gairide as na scéalta i Cuimhní Poircealláin - géarú goile roghnaithe go cúramach chun nach mhillfí aon scéal, ach go bhfaigheadh an lucht éisteachta blaiseadh den saothar.

Scéal sách osréalach a léigh Daithí Ó Muirí óna chnuasach nua Mná - saothar nach bhfuil léite agam. Ach tá leagan den scéal áirithe seo léite agam, ar Comhar, sílim. Léitheoir maith é Ó Muirí.

As Súile Éisc a léigh Michelle Nic Pháidín. Scéal amháin as gcnuasach. Scéal lán dráma agus cumha ó radharc duine óg a bhfuil deartháir leis agus ansin a mháthair básaithe go tragóideach ar muir. Blas agus boladh sáile agus cumha ag díbirt sócúl an seomra galánta Seoirseach.

Chuir Art Hughes clabhsúr leis an ócáid le cúpla sliocht as a úrscéal An Cairdeagan Buí.

Sliocht tuairisciúil faoi bhean feasa, sliocht eile faoi ollamh ar téarma sabóideach. Súil aige an bhean a bhfuil sé ag fanacht léi a mhealladh - le cion ar a teach is a maoin.

Éagsúlacht stíle, éagsúlacht léitheoirí. Léiriú go bhfuil an ficsean beoga. 

IMRAM abú! 

Bleaist Eolaíochta

Creidim go bhfuil an Ghaeilge agus an teicneolaíocht araon ana
thábhachtach do todhchaí an Stáit, agus go bhfuil tionchar ag an dá rud
ar a chéile. Is taispeántas do bhunscoileanna atá i gceist leis an
Bleaist Eolaíochta ESB, atá á reáchtáil ag Cumann Ríoga Bhaile Átha Cliath.

Le roinnt blianta anois tá lá ar leith á eagrú acu go na scoileanna
Gaeltachta agus Gaelscoileanna. Bhí breis agus céad ochtó seastáin ann
nuair a bhí mé ann mar mholtóir i Márta 2024. Ceisteanna roghnaithe agus
cíortha ag na ranganna iad féin, le cabhair óna n-oidí. Gach rud ón gcré
fúinn go dtí an spás ós ar gcionn. Ní breith atá i gceist leis an
moltóireacht - ní comórtas atá i gceist. Feidhm an mholtóra ná na daltaí
a spreagadh, a bhfiosracht a chothú agus iad a neartú i gcuir i gcrích
an modh eolaíochta. Spreagtar iad nuair a thugann duine fásta, nach
múinteoir ná tuiste iad, aird ar a gcuid oibre, ag cuir ceisteanna agus
á phlé leo.  De bharr mo chúlra féin, is tograí a bhain leis an spás a
rinne mé moltóireacht orthu, ach bhí réimse leathan ann.

Ardú croí a bhí ann bheith ag plé le daoine óga fiosracha. Anuraidh, bhí
ionadaíocht ann ón gceathrú cuid de na Gaelscoileanna agus scoileanna
Gaeltachta.  Agus lón machnaimh! Bhí ceisteanna éagsúla á phlé acu, agus
dearcadh úr acu orthu.

Tá moltóirí á lorg arís. Is é 15ú Samhain an spriocdháta. Beidh Lá
speisialta do Ghaelscoileanna agus do scoileanna Gaeltachta ar an 6ú
Márta 2025, san RDS i mBaile Átha Cliath. Is féidir spéis a léiriú trí dul i dteagmháil le niamh.mcnamara@rds.ie. 

Ó Ghleann go Gleann: litríocht na Gaeltachta

 

Emma Ní Fhíoruisce, Proinsias Mac a Bhaird, Catherine Foley, Jackie Mac Donnacha

Bhí an dara ócáid ag IMRAM i gcomhar le Féile Leabhar Bhaile Átha Cliath ar an Satharn. An uair seo i ndrioglann na Saoirse.

Litríocht na Gaeltachta. Bhí Diane Ní Canainn le tionlacan ceoil a thabhairt, ach tá sí tinn. (Biseach luath gan iarmhairtí uirthi!) Ina háit tháinig Emma Ní Fhíoruisce aduaidh, bean óg a fáisceadh as an Crannóg agus a rinne staidéar ar an gceol i mBriostó. Amhránaí agus scríbhneoir /aistritheoir binn. Chuir sí tús agus deireadh leis an ócáid le rogha amhráin dá cuid - ón traidisiún Conallach, óna haistriúcháin ar leithéidí Marvin Gaye nó Bob Dylan, nó óna cumadóireacht. Is iontach Ar ais go Gaoth Dobhair a d'fhás as an cumha a bhí uirthi i mBriostó.

Cé gur mar scríbhneoir próis a chuir mise aithne ar Jackie Mac Donnacha, is file freisin é, file saoil agus pobail. Léigh sé as a chnuasach Gaineamh séidte. Dánta teaghlaigh. Cuimhní cinn. Agus dánta fíochmhara fríth chogaidh. Agus é truamhéalach go bhfuil na dánta céanna tráthúil blianta fada tar éis a scríofa.

Dánta teaghlaigh agus pobail ag Catherine Foley ón Rinn, Gaoluinn ceolmhar na Rinne ag trácht ar mharú maicréal agus nithe áitiúla eile ar nithe uilíocha iad.

Léigh Proinsias Mac a Bhaird dhá sliocht as Flaitheas - a úrscéal faoi óige Cholmcille. Sár léitheoir é Proinsias. Beag nár bhraith mé anáil na bhfaolchon ar chúl mo mhuiníl. Nó an teannas i gcúirt an rí agus agairt Fhinnian i gcoinne Cholmcille á mheá.

Agus murar leor sin, léigh sé dornán dánta dá chuid, gruaim grá agus greann iontu. 

Ard oíche ar fad. Imram abú. 

Mórléamh IMRAM

Réaltán Ní Leannáin, Seán Ó Cadhain, Colm Ó Ceallacháin

Tá Féile IMRAM linn arís, agus an gobadán ag iarraidh cúpla tráth a fhreastal. Rud a chiallaigh go raibh mé i gclólann Caisleáin Bhaile Átha Cliath ardtráthnóna inné. 

Léamh i bpáirt le Féile Leabhar Bhaile Átha Cliath. Triúr a bhí le léamh. 

Léigh Colm Ó Ceallacháin sleachta óna úrscéal staire ailtéarnach, Fiche. Deachtóireacht míleata i réim. Lánúin ag iarraidh a ndán féin a oibriú amach.

Léigh Réaltán sliocht as scéal géar greannmhar nua faoin gceathrú muc. Is thug aitheantas d'ollscoil Bluesky as cabhrú léi an téarma cuí a aimsiú. Greann agus gaois. Le foilsiú ar Aneas. 

Ar chúis éigin, d'éalaigh sé uaim go raibh leabhar foilsithe ag Seán uasal Ó Cadhain. Léigh sé giotaí as na scéalta, greann séimh gearrthach. Léamh den scoth a thug sé, ag mealladh neart gáire ón slua.

Soláthar smaointeoireachta. Agus deis teagmháil le pobal liteartha na Gaeilge. 

Gura fada buan IMRAM. 

Sreang órbhuí ceoil

Is aoibhinn liom na coirmeacha a eagraíonn IMRAM le ceoltóirí mór le rá trascruthaithe go Béarla. Agus cé nach Swiftie in aon chor mé, is Seoighí go smior mé. Bhí ticéid ceannaithe agam dá réir, na míosa ó shin, do Sreang dofheicthe - dom féin agus don déagóir.

Bhíomar ann breá luath, chaitheamar béile Seapánach i Sushida roimh ré. Cionn is go raibh suíocháin i lár báire againn, chuamar isteach a luaithe agus a osclaíodh na doirse. Diaidh ar ndiaidh líon an amharclann, a formhór baineann agus i bhfad níos óige ná mé. Níor aithin mé oiread daoine agus a dhéanfadh de ghnáth. Bhí slua mór páistí le chéile. 

Is í Jessie Dingle agus a giotár a chuir tús le himeachtaí le seit acústach. Ó tharla nach bhfuil cuir amach agam ar ouevre Swift ná ar an dá albam a bhí i gcroí an seó Folklore agus Evermore níl mórán gur féidir liom a rá faoi dílseacht nó a mhacasamhail. 

Saol an baile beag tuaithe Meiriceánach atá i gceist, má thuig mé cur i láthair Liam Carson i gceart. Grá agus crá. Luaigh Róisín Seoighe triantán grá le cuid de na hamhráin a thraschruthaigh sí féin. 

Mar is iondúil, bhí an file físe Margaret Lonergan ag tionlacan na hamhráin le híomhánna ar scáileán mór, leis na liricí Gaeilge orthu. Cumasc de pictiúir de Taylor Swift, ealaín ó na meánaoiseanna agus tírdhreacha agus cathairdhreacha, ag béimniú na liricí. 

Tráthúil go leor, os í a tharraing aird a hathair ar Taylor Swift, chan Eithne Carson dhá amhrán go binn freisin. I misniúil ina gúna cródearg gairid is riteoga dubha. 

Ach ba le Róisín Seoighe an oíche. Í ag canadh lán mothúcháin, ag baint feidhm as fad corda an mic le siúil thart agus pas beag aisteoireachta. 

Nós Taylor Swift á leanúint aici, trí fheisteas ar leith. Gúna fada bán i dtosach, agus cairdeagan bán - tráthúil go leor agus amhrán den teideal sin á chanadh aici. Tar éis an tsosa gúna fada donn is buataisí go glúin. Agus don finale gúna lonrach ar ghlaise an bhuidéil. Faoi sin bhí an trí rang cailíní óga téite suas go maith aici agus thionlacan a caintearacht í do Seaimpéin fadhbanna agus amhrán bríomhar bogadh bogadh bogadh. 

Ba Neil Ó Briain agus Cian Mac Cárthaigh an leagan d'IMLÉ a bhí ar stáitse le réimse giotár agus draíocht ón ríomhaire - agus sheinn Neil ildánach amhrán amháin ar an méarchlár. Sheinn Cúán de Búrca cúpla rian ar an méarchlár freisin.

Ard oíche. Agus an Ghaeilge mar chuisle tríd. 

Tá dóchas agam gur cheangal an ócáid roinnt sreanganna órbhuí dofheicthe idir an lucht éisteachta agus an Ghaeilge!