Ní nód go naisc...

Agus cá mbeimid gan na léitheoirí ar nód tábhachtach cumarsáide gach duine acu. Ar an gcaoi sin tig linn na meáin shóisialta a lua, an ghiolcaireacht agus na blaganna, mar shampla. Is nód tábhachtach ann féin é Aonghus Ó hAlmhain.

Liam Mac Cóil, 

Is leor nód don eolach..., Comhar Bealtaine 2022

 

 

 

Is mór agam an moladh seo ó Liam. Ach ní nód gan naisc. Tá mé i mo chraosléitheoir le fada, ach chun bheith ar an eolas faoi na leabhair atá ar fáil, tá níos mó i gceist! Bheadh scileanna Escher de dhíth orm chun m'ionad i ngréasán naisc na Gaeilge a léiriú i gceart - mar sin níl san íomhá thuas ach leagan ana shimplí den na foinsí eolais agam. 

Is ar líne a fhaighim roinnt mhaith eolais, agus nodanna ó léitheoirí eile - ba dheacair an ghréasán sin a léiriú, cé go bhfuil léiriú éigin le fáil ón ngraif a ghineann chirpty.com bunaithe ar chomhráite.

 

 

 

Ar ndóigh, de réir mar a bhí mé ag blagadóireacht agus ag giolcaireacht, agus mo shuim sa litríocht follasach d'fhorbair an ghréasán. Is mar thoradh ar bhlagadóireacht maidir le hIMRAM, abair, a d'iarr Gabriel orm tús a chuir lena bhlag siúd. Táim ag freastal ar imeachtaí IMRAM le fada anois - ní cuimhin liom cé chomh fada! Tá sé iontach casadh le daoine san fíor shaol seachas ar líne amháin. Agus bíonn réimse an-leathan ábhar ag IMRAM. Tá tábhacht le seoltaí leabhair, agus is iontach an forbairt a bhí i Fómhar na Leabhar Leabhar Breac sa Chultúrlann. (Táim tar éis dul ó thuaidh cúpla uair anois chun freastal ar ócáid liteartha sa Chultúrlann). Fágtar cúram na Gaeilge faoi IMRAM ró-mhinic agus bíonn ar Liam ardán a aimsiú san féilte litríochta eile - go leor oibre déanta aige agus é ar bheagán acmhainní agus is eagal liom uaireanta ar bheagán buíochais. Tá na Clubanna Leabhar ann gan amhras, agus le tamall anois táim ag plé le Club Leabhar Club an Chonradh.

Is ar nodanna a chéile a mhaireann nóid na Gaeilge! Is iontach an deis a thugann na gréasáin sóisialta don taiscéalaí ar Ghaeltacht na Leabhar. Tá tábhacht áfach freisin leis na léirmheasanna sna hirisí - Comhar, Feasta agus an Timire. Cloisim freisin faoi rudaí tríd Tuairisc agus Nós; agus bíonn an Raidió go maith, go háirithe An Cúinne Dána. Bhí Léirmheas Leabhar ar TG4 go maith agus tá súil agam go bhfilleadh sé.

Tá mo chlann fásta anois, agus nílim ag amharc chomh grinn sin ar litríocht na nÓg,cé go bhfuil ionad buan i mo L-spás ag scata acu - go háirithe saothar ealaíona An tSnáthaid Mhór.

Faighim go leor leabhair ón Leabharlann ar iasacht idir leabharlainne (nó bheadh an teach níos láine ná mar atá) agus go hiondúil - toisc gur gá an teideal agus na sonraí a bheith agam, is nod ó léitheoir eile a chuir sa treo sin mé. Nó léacht, nó alt.

Tá súil agam go dtugann na nótaí a bhreacaim anseo deis do dhaoine eile tairbhe éigin a bhaint as saibhreas Ghaeltacht na Leabhar. Agus sin mo racht go n-uige seo.

 

Fontenoy Mhic Cóil

Tá sé roinnt blianta ó léigh mé an t-úrscéal seo de chuid Liam Mac Cóil. Cuireann Mac Cóil dua ar a léitheoirí go  minic ach is fiú an tairbhe an trioblóid. Tá trí snáithe san insint seo. Ag a chroí tá tuarascáil an Chaptaen Uí Raghallaigh, a fuarthas más fíor i gcartlann i bPáras. Insint ar a bhfaca agus a rinne sé ag Cath Fontenoy agus na smaointe a spreagadh ann. I nGaeilge na linne úd (ach soléite don léitheoir le taithí). Tá sé sin neadaithe i gclaoninsint ar chomhrá idir an gcaptaen agus Voltaire roinnt blianta i ndiaidh an chatha, agus na smaointe a spreagann an comhrá sa Chaptaen. É sin é féin neadaithe in insint agus machnamh an údair ar nádúr an chuimhne agus na staire.

Scéal maith, eachtra - ach lón machnaimh freisin ar conas agus cé a mhúnlaíonn an stair. Agus mar a chuireann an múnlú sin le tuiscint pobail orthu féin.

An gné Eorpach de streachailt na nGaeil agus na nÉireannach, agus an dóigh a raibh sin faoi réir suimeanna ríthe eile - tharla gur cogadh maidir le Impireacht na hOstaire agus coróin Impire na Gearmáine a bhí i gceist agus Maria Theresia i seilbh i Vín agus líne fireann na Hapsburg síothlaithe. 

Cótaí dearga ar Éireannaigh ós mar chuid d'airm na Stíobhartach a throid siad faoi bhratach na Fraince. 

Sléacht agus ár, agus gan mórán toradh air tar éis síniú síochána chun leasa na ríthe. 

Fiannaíocht nó fiántas?

Leabhar ar fiú a athléamh. 

Bealach na Spáinneach

Ó chríochnaigh mé I dTír Strainséartha bhí mé ag tnúth fáil amach cén deireadh a bheadh ar eachtra Lúcáis. Idir an dá linn chuaigh Liam Mac Cóil ar strae, seachród tríd An Choill!

Bhuail mé leis anois is arís idir an dá líon agus bhí sé ag treabhadh leis - bhí go leor taighde á dhdéanamh (agus le déanamh) agus tá a thoradh sin le feiceáil sa leabhar mór téagartha seo - 604 lch dlúth!

Táirge snasta mar is dula do Leabhar Breac. Mótháim áfach go mbeadh sé go maith léarscáil an aistir a chuir leis. Lúcás atá i lár na reacaireachta ach baintear úsáid éifeachtach as An Dubhaltach Mac Firbhisigh chun gnéithe den gcúlscéal a insint - comhcheilg laistigh de chomhcheilg a déantar fuascailt cuanna ar ag deireadh tar éis taisteal agus eachtraí.

Ní mian liom aon chuid de phléisiúr na léitheoireachta a scrios, agus is scéinséir iontach atá ann mar sin níl mhillfear an scéal anseo!

Nuair atá pearsan ficseanúil fite fuaite i scéal pearsain mór na staire bíonn an cheist ann i gcónaí tuige nach bhfuil iomrá air! Gaiste atá seachanta go ciallmhar ag Liam san insint seo. Réiteach sochreidte tugtha.

Ní raibh deis agam athléamh a dhéanamh ar an dá imleabhar eile fós - ach is féidir liom a shamhlú go léifinn an scéal ó thús deireadh le fonn arís.

Tá boladh agus blas an 17ú céad déag le fáil anseo, agus tá an cuir síos ar an dtaisteal ana mhaith. Táimid guaille ar ghuaille le Lúcás, ag roinnt imní agus lúcháir araon leis. Ag troid le ráipéir, ag éalú tríd sráideanna, ag éisteacht go cúramach, seal le féasta agus seal le hocras, fuar scaití, agus fliuch... 

Is iontach an rud an tríológ téagartha taitneamhach seo a bheith againn - agus tá mé ag súil go mór é phlé le Liam Mac Cóil féin ag féile Imbolc i gceann cúpla seachtaine. Agus clos cén treo atá a pheann ag dul anois....

Bealach na Spáinneach
Liam Mac Cóil
604 lch; clúdach bog; ISBN 978-1-909907-71-3

Laochra na Seanlitríochta

Bíonn roghanna deacra romham i gcónaí nuair a fhoilsítear clár IMRAM. De bhrí go mbíonn orm bus a fháil abhaile agus éirí luath an mhaidin dár gcionn tá sé dodhéanta freastal ar gach rud.

Ach bhí fonn mór ar orm Liam Mac Cóil agus Diarmuid Johnson a chlos i mbun léitheoireachta. Tarlaíonn sé go bhfuil an dá saothar as ar tharraing siad léite agam.

Chomh maith le bheith ina fhile agus scríbhneoir próis, seinneann Diarmuid Johnson an fheadóg mhór go feillbhinn. Seinn sé píosa mar réamhrá sular thosaigh Liam Mac Cóil ag léamh óna úrscéal An Choill.

Níl aon dá saothar le Liam Mac Cóil mar an gcéanna, ach is ceann ar leith An Choill. Athshamhlú ar eachtra de chuid ridire de chuid an Bhord Cruinn, scríofa i bhfriotal agus stíl na rómáns Artúracha.

I dtús an scéil músclaíonn an laoch i lár coille, é ar díchuimhne iomlán. Tá castachaí agus fealsúnacht go leor a bhaint leis an scéal, agus mar a dúirt mé le Liam bhraith mé féin agus mé á léamh go raibh mé i bhfostú mé féin, ar strae sa chaschoill. Cuid den pointe é sin, dar leis...

Taithí de chineál eile, ar lú dua agus ar mo phléisiúr, éisteacht le léamh mínráiteach Liam ar sleachta as an scéal - go háirithe os rud é nár bhain na nathanna  ársa tuisle as mar a bhaineann siad as asam agus mé ag léamh. Agus rogha cuí de phictiúir rómánsacha roghnaithe ag Margaret Lonergan á theilgeadh ar an mballa lom laistiar de i Scoil na mBuachaillí.
Ealaín eile ar fad. Agus fonn orm athchuairt a thabhairt ar an leabhar.

Seilbh Inse Fódla atá mar fotheideal ar insint Diarmuid Johnson ar scéalta Tuatha De Danann, agus is tírdhreacha sceirdiúla na hÉireann a bhí roghnaithe ag Margaret Lonergan chun na sleachta a léigh Diarmuid a léiriú. Clocha loma mar chúlra d'insint ar streachailt na laochra - gabháil Fódla ó na bhfear bolg agus a chosaint i gcoinne Balor agus na bhFomhórach.

Prós ceolmhar a chleachtann Diarmuid agus tá guth soilbhir glan aige. Idir na sleachta sheinn sé ar an bhfeadóg mór.

Cloisim go bhfuil Conaire Mór taifeadta mar chlosleabhar aige agus ar na bacáin ag Leabhar Breac. Agus Midir agus Étain ag teacht ár dtreo san earrach.

Agus maidir le Liam Mac Cóil, go mbeidh ceann scríbe bainte amach faoi dheireadh ag Lúcás Ó Briain roimh Nollaig - imleabhar toirtiúil ag teacht ár dtreo.

Gura fada buan Leabhar Breac agus a chuid údair - laochra na seanlitríochta atá ag tabhairt léargas úr dúinn ar sheanchas ár sinsir.

Ar strae sa Choill

Scríbhneoir turgnamhach é Liam Mac Cóil; ag baint feidhme as múnlaí, seánraí agus modhanna nua.

San leabhar An Choill chuir sé roimhe an cineál dréachta a foilseofaí san 16ú aois a chuir ar fáil - sé sin dá mbeadh leabhair i ngaeilge á fhoilsiú go forleathan.

Is dóigh liom gur éirigh leis. Ach bhí mé féin ag streachailt leis an leabhar. Tá meascán ann de Ghaeilge na linne seo, agus Gaeilge an ré úd. Tá sé déanta go healaíonta aige sa mhéid is go bhfuil ciall na bhfocail soiléir ón gcomhthéacs, agus is ar mhaithe le dearbhú seachas ciall a bhain mé feidhm as foclóir. Ach bíonn breis dua ag baint leis an léamh mar sin féin.

Baineann an scéal féin le ridire de chuid Rí Artúr, agus é ar fán le linn lorgaireacht an Soithigh Naofa. Tá aistriúcháin ar roinnt den litríocht úd, ó Cymru agus ón mór roinn, léite agam agus feictear dom go bhfuil an údar dílis go maith don nósmhaireacht. Dris chosáin eile sin, ar ndóigh, do mo leithéidí a bhíonn ag dréim le insint ina bhfuil tús, lár agus deireadh. Bíonn an léitheoir, maraon leis an Ridire fáin, ag fánaíocht sa choill agus amhrasach an bhfuil dul chun cinn nó faoiseamh i ndán dó.

Tharlódh go mbeadh breis adhmaid bainte agam as dá mba duine machnamhach fealsúnta mé.

Ach is ar thóir eachtra agus siamsaíocht a léim ficsean.

Is dóigh liom gur turgnamh fiúntach atá sa leabhar, ach nílim baileach cinnte an ann do na léitheoirí ar a bhfuil sé dírithe.

Tharlódh go mbainfidh mé tairbhe as i gceann scór bliain, ach mé bheith beo le cúnamh Dé.

Ní mór a rá, mar is dual do thairgí Leabhar Breac, gur seod ó thaobh páipéir, dearadh agus cló an leabhair; léaráidí ann agus cruth ar leith ar an leathanach ag sleachta áirithe.

An Choill
Liam Mac Cóil
€18.00
116 lch; clúdach crua;
ISBN 978 1 909907 69 0

Fontenoy arís

Agus mé ag saoire d'athléigh mé Fontenoy Mhic Cóil . Ba tairbheach an athléimh a bhí ann. Sílim go raibh barraíocht aird agam ar an eachtra agus níor thug mé na leibhéil san insint faoi deara i gceart. Go deimhin, is dócha gur léigh fánach a fuair smaointe fealsúnachta an údair. Tá mar a bheadh trí ciorcal san reacaireacht. Croí na reacaireachta scéal an Oifigigh Uí Raghallaigh féin, aimsithe mar dheá i gcartlann i sa bhFrainc.

Tá cuma Gaeilge na linne curtha ar na sleachta sin, ach gan é sin a bheith ina fhál go haer don léitheoir líofa i nGaeilge na linne seo.

Ansin tá an comhrá idir an Oifigeach agus staraí de chuid Rí na Fraince, nach n-ainmnítear sa leabhar. Ach tá tagairt do dhán dá chuid agus leathrann as luaite; níor thóg sé mórán taighde orm tuiscint gur Voltaire a bhí i gceist. Níor thuig mé gurbh bolscaire do chogaí an Rí a bhí ann! (Tá teacht ar an dán agus aiste ag dul leis anseo). Tá an chuid seo den reacaireacht suite san am i ndiaidh Blàr Chùil Lodair áit a thráigh an dóchas a bhí ina thuile i ndiaidh briseadh na Sasanach ag lámha Éireannacha i Fontenoy.

Ansin tá smaointe agus tráchtaireacht an údair féin, ag cíoradh agus ag spíonadh an méid a léiríonn Ó Raghallaigh agus Voltaire ina gcomhrá agus ina gcuid scríobh.
Cur síos fuarchúiseach ar ár an chogaidh, ar chúraimí agus smaointe oifigeach coinsiasach laistigh de srianta na linne; ré ina raibh an troid aghaidh ar aghaidh, go bhfaca fir agus oifigeach toradh fuilteach a gcuid oibre ós a gcomhair agus faoina gcosa.
Macallaí áirithe de "Faic nua san Iarthair" Remarque, brúidiúlacht agus éigiall an chogaidh ach na fir ag leanacht orthu mar nach bhfuil an dara rogha acu.
Ach b'fhearr le gach fear a bheith ag tochailt a gharraí féin ag baile, rud atá ceilte air ag naimhdeas agus aindlí na naimhde a a bhfuil a n-arm anois ós a chomhair.
Sár leabhar. Lón machnamh.



Fontenoy
Liam Mac Cóil

€12.50 (bog), 192 lch;
ISBN 978-0-898332-5-7

SCÉINSÉIRÍ STAIRIÚLA le Liam Mac Cóil, Darach Ó Scolaí agus Seán Ó Dúrois

SCÉINSÉIRÍ STAIRIÚLA le Liam Mac Cóil, Darach Ó Scolaí agus Seán Ó Dúrois 

IMRAM AG FÉILE LITRÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA BÁC

DÉ LUAIN 18 BEALTAINE 2015 6.00pm
AN SIOPA LEABHAR
6 Sráid Fhearchair, Baile Átha Cliath 2
Cead isteach €5

Ticéid: ilfdublin.com 

 

SCÉINSÉIRÍ STAIRIÚLA

Tá an-éileamh go deo ar fhicsean stairiúil le blianta beaga anuas agus tá an tóir chéanna air as Gaeilge agus atá air as Béarla. Bígí linn le haghaidh díospóireacht bhríomhar phainéil le Cathal Póirtéir mar chathaoirleach uirthi ina ndéanfar plé ar chuile rud ó Chath Fontenoy go húrscéalta bleachtaireachta atá spreagtha ag gnéithe áirithe den stair. I measc na bpainéalaithe beidh Liam Mac Cóil, údar Fontenoy, a bhí ar ghearrliosta na Comhairle Ealaíona le déanaí le haghaidh an Laureate i gComhair Ficsean Éireannach, Darach Ó Scolaí, údar An Cléireach a bhuaigh Gradam Uí Shúilleabháin, Gradam Leabhar na Bliana i 2008 agus Seán Ó Dúrois, údar Rí na gCearrbhach agus Crann Smóla.

Áras na Scríbhneoirí Éireannacha i gcomhar le IMRAM agus FÉILE LITRÍOCHTA IDIRNÁISIÚNTA BÁC

Gaisceachán i dTír Strainséartha

Ag deireadh An Litir bhí Lúcás Ó Briain ar bhord loinge ar a bhealach chun na Fraince, é tar éis an ceann is fearr a fháil ar an spiaire An Sionnach i gcomhrac pionsóireacht.

Ach ag tús I dTír Strainséartha foghlaímid  go bhfuil casadh san scéal agus gur go Briostó atá an long ar a bhfuil sé ag dul. Isteach i dTír an namhaid - nó an ea? Tá corraíl is Sasana freisin agus coimhlint creidimh agus dílseacht do Rí Séamus I fós ann.

Bíonn an chuid cor agus casadh san scéal ach éalaíonn Lúcás ó Shasana faoi dheireadh an leabhair. Faigheann muid roinnt nod ann gur casta an scéal ná Litir a thabhairt chomh fada le hÓ Néill agus go bhfuil comhcheilg laistigh de chomhcheilg ann. 

Tá an reacaireacht spéisiúil agus maith anseo freisin, castar daoine spéisiúla orainn agus léirítear gnéithe de stair agus tuiscint na linne úd i Sasana dúinn. 

Anois is arís téann an reacaireacht chun fadálacha agus sleamhnaíonn isteach in insint dúinn cad a mhothaíonn Lúcás seachas é a léiriú dúinn. Ach tá réimse ama agus tíre níos mó le clúdach mar sin ba dheacair an teannas a bhí in An Litir a choinneáil thar an dar a leabhar. Ach tá radhairc lean teannais agus eachtraíocht ann, troideanna, éalú, mealladh, ...

Leabhar iontach atá anseo ach is eagal liom gur beag déagóir a bheidh in inmhe é a léamh - bhí mé féin ag streachailt scaití leis an bhfoclóir. Sin an dúshlán.

I dTír Strainséartha
Liam Mac Cóil

€15.00 (bog), 384 lch; 

ISBN 978-1-909907-53-9

Splanc samhlaíochta

Ní raibh mé in ann mórán adhmaid a bhaint as úrscéal Liam Mac Cóil, An Dochtúir Áthais, ach thaitin Fontenoy agus An Litir go mór liom. Mar sin nuair a luaigh duine éigin "An Claíomh Solais" ar  Twitter bheartaigh mé ar súil a chaitheamh air agus tráthúil go leor bhí teacht ar tríd an leabharlann.

Bhain mé taitneamh as an scéal seo.

Laoch an scéil, Gaeilgeoir cathrach atá fillte as Londain. Thall, bhí ag éirí go maith leis ag obair san earnáil tráchtála teilifíse. Agus bhí leannán dathúil éirimiúil aige. Ach beartaíonn a chomhghleacaí bogadh ar aghaidh go hearnáil eile, agus tréigean a leannán é ar mhaith lena dul chun cinn mar aisteoir. Géilleann sé féin dá íomhá rómánsúil d'Éireann agus don Ghaeltacht ach go háirithe agus filleann ar Éireann, cuireann faoi sa Ghaeltacht agus déanann iarracht clár teilifíse a fháisceadh as agallamh fada le seanchaí iascaire. Tá "Gael-Teilifís" ag teacht ar an bhfód agus tá sé dóchasach gur féidir leis dul i bhfeidhm orthu chun cúl thabhairt le truflais tráchtála agus dul le rud dúchasach, ealaíonta, daonna mar a fheictear dó é. Ní nach ionadh, níl an eagarthóir ciniciúil a bhfuil sé ag obair leis, ná go deimhin lucht Gael-Teilfís tógtha leis an íomhá seo. Déanann siad iarracht é a mhealladh ina dtreo, de bhrí go n-aithníonn siad a chumas. Ní mian leis féin géilleadh ach ar an lámh eile níl ag éirí leis an clár a mhúnlú mar is mian leis féin. Tagann bean Gaeltachta ina shaol; ach ní haon chuid dá íomhá rómánsúil í; oideachas ollscoile uirthi, tuiscint ar an saol atá bun os cionn lena chuid féin. (Is réalaíche na mná go hiondúil). Tá cúpla casadh deas ina dhán sula dtugtar na téiseanna le chéile chun sintéis a chruthú; fágtar fúinn é an mbeidh rath air.

Bhí an scéal thar a bheith inchreidte, agus mheabhraigh sé clár teilifíse dom ar uairibh sa chaoi gur fíodh na snáithe éagsúla le cheile - léiríonn an údair dúinn cad atá ag tarlú don laoch seachas é rá linn. Na pearsan ann inchreidte freisin. An chaint agus an fhoclaíocht mar a beifeá ag dréim leis ó Mac Cóil, fileata fiúntach feiliúnach!

Bíonn caighdeáin léiriúcháin arda ag Leabhar Breac, ach tá locht amháin agam ar an leabhar. Tá fonn de chuid Wagner ón ceoldráma Siegfried mar cineál leitmotif ag an laoch. Tá an ceol agus focail Gaeilge leis clóbhuailte ar gach leathanach - ach tá an cló chomh beag sin go bhfuil sé geal le bheith doléite. Is trua san.

Ach molaim an leabhar. Is breá liom úrscéal a léiríonn gné eile den saol dom; agus a chuireann ag machnamh mé.

An Claíomh Solais
Liam Mac Cóil
€12.00 (bog), 104 lch; 

ISBN 978-0-898332-02-8

Lámh thapa in uachtar

Is éard atá in "An Litir" de réir suíomh Leabhar Breac ná an chéad chuid de thriológ a thabharfaidh trasna na hEorpa muid i gcomhluadar Lúcáis Uí Bhriain i mblianta tosaigh na 16ú hAoise, agus naimhde brúidiúla sna sála orainn.

Úrscéal stairiúil agus aicsean den scoth atá ann; ag baint feidhme as tús scéal chun spléachadh a thabhairt dúinn ar stair na linne tríd súile ógánaigh éirimiúil. 

San tríú pearsa atá an reacaireacht don gcuid is mó, an údar mar cumhacht uilefheasach ag nochtadh dúinn cad a bhaineann do Lúcás ach freisin na mothúcháin atá aige. Ach geábh nó dhó bíonn an reacaireacht san céad phearsa - rud a chuir mearbhall orm go dtí gur bhain mé amach deireadh an leabhair agus gur foilsíodh dom gurbh é An Dubhaltach Mac Fhirbhisigh an reacaire - duine a bhí, más fíor, ina chomhscoláire ag Lúcás. Ré Séamas a hAon atá ann, na hIarlaí imithe agus Ó Néill gan éifeacht san Róimh. Lámh trom na nGall ag titim ar na Gael gan Taoisigh.
Oscailt pléascach - Easpag á chrochadh as Tréas, agus mion chuir síos ar a fhuiltí agus a bhí an gnó úd ag an am - blaiseadh freisin ar mheon an phobail.
An suíomh léirithe dúinn mar sin, bogann an scéal ar aghaidh go gasta agus cuirtear an laoch inár láthair, scoláire ar scoil i nGaillimh, na gasúir ag cíoradh na ráflaí - an dá campa ina measc - Gael dílis do Ó Néill agus lucht caomhach na gceannaithe Gaillmheacha atá amhrasach faoi. Baineann an chuid eile den úrscéal leis ana heachtraí a bhaineann le Lúcás idir  an t-am a bhronntar Litir an teideal air le tabhairt go hÓ Néill, an amhras a bhuaileann é an é an duine ceart don misean é, an crá croí a bhaineann le bualadh amach ar thuras baolach agus a ghaolta agus a chairde a fhágáil ina dhiaidh, agus an baol de bhrí go bhfuil sé anois in eangach na gcomhcheilg iomadúla atá ar bun, agus an namhad sa tóir air. Fear claímh oilte is ea an ógánach, dalta le ceannaí Francach sa Ghaillimh - agus roimh deire an imleabhair seo bíonn ar é fhéin a chruthú i ndáiríre seachas ar urlár an chleachtadh - i gcomhraic claímh agus intinne - agus cruthaíonn go maith.
Cruthaíonn an údar go maith freisin, ag baint feidhm éifeachtach ar an scéal chun an saol agus an imreas idir na faicsin éagsúla a léiriú dúinn le spléachadh ar imeachtaí éagsúla.
Craos talún, an Gael i ngleic le córas nua dlí nach ghlacann le fianaise nach bhfuil ar phár, fir teanga cam i sochaí ina bhfuil an Bhéarla in uachtar, ach gan í ach ag fíor bheagán.
Ach an mana "taispeáin dom, ná habair liom" leanta go paiteanta tríd síos.
Tá an lán feola le baint as an úrscéal seo, ar fad laistigh de imeacht aon lae sa Ghaillimh, agus beidh mé ag súil leis an gcéad gála eile!

---

An Litir
Liam Mac Cóil
Leabhar Breac
€15.00 (bog), 420 lch;
ISBN 978-0-898332-57-5

Fontenoy

Bhí mé ar saoire le coicís agus d'éirigh liom an leabhar úd a léamh ar deiridh thiar thall.

Tá trí snáth sa leabhar, guth an údair, agallamh idir staraí francach agus oifigeach Éireannach a bhí páirteach sa chath, agus leagan an Oifigigh fhéin - an ceann deiridh san scríofa i nGaeilge na linne sin.

Thaitin an leabhar liom, ach níor bhraith mé gur chuir na sleachta ina raibh an údar ag caint go díreach leis an léitheoir leis an scéal a bheag nó a mhór. Bhris siad an teannas dar liom, agus ní raibh suim dá laghad agam sna teoiricí litríochta agus socheolaíochta iontu.

Maidir le Gaeilge na 17ú haoise, ní raibh sé deacair chor ar bith í léamh.

---

Fontenoy
Liam Mac Cóil
ISBN 1898332193
Leabhar Breac 2005