Quadragesima

Mósáic - cathuithe Chríost san fásach. 12ú céad. An Veinéis.

Tháinig Íosa, agus é lán den Spioraid Naomh, ar ais ón Iordáin, agus seoladh faoi luí an Spioraid san fhásach é  go ceann daichead lá, á phromhadh ag an diabhal. Agus níor ith sé aon ní sna laethanta sin, agus nuair a bhí siad caite bhí ocras air. 

                                ‭Lúcás‬ ‭4:1‭-‬2‬ ‭

Beidh mé i mo thost anseo go dtí tar éis na Cásca. 

Tuigeann Tadhg Michel

Deirtear nach bhfuil greann ag Gearmánach

Ach níl sé ceart ná cóir é sin a rá 

Níl greann níos fearr le Gearmánach 

Ná Gearmánach eile ag casadh cialla 

(leithscéal le Tadhg Mac Dhonnagáin as rann leis a chlaochlú). 

Is iomaí gáire croíúil a roinn mé le mo chomhghleacaithe, cuma an ó Beirlín Thiar, an DDR nó an BRD ó thús iad. Greann a bhí go minic bunaithe ar imeartas glic focail nó casadh coincheapa. Nuair a thosaigh mé ag obair bhí sé de nós agam dul amach leis na deartháireacha B agus Axel nuair a bhí an triúr acu ag ól tobac. Ní raibh sin ceadaithe sa oifig ach bhí san log staighre. Is ann a cíoradh ceisteanna an tsaoil idir gairmiúil agus sóisialta. Agus is iomaí píosa seafóide a bhí againn. Bhí Béarla mhaith acu triúr cé nach é a labhair mé leo riamh. 

Níl fhios agam an é Otto Waalkes a chum English for Runaways (Ó fortgeschritten = ardleibhéal. Ach is féidir é a léamh mar "coiscéimeanna chun siúil glactha"). Ach bhí na leaideanna ceanúil ar an gcleasaíocht. Casadh breise ann trí focail a bhriseadh suas ina gcodanna agus na codanna a thiontú. Leithéid "the company has my gostop overmeadowed" (Die Firma hat meinen Gehalt überwiesen, Tá mo thuarastal aistrithe ag an gcomhlacht).

Greann easurramach le roinnt baol ag baint leis a chleacht na comhghleacaithe oirthearacha. 

(Nath a dúirt Honecker, rím sa Ghearmáinis - ní féidir le hasal ná dámh cúrsa an sóisialachas a bhacadh. An t-asal ag rá nach bhfuil siad fiú ag smaoineamh air. B'shin 1989, nuair a bhí neart daoine ag teitheadh tríd an Ungáir. Íomhá le Horst Haitzinger ) 

Chuala mé neart scéalta grinn faoin sean réimeas. Ach neart faoin réimeas nua freisin. Bhí ábhair dlisteanach gearáin ag muintir an Oirthir nár ghlac muintir an Iarthair leo, iad ag ceapadh go raibh siadsan ag íoc as an iomlán. Ach bhí an Solidaritätszuschlag (tobhach breise do chostais an athaontaithe) á íoc thoir freisin. Agus gan an tuarastal céanna acu. Bhí sotal ag baint le lucht an Iarthair go minic, rud a spreag an leathrann 

Der Fuchs ist schlau, und stellt sich dumm 

Beim Wessi ist es andersrum... 

Tá an sionnach glic agus cuireann cuma na baoise ar féin; a mhalairt glan atá fíor faoin Iartharach. 

Nó níos gairbhe: Wie nennt man ein Wessi in einem Fass Salzsäure? Ein gelöstes Problem. 

Cad a thugann tú ar Wessi in umar aigéad hidreaclórach? Fadhb tuaslagtha. (= réitithe). 

Bhí deisbhéal thoir agus thiar. Anois is arís amharcaim ar físeán grinn Gearmánacha. Gliceas agus casadh tobann cialla a fréamh. 

Greann dóite go minic, agus cúis mhaith acu. 

Nóta: is é Michel Gearmánach Tadhg an mhargaidh thall. 

Langsameingehendewerke

Ba chomhla fuascailte an ghreann, greann dóite go minic, do phobal an DDR go háirithe. Is minic cleasaíocht focail i gceist. Agus leasainmneacha díspeagúla. Agus tá cáil ar Bheirlín agus a muintir as urlabhra gasta dímheasúil, an Berliner Schnauze - gob/clab Bheirlíneach. Is leor an focal Schnauze! sa tuin ceart le cuir in iúl do dhuine a chlab a iamh.

Ní cuimhin liom cathain go baileach a bhogamar ó Nonnendammallee go dtí Hennigsdorf. Bhí seilbh ag an AEG ar an áit ó 1992 ach creidim gur i 1994 a bhog muid amach. Bhí mé pósta faoin am sin agus cónaí orainn i Pankow, a bhí cúpla stáisiún S-Bahn ó Hennigsdorf. Baile ar imeall na cathrach is ea Hennigsdorf. Bhí sé scartha ó Spandau ag balla Bheirlín. 

 Le linn an DDR tugadh "Volkseigner

 Betrieb Lokomotivbau Elektrotechnische Werke „Hans Beimler“ Hennigsdorf (LEW)" ar an áit. (Comhlacht ar leis an pobal, monarcha um tógála innill traenach agus teicneolaíocht leictreach). Ba chumannach é Hans Beimler, a throid sa bhriogáid Gearmánach ar son Poblacht na Spáinne. Roimhe sin bhí sé ina mheicneoir ina leithéid céanna de mhonarcha i München.

Is annamh ar tugadh níos mó ná LEW ar an áit. Agus an míniú a tugadh ar sin Langsameingehendewerke. Monarcha atá ag síothlú go mall...

Bhí mórán talaimh san áit, agus seanhallaí agus foirgnimh. Mo chuimhne ná gur chaith muid bliain nó mar sin i bhfoirgneamh reamhthógtha sular bhogamar isteach i sean foirgneamh oifigí a raibh athchóiriú déanta air. Seomra sách mór a bhí agam féin agus Berndt le chéile. Ar an dara urlár measaim. Bhí díon pic an halla monarcha béal dorais nach mór ar aon airde leis an seomra. Ba gheal sin le bheith ag suí in aice le teasra san samhradh. Bhí orainn teacht isteach go luath, na fuinneoga a oscailt go hiomlán agus aer na maidine a scaoileadh isteach. Ansin tar éis tamaill iad a iamh agus na dallóga a dhúnadh go docht. Nó phlúchfaí leis an teas muid.

Bhí proinnteach mór fairsing cúig nóiméad siúil uainn. Lón sách saor ar fáil ann. Ní raibh aon riail faoi, ach shuigh daoine de réir aicme - oibrithe na Blaumänner san halla thall, oibrithe oifige sa halla abhus. Inár baiclí is iondúil a chuaigh muid ann. Le meascán daoine ó thoir agus thiar tharla míthuiscintí scaití. Is cuimhin liom uair oibrí oibrithe ag déanamh clamhsán le Meister an proinntí. Bhí Jägerschnitzel ar an mbiachlár. Gríscín sealgaire. Do fear an Iarthair, b'ionann sin agus gríscín laofheoil le hanlann sealgaire, i. Beacáin coille. Ach sa DDR b'ionann é agus píosa ispíní i bhfuidreamh grabhróga aráin... 

Scéilín scoir grinn. Sular thit an bhalla fiú bhí comhoibriú ar bun idir an comhlacht iompair thiar agus LEW. Bhí corr innealtóir ón BVG thall ag faire na hoibre. Bhí dualgas orthu siúd a bhí ag obair leo tuairisc a scríobh do na péas rúnda - an Staatssicherheit nó Stasi (slándáil an Stáit). Ní raibh mórán le tuairisciú acu go hiondúil. Cúis buartha dóibh sin mar go gcothódh tuairisc thanaí amhrais na bpéas. Cibé, dúirt fear acu le duine ón BVG ar ball go raibh an fhaoiseamh air nuair a dúirt fear an BVG go raibh ar brostú abhaile - bhí sé in ann tuairisciú gur "Chuir Herr A in iúl go raibh ganntanas fíona súilíneach Spáinneach i mBeirlín Thiar". 

Richter

Ach conas ar tharla bean óg ó oirthear Bheirlín i dtábhairne Éireannach i Kreuzberg ar an gcéad ásc?

Ní hansa. 

Bhí Uta cairdiúil le roinnt ealaíontóirí. Tar éis 1989 fuair duine acu deis taispeántas a dhéanamh sa Ghaillimh. San ionad ealaíne.

Chuaigh grúpa mór trasna don vernissage - oscailt, Uta ina measc. Ba cheoltóir í roimhe, ag seinm an Schalmei (arb ionann é agus seamsúr an phíob mór) le grúpa a rinne ceol ó na meánaoiseanna. 

Bhíodar ar Árainn. Agus - mura bhfuil dul amú iomlán orm - in Áras na nGael. Áit ar chuala sí ceol traidisiúnta na hÉireann agus thit faoina gheasa. Rud a thug go dtí an Highlander í an oíche úd, le castáil le ceoltóir agus seit cleachtadh píb uilleann a fháil (nach raibh aon dord leo). Píb a chaith i bhfad i mbosca go dtí gur thosaigh Fionn ag foghlaim. Ach sin scéal eile. 

B'é Thomas J. Richter an t-ealaíontóir sin. Chuir mé aithne ar a ealaíon i dtosach. Bhí taispeántas aige i gKöpenick, agus bhí iarrtha aige ar Uta grianghrafanna a ghlacadh daoibh. Thionlaic mise í. I measc na nocht is na n-aonbheannach chonaic mé an pictiúr thuas agus thit faoi gheasa. Mheabhraigh sé Éireann dom, go hairithe Bun Machan áit ar chaith mé cúpla saoire sona i lár mo dhéaga. 

D'fhiosraigh mé an féidearthacht é a cheannach. Chuaigh Uta i dteagmháil le Richter agus thángthas ar socrú go n-íocfainn as i ngálaí. Tá sé ar an mballa againn ó shin, in árasán Uta i dtosach. 

D'éirigh mé cairdiúil le Richter. Tá sé deich éigin bliain níos sine ná mé. Chaitheamar go leor ama ag cíoradh cúrsaí an tsaoil, allagar éadrom aerach. 

Having, Rügen 1992 

Loch sáile. Giolcacha arda. Cé adhmaid. Bád ceangailte leis. Beirt ann. Iad ag luí siar. Buidéal eatarthu. Ealaíontóir & innealtóir. Ainrialaí & Críostaí. Deoch ag tarraingt scéal. An saol á chíoradh. Bráithreachas. Na biotáille, nó níos doimhne? Fós ní fheadaraím. Ach sheas sé liom lá mo phósta! 

(scríofa i dtosach mar mhír litríocht leabhrán lasáin) 

(An t-ainrialaí agus an sagart paróiste. Síniú an leabhair) 

(Richter agus Uncail liom le linn ár mbainis a ceiliúradh i dteach mo mhuintire) 

Bhí teach saoire ag a mhuintir ar Rügen, agus cónaí air i Friedrichshagen gar do Bheirlín. Is iomaí comhrá leathanréimseach a bhí againn. Corr deoch le chéile freisin. 

Tá cuimhne orm ar an ngreann a bhain sé as m'iarrachtaí iasc ar leith a ithe i mbialann. Ba mhó de chnámha agus craiceann a bhí san iasc ná feoil, agus bhí mé ag streachailt le cothú ar bith a bhaint as! 

Faraor, an uair deireanach a d'fhéach mé le teagmháil a dhéanamh leis, nuair a chuir mé scairt ghutháin air ó Éirinn sula ndeachaigh muid sall chun casadh le máthair Uta, ní raibh fonn dá laghad aige buaileadh le duine ar bith. Is cosúil go bhfuil na néaróga go dona aige. Saol corrach aige a d'fhág rian. Éiginnteacht na healaíne, caidreamh deacair le máithreacha a pháistí (bhí sé le bean amháin nuair a chasamar ar a chéile, mac sna luath déaga acu. Ach bean eile aige cheana i ngan fhios agus bunóc ar an slí), díomá polaitiúil leis an dóigh ar slogadh an DDR isteach sa chaipitleachas. Fearacht go leor, bhí dóchas aige go mbeadh an tríú bealach ann idir craos an chaipitileachas agus an chaipitleachas Stáit a thug sóisialachas ar féin. 

Cuimhní maithe agam air agus is dócha nach raibh na comhráití gan a dtionchar féin ar mo mheon, cé go bhfuil ár bealaí scartha le fada anois.

Ag suirí le d'iníon

Nuair a bhí mé ag siúl amach le mo shonuachar anois, bhí níos mó ná an ghné collaí i gceist. Bhí spéis san siúl againn araon. Bhí spéis sna leabhair againn, cérinneacháin go háirithe. Bhí spéis sa cheol againn. Bhíomar sásta i gcomhluadar a chéile fiú gan a bheith ag suirí (cé go ndearna muid neart de sin).

Chaith muid roinnt mhaith deireadh seachtainí san Eilvéis Boihéamach, measaim go bhfuil blagmhír dá chuid féin dlite do sin.

Shiúl muid roinnt i mBrandenburg freisin, go dtí Rheinsberg agus áiteanna eile. Agus thaisteal muid suas go dtí an Muir Bhailt - oileáin Rügen agus Hiddensee. Thug muid turas amháin go dtí ceann de na hoileáin san Muir Thuaidh - Borken, creidim. 

Chuaigh muid ag amharc ar scannáin. Bhí neart pictiúrlanna beaga, bídeacha fiú, i mBeirlín agus scannáin neamhghnácha le feiceáil iontu. Chonaic muid Zorba an Ghréagach. Thaithin ceol Theodorakis liom, ach n'fheadar faoin scannán. Chonaic muid Insel der Schwäne, scannán faoi déagóir a thagann ón tuath go Beirlín lena theaghlach chun cónaí i gceann de na bloc árasáin nua. Tharraing an scannán achrann ar lucht a dhéanta... 

Radharc as Insel der Schwäne. 

Agus chuir mé aithne ar a gaolta. Rud a raibh castacht áirithe ag baint leis. Scar a tuismitheoirí nuair a bhí sí ann óg. Bhí beirt iníon acu, agus d'fhan Uta lena máthair. Chuaigh a deirfiúr leis an athair a phós arís. Saol cineál Luaithríonach a bhí i ndán di siúd. Beirt leasdeartháir aici. "Mein Erzeuger", i. An té a ghin mé, a thugann sí ar a hathair bitheolaíochta. Tá teagmháil fós eatarthu ach ní mórán é. Bheadh níos lú is dócha murach gur casadh ar a chéile í féin agus a deirfiúr de thaisme ar shráideanna Bheirlín. 

Ceathrar clainne ar an deirfiúr. Triúr athair de bhunadh na hAfraice eatarthu. Caidrimh nár mhair, na fir ag teacht i dtír uirthi go pointe. Fadhbanna cead cónaithe acu freisin. Saol deacair. Cónaí uirthi i mbloc árasán ard i Marzahn nuair a chuir mé aithne uirthi i dtosach. Ar ball bhog go Altbau (foirgneamh sean) i Treptow. Árasán a bhí roimhe ag Heide agus Sascha. Níos compórdaí go mór. 

Fear eile a thugann sí athair air, an té a bhí pósta ar a máthair formhór a leanbaíochta. Manfred N. Fear ard léannta, sáite i gcúrsaí cultúir. Eisean é féin bogtha ar aghaidh agus in éineacht le bean eile, Gisela. Eolaí. Árasán mór i Friedrichstraße acu, lán de leabhar. Teach a muintire sise i Zeuthen mar a raibh clann Gisela agus a máthair fós ina gcónaí. Cúram na mathrach orthu ar ball, agus ansin bhog siad isteach sa teach Cois Locha. Opina, leagan de Opa (Daideo) a thugann muid ar Gisela fós. Tá Manfred ar shlí na fírinne ó 2006. I gcuimhne air a bhaist muid Frederike ar an duine is óige dár gclann. 

Bhí leasdeartháir cúig bliana déag níos óige ag Uta, ó chaidreamh sealadach a bhí ag a máthair. Caidreamh maith aici leis. É sna déaga an tráth sin agus é soiléir go mbeadh sé ina fhathach ar ball! Tá sé thar an dá méadar ar airde anois. 

Bhí máthair Uta an uair úd i gcaidreamh le fear darbh ainm Sascha. Duine deacair nár réitigh mé féin ró mhaith leis. Beag. Bíonn fir bheaga nach mór i gcónaí achrannach i mo thaithí. Phós siad thart ar an t-am céanna linne ach scar go nimhneach tar éis deich mbliana nó mar sin - bhíomar in Éirinn faoin dtráth sin. 

Thuas seal thíos seal a bhí mo ghaol le máthair Uta, go háirithe nuair a bhí Sascha sa phictiúr. Má bhí seisean míshásta faoi rud éigin a dúirt nó a rinne mise, ise a chloisfeadh an racht. Agus a leagan seisean den méid a thit amach... 

Tá sí in aontíos anois le roinnt blianta le fear darbh ainm Manfred. Duine gnaíúil, réitím go maith leis. Agus mo chaidreamh le mo mháthair céile feabhsaithe freisin! 

Chuir mé aithne freisin ar a Mamó. A rugadh i Dresden i 1911. Agus ar mhair tríd an dara cogadh mór ann, agus an scrios a himríodh ar Dresden. 

Ní raibh sí pósta ar athair Heide, mo mháthair céile. Ba amhránaí í agus b'aisteoir eisean. Chaith Heide go leor dá leanbaíochta ar altram. Bhí cónaí uirthi fós i nDresden nuair a chuir mé aithne i dtosach uirthi. Ar an ndrochuair bhí sí bodhar go maith an uair úd agus ní raibh ar ár gcumas mórán ceart a bhaint dá chéile. 

Tic tac Oma a thug mo chlann uirthi. (imeartas focail. Uroma = sin seanmháthair. Uhr = clog) Mhair sí go haois 105. Is cuimhin leis an té is óige de mo chlann muid a bheith ag brú a cathaoir rotha ag rásaíocht le Fionn ar cothrom céad bliain a lae breithe... 

F79.3 2712/2713

Uaireanta, chun rud nua a thriail, tá gá le turgnaimh. Mionsraith ab ea an sraith F79.3 a baineadh feidhm as i dtosach chun fréamhshamhlacha éagsúla le mótar AC a thriail. Ní cuimhin liom an bhliain go beacht ar thosaigh mé féin agus Berndt ag obair ar athchóiriú den aonad dúbailte 2712/13. Bhí trealamh nua leictreonaic chumhachta deartha, a bhféadfaí gach áis san aonad a thiomáint leis - ocht mótar. Bhí sé níos éifeachtaí ar bhealaí eile freisin.

Sa bhreis ar sin bhí saineolaí ar teoiricí rialta, an Dr. E. - Christian, sar i bhfad - ag obair ar an dtogra chomh maith, ag dearadh algartaim níos éifeachtaí. An cúram a bhí orainne ná cód a dhéanamh as na halgartaim sin, ar bhealach go mbeadh ar chumas an ríomhaire iad a ríomh laistigh den achar riachtanach ama. I gcóras fíor ama, is ionann freagra mall agus freagra mícheart.

Ní raibh sé indéanta gach gné de na halgartaim nua a chuir i gcrích. Agus d'fhoghlaim mé go leor faoi bealaí éifeachtacha neastacháin. Mar shampla, má tá an uilleann sách beag is ionad luach a shíneas agus a luach féin, más raidian atá in úsáid.

Faoin am seo bhí an sean monarcha i Hennigsdorf ceannaithe ar ais, agus traiceanna promhadh ar fáil ann. Is ann dá réir a rinneamar an choimisiúiniú tosaigh. 

Beirt teicneoir ag obair linn. Tá pictiúr soiléir de dhuine acu roimh mo shiúl inmheánach, ach nílim in ann cuimhneamh ar ainm ceachtar acu. Fear beag maol glanbhearrtha meánaosta. A bhí go minic ag tabhairt uaidh faoin tacaíocht airgid arbh éigin dó íoc as páiste a ghin sé ar bhean i gcaidreamh fánach. Uaithi a bhí an leanbh, ní uaidh - agus anois bhí ar íoc go dtí go raibh céim ollscoile críochnaithe aige... 

Toisc gur turgnamh a bhí ar bun againne, agus gnóthaí níos tábhachtaí ar bun ar na traiceanna promhaidh, is istoíche a bhí formhór na hoibre le déanamh againn. 

An chéad oíche, d'fhéach muid leis an traein a chuir ag bogadh. Lascanna dúnta, cumhacht air, cnaipe tiomána brúite - faic. Tomhais, fiosrú, machnamh. 

Bhí an leictreonaic chumhachta nasctha droim ar ais, agus gan é in ann an sruth a iompar. Ach conas sin? 

Ní hansa. Tá voltais diúltach atá ar an ráille cumhachta ar an Grossprofil. Mar sin féin, bhí an coinbhinsiúin á leanúint an ráille céanna agus rudaí nasctha leis a bheith tarraingthe ag barr an leathanaigh. Ar leathanach áirithe ba bosca a bhí sa leictreonaic chumhachta, agus 4 ceangal air, 1..4.

Ach ba ó chuid eile den gcomhlacht AEG an trealamh leictreonaic chumhachta. Agus ar a léaráid siadsan lean siad an gnáth coinbhinsiúin, i. Voltais dearfach ar bharr an leathanaigh. 

Mar sin, bhí rudaí nasctha mícheart. Chaith na teicneoirí an chuid eile den oíche ag streachailt chun na nascanna a cheartú. Bhí díreach a dhóthain faid sna cáblaí, ach bhain sé allas astu! 

Ní raibh tríú ráille ar an traic promhadh. Bhí sreang lasnairde. Feistíodh pantagraf chun go mbeadh muid in ann oibriú ar an dtraic. Agus rinne muid dul chun cinn áirithe ann. 

Ach is cuimhin liom oíche amháin gur tharla gearr ciorcaid agus gur múch an lasc slándála ag foinse cumhachta an traic. Fágadh sa dorchadas gan cumhacht muid. Agus mar bharr ar an mí ádh, bhí an t-aer comhbhrúite a bhí de dhíth chun an lasc a dhúnadh arís múchta toisc go raibh obair cothabhála ar bun. 

Ní cuimhin liom go baileach an chúis, ach ní raibh an tuga díosail a tharraing amach go dtí an traic muid in ann teacht chomh fada linn - b'fhéidir go raibh na ladhróga ar na ráillí san ionad mícheart, agus iad ag braith ar an aer comhbhrúite freisin. Céard a bhí le déanamh? Chuir an tiománaí fios ar chabhair. 

Chonaiceamar leath dosaen fear nó mar sin ag teacht as an gceo agus dorachadas, barraí cró thar ghuaillí cuid acu. Bhíodar chun iarracht a dhéanamh an traen a bhrí de lámh. Níor bhog sé mórán... Ní raibh le déanamh ach ár gceapa agus meannaithe a bhailiú agus siúl ar ais. D'fhág muid an traein ann go dtí an lá dár gcionn. 

Faoi dheireadh tháinig srian leis an méid a bhíomar in ann a dhéanamh i Hennigsdorf. Ní raibh ar chumas an phantagraf sealadach agus an líne lasnairde an chumhacht a bhí de dhíth a sholáthar. Mar sin, is ar ais i mBritz Süd a bhíomar. 

Ní cuimhin liom aon eachtraí eile. Is cuimhin liom áfach go raibh Jupp tógtha leis an trealamh nua agus an algartaim nua. Bhí fadhbanna roimhe sin leis an coscán leictreach ag cumhacht íseal agus luas ard. Ach chun é sin a mhíniú bheadh orm tochailt go domhain chun na cothromóidí cuí a oibriú amach dom féin. Bhí an réiteach beagáinín níos fearr leis an gcóras nua. 

Ach sin gnó do bhlagmhír eile. 

Cuimhneamh míosa

Phioc mé suas an leabhairín beag tanaí seo sa Cheathrú Póilí inné. Blúiríní a bhreac an Snodach síos tar éis bás a shonuachar, a chompánach buan le blianta. 

Tá dán ómóis fuinte snasta ag an tús le hAlan Titley. Dán ana mhaith atá ann.

Ach is i mblúiríní Phádraig a bhlaistear i gceart grá agus crá croí. Iad ámh, garbh uaireanta, ach ionraic go smior.

Léiriú láidir ar an mbrón. Ach dóchas ina orlaí tríd. Léargas shoiléir ar chás an duine daonna. 

Leabhar dlúth fuinte. Molaim é. 

Mná dár mhair

Nuair a chuala mé faoin leabhar seo, is é an tuiscint a bhí agam ná gur nótaí fileata beathaisnéise ar mhná mór le rá a bheadh ann. Chonaic mé Tigh Charlie Byrne sa Ghaillimh é an samhradh seo caite. Ar an gcarn gan léamh atá sé ó shin go dtí le déanaí. 

Ní haon nótaí soineanta beathaisnéise atá idir na clúdaigh seo áfach ach dánta spreagthacha corraitheacha láidre. Ní mholfainn é a léamh ó chlúdach go clúdach in aon léamh. Dáileoga beaga is sábháilte. 

Chuirfidh na dánta faoi loit baill giniúna na mban, atá ina dtraidisiún i measc daoine áirithe fós, sceon faoin saobhnós ort. 

Tá cruthú atmaisféar mothúchánach maidir le héagóracha éagsúla ar mhná aonair nó aicmí mná sna dánta seo. 

Lón machnaimh. Spreagadh. 

Tá nótaí mínithe agus leabharliosta ag deireadh an leabhair dóibh siúd atá fiosrach faoi na sonraí laistiar den dán. 

Ag tráth a bhfuil an tarcaisne ar mhná agus an beanmharú fós i bhfad ró choitianta, agus ag treisiú fiú in áiteanna seo, tá nimh na ndánta seo ina íocshláinte chun an mian cuir i gcoinne na héagóire a ghríosadh. 

Obair mhaith déanta. 

Mná Dár Mhair 

Áine Uí Fhoghlú

ISBN: 6660012220236 

Ar ais go Gaoth Dobhair

Bhíomar ag Scoil Cheoil an gheimhridh arís idir dhá Nollaig. 

Bhí Freddie ag freastal ar ranganna fidile le Ciarán Ó Maonaigh. 

Ach neamhionann le anuraidh is beag siúl a rinne mé. Ba leor siúl chomh fada le Tí Hiúdaí Beag mar a bhíodh Fionn agus Freddie ag glacadh páirte sna seisiúin cheoil. 

Bhaineamar sult as ceolchoirm Bláth na hÓige, ach bhí gach rud eile díolta amach sular bhog mé le ticéid a lorg. 

Bhí léacht spéisiúil faoin píobaire mór Tarlach ac Suibhne. Go hiondúil ní rachainn chuig léacht, ach bhí seisiún píob le bheith ina dhiaidh agus Fionn chun seinm. Níorbh léacht dáiríre ab ea an léacht - is amhlaidh gur roinn Cathal Ó Cuirreáin agus duine de na deirfiúracha Friel a gcuid taighde. Luaigh siad an píobaire mór a bheith curtha in Úirchill Mhuire. Machaire Gathlán. 

Ar an lá deiridh go raibh deis agam é dhéanamh d'éirigh liom camchuairt na leithinse sin a dhéanamh. Bhuail mé isteach sa reilig chun paidir a chur le hanam an píobaire agus le hanamacha Rónán Mac Aodha Bhuí agus Nellie Mhic Giolla Bhríde, beirt a chuir an chomaoin orainn i gcúrsaí cultúir. 

Lean mé orm ar ais arís go bád Eddie. Agus ar ais go dtí an lóistín. Siúlóid éigin, ach.... 

Binn Uamha

Le déanaí nílim ag codladh ach roinnt uair an chloig san oíche, ach fós lán fuinnimh. Roinne mé roinnt taighde faoi siúlóidí i mBéal Feirste roimh dul ó thuaidh agus shocraigh mé go dtabharfainn faoi Bhinn Uamha, toisc go raibh lúb shiúlóid marcáilte air. Bhí bricfeasta ar fáil san óstán ón a seacht ar aghaidh, agus bhí mo mhála droma pacáilte le mo chip is meannaithe roimh ré. D'ith mé mo sháith agus bhuail faoin siúl. Bhí thart ar cúig ciliméadar le siúl agam roimh an chnoc a shroicheadh corr ar bith, mórchuid de ar bhóthar fhada díreach gan casadh Aontroim. Ag dul in aghaidh fána. Bhí sé fós ana chiúin ar maidin Sathairn. Ní raibh aon chaill ar an siúl bóthar dá réir seachas a chruas ar na bonnachaí. 

Shroich mé an páirc timpeall ar an gCaisleán agus faraor bhí ceo trom ann. Bhí an cosán marcáilte go breá soiléir áfach agus ní raibh deacracht é a leanúint. Ach ba léir nach raibh mé chun an radharc ar Bhéal Feirste a shantaigh mé a fháil. Bhí bonnán na long sa chuan le clos, iadsan sa cheo freisin.

An long mhór

Do lig fead

As simléar liath

Glan línteach

Cuireann as faí

Ó Loch lao

Long mhór mara

Sa cheo. 

Shroich mé an log domhain ar a dtugann siad babhla puins an diabhal. Ní fhaca mé ceachtar acu puins ná diabhal. Ach seans go dtarraingíonn ceann ceann eile). 

Bhí mé in ann Uaimh amháin a fheiceáil ar leataobh ón gcosán. Dhreap mé suas chuige ach níor bhac mé le dreapadh go béal na huaimhe - ró mhín, agus sleamhain sa cheo. Tá breis uaimheanna ann, ach ní fhaca mé iad. Ceilte sa cheo. Cúis filleadh. 

Ar aghaidh liom go Dún Mhic Art. Murach an ceo bheadh ana radharc ann, ach ní raibh cosúlacht dá laghad ar an gceo go raibh sé chun ardú. Bhí bean ann tar éis brostú suas toisc súil a bheith aici go mbeadh inbheartú aimsire ann, agus go mbeadh barr an chnoic os cionn na scamaill. Bhí díomá i ndán di. 

Lean mé ar aghaidh ar an lúb. Nuair a bhí barr an chnoic bainte amach agam d'fhiosraigh mé an bealach go dtí an Cultúrlann ó Google.

Bhí thart ar cúig ciliméadar eile de siúl bóthair romham. Bhí sé fós ciúin gan mórán tráchta, agus ní raibh orm dul tríd aon cheantar le liarlóga dearg bán gorm - údar faoisimh. 

Nuair a shroich mé an bóthar chonaic mé go raibh an ceo scaipthe ón gCnoc. Ach ní raibh fonn orm dreapadh arís. 

Bhí súil agam go mbeadh roinnt de na Gaeil romham sa Chultúrlann, ach cé go raibh an bialann gnóthach go maith ní raibh éinne de mo lucht aitheantais ann. 

Bhí babhla anraith brocailí agus cáis ghorm agam agus mias stobhach. Bhí sé blasta agus goile maith chuige ormsa tar éis 17 km de shiúlóid. 

Nuair a bhí ite agam ar mo shuaimhneas (agus cúpla leabhar ceannaithe sa gCeathrú Poilí) ní raibh le déanamh ach cúpla ciliméadar eile a shiúl isteach go Sráid Gleann Gall agus bus 14:20 go Baile Átha Cliath. Táim ansiúd anois. 

Aguisín ó @beirneach 

"Ainm eile ar an sliabh Beann Mhadagáin, tugann lucht na háite Srón Napoleon air in amanna fosta." 

Gradaim Nós

Rinne mé mo bhealach aneas ar an mbus go Béal Feirste do gradaim Nós. Bhí mé ag éisteacht le Bladhaire ar an mbealach, agus Damien ag seinm buaiteoirí ó bhlianta eile. Ullmhúcháin oiriúnach!

Bhí fearthainn fuar fliuch i mBéal Feirste... 

Bhí seomra óstáin faighte agam timpeall an chúinne ón Black Box. Tar éis siúl chomh fada leis ní raibh fonn orm dul amach arís sa cheobhrán cuisneach agus mar sin is san óstán a chaith mé proinn. 

Bhí mé - ar ndóigh - ró luath fiú mura raibh moill bheag ar chúrsaí. Shuigh mé isteach sa bheár agus ní raibh mórán de mo phionta (Wicklow Wolf!) ólta agam nuair a casadh roinnt de na Gaeil, nach raibh feicthe agam le fada, orm. Admhaím gurb an deis sin, casadh ar dhaoine, cuid mhór den gcúis a chuaigh mé ó thuaidh. 

Chuir Tomaí tús le rudaí, an rua ag dul chun leith ina fholt a bhí carntha ina chocán aige. Meas sibh an bhfuil trádmharc aige ar sin? 

Chuir Imlé tús leis an gceol - an ionchollú is déanaí den gcomharghrúpa. Cian Mac Cárthaigh, Róisín Seoighe agus Neil Ó Briain. Agus amhránaí/geabaire nua leo - James Shannon. A chonaic mé cheana ag Reic. EP nua ar na bacáin, thug siad meascán de na rianta ón halbaim agus stuif nua dúinn. 

Ní raibh mé ag tabhairt aird ar sonraí na gradaim, admhaím. Ach bhailigh Síle Denvir ceann di féin (ealaín clúdaigh) agus ceann thar ceann Bláth na hÓige - a mbaill siúd scaipthe ar fud na cruinne ag obair, toisc gur ceoltóirí bisiúil aonair iad uilig. Bhí Trá Pháidín ag seinm ag gig Bánú thiar, agus Seaghan Mac an tSionnaigh, cara leo, a bhailigh na gradaim - ceann do albam na bliana, an 424. Níl mé cinnte faoin gceann eile. Físeán? Bhí Rob Mulhern ann chun gradam a bhuaigh sé féin agus Súil Amháin (Séamus Barra) a bhailiú. Bhí Rossa Ó Snodaigh ann chun gradam a bhuaigh Rónán a bhailiú. (Bhí sé beagán díomách a laghad de na buaiteoirí a bhí i láthair. Mheas mé freisin go bhféadfadh níos mó daoine ó lasmuigh den Tuaisceart a bheith i láthair). 

Bhí iníon Rónáin Mhic Aodha Bhuí, Fionnuala, ann chun an gradam ainmnithe as a hathair a bhronnadh - ar Huartan. Grúpa Tradtronica. 

Bhí an bhean a labhair ar a son siúd corraithe go maith freisin, gradam ainmnithe as Rónán a bhuachan.

Bhí ceoltóirí eile ar ardán le ceol - guth binn, measartha traidisiúnta Múlú a dúirt linn nach raibh Gaeilge ar bith aici cúig bliana ó shin ach a bhuí le Gaelphobal Feirste go raibh anois. Thaithin a glór go mór liom. Bhí eagarthóir nua Nós, Torby ag geabaireacht. 

Bhí fuinneamh dochreidte ag an grúpa Grooveline a mheall go leor den slua ar urlár an damhsa. Déagóirí ó Chluainín Uí Ruairc. 

Agus ansin thug Huartan, lena feisteas ar leith agus a gceol aduain taispeántas ón alltar dúinn - beirt damhsóirí in éineacht leis na ceoltóirí. 

Ard oíche agus an áit plódaithe le daoine, cuid mhór acu níos óige ná mo mhic! (Seanduine liath mé, cois amháin san uaigh...)

Ardoíche a bhí ann, agus tá mé sásta go ndearna mé mo bhealach ann. Cé go mbeinn géaránach faoin caighdeán fuaime. Agus mholfainn do lucht Nós go mbeadh siopa ann chun táirgí na gceoltóirí a dhíol! Nó ar a laghad cóid QR chuig bandcamp nó a leithéid na gceoltóirí! 

Is deas na gradaim a bheith ar ais. Go dté siad agus na ceoltóirí ó neart go neart!