Filíocht físe

Luaigh Dubhaltach clár nua Dermot Somers Turas Feasa ar na mallaibh.

Bhí deis agam faire air aréir. Sna Gaibhlte a bhí Dermot, agus thug briathra na bolscairí Edmund Spenser agus Seathrún Céitinn creatlach don méid a bhí á chíoradh aige. Is focalbhách é Dermot, agus bhí a chuid cainte draíochtach, paiteanta.

Rith sé liom áfach go raibh lámh ag draoi eile san clár: John Murray, a rinne an scannánaíocht. De bharr eisean a bheith taobh thiar den cheamara, ní fhaigheann sé an t-aitheantas céanna agus a fhaigheann Dermot. Ach bíonn ar an tsiúil chéanna, agus níos mó a dhéanamh: agus trealamh á iompar aige.

Ba léir go ndeachaigh saothar agus grá, agus ceardaíocht den scoth isteach i roghnú na radhairc a cuireadh ós ár gcomhair aréir. Bheidh fonn orm buaileadh siar ar an bpointe chun blaiseadh den na háilleachtaí a léirigh siad dúinn, fís John ag neartú agus ag léiriú briathra Dermot.

Bhí an fuaimrian ealaíonta freisin; go minic gan ann ach fuaimeanna na gaoithe agus an dúlra.

Beidh sé seo ar mo liosta!

Is mór an trua nach bhfuil níos mó de na sár scannáin seo ar fáil ar DVD. Faoi láthair, is féidir teacht ar roinnt acu ar shuíomh TG4.

Theip orm teacht ar aon íomhá a thabharfaidh blas cheart ar an méid a rinne siad: féachaigí ar an gclár féin!

Endurance

Tá an leabhar Endurance le Dermot Somers díreach léite agam.

Cuir síos ar seacht gcinn d'aistear in Éireann.

Tá tíolacthaí ar léith ag Dermot a fhágann go bhfuil scil thar an gcoiteann aige chun na hoibre seo.
Tá Éire siúlta aige, agus aithne agus grá aige don tírdhreach. Tá Gaeilge ar a thoil aige, agus teacht aige ar foinsí dá réir - agus is léir go ndeachaigh sé i gcomhairle domhain leo. Léiríonn an saothar seo gur scoláire agus gabha focail den scoth é. Bhain mé an-taitneamh as, agus molaim é.

Seo iad na seacht turais a pléitear:

1. Éalú Aodh Rua ó Caisleáin Átha Cliath.
2. Eachtra Francisco de Cuéllar
3. Camchuairt Ó Suilleabháin Béara
4. Eachtraí na Tána
5. Aistir Bhrian Ború
6. Caoilte agus Pádraig ar a gcamchuairt, mar a léirítear in Agallamh na Seanórach.
7. Eachtaí Michíl Uí Chléirigh ag tiomsú a chuid saothair, go háirithe Annála na gCeithre Máistrí.

D'fhág mé an teideal i mBéarla - cuimsíonn sé na cialla "do-chloíteacht", "seasmhacht" agus "fad-fhulaingt" - nithe atá i gceist leis na heachtraí a reiceann sé.

---

Thuas: Loch Té, ó Wikimedia.

Somers siúlach scéalach

B'é Dermot Somers a thug an príomhchaint ag Dinnéir na Sléibhteoirí san Daingean (mar a luaigh mé). Is iontach an reacaire é. D'inis sé scéalta faoin am nuair a bhí sé ag tosú amach ag dreapadh - ag am go raibh airgead gann agus trealamh trom. Bhí grianghraif aige ag léiriú an ocras a bhíodh orthu an uair sin, na rucsacanna móra troma (bhíodh ceann mar sin agam ar feadh seal agus mé sna déaga - sciobtha ó'm athair. Canbhás trom agus cruach). An chaoi go raibh siad beo sna hAlp ar an beatha a chaitheadh na turasóirí sa bhruscar. Tháinig siad sin suas ar an gcarr cábla, ach d'fhágadh an airde gan goile ansin iad. Bhain sléibhteoirí na hÉireann an súp as na lóin bhreátha a thug na hostáin dóibh!

Rinne sé ana chuir síos ar seal a chaith sé ag sclábhaíocht i monarcha buidéil i Londain, san teas agus sa chruatan. Chonaic sé alt nuachtáin faoi Bhile Ténéré - crann aonair i lár an Sahára, 400 km ó aon chrann eile. Níor raibh tuairim aige an uair úd go mbeadh deis riamh aige taisteal chuig áit chomh sceirdiúil sin. Ach, dar ndóigh, rinne. Thrasnaigh sé an Sahára leis na Tuareg mar chuid den srath Turais i mBaol. Tá cur síos ar a thuras i Rince ar na Ballaí freisin.

Bhí sé ag tnúth go mór leis an crann a feiceáil é fhéin. Ach monuar, bhí sé leagtha ag carr! Tá dealbh cruaiche ina áit, agus dhreap sé é sin!

Ach, gan amhras, sléibhteoirí a bhí i láthair, agus bhog sé ar aghaidh chuig scéal faoin bpobal Dolpo, a bhfuil clár déanta acu fúthu. (Thug sé níos mó eolais ná mar a rinne ar an ócáid a luaigh mé cheana).

Arís, turas le salann a bhí i gceist agus fánaithe ina bhun. Ach bhí gheacanna i gceist freisin, agus bhí sé barrúil agus é ag tarraingt na cosúlachtaí idir é a bheith a buachailleacht ba i Ros Comáin agus é Óg, agus é ag streachailt le gheac bradach ar taobh loch ghorm Phoksundo.

Ba léir a dhaonnacht agus a bháigh leis an bpobal seo. Bhí sé leis an teaghlach ar feadh an turas ar fad, inár bhuail tubaiste iad toisc go bhfuair an seanathair bás, agus go raibh ar a mhac a ionad a ghlacadh gan coinne. Bhí ana chuir síos aige ar spleodar na bpaistí, agus an slí a chuaigh an pobal ar fad i ngleic le cruatan. Ach ní raibh aon mhaoithneachas i gceist, agus ba léir dó - agus dóibh - go raibh deireadh ag teacht leis an tslí beatha de bharr foinsí eile salainn a bheith ag teacht chun cinn.

Rinne sé sár chuir síos ar baill an teaghlaigh, na paistí ach go hairithe, á léiriú le grianghraif ghrinn. Bheadh aithne éigin agat ar an dream arbh léir iad a bheith spraíúil, misniúl, ach éisteacht leis.

Luaigh sé freisin ceann de na comhtharlaithe sin a chuireann mearbhall ar theangeolaithe. Kagmara is ainm don bearnas is airde a thrasnaigh siad. Tá sé ainmnithe as na préacháin a fhaigheann bás agus iad ag iarraidh é thrasnú sa drochshíon. Mám Cág marbh?

Caithfidh mé greim a fháil ar an gclár!

---

Bile Ténéré, mar a bhí (i 1961) agus mar atá. Ó Wikimedia.

Máistir Ildánach ar Muir agus ar Sliabh

Seoladh úrscéal nua Dermot Somers, Ar Muir agus ar Sliabh, mar chuid d'fhéile IMRAM de Satharn seo chaite.

Bhí sé de phribhléid agus de phléisiúr agam bheith i láthair. Is sár reacaire é Dermot (mar a luaigh mé cheana). Le cabhair ó grianghraif roghnaithe óna shaol eachtraíochta thug sé cnámha a scéil fhéin, a ghrá don eachtraíocht - gach saghas eachtra - agus creatlach an úrscéil. Níor sceith sé aon rún, ach is cinnte gur spreag sé fonn léite i níos mó ná ionamsa.

Fíonn Dermot scéal cumasach caidrimh as eachtraíocht, an teannas a bhaineann le clár teilifís a dhéanamh, cíocras béadáin sciar airithe de na meáin, éiginnteacht agus fánaíocht glúin na noughties, agus roinnt comhábhair eile. Dúirt sé féin gur gearrscéal fada seachas úrscéal atá i gceist. Ach is seánra ann féin an novella, agus is máistir shampla atá san úrscéal seo.

Is maith liom an slí a thugann sé nodanna agus imlínte gnéithe den scéal, ag fágáil bearnaí do shamhlaíocht an léitheora.

Ach tagann forbairt mar is dual d'úrscéal ar a laoch, a fhoghlaimíonn faoi féin agus a chasann i dtreo feabhais.

An-leabhar. Agus an-seoladh! Táim ag tnúth go mór le reacaireacht Dermot a bhlaiseadh arís an mhí seo chugainn, ag Tionóil Fómhair Sléibhteoireacht Éireann.

---

Ar muir is ar sliabh
Dermot Somers
ISBN: 9781901176971
Cois Life 2009

Ag buachailleacht geacanna

Caint eile a chuala mé, Déardaoin beag seo, ná an chaint a thug Dermot Somers don gCiorcal Caidrimh de chuid Comhaltas Ceoltóirí Éireann i mBaile na Manach.

Arís, caint thar a bheith spreagúil a thug údar Ag rince ar na Ballaí agus Buaic

Rinne sé cur síos ar dtúis ar a sheal ag buachailleacht geacanna leis an pobal Dolpo i Neapal, agus na deacrachta a bhí aige le tarbh bhradach ard sna Himiléithe, sular ndearna sé cur síos níos ginearálta ar a shaol mhoilleadóireachta.

Is iontach an rud é éisteach le duine a bhfuil grá aige don rud a dhéanann sé ag caint.

Ní haon ailleadóir mise - tá an iomarca trealaimh i gceist, dar liom, ach tá grá agam do na sléibhte. Bhí ardú meanman sna pictiúr a thaispeáin sé.