Scorach Siúlach scéalach

Chuir alt le Éilis Ní Anluain mé ar thóir saothar le Diarmuid Ó Gráinne. Tá  Brionglóidí Briste agam ar mo leabhragán áit éigin; is cuimhin liom é a léamh, ach ní cuimhin liom mórán faoi seachas nár thaitin sé liom!Níl mé baileach cinnte an ormsa an locht faoi sin, tá sé chomh fada ó léigh mé é. Ach spreag alt Éilise mé le dul sa tóir ar a shaothar arís, agus ó tharla gurbh leabharlann Bhré an foinse a bhímse ag tarraingt, agus atá luaite ag Éilis, bhí fhios agam go mbeadh rath ar an tóir. Chroch mé liom "An Traimp" agus cnuasach gearrscéalta "Céard a dhéanfas tú anois?" mar sin.

Thaitin An Traimp liom. Leagan níos dorcha de Dialann Deoraí, a mheabhraigh leabhar Orwell dom faoina chuid ama thíos leis an gcosmhuintir. Ina náibhí i Sasana, ag piocadh torthaí sa Fhrainc, ina ghiolla monarchan i Hamburg a bhíonn an laoch. An cuir síos ar fad i gcaint bheo créúil Gaeltachta. Spleodar agus fuinneamh na hóige agus na amhantraíochta ag lonrú fiú tríd an sclábhaíocht agus an chruatan.

Scéal eile ar fad na gearrscéalta; cé go raibh an chaint agus an cheardaíocht ar chomhchaighdeán leis an úrscéal bhí na scéalta féin duairc, lán de líon dubh. Collaíocht iontu ach é brúidiúil, aimrid, garbh, sa chaoi is gurbh éigniú a shamhlófá a bheith i gceist fiú nuair atá toiliú ann. Chaith mé i dtraipisí an leabhar.

Is ana scríbhneoir Ó Gráinne cinnte, agus is deacair caint bheo na Gaeltachta a shárú; earra atá aige agus máistreacht aige uirthi.  Ach nílim cinnte an féidir liom é a mholadh mar ábhar léitheoireachta! Fágaim fúibh féin an cheist! Tá sé i gceist agam súil a chaitheamh ar shaothar nó dhó eile dá chuid.

Scíth mo throithe...

Radharc ar Ghleann Dá Loch ó thús na siúlóide

Chaith mé an deireadh seachtaine ag siúl Slí Chualann leis na Cnocadóirí. Bhí bus eagraithe chun muid a thabhairt chuig tús na siúlóide i nGleann Dá Loch, go moch maidin Satharn.  Ochtar déag againn a thosaigh amach ón gcarrchlós ann, ag tabhairt aghaidh ar an gcosán ó thuaidh. Dhreap muid suas tríd coill agus anuas arís chuig Abhann Gleann Log an Easa (táim cinnte go bhfuil ainm níos gonta ná sin air - ach níl sé agam). Tá droichead gleoite coise trasna na habhann. Suas in aghaidh na fána arís linn ag dreapadh "Paddock Hill" - a ghobann amach ón Scor, agus nach bhfuil ainm Gaeilge agam air. 

Fág an bealach, coinnigh isteach, tá SUV mór ag teacht!

 Bhí sos gairid againn ag an mboth a thóg an Meitheal Sléibhe ag Bearnas Brusher. Ar aghaidh linn ansin agus amach ar an mbóthar go Loch Deán. Rud suntasach go maith ar chonair a bhfuil foinsí uisce gann - bhí buacaire ar fáil & fógra chuige ar an mbóithrín sular tháinig muid amach ar an mbóthar mór. Bhí píosa le siúl againn ar an mbóthar - thart ar 4 km, trasna an droichead thar an Abhann Mór ag an Seandroichead. Tá ionad ag na gasóga gar don áit seo, agus bhí a lán tráchta ann toisc go rabhthas ag thabhairt gasóga óga ann! Níor bhain mé mórán taitneamh as an gcuid sin. D'fhág muid an bhóthar ansin ag trasnú coillte ag Baile na Fuinseoige. 

Ag glacadh scíth

Loch Té

Bhí lón againn ansiúd; bhí radharc bhreá againn ar taiscumar Fheartraí - bhí sé suntasach cé chomh híseal is a bhí an t-uisce ann. Bhí píosa eile le siúl ar an mbóthar againn, thar na "Pier Gates" agus ansin chuig leac cuimhneacháin J.B. Malone. Uaidh sin tá siúlóid ar chláracha go dtí gualainn Dioghas. Nílim ceanúil ar an gcuid seo den slí, atá siúlta cheana agam. Dreapadh mall seasta atá i gceist, agus ní thagann athrú ar an radharc - bíonn an cuma ar an scéal nach bhfuil aon dul chun cinn á dhéanamh ag duine! Is minic gaoth fuar feanntach ann, ach bhí an Satharn go deas agus is leoithne fionnuar a bhí ann (buíochas le Dia!). Timpeall ar an cnoc a théann an cosán ansin, agus síos go dtí an Deargail ós cionn Eas Cúirt an Phaoraigh. Tá dreapadh sách géar ón abhann suas go dtí an áit a chasann an cosán i dtreo siúlóid na hAille, agus radharc iontach uaidh ar an eas. Síos ansin tríd coill Crón, trasna Abhann Ghleann Crí i Leacan Darach go dtí gur shroich muid - ar deireadh! - an Brú ag Cnoc Crí. Ós rud é go raibh 30 km siúlta agus 950 m dreaptha againn, bhí muid tugtha go maith, agus fáilte dá réir roimh tae agus cith fholca! Bhí sé thart ar a sé nuair a bhain muid an brú amach, agus muid tosaithe ag siúl ag 9:30. Chuir foireann an bhrú féasta ós ár gcomhair ansin - mias de feoil agus cáise mar cúrsa tosaigh; ansin lasagne bhreá agus flúirse sailéid measctha. Mar sméar mullaigh bhí ciste saibhir agus uachtar reoite. Ansin thit muid tugtha tuirseach traochta i mo leaba! Maidin Domhnaigh i ndiaidh bricfeasta friochta a chuir muintir an bhrú romhainn, thug muid aghaidh go luath ar an siúl. Thosaigh muid amach ag dreapadh an cnoc taobh thiar den bhrú - muid ag siúl anois ar saothar eile de chuid an Meitheal Sléibhe - a rinneadh le cabhair ó roinnt de bhaill na gCnocadóirí a bhí i láthair!  Céimeanna eibhir agus  adhmaid. Go deimhin, ó tosaigh mise ag siúl sna cnoic seo (beagnach tríocha bliain ó shin!) tá ardú thar cuimse tagtha ar an líon daoine a bhíonn ag siúl. Agus de bharr gur dromchla portaigh is mó atá ar na cnoic, bheadh an creimeadh talún i bhfad níos measa murach an cothabháil a déantar ar na cosáin - cuid mhór de ag saorálaithe an Meitheal Sléibhe. Bhí píosa ar an mbóthar le siúl ansin ag Baile Mhic Thorcail sular thug muid aghaidh ar na cnoic arís ag dreapadh go Carraig na bhFiach agus Suí Liam.Síos isteach i nGleann Cuileann agus píosa fán mbóthar go dtí gur thrasnaigh muid an rinn deiridh idir muid agus Baile Átha Cliath ag Sliabh Thigh Bródáin. Bhí an cosán ana mhaith anseo. Is cuimhin liomsa (fiche bliain ó shin!) a bheith ag lapadaíl tríd puiteach anseo. Ach bhí cosán bhreá gainimh agus eibhir an bealach ar fad ann anois. Faoin am seo bhí mo chosa leonta, agus é ag stealladh báistí. Síos linn ansin go dtí Páirc Marley agus cupán caife a raibh ana fháilte agam roimhe! 20 km a bhí siúlta againn ó mhaidin agus dreapadh 650m sa mhullach ar sin. Thart ar a dó a bhaineamar Marlay amach.
Táim ana bhuíoch de Tom a bhí mar threoraí agus do Mharie a thug faoin eagrúchán. Cé go rabhas scriosta, bhí cuid mór den lucht orm féin as bheith ag iompar barraíocht! Sa mhullach ar sin, buataisí nua a bhí orm ó tharla gur thit an péire a bhí agam roimhe as a chéile ar Chnoc Bréanainn san samhradh.  Mar sin féin, tá an sásamh le baint as an siúlóid a bheith déanta! 

Duinnín daonnachtaí ag réiteach cruacheisteanna

Bhí sé d'ádh orm go raibh faill agam freastal ar sheoladh 'Duinnín Bleachtaire ar an Sceilg' a bhí ar bun oíche Luain i gClub an Chonartha. Slua measartha beag a bhí ann agus Liam Mac Con Iomaire ag déanamh an chúram go paiteanta mar is dual dó. Dá iníon Nuala atá an imleabhar seo tiomnaithe ag Biddy Jenkinson - is í Nuala a bhí mar bean glúine don smaoineamh Duinnín a chuir ag bleachtaireacht, nuair a d'iarr sí scéal ar Bhiddy don iris Blaiseadh. Cuid dá saothar cheannródaíoch don mBéal Binn ab ea an iris.

Thug Liam spléachadh ar an saothar dúinn, agus tharraing as a stór eolais agus grinn in óráid bhreá. D'fhoghlaim mé go raibh Dinneen tugtha don imeartas focal agus don ghreann. Samhlaím é ina leaba i measc naomh na nGael ag baint ana sult as an saothar seo, á chreathadh ag rachtanna sona gáire. Tá an leabhar slogtha ina iomláine agam faoi seo. Tá sé ar maos le ghreann, focalbhá, béaloideas agus nathaíocht.  Castar pearsan mór le rá, fíor agus bréagach sna leathanaigh seo: Arsène Lupin, Biddy Mulligan agus gan amhras Searbhlach de Hoilm. Cé gur ag bleachtaireacht atá Dinneen sna scéalta, ní bhíonn coir - de réir dlí pé scéal é - i gceist i gcónaí, agus ní bhíonn gabhadh mar thoradh. Ag réiteach fadhbanna daonna is mó a chíonn muid é, agus é thar a bheith tuisceanach don lag. Go deimhin sílim gur mó cleamhnas ná triail atá mar thoradh ar a ghníomhaíochtaí - uaireanta dá ainneoin féin.
Tá clúdach álainn (féach thuas) deartha ag Cliona Cussen don leabhar, agus é léirithe le grianghraif chliste,  mar dhea gurbh de Ua Duinnín agus na carachtar iad. Luaitear na grianghraif ar an fordhuilleog ag gabháil buíochas don duine - anaithnid faraor - a d'fhéach chuige go raibh siad ar fáil don leabhar. Tríd síos tá tagairtí oiriúnacha dá fhoclóir - go hiondúil mar réamhrá do scéal, mar a bhí sa chéad leabhar.

Éacht eile. Fúm imleabhar a haon a athléamh anois, agus nára fad uainn imleabhar a trí!

Duinnín Bleachtaire ar an Sceilg
Biddy Jenkinson
Coiscéim 2011
286 lth.

Go maire sé an dá chéad!

An iris is sine sa Ghaeilge: ann ó 1911!

Sin Timire an Chroí Ró-Naofa a fhoilsíonn na hÍosánaigh. "An phríomhaidhm atá ag An Timire ná spreagadh agus tuiscint a thabhairt do bhaill Aspalacht na hUrnaí ar intinní an Phápa, trí altanna suimiúla agus ábhar atá inspéise do chách a chur ar fáil." Tá sé de nós ag na Pápaí liosta moltaí a chuir faoi bhráid an phobal mar ábhar urnaí:bíonn alt nó dhó maidir le gach ceann acu san Timire, a fhoilsítear uair sa ráithe, ar chostas €15 sa bhliain. Is minic na hailt seo spéisiúil, scríofa ag Éireannaigh uaireanta, agus uaireanta eile aistrithe ón méid a scríobh duine ó thar lear. San eagrán reatha, tá altanna le fear ón gCambóid, mar shampla. Bíonn na hailt i dtólamh spéisiúil agus lón machnamh iontu. Tá an t-eagrán reatha, eagrán an chéid, thar a bheith spéisiúil toisc go bhfuil athchló ann ar roinnt ábhar ó i bhfad siar, maille altanna maidir le stair na hIrise agus cuid de na daoine a raibh baint acu leis. 

Sa bhreis ar an ábhar bainteach leis na hintinní, bíonn léirmheas ann ar dornán leabhar - nach gá gur leabhar creideamh iad. Ceithre imleabhar filíochta atá faoi chaibidil san eagrán reatha ag Seán de Fréine, mar shampla.

Tá an Timire saor ó mhaorlathas na Gaeilge agus a gcuid deontais; ach tharlódh sé go bhfuil deontas de chineál éigin ag an iris ó gníomhaíochtaí eile na hÍosánaigh.

Crúbadán agus cnuasach blaganna

Tá an línseoir ildánach ilbhéarlach Kevin Scannell tar éis gar eile a dhéanamh do phobail Gaeilge an Idirlíon. Le cabhair óna chlár An Crúbadán tá fearann Blogger ransaithe aige le gach blagmhír i nGaeilge a aimsiú. Tá na torthaí ar fáil anseo: http://indigenoustweets.com/blogs/ga/

Tá an iarracht teoranta do Blogger faoi láthair de bhrí gur gá do na huirlisí atá in úsáid aige bheith in inmhe téacs na blagmhíreanna a scagadh ón cód ar fad a bhíonn timpeall orthu nach bhfeiceann daoine riamh ach a d'fhágfadh feidhmchlár caoch mura raibh ar a chumas é a léamh.

Tá rud ana áisiúil curtha ar fáil aige ar an leathach thuas - fotha RSS a phiocann amach gach mír i nGaeilge in aon bhlag sa réimse agus a chuireann ar fáil dúinn é. Is mór an ghar sin - tá flúirse blaganna dhá theangacha amuigh ansin; agus bhí drogall orm iad a chuir le mo fotha fhéin ar an gcúis sin. Anois tá fotha Kevin sníomhta isteach agam san fotha a fhoilsím féin le cabhair ó Google Reader.

Dúil sna Dúile

Fad is a bhí daoine eile ag faire ar fhaill Bhaile Átha Cliath Corn Mhic Uidhir a bhreith abhaile, bhíos ag turasóireacht i lár Bhaile Átha Cliath le m'iníon agus cuairteoir ón nGearmáin. Bean sna 70í déanacha, cineál de sheanmháthair dár gcuid - ach bean a bhí fad a saoil ina eolaí. Mar sin, thuig muid aghaidh ar Dánlann na hEolaíochta agus an taispeántas "Dúile". Anois agus m'iníon in aois scoile bhí sí beagnach in inmhe tuiscint a bheith aici  ar a bhfaca muid - cé gur shíl sí gurbh draíocht cuid mór de! Bhí mé ana thógtha leis an taispeántas seo, curtha le chéile go hana mhaith, agus iníonacha (níos mó ná) & mic léinn ag cuir codanna de i láthair.

Tábla Peiriadach na ndúil a bhí mar téama ag an léiriú. Bhí an céad urlár tógtha suas le seilfeanna ina raibh leagan sluafhoinsithe den tábla ann - iarraidh ar dhaoine nithe a raibh dúil áirithe bainteach leo a tabhairt isteach. Thuas staighre bhí turgnamh éagsúla le feiceáil "beo". Chonaic muid scragall alúmanaim á thuaslagann i hiodrocsaíd sóidiam (bun ana láidir) ag gineadh teas agus sruth sofheicthe hidrigin. Bhí muid ag spraoi le adhmaint agus mionrabh iarainn; chonaic muid calóga arbhair á iompú dubh ag iaidín de bharr an oiread stáirse atá iontu. Chonaic muid - rud a chuir an ionadh orm - "Cheerio" á tharraingt thar uisce ag adhmaint - de bharr an iarann ann!

Bhí taispeántas ann de na dúile spéisiúla fearacht mearcair - é á chroitheadh gach cúpla nóiméad. Bhí próca sulfar in aice leis - bhí fhios ag Opina gurbh chun aon mearcair a doirteadh a neodrú a bhí sin ann. Bhí dealbh spéisiúil de Sizewell ann - déanta de gloine úráiniam, substaint lonrach uaine. Bhí, gan amhras ór agus platanam ann.

Tríd is tríd, ana taispeántas: Tá áthas orm nár chaill mé an deis, ó tharla go mbeidh deireadh leis dé hAoine!

Dúiseacht an Choiligh Chodlataigh!

Bhí an siopa Cúpla Focal i mBré plódaithe tráthnóna do sheoladh an leabhair is déanaí ó Futa Fata - An Coileach Codlatach. Nuala Nic Con Iomaire, beannacht Dé ar a hanam uasal a scríobh. Chaith Nuala roinnt blianta ina cónaí i mBré. B'í an chéad fostaí a bhí ag an mBéal Binn. Mar a tharlaíonn sé, bhí mé i mo bhall den gCoiste a cheap í sa phost sin, agus plé measartha rialta agam léi sna blianta luaithe sin. B'iontach an flosc oibre agus cruthaitheachta a bhí aice. Mheabhraigh Bríd Ní Choincheanainn sin dúinn ina cuid cainte - bhí Bríd ina príomhoide ar Scoil Chualann, agus rinne Nuala roinnt drámaí leis na gasúir ann. (Anois agus í ar scoir is dócha go bhfuil sé sábháilte rún a scaoileadh - b'í an chéad mhúinteoir a bhí agam i Scoil Bríde: níorbh inniu ná inné é sin). Mheabhraigh sí dúinn conas mar a mhúscail Nuala féin mhuinín, cruthaitheacht agus spéis sna healaíona sna daltaí agus iad ag obair ar dhrámaí a chum nó a chóirigh  sí féin. Ní duine mé a léiríonn a mhothúcháin; ach caithfead admháil nach raibh na deora i bhfad uaim, agus bhí tocht i mo scornach.  Sílim gur beag duine a bhí ann, seachas na gasúir óga, nach raibh tionchar mar é ag Nuala orthu; mar is as an gcomhluadar seo a tháinig sí - ceann de na líonraí Gaelacha sa Ghalltacht; aithne againn ar a chéile le fada, muid go minic ar aon scoil, agus uaireanta ar aon rang le chéile sa Bhunscoil. Duine againn féin, duine a raibh tionchar thar a bheith dearfach aici orainn, ainneoin nach raibh i ndán di inár measc ach seal ró ghairid. Bhí, mar sin, an cumha agus an cheiliúradh in orlaí tríd caint Bhríd. Nuair a bhí deireadh ráite aici, léigh Pádraic Harvey, baintreach Nuala an scéal - scéal a bhí forbartha aici ag ceardlann a d'eagraigh Tadhg i Futa Fata. Scéal iontach faoi neach nach bhfuil i ndán don ról atá ceaptha dó san sochaí - ach a théann chun tairbhe don gcomhluadar mar sin féin. Faoi dheiridh an scéil bíonn a ionad aimsithe ag an gCoileach, ainneoin gan é bheith ar a chumas éirí le éirí na gréine agus glaoch mar is ceart chun cách a dhúiseacht. Scéal ana dheas, inste go breá. Agus cuireann léaráidí Donough O'Malley go mór leis an scéal. (Bhí sé féin ann chun na leabhair a shíniú - agus tá áthas orm a rá gur díoladh a lán acu, beidh scíth ina chrobh ón scríbhinn, shamhlóinn!)
Éacht eile ó FutaFata! (I gceist agam mír níos faide a scríobh faoin spás ar mo leabhragán atá i seilbh thograí Thadhg.)

Íosa Nazórach, Imleabhar II

Tá an dara imleabhar de sraith Josef Ratzinger ar Íosa Críost léite anois agam. As Gearmáinis an babhta seo - tá níos mó muiníne agam as leagan Gearmáinise, gan dul sa bhfiontar ar saothar aistritheora! Cé gur chuir an foilsitheoir Pápa Benedict XVI mar údar ar chlúdach an leabhair, déanann sé féin soiléir ina réamhrá don gcead eagrán nach saothar le údarás na hEaglaise atá ann, ach tuairimí phearsanta:

"Es steht jedermann frei, mir zu widersprechen. Ich bitte nur um jenen Vorschuss an Sympathie, ohne den es kein Verstehen gibt."

Níl bac ar aon duine mé a bhréagnú. Ní iarraim ach an réamhíocaíocht sin de chomhbhá atá riachtanach chun go mbeadh comhthuiscint ann.

Ach ó tharla gur toradh ar saol fhada de staidéir, machnamh agus urnaí na tuairimí,is mór is fiú é a léamh. Gan amhras, leabhar dóibh siúd a chreideann cheana atá ann - cothú do chreideamh seachas díonchruthú. Pléann an imleabhar seo leis an Seachtain Mhór - ó Dhomhnach na Pailme go dtí an Aiséirí. An rud is mó a chuirimse spéis ann ná an léargas a thugann sé ar na sleachta san sean Tiomna ar féidir iad a léamh mar fháistine ar an Pháis agus ar ról Íosa - mar a léiríonn a bheatha an caoi cheart leis an fáistine faoi Ghiolla an Tiarna agus faoin Meisias a léamh - mar a thagann na snáithe ar fad le chéile in Íosa. Mar Rí, ach le ríocht nach den saol seo í. (Eoi 18:36)
Is mór an chabair a leithéid de leabahir domsa - bím i gcónaí ag streachailt nuair a dhéanaim iarracht an sean Tiomna a léamh. 

Fiséain Imbolc 2011 ar líne anois

Féach orthu ar fad ag Imbolc

An méid a scríobh mé faoi na cainteanna le léamh anseo:

Iriseoireacht Cló na Gaeilge, R.I.P?

Machnamh spreagtha ag alt Breandán Delap Blagadóireacht na Gaeilge, R.I.P.

Tá deacracht bunúsach ag iriseoireacht i ngach teanga agus i ngach áit. Is deacair airgead a dhéanamh as. Ceird is ea iriseoireacht; bíonn printíseacht i gceist, oiliúint, agus faobhar le cur ar uirlisí - meon aigne, réamheolas, agus thar rud ar bith eile teagmháil le foinsí - daoine a bhfuil an nod don eolach acu. Agus bíonn costas i gceist le sonraí a bhailiú, fiú in aois seo an idirlín mar a bhfuil cuid mór eolais ar fáil saor in aisce, ach an t-am agus an fuinneamh a bheith ag duine é a scagadh. Gan trácht ar an gcostas agus dua a bhaineann le iarratais faoi Achtanna um Saoráil Faisnéise.

Tá scil breise de dhíth ar iriseoirí na linne seo - ní mór dóibh bheith ina línseoirí oilte chomh maith.  Mura dtuigeann siad an idirlíon agus conas an fhírinne a scagadh as na sonraí, tá baol ann go dtitfidh siad i ngaiste - mar ar tharla, abair i gcás an peileadóra Masal Bugduv, nach raibh ann ach píosa spraoi, nó an cás níos dáiríre - ó tharla go ndeachaigh daoine i bpriacail toisc gur shíl siad "í" a bheith gafa ag na péas - "Cailín Aerach Damascaigh".

Mar sin, tá scil, oiliúint agus acmhainní de dhíth. Ní gnó d'amaitéarach atá ann.

Ins na mórtheangacha, bíonn dhá fhoinse maonaithe i gceist - ioncam ó fhógraíocht, agus ioncam ó díolaíocht. De réir mo thuiscint is ioncam fógraíochta is tábhachtaí go hiondúil. Agus ní mór an dá máistir seo a shásamh. Imní  lucht fógraíochta a chuir deireadh le News of the World. Is fíor gurbh fearg an phobail - adhainte ag na meáin in iomaíocht le News Corp - a ghin an imní sin. Ach is puint lucht fógraíochta a rinne an chinneadh.

Tá iriseoireacht sna mórtheangacha faoi bhrú ar an iliomad dóigh faoi láthair de bharr an idirlíon. Tá luach níos fearr le fáil, is cosúil, ag lucht fógraíochta ar líne, mar sin tá an foinse ioncaim sin ag dul i ndísc. Tá amhábhar na nuachta le fáil gan stró ar líne, i ciorcail ama atá de shíor ag éirí níos lú. Tá iriseoireacht an tsaoránaigh ag teacht chun cinn - tig le daoine a gcuid scéalta a fhoilsiú gan dul leis chuig doirseoirí na meáin, mar a bhíodh.

Ní hionann sin agus a rá nach bhfuil feidhm le hiriseoireacht níos mó. Tá - níos mó ná riamh. Tá gá le scagadh, anailís, comparáid. Tá gá le foinsí nuachta ar féidir iontaoibh a chuir iontu - atá údarásach. Beidh chlaochlú i gceist, agus beidh údarás agus iontaofacht de shíor á cheistiú. (Agus is amhlaidh is fearr: cuimhnigh go bhfuil fhios againn anois gurbh duine sinsearach laistigh den FBI, a raibh cloch ina mhuinchille aige don Uachtarán Nixon, Deep Throat. Dlíonn údarás amhras, agus is mithid i gcónaí an cheist "Cui Bono?" a chuir.) Sampla amháin den gclaochlú seo ná Storyful, comhlucht atá ag iarraidh an nuacht a ghintear ar líne a scagadh agus a chíoradh.

Maidir le hiriseoireacht cló na Gaeilge, luíonn an bhróg air in áit eile. Ní raibh an pobal léitheoireacht mór - agus aonchineálach - go leor chun go mbeadh ioncam fónta ón bhfógraíocht le fada an lá; agus ní raibh an díolaíocht thar moladh beirte chomh fada céanna. Bhíodh thart ar 20,000 cóip á dhíol ag Inniu, más fíor. Níor chuaigh díolaíocht Foinse ná Lá thar an 5000 cóip, go bhfios dom. Níl figiúirí do Gaelscéal feicthe agam, ach bheadh ionadh orm mura bhfuil an creimeadh tar éis leanacht.

Mar sin, tá foinse eile airgid de dhíth - an deontas. Rud a chiallaíonn go bhfuil lámh ag maorlathaigh san scéal. Agus, anois agus an cúram leagtha ar Foras na Gaeilge, polaiteoirí. Drong máistrí sa bhreis ar gá fónamh dóibh. Dream nach bhfuil tugtha don forás, don iniúchadh, don gceistiú. Ní haon ionadh é mar sin go mbíonn planda lag an iriseoireacht imscrúdaithí plúchta ag driseacha an maorlathais!

Táimse im mo cheannaitheoir dílis nuachtán Gaeilge. Cheannaíonn Foinse & Lá lena ré. Ceannaím Gaelscéal. 

Bhíos ag ceannach Foinse Nua, agus an Indo saor in aisce leis - ach mothaím nach orm atá sé dírithe. Is maith ann é, agus an misean atá aige - an Ghaeilge a chuir ós comhair pobal leathan ar bhealach mealltacht, tarraingteach - á chomhlíonadh aige. Tá an moladh ag dul do Phádraig Ó Céidigh agus a chuid as an fiontar samhlaíoch seo. Is treise an moladh, ó tharla gur fiontar gnó, neamhspleách ó deontais agus maorlathas atá i gceist. Ach níl an cineál iriseoireachta dáiríre a shantaím le fáil ann.

Rinne Eoghan Ó Néill agus na ceannródaithe eile athiarracht leis an leagan cló de Nuacht24 - bhíos á cheannach sin ar feadh seal freisin.  Ach ní raibh rath a dhóthain ar an bhfiontar, agus tháinig deireadh leis. Tá obair mhaith fós ar bun ar an suíomh - is uaidh a fhaighim mór chuid eolais nuachta i nGaeilge. Ach ní bheinn ag bráth air chun mo riachtanais a shásamh.

Bíonn colúin den scoth san Irish Times. Ach is annamh go mbíonn siad tráthúil - seachas píosaí Alan Titley. Is aoir agus tráchtaireacht seachas anailís a bhíonn ar bun aige. Faighim lón machnaimh astú cinnte. Ach níl sásamh iomlán iontu.

Roinnt blianta ó shin, scríobh Breandán Delap ar Beo:

Ceann de na dúshláin is mó atá romhainn amach sna meáin Ghaeilge ná cultúr na hiriseoireachta imscrúdaithí a bhunú. Níl sé seo déanta go sásúil againn go fóill. Ar ndóigh is sórt paradacsa é an téarma seo sa mhéid is gur cheart go mbeadh sé de dhualgas ar gach iriseoir a bheith fiosrach.

Feictear dom nach bhfuil sin ag tarlú. Nó, má tá, is i ngan fhios domsa é. Ceannaím Gaelscéal ar mhaithe le colún nó dhó maith a bhíonn ann. Cuid mór den "nuacht" ann, bíonn an preasráiteas ar a bhfuil sé bunaithe faighte agam tríd an r-phost i bhfad roimhe, má tá spéis ar bith agam sa cheist.

Ach is fíor annamh píosa maith anailíse - nach ionann agus tuairimíocht - le léamh ann.

Níl fhios agam cén leigheas atá ar an gceist. Ach ní dóigh liom go mbeidh nuachtán atá spléach ar maorlathas agus deontas riamh réabhlóideach. Agus níl ciall ar bith le bheith ag súil le hamaitéaraigh a bheith ag líonadh an bearna. Ní féidir an cúram a chomhlíonadh mar caitheamh aimsire!

Agus sin mo racht go n-uige seo.

Ní iriseoirí muid. An lucht Éigse muid?

Tagann City Arts agus Féile IMRAM le chéile i mbliana le hiniúchadh a dhéanamh ar thodhchaí litríocht ár dteanga arlíne le Siompóisiam Bhlagadóireacht na Gaeilge.
Curtha i láthair ag craoltóir Scott De Buitléir, beidh ceathrar chainteoir ag an siompóisiam;

• Alex Hijmans, iriseoir agus údar
• Aonghus Ó hAlmhain, blagadóir
• Alison Ní Dhorchaidhe, file agus blagadóir
• Mary Burns, riarthóir ghrúpa Facebook, "Gaeilge Amháin"

I measc na n-ábhar a bheidh á bplé ar an oíche, cuirfear an cheist; an í an bhlagadóireacht an chéad chéim eile ar bhóthar na litríochta Gaeilge? An bhfuil teacht Twitter agus na meán sóisialta ag cur deireadh leis an mblagadóireacht, nó á neartú? An bhfuil áit ann do bhlagadóireacht mhionteanga i spás ollmhór an idirlín?
Seans é seo do phobal na Gaeilge (agus an Bhéarla) breathnú go dáiríre ar an gcéad ghlúin eile de litríocht mhionteanga sa Chéad Aois is Fichead, le réimse taithí na gcainteoirí. Ócáid shaor in aisce í seo agus tá fáilte roimh chách.

Breis: http://www.cityarts.ie/events/2011/10/10/siompisiam-bhlagadireacht-na-gaeilge/

Tumchónaí Ghleann Choilm Cille

Fógrá ó Gaelphobal:

Slí na hAille: Na Clocha Liatha go Brí Chualann

Bhí mé i mo threoraí tráthnóna ar an siúlóid a chuir clabhsúr le biaiste Samhraidh na siúlóidí éasca tráthnóna de chuid na Cnocadóirí. Bhuail triúir againn le chéile ag Stáisiún na gCloch Liath ag 18:30 agus thug aghaidh ar Bhré ar Shlí na hAille. Fearann de chuid NAMA is ea an talamh thart ar chuan na gCloch Liath faoi láthair.

Bhí orainn ár mbealach a shní tríd claíocha arda tríd fásach ghainmheach mar sin ag tús na siúlóide. Tá cuid mhaith oibre déanta ag an gComhairle Contae ar an gconair, áfach, agus seachas go raibh an dúrud cac madra ar thús an cosáin bhí an siúlóid ana dheas.  Tá fógraí breá eolais ann - agus tionchar na rialacháin a rinne Éamon Ó Cuív faoin acht teanga le sonrú orthu - an Ghaeilge chomh soléite agus soiléir céanna leis an mBéarla. Bhí a lán eolais ann freisin - tá's agam anois gurbh é Eaglais San Crispin, i Sráid Bhaile Ráth an Dúin, is ea an fothrach gar do na Clocha Liatha, agus Séipéal Raithín na gClog ag Bré.

 Agus go mbíodh táille tráth ar an bealach a shiúil. Tá an dúrud éin mara le feiceáil ón gcosán. Ní fhaca muid róin ná deilfeanna tráthnóna, ach tá siad feicthe agam cheana anseo. Bhí sé i gceist agam ceamara cheart a bhreith liom, ach rinne mé dearmad - níl agam mar sin ach an dornán grianghraif ar chaighdeán íseal a ghlac mé le'm fón póca. Blaiseadh den rud ceart, mar sin.

Tharla sé go raibh duine againn ag tiomáint, agus duine eile ina staonaire. Mar sin, is ar chaifé agus siopa  Iodálach seachas teach tábhairne a thug muid aghaidh chun críoch a chuir leis an oíche.

Sapori di Campo de Fiori is ainm dó agus gach cineál earra Iodálach ar fáil ann, chomh maith le caife blasta.

Sé ciliméadair ar fad atá le siúl, agus fógra faid gach km anois! Beagán faoi bhun dhá uair a thóg sé orainn, á ghlacadh go breá réidh. Tá cosán clochach an bealach ar fad - ní bheadh mórán deacrachta ag aoinne siúl air - ach níl sé oiriúnach do naíchóiste.

Léirmheas: An Cuimhin Leat?

D'éist mé le dráma a scríobh Brian Ó Tiomáin ar podchraoladh ar maidin. Pléann ‘An Cuimhin Leat?’ le tromaíocht, agus leis an iarracht a dhéanann fear a scriosadh ag tromaíocht ar scoil dul i ngleic leis na deamhain atá á chrá - iad a dhíbirt.
Ón gcéad nóiméad, geal leis, bhí greim ag an reacaireacht orm: Bhí Seán McDonagh cumhachtach i bpáirt an íospartaigh, réimse iomlán na mothúcháin le sonrú ina ghuth - eagla, déistin, fearg. Bhí an bheirt aisteoir eile ana mhaith freisin. Tá drogall orm barraíocht a rá faoin ndráma chun gan an scéinséir a mhilleadh ar aoinne eile a mbeadh fonn acu cluas a thabhairt dó.  Bhíos ar bís ag éisteacht leis áfach - agus gach lúb agus casadh san scéal á éisteacht go géar agam.
Éistigí! Súil agam go bhfuil níos mó den gcineál seo i ndán dúinn ar Raidió na Life!

Ní iriseoir blagadóir!

Tá alt ag Breandán Delap san eagrán reatha de Beo ag maíomh "Blagadóireacht na Gaeilge, R.I.P." . Osclaíonn sé a alt leis na ceisteanna

An bhfuil deireadh le hiriseoireacht an tsaoránaigh as Gaeilge? An bhfuil an cleamhnas idir iriseoireacht na Gaeilge agus ardáin áirithe de chuid na meán úr tite as a chéile? Cá seasann an glór úr Gaeilge a aimsíodh don ghnáthdhuine a bhuíochas d’fhorbairtí ar líne?

Tá amhras orm féin faoin nath úd "iriseoireacht an tsaoránaigh", beag beann ar cén teanga atá i gceist. Tuairimíocht is ea blag; caitheamh aimsire go hiondúil, cé go bhfuil blaganna ann atá á shaothrú mar ghné de ghairm duine; stocaireacht dá gnó i réimsí eile tré saineolas a léiriú, nó chun spéis a mhúscailt ina gcuid leabhair.

Ach sílim go bhfuil iriseoireacht ar líne as Gaeilge fós ann - leithéidí Nuacht24, abair (a tháinig in áit an Druma Mór, a luann sé bheith imithe).  Agus le deireanas tá seirbhís nuachta le giotaí gairide á chuir ar fáil ag Foinse Nua. Gan amhras, ní saoránaigh aonaracha atá a chuir sin ar fáil. Tá a mhacasamhail, nuair is nuacht lucht cúise atá i gceist, ag an Comhdháil tríd an suíomh iontach Gaelport. Tá Beo féin ann, dar ndóigh. !

Mar sin, sílim go bhfuil an cleamhnas sin fós á dhéanamh!

Tá sé i gceist agam ceist na hiriseoireachta mar iriseoireacht a chíoradh i mír eile.  Ach tá crosphórú idir saol na mBlaganna, Twitter agus na irisí atá fós againn ann cinnte.

Maidir leis an gceist úd "Cá seasann an glór úr Gaeilge a aimsíodh don ghnáthdhuine a bhuíochas d’fhorbairtí ar líne?"

Tá an glór sin ann! Mar a bhí ó thús an idirlíon, sna liostaí r-phoist. Ní iriseoireacht a bhí riamh i gceist, ach deis smaointe a roinnt, eolas a scaipeadh, sult a bhaint as an dteanga. Caitheamh aimsire atá ann, agus daoine ag caitheamh an t-am bhí ar fáil acu dó, de réir mar a bhuaileann mian agus flosc iad. Tagann agus imíonn blaganna, mar a bhí ag tarlú ó thús. Sin nádúr an saoil! Ach táimse i dteagmháil le daoine ar fud na cruinne nach mbeadh murach na blaganna; agus tá deiseanna agam faobhar a chuir ar mo chuid Gaeilge nach mbeadh murach an bhlagadóireacht.
Agus sin uilig gan deontas, duais ná maorlathas!

Ceacht foghlamtha?

Oiliúint bainistíochta. Meitheal le cur ag seasamh i slí áirithe, ag tosú ó shlí eile. Mise & fear eile "i gceannas". Treoir amháin ceadaithe san turas. Clár bán. Plean. Céim. Teip. Arís. Buaileann smaoineamh an fear eile. An fhadhb a rá leis an meitheal, an treoir amháin "Réitígí é". Taom náire!

Parabal an toirisc

Fear ag gearradh lomáin. Toireasc maol. Obair mhall. Allas, strus, brú. Cuirtear air an cheist: tuige nach gcuireann tú faobhar an an toireasc? Freagraíonn sé: Níl an t-am agam. Caithfidh mé na lomáin a ghearradh go pras! An té a bhfuil cluasa air, ...