Scéinséir alltarach

Ós rud é nach raibh faic cloiste agam faoin úrscéilín seo, is maith an rud gur sheol Cló Iar Chonnacht  cóip léirmheasa chugham!

Scéinséir atá ann, triantán grá- dhá thriantán grá dáiríre agus an mbean céanna ag spuaic an dá thriantán.

Tá an alltar lárnach san scéal, a insítear tríd léargais na pearsain éagsúla a thabhairt i caibidil ar leith. Taibhse duine acu. É ag iarraidh teachtaireacht a thabhairt don dream beo ach bac air.

Fear cathrach ag teitheadh ó strus na cathrach ar oileán mara. Lionn dubh ina chompánach aige, míshuaimhneas buan. É oscailte do fuinneamh, a mhothaíonn sé ach go háirithe i nDún ar an oileán.

Grá tintrí múscailte ann do bhean ar an oileán, agus inti dó, ach grá nach gcuirtear i ngníomh mar go bhfuil lámh is focal idir í is fear ón oileán.

Leathbhádóir an fhir céanna ag faire uirthi freisin.

Duine le Dia ar an oileán a fheiceann go leor.

Cor agus casadh sa scéal go deireadh amach, a thugann deis don údar plé le go leor téamaí: an tionchar ag strainséirí ar phobal beag dlúth, éad, saint, an alltar.

Scéal fuinte go maith.

Tá amscaíocht amháin ann. Tá an scéal ceaptha a bheith lonnaithe ar oileán nua de chuid oileáin Árann na Gaillimhe. N'fheadar cén fáth, mar go mbaintear feidhm as ainmneacha daoine cáiliúla san insint. Cé go bhfuil an oileán nua, tá dún ársa ann, agus an pobal ann le cúpla glúin ar a laghad...

Mar sin féin tá an chuid eile den scéal agus den reacaireacht láidir. Thaitin an scéal go mór liom agus measaim go raibh sé inchreidte, fiú agus an osréalachas go smior ann.

An Strainséir
Brian Ó Tiomáin
Cló Iar-Chonnacht
Tagairt: 9781784441432

An Fhuil

Taitníonn an amhrán seo ó Aeons agus Muireann Nic Amhlaoibh go mór liom. Thug sí - agus Séamus Barra - ana thaispeántas ar TG4xx agus cheannaigh mé an rian seo agus an rian Bealtaine ar CD Baby ó shin.

Ardaíonn na smaointe ann, an mórtas cultúir, mo chroí.

Ach is dris chosáin dom an fhuil mar mheafar don nasc idir Gaeil. Ní haon locht ar Mhuireann é agus tuigim cad chuige atá sí.

Is amhlaidh áfach gur deacair dom na macallaí den idéolaíocht ich Blut und Boden (fuil agus talamh) a bhíonn á spalpadh ag an dream a fheiceann fiúntas ar leith i sliocht amháin seachas sliocht eile, a bhíonn ag maíomh as íne.

Rud is ea cultúr ar féidir roinnt, measaim agus is tríd teanga seachas gaol fola a roinntear é. Fiú má tá gaol ar leith ach sliocht na treibhe leis an gcultúr agus cearta oidhreachta acu.

Ceiliúrann an rian sin le focail agus ceol, agus is fiú é cheannach agus éisteacht leis.

Agus tá súil agam go bhfuil an col díbeartha agam asam féin is an píosa seo scríofa agam!

Bithiúnaigh

Do dhéagóirí óga a scríobhadh an úrscéilín seo, ach bhain mé féin ana thaitneamh as. Scéilín i ndomhan fantaisíochta, a thosaíonn go tobann agus a thagann deireadh leis le go leor snáithe ar foluain. Súil agam go bhfuil Peadar ag obair ar scéalta eile leis an géarú goile atá cothaithe aige a shásamh.

Beirt ógánach atá mar laochra, duine beag glic, Lorcán L Ó Longadáin, Lorgaire agus Mac Giolla, atá mór agus craosach ach caoin.

Tús obann leis an scéal agus tóraíocht dragan (agus bia) i gceist.

Cor agus casadh agus arrachtaigh go deireadh. Nodanna thall is abhus a thugann le fios go bhfuil an scéal neadaithe i sága níos leithne, cogadh an Mhóroilc leis an maith.

Cairdeas is caoine, agus úsáid bhreá as coinbhinsiúin béaloidis scéalaíochta.

D'iarr Dennis réalta as cúig. Ní nós liom sin a úsáid ach ceithre cinn, measaim.

Bithiúnaigh
Peadar Ó Cualáin

104 lch; clúdach bog; ISBN 978-0-898332-71-1

Tá leagan Kindle ann freisin.

Uraiceacht scéalaíochta ón alltar

Is dóigh liom gur tríd a chomhoibriú le Terry Pratchett ar Good Omens,  úrscéal faoi dheireadh an domhain lán greann is gaois a chuir mé aithne i dtosach ar Neil Gaiman.

Le roinnt blianta táim ag ransú leabharlanna sa tóir ar saothair leis. Bhain mé an-taitneamh as American Gods agus Anansi Boys. Is breá liom an úsáid a bhaineann sé as scéalaíocht ársa agus an dóigh a bhaineann sé casadh úr as. Léigh mé freisin roinnt dá úrscéalta graifeacha.

Tháinig ar an gcnuasach Trigger Warnings le déanaí. Gearrscéalta ón alltar, uafás iontu go minic. Máistir gearrscéalta a bhfuil úire smaoineamh iontú fiú nuair atá amhábhar ársa in úsáid aige. An tromluí leithead gruaige ón gnáthshaol.

Tá leagan iontach aige de Coladh Céad Bliain aige, casadh iomlán as an nua ann agus Plúirín Sneachta mar banlaoch fuascailte ann.

Ainneoin an alltar agus an t-uafás daonnacht agus an duine is ábhar do na scéalta, mar is dual do scéalaíocht máistriúil.

Ach an rud a dhéanann uraiceacht as an gcnuasach seo ná an brollach ina chuireann sé síos ar a fhoinsí inspioráide agus a laochra.

Laoch dá chuid is ea Ray Bradbury, agus insíonn sé conas ar chaith sé siúd leathlá ag plé ceird an scríobhneora le buachaill óg.

Feictear dom go bhfuil comaoin á chuir aige ar a leithéidí leis an crobhaing scéalta seo agus a léirmhíniú fóinteach sa bhrollach.

Ní scríbhneoir mise ach léitheoir. Mar sin féin bhí tairbhe ann dom.

Poblacht Chaitliceach?

Féile Chríost Rí na nUile a bhí ann inné. Dé Domhnaigh seo chughainn céad domhnach na hAidbhinte, tréimhse réitigh do bhreith an rí sin i stábla i mBeithil. I stábla toisc gur éiligh na húdaráis ar a mhuintir filleadh ar baile a sinsir ón áit a raibh siad ina dteifigh eacnamaíochta. Go gairid ina dhiaidh sin ba teifigh san Éigipt iad de bharr formad údaráis. Iarrthóirí tearmann.

Tá gníomhaire antoisceach abhus ag iarraidh é féin a chuir i mbéal an phobail arís le reitric frith imirceach agus caint bhladhmannach éilitheach faoi ginmhilleadh. Más fíor dó féin is Poblacht Chaitliceach atá ag éileamh ag a Pháirtí Náisiúnta.

Uilíoch is brí le caitliceach ar ndóigh. Comhionann gach neach i láthair Dé.

Tá sé le tuiscint óna reitric áfach gur aiséirí an smacht dialathas chúng Jansenach cléireach a shantaíonn sé.
Smacht a rinne urlabhraithe na gciorcal órga measúla órga de na hEaspaig seachas fáithe Chríost. Tá cliarlathas nua ag feidhmiú ar son na ciorcail órga anois ar ndóigh, agus ceartchreideamh úr á theagasc acu.

Ní ón bPápa, atá ag éileamh féile ó thús na géarchéime,  atá sé ag glacadh treoir.

Thar rud ar bith eile tá sé ag tabhairt droim láimhe do theagasc na hEaglaise ar mhaithe le meirge treibhe a dhéanamh arís den gcreideamh.

Scrios ar Eaglais is ar Stáit an toradh a bhí ar sin cheana.

Níor mhiste liom athnuachan ar an eaglais, ach is ó iompú croíthe a thiocfaidh sin. Tíolacadh is ea an chreideamh ar gá glacadh go saor leis. Ní le lámh láidir ná auto-da-fé a mhealltar anamacha do Chríost.

Dá mbeadh creideamh láidir gníomhach bunaithe ar an foirceadal fairsing seans go mbeadh poblacht fónta chaitliceach againn. Ach ní bheadh a leithéidí cúng údarásach náisiúnta.

Cé gur cúis dóchais é nach bhfuair drong mar seo riamh níos mó ná 2% i dtoghchán, nílim iomlán ar mo shuaimhneas san ré iarfhírinne seo go bhfuil cloigeann gránna an hiodra ag ardú.

Baineann cuid de amhrath píobairí breaca dá leithéidí abhus,  murab ionann agus ar an mór roinn,  le nádúr treibheach cliantachta na polaitíochta abhus. Áit a mbíonn boic mhóra sa rialtas ag scríobh litreacha ag a dtoghthóirí ag gealladh nach lonnófar teaghlaigh den lucht siúil i mbaile fearann s'acu. Nó a ligtear do iarrthóirí tearmainn lobhadh i gcóras soláthar dhírigh a cheileann saoirse orthu ach a ghineann brabach thar chuimse do lucht gaimbín.

Praghas saoirse síor faire.

Loisceadh Njal

Tharraing an leabhar Njal Saga mo shúil agus é ar leabhragán ar leith i leabharlann Mhullach Íde. Bhí fhios agam go raibh tagairt ann do Chath Chluain Tarbh.
Ficsean stairiúil atá ann, a scríobhadh san 13ú céad ag amharc siar ar an 10ú aois.
Tráth a raibh an Íoslainn ina dhaonlathas de chineál, údarás ag fir gustalacha. Tá caidreamh bhríomhar le riochtaí eile Lochlannacha, in oileáin na hAlban ina measc.
Cé go raibh córas dlí acu, bhí an fíoch fola chomh láidir céanna leis an dlí.
Scéal slad agus díoltas atá i gceist, thar cúpla glúin.
Tá cuir síos spéisiúil ann ar imeachtaí dlí agus cleamhnais agus an tábhacht a bhain le foclaíocht agus foirm i gcúrsaí dlí.
Tá sleachta fada ginealach ann, ach ní mór dom admháil gur sleamhnaigh mé tharstu sin.
Tá roinnt mná láidre luaite, ach dáiríre is scéal na bhfear agus a gcuid troid thar glúinte atá ann.
Tá cuir síos ar an athrú creideamh go Críostaíocht ann, agus an cineál naomhsheanchas míorúilteach atá luaite le Pádraig abhus fairsing ann.
Tá cuir síos ó dhearcadh Lochlannach ar chath Chluain Tarbh mar chríoch an leabhair, áit a bhasaigh mórchuid an slua a bhí ciontach as coirloscadh arbh trúig bháis Njal iad.
Dlíodóir agus fear onórach an Njal a thugann a ainm don scéal, fear síochánta ach a mbíonn formad agus foréigean thart air.
Leabhar spéisiúil. Táim sásta go bhfaca mé é.
(Leagan aistrithe ó leagan údarásach Íoslainnise, atá dílis don bunleagan is cosúil. Nótaí go leor leis do scoláirí, ach is sa scéal a bhí mo spéis)

Oidhrí Seanchán Torpéist?

Is annamh mé ag freastal ar dhrámaí nó imeachtaí cultúrtha ina bhfuil Béarla in uachtar. Níl ach méid áirithe ama agus fuinneamh agam agus is fearr liom é a chaitheamh ar éigse na Gaeilge.
Ach thug Réaltán cuireadh liom bheith ina chomhluadar agus comhluadar Yoseba Peña ag an taibhiú Shadows of the Táin in Amharclann Smock Alley. Shíl mé gur cluiche scáil a bhí le bheith ann, ach dáiríre is complacht seanchaithe iad Candlelit Tales agus bhí reacaireacht Sorcha agus Aron Hegarty sa phríomh áit. Insint sách dílis den Táin, na réamhscéalta san áireamh acu. Athghabháil an scéil ó thaibhse Fhearghuis, réamhstair Donn Cuailgne agus an Fionnbheannach. Seanchas den scoth acu, dílis don scéal ach sáite sa freacnairc. Slaiseanna glice faoi iomrascáil fear is bean - rud a luíonn go maith le Medb is an dinimic idir Ailill, Feargus agus í. Rinne siad dailtíní D4 as na Gaeileoin in insint greannmhar, agus bhí Aron ach go háirithe glic ina aithris ar bhlasanna cainte na linne seo leis an aighneas idir na cúigí atá ag croí an scéal a léiriú.

Bhí ceoltóirí agus lucht scáil a chaitheamh ag tacú leo. Ceol deas, leathbhealach idir traidisiún is claisiceach. Scaití bhíothas ag amhránaíocht. Níor aithin mé an teanga, bhí macallaí den nGaeilge ann. Measaim go raibh siad ag baint feidhm as blúirí sean-ghaeilge ach foghraíocht as alt.

Is trua go raibh siad ag scalladh a sleamhnán agus scáthanna ar bhalla garbh cloiche- d'oibrigh sin do cuid de na híomhánna ach bádh go leor acu. Bhí scáth chath is allagar Ferdia agus Con Chualann, beirt ar stáitse agus a scáthanna teilgthe ar an bhalla iontach éifeachtach mar shampla, iad ag bogadh i dtreo agus i gcoinne an tsolais le béimniú. Níor oibrigh cath deireadh an dá thairbh, léirithe le puipéid dá gcloigeann chomh maith céanna, bhí na scáthanna ró dhoiléir.

Bhí an geatsaíocht is an damhsa go maith, cé go bhfeadfaí roinnt snas a chuir air.

Ach b'é,  ainneoin corr sciorradh focail, reacaireacht Sorcha agus Aron crann taca an taibhiú, agus bheadh fonn orm éisteacht arís leo- fiú sa Sacs-bhéarla agus gan ach iarsmaí Gaeilge mar a bheadh orthaí acu.

Tá a gcion féin á dhéanamh acu do seanchas na nGaeil!

Tá an taibhiú ar siúl i Smock Alley go dtí an 18ú.

Wejen Ausdrücke

Cad chuige a bhí an bhean meánaosta sa phríosún ag lucht an treas ríocht? Wejen Ausdrücke! As nathaíocht! Téann focail le gaoth? Tuige scaoll údarás éagórach roimpe mar sin? Cuireann faisisteachas focail as riocht, mar a léirigh LTI Klemperer. Déanaimis cúram de cruinneas, ionracas is beart de réir ár mbriathair.

Bernhard Lichtenberg

'Tá an teampall faoi bharr lasrach. Áras Dé sin freisin'
Labhair an sagart amach, oíche réabtha an ghloine. Agus roimhe. Agus ina dhiaidh. Gráin Goebbels ar le fada. Cháin drochíde Giúdaigh. Dhamnaigh dúnmharú easláin. Nocht céasadh braighdeanaigh. Bhí seasmhach faoi bhuillí. Gabhadh as Kanzelmissbrauch. Mí-úsáid crannóige? A mhalairt. Fíréan i measc na ciníocha.

(Íomhá ó Yad Vashem)

Claus Graf Schenk von Stauffenberg

An clós inár básaíodh é. Dealbh. Lomnocht? Níor thuig an déagóir. Col piúratánach le colainn ann. Táire nochtadh, ní urraim. Míníodh dó. Tugann cuntanós aitheantas don laoch. Seasann colainn nocht do comhionannas gach ball den cine daonna. Rugadh nocht muid. Tuigim anois.

Babylon Gaeilgeoir

Truslóga fada ó imeacht lár cathrach amháin go himeacht. Deabhaidh ina fhallaing cosanta umam. Sníomh gasta idir tuairteálaithe i marbhfháisc snaoisín an diabhail nó bainne glas na heasóige. Cailleacha an fháidh is na gcóisir cearc. Díthreabhaigh burláilte i ndoirse. Mo chathair, coimhthithe orm.

Fornocht do chonac tú

De bharr a laghad fógraíochta a bhí faoi, is beag nár chaill mé dráma na Taibhdheirce sa Phéacóg. Ach d'éirigh liom dul oíche Shathairn agus tá mé iontach sásta go ndearna.

Fionnó glúin na réabhlóide mise, gan nasc ar bith dáiríre le 1916. Agus glúin na ndubhó atá i dtreis anois dáiríre.

Garmhac fir a bhí san GPO atá i pearsa lár an dráma (Micheál Ó Dubhghaill), fear a tógadh ag an seanathair sin a bhí go mór faoi tionchar an Phiarsaigh. Piaras dá réir ar a garmhac.

Dealbhadóir, amhail athair an Phiarsaigh agus a dheartháir Willie. Ar maos i soiscéal ealaíona an Phiarsaigh de bharr an oiliúint a thug a sheanathair dó. Ainm in airde aige tráth de bharr gaiscí ealaíne ar an gcoigríoch. Mar is dual don ealaíontóir Éireannach nach bhfaigheann aitheantas in Éirinn gan é bhaint amach ar an gcoigríoch i dtosach.

Corr ina chinniúint de bharr buille a bhuail sé i gcoinne ealaíon a shíl sé bheith ró bhuirgéiseach.  Maraíodh leanbh mar thoradh indíreach ar an mbuama a leag sé, agus é céasta ó shin ag a choinsias.

Sa riocht sin, beo ar fuisce is toitíní atá sé nuair a chuireann muid aithne air. Meirdreach déanta aige dá thallann, ag greannadh corr leac úir sa stíl bhréag cheilteach a bhfuil col aige leis d'fhonn bheith beo. Ach ag cuir le bró muilne a chiontacht ag an am céanna.

Tagann múinteoir óg ealaíne (Gráinne Beasdale) ionsar é, tairiscint aici go ndearfaidh sé leac cuimhneacháin don bPiarsach. Ag feidhmiú thar ceann coiste buirgéisigh atá sí, í ag iarraidh fíor ealaíon a thabhairt i láthair atá sí, mar a bhíonn sí ar scoil, ach i mbraighdeanas í féin dáiríre.

Níl ach triúr ar stáitse, ach cuireadh an choiste inár láthair ar físeán. Coiste a sheasann cuid mhaith do na fórsaí a bhfuil seilbh glactha acu ar an stáit, poblacht an Phiarsaigh i marbhfháisc acu.

An tionsclóir Gearmánach. Bean d'iarsma an tseanreachta a bhfuil brabach a bhaint aici as an talamh a ghabh a sinsir. Teachta dála de dhearbhfine glúin na réabhlóide, bean óg í atá beo ar éacht a sheanmhuintir agus dílis don gcóras. An fear gaimbín scéimeach. (Cúis iontais i bhfianaise ré a scríofa easpa an chléir ar an bhfoireann seo).  Iad ag iarraidh feabhas agus forbairt, ag cnuasach leathphingin le pingin. Ag glacadh leis go bhfaighidh siad obair sásúil ar phraghas íseal ón ainniseoir imeallaithe.

Doireann Ní Foighil an tríú pearsa ar stáitse- sprid a fheidhmíonn mar choinsias, mar chiontacht, ach freisin mar bhé is tinfeadh.

Dráma foclach atá anseo, sleachta fada ó scríbhinní an Phiarsaigh go háirithe, Terrible Beauty Yeats, corr tagairt eile.

Ach bhí mise i mo shuí sách gar don stáitse go ndeachaigh súile fiáine Phiarais i bhfostú ionam, go raibh mé faoi gheasa ag gothaí na n-aisteoir agus an t-ábhar físe ar an scáileán a threisigh éifeacht na bhfocal.

Ní thugann saothair ealaíne freagraí simplí. Ach cuireann saothar fónta téada an anama ag crith. Beidh a phort féin ag cách.

Táimse fós faoi gheasa ag súile céasta Phiarais.

Ní ceadmhach neamhshuim...

Iománaí ón Iasacht

Sheol Cló Iar Chonnacht cóip léirmheasa den scéal seo do dhaoine óga chugham. Is breá liom an smaoineamh, buachaill ón bPolainn a thagann go hÉireann agus a éiríonn gafa le iománaíocht. Éiríonn go maith leis agus faoi dheireadh an leabhar tá áit bainte amach aige ar fhoireann mionúr an chontae.
Tá ábhar bhreá scéil ansin, ach faraor chuaigh an údar ar bóiléagar i scéalta thairis, ag seoladh a laoch abhaile chun na Polainne, á bhreith aniar arís ach mórán tubaist ar a thuras. Bhí ar dul i muinín deus ex machina i mórán chuile caibidil.
Thosaigh scéal grá ag bláthú, agus déanadh dearmad ansin air.
Ní fear CLG mé, ach chuir sé ionadh orm gur iománaíocht scoile ar fad a bhí á phlé, gan puinn trácht ar chlubanna.

Seans ná beidh daoine óga chomh géar ar an scéal is atáimse, ach feictear dom gur chuir an údar an sliotar go mór ar foráil. Is trua, mar tá ábhar iontach tráthúil scéil aige.

Iománaí ón Iasacht
Cló Iar-Chonnacht
Seán Ua Cearnaigh
Tagairt: 9781784441418 

An tOllríomhaire i mo phóca

Le tamall anois is tríd aip ar mo ghuthán póca atá mé ag breacadh na smaointe fánacha seo, toisc go mbím ag taisteal ó cheann ceann an líne DART fé dhó sa ló, am le meilt agus ceangal WiFi ar fáil.

Go deimhin, is annamh a bhainim feidhm as an ngléas chun glaoch guthán a chuir. Ach bainim feidhm as seasta mar teirminéal idirlín, agus chun grianghraf a ghlacadh. Tá gléas ar leith agam fós chun éisteacht le ceol agus mé ar an mbóthar, ach tá ar chumas an fóin a leithéidí a dhéanamh freisin. Glacadóir FM atá ann freisin, agus glacadóir loingseoireachta. Go deimhin, tá dosaen éigin feidhm raidió ann, Bluetooth, WiFi, an bunchóras teileachumarsáide, GPS, cumarsáid garraoin...

Gléas ilfheidhmeach ilmheáin.

Bhíodh mana fadó ag Sun gurbh é an líonra an ríomhaire. Bítear ag trácht coitianta ar néalríomhaireacht - níl ansin ach an leagan is déanaí den mhana sin, crua earraí scaipthe tugtha le chéile ag bogearraí chun tásc a chuir i gcrích.

Tá gné nua anois, agus na fathaigh idirlín fearacht Google agus Facebook ag cnuasach agus ag scagadh sonraí. Fágann an ollmhéid sonraí a chuirimid ar fáil dóibh go bhfuil scóip ar leith ag modhanna staitisticiúla chun brí a bhaint as na sonraí céanna.

Níl sin gan chonspóid, mar ag deireadh an lae is daoine atá ag dearadh na halgartaim, ní cinnteacht eolaíocht nádúrtha atá i gceist. Tuigtear le fada go ndéantar an rud a thomhaistear. Tá léargas maith ar an gceist ag Antain Ó Lachtnáin anseo (as Béarla)

Is éachtach an athrú atá tagtha ar chúrsaí ríomhaireachta ó bhí mise ag clóscríobh go pianmhar clár fhada FORTRAN i teirminéal mall Vax a bhí á roinnt agam le scata mór mic léinn go inniu, nuair atá ollríomhaire ilnasctha i póca mo léine. Sin uilig lastigh de tríocha éigin bliain.

Tá deiseanna agus baol ag baint leis, ar ndóigh.

Buille Marfach

Ón leabharlann a fuair mé dara úrscéal bleachtaireachta seo Anna Heussaff.
Lonnaithe i mBéara arís, roinnt den gcliar céanna is a bhí i Bás Tobann, Aoife Nic Dhiarmada agus a teaghlach lárnach arís.

Scéal láidir Ilsnáitheach, léargais iontacha ann ar an gcaoi a réabann coir tromchúiseach saoil as a chéile, rúin a chartadh isteach i solas an lae ag póilíní- ach freisin ag iriseoirí, cuid acu suarach go maith ina gcuir chuige. Uaillmhian is uaigneas núíosach Garda nach bhfuil a ionad san fhoireann aimsithe aige de bharr a ghuagacht féin. Teannas idir máthair agus iníon atá ag teacht in inmhe.

Go leor casadh agus corr sa phlota, ach bunús agus ciall leo - gan gá le Deus ex machina le fadhbanna plota a réiteach ach an scéal fuinte go maith gan bunchleite amuigh ná barrchleite isteach.

Buille a shroich amas.