Futa fata féasta!

 Fear agus fís aige is ea Tadhg Mac Dhonnagáin, fear Futa Fata. Níos fearr fós, fear a bhfuil straitéis aige chun an fhís a fhíorú. Leabhair den scoth don léitheoir óg (agus aosta) Gaeilge a sprioc. Agus an chuir chuige atá aige ná feidhm a bhaint as aistriúcháin ó theangacha eile chun aithne a chuir ar a mhargadh, agus ansin bunábhar i nGaeilge a chuir ar fáil. (Agus an t-ábhar sin a reic thar lear, más féidir - tá pictiúr leabhair le Futa Fata imithe chun na Síne agus an Chóiré!)

Céim eile i gcur i gcrích na straitéise seo an cúig leabhar don aoisghrúpa 8+ atá foilsithe le déanaí ag Futa Fata, bunaithe ar bunábhar ón foilsitheoir Albanach Barrington Stoke. Ar ndóigh, san aoisghrúpa sin beidh réimse cumais agus spéise i gceist. Feictear dom go bhfuil freastal maith á dhéanamh ar bhuachaillí go háirithe sa chnuasach seo; agus leabhar amháin ina measc a bheadh tarraingteach do chailíní.

Bheadh “Cuileog - An Scéal faoi Chiarán Ó Mianáin” oiriúnach do ghasúir níos óga; scéal atá ann faoi ghasúir a bhogann ón dtuath go dtí an chathair, agus a mbíonn deacrachtaí eile le bullaí ar scoil. Ní haon chabhair dó go samhlaíonn sé go dtig leis iompú ina chuileog - mar ní thig! Tá cur síos an-mhaith ann ar na mothúcháin a bhíonn ag gasúr a bhfuil tromaíocht á imirt air. Mar sin féin, tá casadh suntasach san scéal a léiríonn laige an bhullaí. Baintear feidhm éifeachtach as greann áiféiseach agus samhlaíocht; leabhar taitneamhach. Bainfidh gasúir sásamh sílim as an gcaoi a fhaigheann Ciarán an lámh in uachtar sa deireadh.

Scéal rud beag níos dáiríre atá i “DOCHREIDTHE” ar an gcéad amharc; Síleann laoch an scéil, Peadar, gur duine leadránach é féin agus go bhfuil gach a bhaineann leis leadránach le hais a chairde scoile. B'fhearr leis fanacht aonarach agus gan cuir isteach ná amach ar an gcuid eile den saol. Ach bíonn casadh thar a bheith glic san scéal agus tuigeann Peadar (agus na léitheoirí!) gur duine ar leith é; agus go bhfuil gnéithe as an gnáth ag baint leis agus lena mhuintir.

San “Dosaen Dainséarach”, tá aisling ag Rónán; ba mhaith leis bheith ina bhall d'fhoireann peile a bhfuil cuma thar a bheith gairmiúil agus uasal orthu. Ach níl siad sásta glacadh leis; is ón “dtaobh mícheart” den bhaile é. Cinneann sé ar fhoireann a chuir le chéile chun a scil a léiriú dóibh nuair a chloiseann sé go bhfuil deis ann imirt ina n-aghaidh. Éiríonn leis dream dá chairde a spreagadh - agus ansin foghlaimíonn sé féin ceacht luachmhar faoi díograis, cairdeas agus caid!

Scéal dáiríre is ea “Amú” faoi stócach trioblóideach, atá seolta go “Campa Ceartúcháin” ag a mhuintir saibhir atá i ndeireadh na feide ag a dhrochiompar. Tá an campa seo i lár fásach an Góibí! Socraíonn sé ar teitheadh as an áit - agus éiríonn leis. Ach is léim ón tine chun na gríosaí atá ann, agus murach cailín de mhuintir na háite, bheadh thiar ar fad air. Ina bhfochair siúd, foghlaimíonn sé an méid nach rabhthas in ann múineadh dó cheana; agus ag deireadh foghlaimíonn a mhuintir ceacht freisin.

Is é “An Phluais” an scéal is réalaí den cúig; agus an t-aon cheann a bhfuil cailín mar laoch ann. Tá sceon ar Aoife roimh áiteanna cúnga - ach beidh uirthi aghaidh a thabhairt ar an sceon sin mar tá sí ar thuras scoile chuig an Boireann lena rang, agus beidh siad ag dul anuas in uaimh. Tá súil aici ar leaid ina rang, Dara; ach síleann sí nach bhfuil fhios aige siúd í bheith ann, toisc nach bhfuil sí chomh faiseanta ná suntasach leis na cailíní eile. Ach cuireann a mian gan amadán a dhéanamh di féin ós a chomhair siúd leis an mbrú a mhothaíonn sí. Arís, tá cuir síos an-mhaith ar mhothúcháin déagóra óig san insint, agus tá an scéal thar a bheith dea-inste.

Ní hamháin gur aistriúcháin atá i gceist leis na leaganacha Gaeilge; tá logánú déanta ar na scéil - ainmneacha daoine i nGaeilge tríd síos, nathanna agus imeartas focail Gaeilge, logainmneacha Éireannacha. Is breá liom an nós atá ag Futa Fata nuair is mian leo focal as an ghnáth a mhíniú don léitheoir - bíonn an focal sin i gcló trom, réiltíní ina aice leis agus ansin fonóta ag míniú na bhfocal i bhfocail eile Gaeilge ag bun an leathanaigh.

Tá na leabhair ar fad léirithe, agus clúdaigh taitneamhacha orthu ar fad.

Beidh súil in airde agam do bhreis saothair mar seo ag Futa Fata (agus ós athair iníne mé, níos mó do na cailíní!)

An Phluais David Gatward, maisithe ag Seb Camagajevac leagan Gaeilge le Patricia Mac Eoin ISBN:978-1-906907-60-0 Lth:60, Clúdach Bog,	An Dosaen Dainséarach Tony Bradman, maisithe ag Karen Donnelly leagan Gaeilge le Bríd Ní Mhaoileoin ISBN:978-1-906907-59-4 Lth:64, Clúdach Bog,	Cuileog-An Scéal faoi Chiarán Ó Mianáin Andy Stanton Maisitheoir Ross Collins Leagan Gaeilge Máirín Ní Mhárta ISBN:978-1-906907-61-7 Lth:64, Clúdach Bog
Amú Elizabeth Kay Maisitheoir Dylan Gibson Leagan Gaeilge Máirín Ní Mhárta ISBN:978-1-906907-62-4 Lth:72, Clúdach Bog	Dochreidthe Hilary Mc Kay Maisitheoir Mike Phillips Leagan Gaeilge Patricia Mac Eoin ISBN: 978-1-906907-63-1 Lth:72, Clúdach Bog

Nathaíocht Oscair

Oscar Wilde, ó Wikipedia

Chonaic Dennis an alt seo agus thug mó dhúshlán ar twitter Gaeilge a chuir ar dhánfhocail móréileamh Oscar Wilde. Ainneoin go n-aontaím le hIarla a d'fhiafraigh "Cén populus? Aicme ardnósach díomhaoin Shasana?" bhain mé sult as an aclaíocht intinne. Ós rud é go dtéann giolc le gaoth, seo agaibh na torthaí. Táimid uilig san dríob ach tá radharc ar na réalta ag sciar againn. Is féidir liom seasamh in aghaidh aon rud seachas an cathú. Soinicí: fear a bhfuil praghas gach uile rud ar eolas aige ach dall ar luach rud ar bith. Is annamh an fhírinne glan agus ní bhíonn sí riamh simplí. Níl ach rud amháin níos measa ná go mbeifí ag caint fút: Ná beifí ag caint fút! An t-aon bhealach le fáil réidh le cathú ná géilleadh dó.   Saothar mallacht aosa óil. Taithí a thugann cách ar a gcuid botún féin. Tosach seirce fad saoil is ea féin-searc. Nuair a aontaíonn daoine liom, mothaím i gcónaí go gcaithfidh sé go bhfuilim mícheart.

Le Dorothy Parker an focal scoir:

If, with the literate, I am 
impelled to try an epigram
I never try to take the credit
we all assume Oscar said it. 

Sa chás, agus mé le haos léann,
go spreagtar asam dánfhocail
ní ghlacaim riamh an creidiúint;
sílimid uilig gurbh Oscar a dúirt

Tá giorra giolc oiriúnach don nathaíocht mar seo.

Ridire na hAinrialach

Tá rabharta imeachtaí liteartha ar bun i Baile Átha Cliath le tamaill, i bhfad níos mó ná bheadh ar mo chumas freastal orthu. Ach ní fheadfainn an deis a scaoileadh tharam éisteacht le hAlan Titley ag caint ar a shaol agus a shaothar. Mar sin bhí mé san siopa leabhar Déardaoin seo chaite nuair a bhí sé faoi agallamh poiblí ag Cathal Póirtéir.

Tá taithí ag Cathal ag mealladh caint as daoine, agus is furasta caint a mhealladh as Alan! Mar a dúirt Cathal, is iomaí bêtes noires ag Alan: lucht teoirice, lucht amaidí, agus ach go háirithe Jane Austen.
Is féidir libh, seachas a bheith ag brath ar mo thuairisc lag, éisteach leis an fear é fhéin, a bhuí le Raidió na Life a rinne taifead ar an gcaint, anseo.
Beidh físeán de chuid Meon Eile ar fáil amach anseo: bhí siadsan i mbun oibre freisin.

Coimhthíos

Bhí mé sa leabharlann le déanaí ag féachaint tríd na leabhair agus tháinig mé ar an leabhar seo i measc leabhar na bpáistí. (Mhol mé dóibh é seo, agus Gluaiseacht, a chuir le leabhair na n-aosánach!)

Scéal faoi chailín ón lucht siúl a thagann chun cónaí go sealadach lena muintir i mbaile amuigh faoin tír in Éirinn. Tá á hathair ag iarraidh iad a bheith scartha amach ó achrann san teaghlach sínte.

Téann sí ar scoil, agus nascann cairdeas le cailín áitiúil. Ach músclaíonn cúpla eachtra sa cheantar - nach bhfuil baint ag a teaghlach leo - an doicheall atá ag an pobal socraithe roimh an lucht siúil. Agus nuair a shéideann polaiteoir áitiúil faoin gceist ar mhaithe leis féin, is beag nach mbíonn tragóid ann.

Tá léiriú ana mhaith sna leabhar ar an deighilt fad-bhunaithe in Éireann idir lucht fánaíochta agus lucht socraithe; naimhdeas a théann siar is dócha go dtí an uair gur thosaigh feirmeoirí curaíochta ag cur fúthu go buan, ach gur lean cineál eile ag fánaíocht. Fiú nuair a bhí ról aitheanta ag an lucht siúl sa chomhluadar, mar thincéirí nó ceardaithe agus ceannaithe siúl sílim go raibh doicheall rompu i gcónaí (ainneoin go ndeirtear a mhalairt san leabhar,  tá scéal eile le léamh i, mar shampla, The Bogman le Walter Macken)

I dtaca liom féin de, ní mór dom a admháil go bhfuil an doicheall fós im ionathar, ainneoin mo chroí agus mo chloigeann bheith ag rá liom nár cheart é bheith ann. Bainimise leis an íosmheanaicme, sclábhaí tuarastail ag maireachtáil ó mí go mí. An dream a dúirt George Orwell (duine den treibh é féin) fúinn gur cheart dúinn cloí leis an lucht oibre mar " after all, we have nothing to lose but our aitches". Mar sin féin, tá an doicheall fós sna putóga.

Ní cuimhin liom de theagmháil leis an lucht siúl le linn m'óige ach bean síonchaite a thagadh ag lorg déirce chugainn; fearacht aon ghasúir cúthail eile ghlac mé col éigin leis an éagsúlacht, an boladh eile, an difríocht. Is deacair an chéad éachtaint sin a díbirt.

Ní chabhraíonn sé gur achrann a d'eascair as an dá theagmháil a bhí agam le daoine ón lucht siúl ó shin; fear a rinne jab dom ar roinnt crainn, ach a lig do mór chuid de na géaga titim isteach i ngairdín na comharsan; fúmsa a fágadh é an achrann sin a réiteach, dochar déanta do bhothán sa áireamh. Agus an uair a thug mé roinnt sean cairtchlár do fhear ón lucht siúl agus mé ag glanadh amach an garáiste (le bheith ionraic, is d'fhonn fáil réidh leis a rinne mé sin). Chaith sé ar thaobh na sráide é, timpeall an cúinne, agus bhí orainne pionós a íoc (bhí seoltaí ar na boscaí). Tuigeann mo intinn nach bhfuil nasc idir an sleamchúis a léirigh siad agus a mballraíocht san lucht siúl; ceist eile an ionathar!

Fadhb dáiríre sa phobal an doicheall seo idir an pobal socraithe agus an lucht siúil, fadhb a phléascann anois is arís i bhforéigean mar atá luaite sa leabhar.

Is maith ann an leabhar seo, mar sin. Chun an chloigeann agus an croí a neartú, d'fhonn réiteach a aimsiú agus meoin a athrú.

strainséirí
Colmán Ó Raghallaigh
Cló Maigh Eo
ISBN: 978-1-899922-39-0

Glaoch ón Tríú Reich

Arndt Wigger (Íomhá le TG4)

Chonaic mé an clár Glaoch ón Tríú Reich ar TG4 dé Céadaoin; ní bhím ag faire ag teilifís mórán ach chuala mé píosa faoi ar Rónán Beo.

Spreag sin m'fhiosracht. Bhí cloiste agam faoi Hans Hartmann, de bhrí gur lorg Diarmuid Breatnach cabhair uaim agus é i mbun taighde air don sraith Beathaisnéis (as ar fhás an togra Ainm.ie). Ag smaoineamh siar air, gach seans gurbh leis an Dr Arndt Wigger a bhíos i dteagmháil an uair úd; bhí Diarmuid ar thóir cuntas iarbháis a foilsíodh ar an ZCP.

Bhí an clár thar a bheith spéisiúil; an Dochtúir Wigger a bhí mar dhalta ag Hans Hartmann ag iarraidh a thuiscint conas go raibh baint ag a iar-ollamh - fear nach raibh tuairimí ciníocha ná a leithéid cloiste aige uaidh riamh - lárnach i dtogra bolscaireachta na Naitsithe, ag craoladh bolscaireacht i nGaeilge go hÉireann.

Caithfidh mé a rá nach gcuireann sé an oiread sin ionadh orm gur tháinig mac léinn a bhí ag dul don teangeolaíocht sna 1930í faoi anáil na dtuairimí bréag eolaíochta faoi Cine agus Cultúr; agus go háirithe duine a bhí faoi thionchar Ludwig Mühlhausen. Le linn an chláir nochtadh go raibh sé gar chomh maith, fiú i ndiaidh an chogaidh, le Adolf Mahr, a bhí tráth i bhfeighil ar an Iarsmalann náisiúnta. Ach sa bhreis ar a ról oifigiúil bhí an fear céanna ag eagrú na nGearmánach in Éireann faoi mharbhfháisc an NSDAP.
Tá cóip agam den leabhar Erinn, keltische Sagen aus Irland a foilsíodh ar dtús i 1944.(Eagrán macasamhlach 1977 atá agamsa). San réamhrá ar an leabhar sin tá aistí leis na teoiricí ciníocha maidir le cultúr agus teanga a bhí flúirseach ag an am.
Bá léir san chlár an streachailt - thar a bheith Gearmánach, ní mór a rá - a bhí ann do Arndt Wigger dul i ngleic leis an stair. Cinnte, rugadh é féin i dtreo deireadh an chogaidh, an rud a thug Helmut Kohl "Gnade der späten Geburt" air (Grásta an Bhreith Mall) i., ní raibh baint phearsanta aige fhéin leis an gclais dorcha sin i stair na Gearmáine.  Ach, rud atá coiteann i measc a ghlúin siúd, go háirithe san Ghearmáin Thiar, mothaíonn sé náire agus ciontacht as an stair úd. Rud nach raibh fíor abhus - tá giota bhreá san Irisches Tagebuch ag Böll ina gcuireann sé síos ar an gcaoi - tarraingt fiacail an samhail a bhí aige dó - ar mhínigh sé do dhaoine abhus cé chomh holc is a bhí réimeas Hitler. Bhí bá forleathan abhus do na Gearmánaigh sa Chogadh toisc go raibh siad i ngleic leis an sean namhad, Sasana. Luadh é sin freisin san clár.
Bhí an clár thar a bheith éifeachtach, an fhianaise agus an stair á scagadh thall i mBeirlín agus abhus in Éireann, sna háiteanna a raibh Hartmann ag saothrú.

Tá deis eile an chlár a fheiceáil anocht ag 20:15 (agus tá sé ar fáil san tír seo ar seinnteoir TG4 freisin ar feadh seal)
Bhí píosa Déardaoin freisin ar chlár Rónán Beo agus é ag caint le hArndt Wigger. (Podchraoladh de sin ar fáil freisin)

An Grá sa Ghruaim

I ndiaidh dom mo chóip (sínithe!) de Gonta a fháil ag an ócáid de Satharn, bhí cúpla turas sách fada DART agus deiseanna eile léimh agam. D'alp mé siar na scéalta mar sin. (Seo an méid a bhí le rá ag Alex ach a ndúirt mé sin ar Twitter!)

Thaitin siad go mór liom. Is léir go bhfuil gean ag Alex ar na pobail ina bhfuil cónaí air; agus súil ghéar, agus samhlaíocht.

Nuair a léigh mé an giota seo ar a bhlag, rinne mé talamh slán de gur ag tagairt dó féin a bhí sé:

“Caitheann tusa barraíocht ama ag machnamh faoi na rudaí seo, a mhac. Sin an fáth go bhfuil do chuid gruaige ag éirí liath. Déan mar a dhéanaimse: dúiseacht, obair, ithe, ól, craiceann, codladh. Ní hé do jabsa fadhbanna an domhain a réiteach. Iad a thuairisciú, sin é do jab.”

Anois agus na scéalta léite agam, táim fós den tuairim go raibh cuid den cheart agam! Tá na gearrscéalta snoite, slachtmhar: an oscailt pléascach, an casadh san eireaball, an scaoileadh rúin diaidh ar ndiaidh, táid ar fad anseo. Cé go bhfuil foréigean sna Favelas le feiceáil sna scéalta, is é an tréith is láidre a mhothaigh mise ann ná an Grá. Do rinne Alex cuir síos de Satharn ar an ngearrscéal mar "Fhuinneog" trína fheiceann daoine éagsúla radhairc éagsúla.  Mhothaigh mé agus mé ag léamh na scéalta seo gur fuinneog isteach i gcroíthe - in anamacha - na laochra sa scéalta bhí ann. Mheabhraigh sé Ceithre Ghrá Lewis dom: στοργή,(ceanúlacht),  φιλία (cairdeas), ἔρως (grá collaí), ἀγάπη (carthanacht) - tá siad ar fad anseo, léirithe le grinneas agus urraim. Is fear aerach é Alex; agus tá tionchar aige sin ar roinnt scéalta - tá grá éagmaiseach ann de bhrí go bhfuil an té a chartar beag beann ar ghrá fir; nó dall air, nó, i scéal corraitheach amháin, grá á shéanadh de bharr an toirmeasc agus an baol a bhaineann leis sa chomhluadar. Tá freisin an cuing a ghlactar leis de bharr grá, agus a chuireann corr san saol, corr nach mbeifeá ag súil leis. 

Ní mian liom na scéil a loit tríd barraíocht a rá fúthu!

Ach is féidir liom a rá gur mhothaigh mé go raibh mé tumtha san saol a tá á léiriú aige agus na scéalta á léamh agam. Táim cinnte go bhfillfidh mé orthu arís; agus go mbainfidh mé rudaí eile astu! Tá rún agam anois Favela a athléamh.

Alex Hijmans
Gonta
ISBN: 9781907494291
Foilsithe: 2012

Scagadh an Ghearrscéal Gaelaí ...

Micheál Ó Conghaile, Michael Cronin, Alan Titley, Alex Hijmans

Bhí mé i láthair tráthnóna inné ag ócáid de chuid Féile Leabhair Átha Cliath nuair a bhí triúr máistir ar cheird na Gearrscéalaíochta faoi agallaimh ag Michael Cronin. Luaitear an gearrscéal go minic le hÉireann agus le scríbhneoirí Gaeilge. Níor shíl aoinne de na scríbhneoirí go raibh an nasc diamhair sin ann; cé gur aithin siad go mb'fhéidir go mbeadh cúis pragmatach leis i gcás scríbhneoirí na Gaeilge, sé sin gur fusa do scríbhneoirí pháirtaimseartha a bheith ag plé le gearrscéal le hais úrscéal. Mar sin féin, bhí siad aontaithe freisin gur mó aird a tugtar ar an úrscéal.  Bhí Micheál Ó Conghaile go láidir den tuairim gurbh iad na foilsitheoirí Béarla an chúis leis sin, gur fearr leo plé le húrscéal. Bhí an tuairim ann freisin gur mó saothar atá ann do léitheoir i ngearrscéal; go mbíonn aird iomlán an léitheora de dhíth. (Tharlódh sin a bheith fíor). Bhí a dhearcadh fhéin, bunaithe ar a thaithí féin ag gach duine den triúir maidir le scríobh gearrscéalta; agus a mhodh oibre féin freisin. Bhíodar áfach aontaithe go dtagann an tinfeadh san fhoirm - mar dhráma, gearrscéal nó úrscéal.

Chuaigh sé i bhfeidhm orm go raibh teacht i láthair láidir - ach thar a bheith difriúil - ag gach duine den ceathrar ar stáitse.  Alan Titley, mar is dual dó, spleodrach, rud beag mioscaiseach, ag fiuchadh le smaointe agus beag beann - dímheasúil fiú - ar rialacha, nó Dia idir sin agus an anachain, "teoiricí".  Micheál Ó Conghaile, ciúin, machnamhach, ach diongbháilte. Alex Hijmans, an fánaí ilchultúrtha, smaointeach, cineál cúthail i láthair na seanfhondúirí, ach breá ábalta a léargas sainiúil féin a thabhairt. An Michael Cronin, an cathaoirleach - ag stiúradh ann comhrá go hábalta. 

Samhail an dealbhóra a bhí ag Alex ar obair an ghearrscéalaí: go dtagann an scéal i dtosach i bhfoirm éagruthach garbh: breactar síos an chéad dréacht, fágtar  i leataobh é a feadh seal, agus ansin téitear ag obair air, á mhúnlú agus ag baint an dríodar as. Ainneoin gur thaitin an samhail sin le hAlan, bhí samhail eile aige féin - go dtógtar an gearrscéal ag píosaí beaga - duirling, gloine briste, smuga sróine fiú; agus iad a chuir le chéile chun an cruth a nochtadh. Arís, tharlódh an dá rud a bheith fíor.

Luaigh siad triúr scéalaithe a chuaigh i bhfeidhm orthu - ach bhíodar aontaithe freisin nach aithris an toradh ar an dul i bhfeidhm sin: gur gá do gach scríbhneoir a iomaire fhéin a threabhadh. 

Cuireadh clabhsúr leis an ócáid mar is dual: léigh gach duine acu sliocht as a shaothair féin.

Luaigh Michael Cronin bheith i "lár an aonaigh" agus é ag gabháil buíochais ag deireadh; bhí an ceart aige. Bhí an ócáid ar bun san halla os cionn Amharclann Smock Alley - spás mór oscailte le pasáiste chuig cuid eile den foirgnimh agus daoine ag dul siar ia aniar, doirse á dhúnadh de phlimp, macallaí agus béiceadh leanaí. Dea-theist ar idir cainteoirí agus ábhar nár chuir sin isteach ar chúrsaí mórán!

(Thapaigh mé an deis mó chóip de Favela a fháil sínithe agus gan amhras cóip de Gonta a cheannach agus a fháil sínithe freisin. Watch this space, mar a deir lucht an Bhéarla ...)

Mór-ríon na Filíochta

Máire Mhac an tSaoi (Foinse)

Bhí sé de phribhléid agam bheith i láthair aréir nuair a bhí oíche ómóis in Áras na Scríbhneoirí do Mháire Mhac an tSaoi. Bhí cuid mhór d'aos litríochta na Gaeilge cruinnithe chun an ómóis sin a thabhairt, agus mar is cuí is - go príomha - tríd dánta dá cuid a roghnú agus a léamh a rinne siad sin. Thug siad cúiseanna lena rogha; agus bhí lucht na hOllscoile ann freisin chun a gcúiseanna siúd agus a rogha a chuir i láthair. Tá an-chreidiúint ag dul d'fhear an tí ar an oíche, Mícheál Ó Ruairc, a bhain feidhm éifeachtach as a thaithí mar oide chun smacht a chóiméad ar imeachtaí!
Labhair Cathal Ó Searcaigh go dhátheangach le paisean faoi Mháire, atá "ar aon aos leis an Stáit", ach mar a dúirt Cathal "in a much better State". I measc na gcainteoirí eile bhí na filí Louis de Paor, Biddy Jenkinson (ar dhúirt Máire faoina reacaireacht go raibh sár aisteoir caillte léi) agus Aifric Mac Aodha. 
Labhair Gabriel Rosenstock ar a huncail Pádraig de Brún agus a dhán siúd Tháinig long ó Valparaiso agus rinne nasc le cuairt a thug sé ansiúd ar a uncail Kurt; rud a spreag, mar is dual do Ghabriel, haiku - agus bhronn sé cóip den haiku i bpeannaireacht Tim O'Neill (a bhí i láthair freisin). Do labhair mná an léinn freisin: Máire Ní Annracháin, Máirín Nic Eoin, Regina Uí Chollatáin agus Ríona Ní Fhrighil - a léigh dán Erich Fried Gegen Vergessen (in aghaidh an dearmaid); dán a phléann le téama a chuaigh Máire i ngleic leis freisin, an tUileloscadh.
Bá léir arís agus arís eile agus iad ag caint an meas, an ghean acu ar Mháire; agus an tionchar atá aici ar a chomh-fhilí; na múnlaí a réab sí a thug saoirse dóibh bheith.
Chuir Liz Ó Droma deireadh leis na cainteoirí; deireadh phearsanta - ag lua arís an tréith máithreach a luadh go minic i rith na hoíche le Máire.
Anois b'é seal Máire labhairt agus a lúcháir a chuir in iúl; agus freisin a gaois. (Sílim go ndearna Colm Ó Torna taifid ar an gcuid seo - má rinne gach seans go mbeidh fáil ar an Saol amach anseo)
Ba bhreá liom dá mbeadh sé ar mo chumas tuairisc a dhiongbhála a a thabhairt ar an ócáid ach níl ag éirí liom ach na nótaí fánacha seo!
Oíche den scoth; agus chuir mé féin clabhsúr leis ar an mbealach abhaile tré éisteacht arís le Máire ag léamh a cuid filíochta - Guth an Fhile.
Gurab fada againn a Guth.

Deoch Athnuachana as Tobar an Dúchais

Na seacht gcineál meisce: meisce chaointe, meisce bhruíne, meisce chrábhaidh, meisce gáirí, meisce stangaireachta, meisce bhreallánachta agus meisce chodlata: 

Séan Bán Mac Meanman

Tá leagan den nath seo ar bhrollach an leabhair "Na Seacht gCineál Meisce agus Finscéalta Eile"; leabhair a dúirt Pádraig féin liom (agus é a shíniú in ndiaidh dom géilleadh don cathú ag IMRAM agus é a cheannach) a bhí ina iarracht bheith tumtha sa traidisiún.

Sílim gur éirigh go seoigh leis. Tá na gearrscéalta suite san am i láthair don gcuid is mó, ach ar maos le macallaí ón mbéaloideas. Tá a leagan féin aige ann don scéal faoi Mhogh Ruith, a d'fhoghlaim na healaíona dorcha ó Simon Magus agus a bhain an cloigeann d'Eoin Baiste, más fíor. (Ná Ciarraígh mallaithe arís!) Sna scéalta eile, macallaí atá sa bhéaloideas iontu, nó tagairtí díreacha chomhthreomhara idir inniu agus an sean ré. Cumasc dheas scéalta atá ann, snas orthu agus adhmaid agus taitneamh le baint astu. Stíleanna éagsúla idir iomlán réalaíoch, tús réalaíoch agus casadh osréalaíoch, fínscéalaíoch. Macallaí freisin dá laoch Pádraig Ó Conaire le sonrú ann - ach is macallaí iad, ní aithris.

 Níl aon aiféala orm gur ghéill mé don gcathú! Shamhlóinn go bhfillfidh mé ar an gcnuasach seo arís is arís.

Agus shamhlóinn freisin go spreagfaidh na tagairtí taighde - ní raibh scéal Mogh Ruith agam, mar shampla. Sampla spéisiúil eile den chaoi ar nasc ár sinsear a cuid scéalta féin le scéalta ón mBíobla. (Sampla eile Bás Conchubhair Mhic Neasa).

Agus beidh súil in airde agam le saothair eile le Pádraig.

Na Seacht gCineál Meisce agus Finscéalta Eile
Pádraig Ó Siadhail
ISBN: 1902420454
Cló Iar-Chonnachta 2001

Téann focal le gaoth ach téann buille le cnámh

Tá a lán cainte arís eile ar tromaíocht; i measc cúiseanna eile tá cás tragóideach mar ar chuir cailín i nDún na nGall lámh ina bás féin, is cosúil - agus fianaise láidir go raibh baint ag tromaíocht ar líne leis an mbás céanna. 

Ní rud nua tromaíocht; ní rud nua gur féidir le déagóirí agus leanaí a bheith thar a bheith gránna le héinne atá ar an imeall, atá rud beag difriúil. D'fhulaing mé féin tromaíocht agus batráil ar scoil - ach buíochas le Dia bhí sé réasúnta bog ormsa agus tá's agam go raibh duine in aon rang liom a d'fhulaing níos measa.

Tá rud nua i gceist leis an tromaíocht ar líne áfach. Níl aon áit sábháilte ann níos mó, mura bhfuil an féin smacht ag gasúir an fón a mhúchadh agus neamhaird a dhéanamh de. Is lú an seans go dtiocfadh duine fásta ar na heachtraí agus a ladar a chuir ann.

Ar chaoi aisteach tá an rud ar fad níos pearsanta don duine atá thíos leis; agus níos neamhphearsanta dóibh siúd atá ag imirt an tromaíocht.

Léiríonn an scéal seo ó Leo Traynor an dóigh a théann fogha ar líne i bhfeidhm ar dhuine (fásta) agus an caoi gur baineadh siar as nuair a thuig sé cé a bhí ann; agus nár thuig an té sin an dochar dáiríre a bhí a dhéanamh aige, agus é slán taobh thiar dá scáileán. 

Agus daoine aghaidh ar aghaidh lena chéile, tá a lán comhartha eile ar fáil a thugann tuiscint don duine eile - tuin gutha, gothaí, dreach - den cumarsáid. Tá a leithéid in easnamh go hiomlán ar líne, áit nach bhfuil an focail agus uaireanta íomhá.

Bhí caitheamh achasáin ann i gcónaí, agus lipéid mí chuí. ("Spa" an masla ba choitianta le mo linnse ar scoil;  ach is cuimhin liom gur baineadh siar asam nuair a dúirt déagóir cúpla bliain ó shin liom go raibh Seacláid dorcha "gay". Níor thuig mé cad a bhí i gceist. "Olc" is cosúil a bhí á chuir in iúl aige).

Tá na lipéid seo gránna i gcónaí; ach níor thuig mé cé chomh mór is a fhéadfadh siad goilleadh ar dhuine a mbeadh an lipéid leath chruinn mar chuir síos orthu go dtí gur léigh mé (mar thoradh ar an raic a luaigh John) an píosa seo le duine atá thíos le Siondróim Down faoin bhfocal retard (focal gránna pé scéal é; ach bheadh mí úsáid aon lipéid eile chomh holc céanna)

Níl fhios agam cén leigheas atá ar an scéal. Cinnte, cabhróidh oideachas - agus shamhlóinn go mbeadh toradh ar ról-imirt sna scoileanna chun dearcadh an íospartaigh a chur i bhfeidhm ar dhaoine. Mar sin féin, tá gá freisin leis na híospartaigh a láidriú - agus ní dóigh liom go mbeadh toradh fónta ar pholasaithe a dhéanann an bhéim ar fad a chuir ar thuairisciú agus pionós ar bhulaithe. D'fheadfadh fáinne fí eascairt as sin - mar go hiondúil mothaínn an bulaí féin faoi bhrú, mar íospartach de chineál.

Nílim ag rá gur ceart scaoileadh le hiompar ghránna.

Ach caithfear an cothromaíocht cheart a aimsiú; cabhrú le daoine cur suas le maslaí agus argóintí, ach ag an am céanna oideachas a chuir ar dhaoine i dtreo is gur féidir leo argóint gan bheith táir.

Táim tógtha leis na smaointe a bhíonn á scaipeadh ag Izzy Kalman ar a shuíomh Bullies2Buddies, atá leagtha amach mar shampla anseo:

Is gá meas a chothú ar a chéile; ach is gá freisin spás a chruthú d'easaontas agus an réimse iomlán de modhanna argóna. Agus a aithint go dteipeann ar dhaoine ar an iliomad cúis bheith go deas le chéile - gan trácht ar na míthuiscintí a eascraíonn as mí-leamh ar fhocail daoine; cailltear íoróin agus scigmhagadh go minic nuair nach bhfuil ach an bhfocal scríofa ann.

Ag moncaíocht ar an Idirlíon!

Le linn a chaint ar an gCéadaoin luaigh Kevin dúshlán eile don logánú ríomhaireachta - fiú le fáil éasca ar foinsí oscailte. (Molann sé foinsí oscailte, féach an léargas san páipéir seo). Is é sin an fás san néal-ríomhaireacht, agus scaipeadh an choincheapa "bogearra mar seirbhís". 

Fágann sin an lámh in uachtar ag na hollchomhluchtaí arís - cinn eile gan amhras; Google agus Facebook seachas Apple agus Microsoft. Ach fanann an bunfhadhb. Ag na comhluchtaí an forlámhas; bíonn an pobal teanga spléach ar an méid atá na comhluchtaí sásta deonú dóibh. Is fíor go bhfuil leithéidí Facebook agus Twitter breá sásta sluafhoinsiú a dhéanamh ar aistriúcháin; agus ligeann dá úsáideoirí an obair a dhéanamh. Fós féin, caithfidh siad an teanga a scaoileadh isteach; agus is minic constaic ansin. Bíonn drogall orthu dréim le teanga a bhfuil líon bheag cainteoirí aici. Tá deacrachtaí cáilíochta i gceist.

Tá bealach eile ann áfach; ba é Neskie Manuel (nach maireann, faraor) a tháinig ar an smaoineamh agus a d'fhorbair é. Is tríd brabhsálaí a fheidhmíonn na bogearraí nua seo de ghnáth; déantar an obair agus an taisceadh san néal, ach bíonn an t-eolas á mhalartú tríd leathanach idirlín.
Nuair a sheolann tú do bhrabhsálaí chuig seoladh idirlíon, cuireann an ríomhaire i gcéin oideas ar ais go dtí do ríomhaire áitiúil, agus cuireann an brabhsálaí an t-eolas i do láthair. Go hiondúil is i HTML atá an oideas; teanga ríomhaireachta a chuireann síos ar eolas agus a ligeann don brabhsálaí é a leagann amach i gceart. Ach is eolas seasta a bhíonn i gceist le HTML; chun athrú a dhéanamh ar an leathanach, bheadh breis eolas de dhíth ón ríomhaire i gcéin. Cruthaíonn sé sin breis tráchta idir an dá ríomhaire; agus breis obair don ríomhaire i gcéin.  Mar sin forbraíodh teicneolaíochtaí eile chun ligeann don brabhsálaí beocht a chuir san eolas ach é sin a ríomh go háitiúil.  Ina measc sin bhí JavaScript. (Ainneoin an ainm, níl baint aige leis an ríomhtheanga Java). Is féidir le forbróir an suíomh scripteanna a chuir isteach leis an oideas chun idirghníomhaíocht a chuir leis an leathanach.
Céim chun cinn is ea "Greasemonkey". Breiseáin is ea Greasemonkey do Firefox a chuireann ar chumas an  úsáideora a chuid scripteanna féin a chuir i bhfeidhm ar leathanaigh. Chonaic Neskie an deis anseo Facebook a chuir ar fáil ina theanga dhúchais féin: Secwepemctsín. De réir mar a thuigim é,  lorgaíonn an script teaghráin áirithe agus cuireann na leaganacha san sprioctheanga ina n-áit.
(Tá breis eolais anseo ar bhlag Kevin)
Smaoineamh simplí ach cuanna atá ann. Go raibh leaba i measc a shinsir ag Neskie Manuel; agus go leana a shaothar ag cuir clocha ar a charn!

Italia Ibernica

Camhaoir. An comaitéir ag stánadh amach an fhuinneog. Bá leathan. Muir shuaimhneach, tonnta séimhe gan cúr. Sraith galánta tithe geala. Daingean Martello ar oileán. Fothrach Eaglaise Rómhánaí. Ciseal scamaill ar íor na spéire goirme. Teach solais. Blas na hIodáile san oileán iathghlas. 

Capall aonchleasa?

Kevin Scannell

Bhí mé i láthair ag An Roth aréir do léacht an ghaiscígh Idirlín Kevin Scannell I dTreo Ríomhaireachta Lán-Ghaeilge.

Bhí cur amach agam dar ndóigh ar a chuid oibre roimhe seo - is dílseoir de chuid Firefox le Gaeilge agus LibreOffice mé le tamall! Tá ríomhaithne agam air freisin agus cúpla cluiche Scrabble imeartha againn thar an idirlíon! Go deimhin liosta gan áireamh geall leis na tograí a bhfuil Kevin lárnach iontu. 

Rinne sé cuir síos ar chuid den saothar seo ina léacht (tá teacht ar na sleamhnáin anseo)
Bhí go leor de sin ar eolas agam (i measc rudaí eile a bhuí leis an suíomh Nascanna.com)
Ach bhí suim agam in san cuir chuige teicniúil atá aige mar bhunús dá chuid oibre - mhaígh sé gur capall aonchleasa é: go n-úsáideann sé meafar an "Chainéil Torannach" dá chuid oibre. Smaoineamh simplí ach éifeachtach. Má seoltar comhartha tríd cainéil torannach bíonn an comhartha a thagann amach curtha as a riocht agus tá gá le "díchódú" chun an bun-chomhartha a fháil ar ais. Thug sé roinnt samplaí, agus na huirlis atá forbartha aige chun dul i ngleic leis na fadhbanna coitianta atá le leigheas: litreoir,  gramadóir, caighdéanaitheoir (nó mar a thug sé féin air, an leadránaitheoir) - uirlis chun leagan caighdeánach a dhéanamh as téacs a scríobhadh roimh an Chaighdeán, nó atá canúnach: cabhraíonn leagan dá leithéid leis an ríomhaire obair le téacs.
Tá an obair seo bunaithe ar chuir chuige staitistiúil, bunaithe ar chorpas ollmhór téacs atá cnuasaithe thar na blianta ag Kevin - ón líonra a bhuí le crúbadán, agus le téacsanna eile, ina measc leabhar a bhfuil AOC déanta aige orthu. Bhí tairbhe le baint ansin as scéim aistriúcháin an Gúm; mar go raibh aistriúcháin ar ardchaighdeáin ag scríbhneoirí den scoth ar fáil dó  (ó tharla gur meamraiméis is mó atá ar líne as Gaeilge, nó, go bhfóire Dia orainn, scríbhinní lochtacha mo leithéidí  - a bheadh seacht n-uaire níos measa murach an litreoir!
Tríd is tríd léacht thar a bheith taitneamhach agus fiúntach, agus bhí deis agam dreas comhrá a dhéanamh leis ina dhiaidh. Bhí líonchraoladh ar an oíche - táim ag fiosrú an féidir an físeáin a chuir ar fáil ar líne.