Le traidhfil blianta tá baint ag mo nuachar le Ceolfhoireann Traidisiúnta Oirialla. Bíonn na cleachtaí acu maidin Sathairn i mbailte éagsúla ar dhá thaobh an teorainn i gceantar stairiúil Oirialla - an Lú, Muineachán, Ard Mhacha agus an Mí. Inniu bhí an cleachtadh le bheith i gCros Mhic Lionnáin. Ar feadh thart ar dhá uair an chloig. Dóthain ama chun roinnt siúlóide a dhéanamh! Rinne mé tobchinneadh inné go rachainn léi. Chonaic mé go raibh Úirchill an Chreagáin thart ar dhá km ón ionad i lár bhaile Cros Mhic Lionnáin. Faid deas le siúl ann agus ar ais. Toisc gur tobchinneadh a bhí ann, ní raibh deis agam taighde mar is ceart a dhéanamh. Bhí sé i gceist agam braith ar léarscáil Google agus mé ann.
Do deisceartach fearacht mise, a bhí ina dhéagóir óg le linn stailceanna ocrais na 1980í agus na trioblóidí, áit aduain is ea Ard Mhacha Theas. Áit a bhí sna cinn línte ar chúiseanna achrannacha.
Ní raibh mise faoi thionchar na fórsaí a chuir daoine i dtreo an fhoréigin agus Arm Phoblacht na hÉireann. Ní dóigh liom mar sin go bhfuil aon cheart agam breith a thabhairt bealach amháin nó eile. Is síochánaí mé. Tá col agam le foréigean. Níl mé iomlán ar mo chompord dá réir in áiteanna go bhfuil leaca cuimhneacháin (cuma ceachtar taobh atá á mhóradh). Mar atá i gcearnóg an Chairdinéil Ó Fiaich. (Fear ar thug na Sasanaigh Easpag na bProvos air, agus a bhfuil meathchuimhne agam air mar Príomháidh na hÉireann Uile).
Is ann a bhí an ionad cleachtadh, san ionad pobail.
Béal dorais bhí caifé Kis. Áit a bhfuair mé caife dubh i mo chupán coinneála, agus rolla cainéal. Thug mé bóthar Iúr Cinn Trá orm féin.
Bhí séipéal naomh Pádraig ar mo bhealach agus bhuail mé isteach le paidir a rá.
Bhí séipéal naomh Pádraig ar mo bhealach agus bhuail mé isteach le paidir a rá.
Ar aghaidh liom ar bhóthar Iúr Cinn Trá. Bóthar gnóthach. Gan cosán coisithe. Ní raibh an siúl ró phléisiúrtha. Tar éis thart ar 2km phrioc fógra do Ghleann na Filí m'aire. Ach bhí sé ag síneadh san treo mícheart. Chonaic mé geata ar thaobh an bhóthair agus cosáin a raibh an chuma ar go raibh sé ag dul sa treo ceart. Bhí mé éiginnte ach bréan de bheith ag léimt isteach sna sceacha le héalú ón dtrácht. Bheartaigh mé dul sa tseans, go háirithe ó chonaic mé fear agus madra ag teacht mo threo. D'fhiafraigh mé de arbh cosán poiblí a bhí ann. B'ea. An bhféadfainn an reilig a shroicheadh air? D'fhéadfainn. Go bhfaca mé fógra sa treo eile do Ghleann na bhfilí. Arbh fhiú é leanacht? Bhí mé sa Ghleann! Bhí an fógra casta ag bligeard éigin! Agus dála an scéil dá leanfainn an cosán seachas casadh ar chlé go dtí an reilig, thiocfainn ar gairdín múrtha arbh fiú fánaíocht ann. An raibh bealach eile ar ais go Cros Mhic Lionnáin seachas an bóthar mór. Bhí, ach timpeall mór a bheadh ann.
Lean mé an cosán, chas ar chlé agus thar droichead agus suas staighre go dtí an reilig.
Lean mé an cosán, chas ar chlé agus thar droichead agus suas staighre go dtí an reilig.
De bharr nach ndearna mé mo chuid taighde i gceart, shíl mé go raibh Peadar Ó Doirnín curtha sa reilig chomh maith le hArt Mac Cumhaigh. Déanta na fírinne, bhí mé ag dréim leis go mbeadh léarscáil sa reilig, agus na huaigheanna suntasacha marcáilte. Ach ní raibh. Bhí mé ag fánaíocht thart i measc uaigheanna na dtoicithe. Tháinig mé ar leac cuimhneacháin do Phádraig Mac a Liondáin, nach raibh eolas ar bith agam faoi. Bhí sé éasca go leor uaigh suntasach Art Mhic Cumhaigh a aimsiú. Ach chlis orm uaigh Pheadair Uí Dhoirnín a aimsiú. (Toisc nach bhfuil sé ann!). Agus mé ar tí an reilig a fhágáil bhí bean ag siúl thart lena madra. Bhuail mé bleid uirthi agus chuir mo cheist. Ní raibh sí cinnte dúirt sí. Ach dhírigh sí m'aird ar uaigh na Néilleach, nach raibh suntas tugtha agam dó. Gar do sin chonaic mé leac i gcuimhne Séamus Mór mac Murchaidh. Bhí cloiste agam faoi siúd ar thuras na Cnocadóirí ar Ard Mhacha. Agus ar a aibhirseoir Johnston of the Fews
Jesus of Nazareth, King of the Jews
Save us from Johnston, King of the Fews
Bheartaigh mé deireadh a chuir le mo chuardach, agus aghaidh a thabhairt ar an ngairdín múrtha. Chaith mé tamaill ansin, agus ansin lean mé an cosán ar aghaidh le súil is go dtabharfadh sé amach ar bhóthar mé. Bhí an comhartha fóin lag agus gan aon chabhair ó Google ar fáil. Bhí fógra áfach in aice leis an ghairdín múrtha agus bhí an cuma ar an léarscáil air go mbeadh liom. Ach ní raibh. Níorbh fhada gur shroich mé geata le glasanna meirgeacha air. Shiúl mé ar ais cois na habhann, agus tháinig mé ar an gcloch greanta seo :
Ag smaoineamh.
Measaim go raibh roinnt saothair eile ealaíne thart. Ach tá an cuma air nach bhfuil cothabháil á dhéanamh ar Ghleann na bhFilí. Is trua sin.
Chuaigh mé ar ais tríd an reilig. Amuigh ar an mbóthar bhí a dóthain comhartha fóin agam le ainm.ie a sheiceáil, agus fáil amach gurb é an chúis ar theip orm Pheadair Uí Dhoirnín a aimsiú ná gurb i gContae Lú a bhí sé curtha.
Shiúil mé an timpeall ar chúlbhóithre go Cros Mhic Lionnáin. Bhí mé díreach in am, an cleachtadh díreach thart. Bhí lón beag againn tí Kis (bialann a mholaim - arán úr den scoth) agus ansin thugamar aghaidh ar an mbóthar abhaile.
Turas gairid ach fiúntach.
