Chuaigh mé síos i measc na #MastoDaoine, ach chuir mé cos amú.

Tógadh le Gaeilge mise, ach scoite amach ó aon phobal. Ní raibh oiread sin teagmhála agam fiú le mo leithéid féin, seachas le dornán teaghlaigh. Ní raibh na hinnealtóirí ar champas Belfield le mo linn fiú, agus ar aon nós bhí mé gafa le grúpa gasóga seachas le saol na hollscoile. Deis a mhothaím gur chaill mé, ní hamháin i leith an Chumann Gaelaigh. Nuair a chuaigh mé chun cónaithe i mBeirlín i dtús na nóchaidí, bhí fhios agam go mbeadh sé deacair fanacht i dteagmháil leis an nGaeilge. Bhí tuairim agam go raibh Gaeilge ar fáil ar an ollscoil ann, agus chuaigh mé i dteagmháil le hOllscoil na Gaillimhe - ní cuimhin liom go baileach cén fáth, alt a léigh mé is dócha - chun sonraí teagmhála a fháil. Mar a tharlaíonn bhí an Léann Ceilteach in ísle brí san Ollscoil Humboldt cé gur tháinig feabhas ar tar éis cúpla bliain agus ní raibh aon mhaith déanta.

B'é an chéad beart eile a tharraing mé chugham féin ná an leabhar fóin a chuardach do Ó, Ní agus Mac. D'éirigh liom teacht ar Ghaeilgeoir nó triúr an dóigh sin agus bhí teagmháil éigin agam le sciar acu ar feadh roinnt blianta. Bhí an gnáth dheacracht ann, ar ndóigh - ní leor spéis sa Ghaeilge mar bhunús do chaidreamh!

I lár na 1990í bhí rochtain agam ar an idirlíon. Ba mhór an deis a thug sé sin dom Gaeilge a "labhairt". Ar liostaí r-phost i dtosach, Gaeilge-A a bhí curtha ar fáil ag HEANET agus a raibh Marion Gunn, beannacht Dé lena hanam, agus Vincent Morley ina riarthóirí air. Ba chomhluadar sách béasach a bhí i gceist, agus is dóigh liom gur riail an Ghaeilge amháin is mó a thug orthu ladar a chuir sa bplé. Tá mé measartha cinnte áfach, gur chuir mo thuairimí láidre - mar is dual do Ghaeilgeoir bheith aige - as do thuairimí daoine eile ó chúlraí eile.

Tar éis tamaillín tháinig ann do na cláracha plé. Tá cuimhní maithe agam ar cumasc.ie agus chaomhnaigh Pádraig Ó Cinnéide roinnt den fhicsean comhoibritheach a cumadh ann ar a shuíomh féin. Pobal beag cluthar a bhí ann agus níl aon chuimhne agam go raibh ar na riarthóirí achrann ar bith a réiteach. Tá fhios agam go raibh mé fós sa Ghearmáin an uair úd mar chuir mé aithne ar Phádraig tríd agus thug cuairt air sa Bhaváir ar a laghad uair amháin roimh filleadh chun cónaí in Éirinn. 

Bhí cúpla rud ann go comhthreomhar ansin, agus níl na línte ama, mar a deir an ceann eile, soiléir i mo chuimhne. Tá mé measartha cinnte go raibh mé páirteach i gclár Plé Daltaí na Gaeilge agus mé fós sa Ghearmáin. D'éirigh rudaí teasaí go maith ansin uaireanta. Go hiondúil is sa thaobh dhátheangach a mbíodh an achrann is binibe agus scaití sciorr mé féin isteach ina leithéid. Anois is arís tharraing mé aird na riarthóirí ar snáithe a mheas mé a bheith ag éirí ró theasaí. Rinne siad tairiscint dom bheith i mo mhodhnóir cúnta, ach dhiúltaigh mé do ar an mbonn go raibh mé féin ró sáite sa phlé le bheith i mo réiteoir ionraic. 

Bhí mé páirteach ar feadh seal i gclár plé beo.ie ach bhí deacrachtaí modhnóireachta acu féin ansin, agus sa deireadh chuir siad deireadh leis an gclár plé oscailte, agus cheadaigh plé ar na haltanna amháin. 

Go luath sna náidí bhí mé ag plé freisin leis an gcéad Wiki, áit a raibh cúrsaí innealtóireacht bogearraí go príomha á phlé. Ní cuimhin liom anois cén fáth gur éirigh mé gafa le plé ar chúrsaí creidimh ann, ach rinne. In iarracht an príomh suíomh a choinneáil níos suaimhní iarraidh ar lucht pléite creidimh a seomra féin a aimsiú. Tharla amhlaidh agus bhog an plé anall. Bhí riarthóir an suímh ana sháite sa phlé é féin, agus tar éis roinnt achrainn rinne sé an leagan digiteach de "is liomsa an liathróid, agus tá mise ag dul abhaile anois". Bhí cúpla wiki eile thart, agus ábhar plé in ar a laghad ceann amháin acu ná conas plé a choinneáil ionraic ach sibhialta. Pléadh múnlaí éagsúla ach ag deireadh an lae tá dea mhéin de dhíth ar gach taobh agus is féidir le lucht mioscaise scéim ar bith a chur ó mhaith. Ach bhí aontú forleathan i measc na ndaoine a rinne staidéar ar an gceist gur fadhb shóisialta atá ann, nach féidir réiteach le teicneolaíocht, cé gur féidir le teicneolaíocht fadhbanna a mhaolú nó go deimhin a ghéarú. 

Ba cás ar leith na blaganna, tá an bhlag seo agam ó 2005 agus ar feadh tamaill bhí pobal beag blagadóirí Gaeilge ag cumarsáid lena chéile sna blagmhíreanna agus i dtráchtaireacht orthu. Idir seo is siúd chuaigh sin i léig. Bhí orm na tráchtanna ar mo bhlag féin a srianadh agus faoi dheireadh a mhúchadh ar fad toisc nach raibh ach turscar praistrithe le feiceáil ann, agus ba diomailt ama plé leis.

Ó 2010 bhí mé ar Twitter agus d'éirigh mé thar a bheith gafa leis. Comhlacht tráchtála is ea Twitter. Níl na húsáideoirí ag íoc. De réir an sean mana, is iad na húsáideoirí an táirge mura bhfuil siad ag íoc as. Idir fógraíocht agus margaíocht ar sonraí tá súil ag an comhlacht brabach a dhéanamh. Ní dóigh liom go bhfuil ag éirí go ró mhaith leo, ach sin scéal eile.

Bhí teannas i gcónaí ann idir mian Twitter a bheith ina "eite saoirse cainte de pháirtí an tsaoirse cainte" agus an gá úsáideoirí a mhealladh agus lucht fógraíochta dá réir. Díbríonn gairbhe a leithéid. Chuir mé Twitter i gcomparáid le tábhairne callánach blianta ó shin. Má bhíonn tábhairne ró challánach, fágfaidh daoine. Agus má troideanna síoraí ag briseadh amach.... 

Tá córas éigin modhnóireachta ag Twitter. Is féidir leis an úsáideoir féin cosc a chur ar theachtaireachtaí úsáideoir ar leith bheith infheicthe aige, agus a theachtaireachtaí a choinneáil ceilte air. Is féidir le cuntas a bheith príobháideach - dofheicthe seachas d'úsáideoirí atá ceadaithe ag an úsáideoir.

Is féidir cuntais atá i mbun mioscaise a thuairisciú, agus uaireanta faightear éisteacht. 

Is faoi m'ainm féin a bhí mise riamh ar líne. Maítear uaireanta gur fadhb atá i leasainmneacha nó ainmneacha cleite ar líne, ach is é mo thuiscint ná go léiríonn taighde a mhalairt. Glacadh a bheith, nó a síltear a bheith le maslaí agus boirbe an chúis is mó leo - lucht léitheoireachta a aontaíonn leis an maslóir, a threibh, a ghríosaíonn a leithéid.

Gné thrioblóideach de na meáin shóisialta i lámha na comhlachtaí móra caipitleachas faire ná na halgartaim a bhrúnn ábhar i dtreo an úsáideora a mheallfaidh é. Ar an ndrochuair, is ábhar a spreagann fearg agus tuairimí láidre is éifeachtaí, dar le roinnt staidéar. Agus sin a tharlaíonn. As sin eascraíonn conairt idirlín a dhíríonn, minic go leor, ar ainniseoir bhocht éigin a bhfuil rud éigin míchúramach ráite aige.

Ar ndóigh, cé go bhfuil an caipitleachas faire chun tosaigh ó thaobh an dóigh a bhíonn an gnáthdhuine ar líne, ní fréamhacha tráchtála atá faoin idirlíon. 

Tógadh go leor de sna hollscoileanna agus forais taighde. Airgead poiblí a d'íoc as. (Go háirithe airgead Roinn cosanta Mheiriceá, ní mór a rá). Bhí baint ag go leor daoine le tuairimí láidre faoi saoirse - saoirse cainte ach saoirsí eile freisin. Tá go leor den idirlíon ag braith ar bhogearraí foinsí oscailte. Tá sruth láidir smaointeoireachta a chreideann go daingean sa gheilleagar oscailte bronntanais atá i gceist le bogearraí foinse oscailte. Is minic gur liobraíoch atá na daoine seo. Más Meiriceánaigh iad, is minic iad amhrasach faoin rialtas nó údarás. Ar ndóigh, ní ag Meiriceánaigh atá an monaplacht.

Fionlannach ón mionlach Sualannach é Linus Torvalds, ceannródaí Linux. Ísiltíreach é Guido van Rossum, ceannródaí python. Féitheoga an chórais a cuid oibre siadsan. 

Is as an cultúr seo a d'eascair coincheap an Fediverse. Go mbeadh freastalaithe scaipthe neamhspleácha ann, gan aon údarás lárnach. Ach go mbeadh prótacail oscailte ann a chiallaigh go bhféadfaí ábhar a scaipeadh eatarthu. Forbróir sa Ghearmáin a chum an bogearra Mastadon, a chuireann ar chumas úsáideoirí teachtaireachtaí gairide a scríobh agus a roinnt le úsáideoirí eile - gan a bheith teoranta don ardán lena bhfuil siad cláraithe. 

Cosúil, ar an ndromchla le Twitter, ach le difríochtaí tábhachtacha. 

Cé gurb iad lucht liobraíoch teicneolaíochta a chuir tús leis na coincheapa agus uirlisí seo, d'aimsigh mionlaigh a mhothaigh faoi ionsaí sna mór meáin iad i bhfad ó shin, agus mhúnlaigh an chultúir chun go mothóidh siad ar a gcompord ann.

Nuair a bhí amhras ag fás ionam maidir le Twitter, agus nuair a chonaic mé mastodon.ie á mholadh ag daoine go bhfuil meas agam ar a dtuairimí, mealladh trasna mé.

Admhaím nár fhéach mé ach go fánach ar na rialacha, agus níor shíl mé go dtiocfainn salach orthu. Bhí siad pas beag scaoilte, ach níor shíl mé go síleadh aoinne gur balacs mé. Agus níor shíl mé go dtiocfainn salach ar na rialacha ag cosc scata - fóibeacha, trasfóibeachas ina measc.

Ar feadh seachtaine nó mar sin, bhí ag éirí go breá liom. Bhí comhluadar deas gaelach ann, agus is beag teachtaireacht ó lasmuigh den mbolgán sin a chonaic mé, toisc nár bhac mé ach le mo hamlíne baile, sé sin, daoine a roghnaigh mé féin a leanacht. Maith go leor, daoine a raibh Twaithne (i. Aithne ó Twitter) a formhór. Ní dóigh liom go raibh mórán cumarsáide agam le daoine a bhí ann roimh an fás rábach reatha. Léigh mé beagán faoi - fíor bheagán, le bheith ionraic. Shíl mé an t-alt seo a bheith spéisiúil. Áit gur tábhairne callánach é Twitter, is cóisir tí ásc ar leith Mastodon, i dteagmháil scaoilte le cóisirí eile. 

Bhí na hardán seo faoi bhrú leis an fás rábach. Gan comhlacht tráchtála laistiar daoibh, tá siad ag brath ar deontais chun íoc as freastalaí atá sách cumasach an trácht a riaradh. Cuidíonn slua fhoinsiú na fiacha sin a ghlanadh agus rinne mé deontas le fonn agus mhol do dhaoine eile amhlaidh a dhéanamh. 

Ach tá sé measartha simplí freastalaí níos cumhachtaí a fháil - ceist airgid atá ann don gcuid is mó. Níl sé chomh simplí céanna foireann modhnóirí agus riarthóirí deonacha a earcú agus an líon úsáideoir ag fás go rábach. 

Nuair a scaip mé, tríd teachtaireacht a trasphóstáladh ó Twitter, nasc le halt Cathal Mac Coille, ag tuairisciú faoi chruinniú dream a bhfuil amhras orthu agus imní faoi gnéithe áirithe den trasinscneachas, mheas úsáideoir eile go raibh mo theachtaireacht trasfóbach. Thuairisc é. Agus i bhfaiteadh na súil, bhí mé barráilte. Bhí cead achomhairc agam. Ghabh mé leithscéal agus dúirt go bhfanfaidh mé glan ar an ábhar. Níor glacadh leis an achomharc. 

Sin ceart úinéirí an freastalaí. Cuireann sé díomá orm nach ndeachaigh an té a thuairiscigh mo theachtaireacht i dteagmháil go díreach liom i dtosach. Bheadh an teachtaireacht bainte anuas agam. Ceist achrannach atá ann, agus tá agus bhí mé sásta géilleadh do rialacha an tí i gcás mar é. 

Tá an píosa seo ana fhada, ach is tríd an taithí atá agam síos na blianta a thuigim eachtra seo mo barráile. Géillim go raibh an ceart acu, de réir tuiscint s'acu ar cad is trasfóbachas, i. Aon rud á ardaíonn ceisteanna faoi trasinscneachas. 

Is blár achrannach catha atá ann, le daoine a bhfuil gonta ar gach taobh (agus tuilleadh a bhfuil ba eile le cuir thar abhainn acu). 

Is deacair do riarthóirí agus modhnóirí, atá ag obair go deonach, smacht a choinneáil ar comhrá mar sin. Tá ceist ann freisin, mar a d'ardaigh Alex Hijmans i tuairisc.ie, faoi cumas na riarthóirí cumarsáid trí Ghaeilge a mheas.

Is dóigh liom go bhfuil ceacht foghlamtha agam (arís eile). Ba mhaith liom páirt a ghlacadh i gcóras fearacht Mastodon. Ach níl an t-am ná na scileanna agam freastalaí a riaradh mé féin agus ar aon nós is bheith páirteach i bhplé a shantaím. Rud a thiocfadh salach ar modhnóireacht..

Eachtraí Aonghusa i dtír na Máilleach

Tagairt ar Twitter ag Deirdre Ní Chonghaile don taispeántas faoi Tomás Ó Máille i leabharlann Ollscoil na Gaillimhe a spreag fonn orm dul siar go Gaillimh. Nuair a luaigh sí go mbeadh taispeántas in Iarsmalann na Cathrach faoina dheartháir Pádraig agus Liam Ó Maoilíosa dhaingnigh sé mo rún. Tá sé measartha éasca anois bus a fháil go Gaillimh. Bhí fúm áfach bheith ar ais i mBaile Átha Cliath do seoladh Tinte na Farraige Duibhe, mar sin b'éigean glacadh le tús luath! 

Bus 7:30 ó Bhaile an Chinnéidigh dá réir. Caife le dul tapaigh agus mé ag brostú go dtí na céanna. Bus na Gaillimhe agus scuaine turasóirí romham. Bhí suíochán in áirithint ag an mac seo, áfach, nach mbíonn fonn ar dul san amhantar. 

Dhá uair go leith dul siar. Maidin geal seaca a bhí thoir, ach doineann agus gaoth feanntach thiar. 

Os rud é go raibh mé ag dul siar bhí socrú déanta agam Twaithne a athrú ina fíor aithne nó ar a laghad ina teacht le chéile beo. Bhí an caife a bhí réamhshocruithe plódaithe, mar sin chuamar go dtí an Hardiman (Great Western mar a bhí, sílim) - óstán fadbhunaithe in aice an stáisiún traenach agus an Fhaiche Mhóir. Mheabhraigh sé Lig sin i gcathú dom. Mura bhfuil dul amú orm, is ann a bhí an comhrá idir Máirtín Ó Méalóid agus a dheartháir an sagart postúil. Ba mhilse agus compordaí go mór ár gcomhrá thar caife i forhalla ciúin compordach. Ba dheas aghaidh a chuir le @, agus bheadh dóthain le rá againn go ceann cúpla uair an chloig, murach gur bhraith mise go raibh an cúpla uair an chloig a bhí agam ag leá... 

Shiúil Cathal liom chun na hollscoile agus an leabharlann ina bhfuil an taispeántas. Fán mbealach casadh Seán Cathal orainn, agus rinne mé socrú leis casadh leis le haghaidh plaic bia ar ball. 

Bhain mé amach leabharlann Hardiman na hOllscoile, agus an taispeántas san forhalla. Táblaí soiléire i nGaeilge agus Béarla ag cuir síos ar a shaol agus a shaothair. Roinnt de na leabhair agus na sorcóir Ediphone i gcás gloine sa lár. Treoir chuig suíomhanna idirlín - ceann maidir leis an gcúrsa Linguaphone a raibh lámh aige ann, agus ceann eile áit a bhfuil an méid á thaifid sé á chur ar fáil diaidh ar ndiaidh.

Tá súil agam go deis a fháil go luath éisteacht le cuid den ábhar ann. 

Rith Máirtín Ó Méalóid liom arís agus mé ag súil trasna an champais. Beidh orm an leabhar a léamh arís, ach tá nathanna as greamaithe i mo chuimhne, ina measc sioscadh na ndaoine faoin ardeaglais nua. 

Bhrostaigh mé ar ais isteach sa chathair, thar oileán ealtanach a bhí ealtanach dáiríre. 

Bhí béile agam i bhfochair Seán Cathal san Front Door agus comhrá mar anlann leis. 

Lean mé orm ansin go dtí Museum na Cathrach chun scéal an Mháilligh eile agus a chara Liam Ó Maoilíosa a fheiceáil. Dís a chuaigh bealaí éagsúla i gCogadh na gCarad. Agus duine acu a maraíodh ag fórsaí an Saorstáit san sraith básaithe conspóideacha, a raibh ionsaí ar an nduine eile mar chuid den spreagadh dó. 

Faraor bhí an cuir síos as Gaeilge lofa ar fad - lomaistriúchán focal ar fhocal ar an téacs Béarla, agus ciotach go minic. Chuir sé oiread oilc orm nach raibh fonn orm amharc ar na taispeántais eile. 

Bhí sé de rún agam tabhairt faoi siúlóid - amach Bóthar na Trá nó amach tóchar Oileán na gCaorach. Bhí an aimsir lofa áfach agus cé go raibh brístí báistí liom, mheas mé nár den gcríonnacht dul i mbaol báite. Ní dheachaigh mé níos faide ná séipéal na nDoiminicigh ar an gcladach, áit a bhfuil altóir cuanna do Bhantiarna na Gaillimhe. Lasc an bháisteach isteach ann mé, ach faoin am go raibh paidrín ráite agam bhí an múr thart. 

Rinne mé pas beag siopadóireacht súil ar mo bhealach ar ais chuig stáisiún na mbus, agus chonaic tagairt eile do na Máilligh ar mo shiúlóidí. 

Turas pléisiúrtha a bhí ann!

Tá rún agam Lig sin i gcathú a athléamh sula dtéim siar arís! Cathair soshiúlta go maith Gaillimh, is trua go bhfuil sé plúchta le carranna lasmuigh den dornán sráid beoga coisithe. 

Tinte na Farraige Duibhe, seolta

Chuir Ré na coibhide moill ar go leor rudaí. Dhá bhliain ó shin a foilsíodh Tinte na Farraige Duibhe (mo léirmheas anseo) ach ní raibh deis é a sheoladh i gceart. 

Fuair sé seoladh a dhiongbhála aréir ag ócáid de chuid IMRAM i Smock Alley. Seachas bheith taobh le óráidí, rinne Seán T Ó Meallaigh, Hilary Bowen-Walsh agus Colm Mac Gearailt léamh dramatúil ar sleachta as an leabhar, ag ionchollú carachtair éagsúla. Gné spéisiúil den mbunleabhar ar chloí Eoin P leis ná go mbíonn canúintí den nGaeilge ar leith ag na carachtair éagsúla. Bhí A Hiom an intleacht shaorga beo beathaíocht romhainn agus a chanúint dúchais ag Colm! Ach ba éacht amach is amach ochtapas eachtardhomhandach a chuir Seán T romhainn. Bhí carachtair eile acu beirt. Ní raibh sé tugtha faoi ndeara agam a laghad ban atá sa scéal go bhfaca mé gur taobh leis an laoch Ríosa, meascán den fios agus den saontacht agus an frith laoch Sadb a bhí Hilary Bowen-Walsh.

Mar chúlra don léamh dramatúil bhí filíocht físe Margaret Lonergan. Tírdhreacha agus spásdreacha dramatúla. Measaim gur saothar bunaidh de chuid Margaret iad an uair seo, agus bhí siad éachtach.

Bhí an údar féin Tim Armstrong agus comrádaí leis anall as Albain freisin, agus idir na míreanna léitheoireachta chan siad cuid de na hamhráin rap atá fite fuaite leis an scéal, i nGaeilge na hAlban. (Ba chabhair éigin na focail ar an scáileán!)

Bhí cúpla focal oifigiúil ag Liam roimh ré, agus rinne Seán T an seoladh, ag admháil gur dualgas cara a chur an leabhar ina lámha, ach a sásta is a bhí sé go raibh an leabhar go maith!

Rinne Antain Mac Lochlainn léirmheas ar an leabhar ar son IMRAM, agus is féidir é léamh anseo. 

Tá an dara imleabhar ar na bacáin ag Tim Armstrong, agus de réir mo thuisceana tá súil aige freisin roinnt den gceol a eisiúint freisin. 

Bhí deis ina dhiaidh cabaireacht i forhalla na hamharclainne, agus chuala mé gur chuadar ar aghaidh go Club an Chonartha, ach ós rud é go bhfuil mé féin spléach ar bhusanna agus go raibh mé ar an mbóthar óna seacht ar maidin shíl mé gur den chríonnacht é dul abhaile ar bhus 11. Shamhlóinn go raibh oíche go maidin acu sa chlub! 

El

Ní raibh iomrá ar bith cloiste agam faoin úrscéal seo, agus murach gur cuireadh cóip léirmheasa chugham seans go mbeinn dall fós air. Ba thrua sin, mar is maith atá a áit tuillte ag an leabhar seo ar ghearrliosta Leabhar na Bliana An Post / Love Leabhar Gaeilge.

Is deacair seánra a lua leis. Chonaic mé ficsean eolaíochta luaite, ach níl mé cinnte go n-aontóinn le sin, cé go bhfuil cine eile agus teagmháil leo lárnach sa scéal.

Is cinnte go bhfuil eolaíocht lárnach sa scéal, agus creideamh nó a easpa, agus an caidreamh eatarthu. Caidreamh atá tacúil scaití, achrannach scaití eile. (Mise den tuairim gur dhá eite an anama réasún agus creideamh seachas dhá thréith a thagann salach ar a chéile). 

Tá dhá snáithe san scéal. I snáithe stairiúil amháin tá an t-eolaí Ísiltíreach Jan Swammerdam, ón 17ú céad. Fear a rinne staidéar cúramach ar feithidí. Fear a raibh creideamh láidir i nDia aige agus a bhí ag iarraidh iontais a chruthaíochta a roinnt leis an domhan. Baintear creathadh as an gcreideamh sin nuair a thagann sé ar firíní beaga i súile cuileoge - ar aon dul leis an daonnaí ach beag bídeach. Fitear go healaíonta teoiric comhcheilge thart ar fíricí saoil Swammerdam agus na teagmhálacha a bhí aige trasna na hEorpa. Agus géarchéim creidimh agus teacht faoi thionchar seict a tharla i dtreo deireadh a shaoil. Má d'aimsigh eolaí na firíní sna cuileoga, cén chaoi nach eol dúinn sin? Fitear na Medici agus na Barberini tríd an scéal, Boyle, Hook agus Milton tríd an scéal.

Fuarán sa Róimh .
Beacha armas teaghlach Barberini

Fite tríd an eachtra stairiúil tá eachtra comhaimseartha. Baintear creathadh as beirt mac léinn - duine le litríocht, duine le heolaíocht - nuair a fhionnainn siad na firíní céanna. Scéinséir a gcuid siúd den scéal, iad ag iarraidh fios fátha an eachtra a thuiscint - má tharla sé in aon chor, amhras orthu toisc go bhfuil sé bunoscionn le gach is dóigh leo a bheith ar eolas acu. Tagann fear mistéireach i gcabhair ort, agus aimsíonn siad fíricí folaithe a chuireann scéal Swammerdam faoina mbráid. 

Shíl mé go raibh rud beag de bharraíocht Deus ex machina ag baint leis an réiteach ar an snáithe comhaimseartha (Corcaíoch!)* ach thairis sin is scéinséir/ samhlaíocht/ stair/ comhcheilg den scoth atá anseo, agus an dúrud fíricí agus teagmhálacha fite tríd. Taighde cúramach déanta (dearbhaithe agam le gugláil!) 

Cúis iontais é an chéad saothar le húdar a bheith chomh snasta seo. 

Is as leabhar eile dá chuid, nach bhfuil foilsithe fós, a léigh Thaddeus Ó Buachalla ag IMRAM le déanaí. Beidh mé ag coinneáil súil amach do sin, agus do saothair eile leis!

El

Thaddeus Ó Buachalla 

Coiscéim

* Aguisín. Is mithid dom mo ráiteas faoi Deus ex machina a shoiléiriú, ach ní mian liom an scéal a mhilleadh orthu siúd nach bhfuil an leabhar léite fós acu. Nílim ag tagairt do dheireadh an snáithe Corcaíoch, ach do eachtra díreach roimhe a réitigh an bhealach dó. Tuigfidh daoine a léann an scéal m'áitimh, measaim. 

Tomás Mac Síomóin, File agus fear conspóide

Tá neart tairbhe, pléisiúr agus lón machnaimh faighte agam as saothair liteartha agus paimfléid Thomáis Mhic Síomóin. Bhí mé i láthair deich mbliana ó shin nuair a thug IMRAM ómós dó lena bheo, ócáid spleodrach san Grand Social in Áth Cliath. Bhí mé ann arís anocht agus IMRAM agus Aontas na Scríbhneoirí Gaeilge ag tabhairt Tomás chun cuimhne agus é féin imithe uainn, ach a shaothair fós linn.

Thug ceol - idir Spáinneach agus Éireannach ó Cormac Bhreathnach agus Martin Dunlea fráma do na cainteanna agus léamha. B'é Cathal Póirtéir fear an tí agus a chuimhní féin aige ar Thomás. Léigh sé litir ó pháirtí Thomáis Karen Dietrich, a leag síos paraiméadar na cainteanna eile ar bhealach - cuimhní ar fear a raibh grá aige don nGaeilge agus don aicme oibre, cuma cén áit dar díobh iad. Fear a thuig i bhfad níos luaithe ná go leor an baol a bhain leis an caipitleachas craosach síor fáis don dúlra agus don gcine daonna. Agus a scaip an tuiscint sin ina shaothar idir ficsean agus neamhfhicsean.

Thug Máirín Nic Eoin léargas léannta ar a chuid saothair liteartha, go háirithe na mór úrscéalta Ag altóir an diabhail : striptease spioradálta Bheartla B, An Tionscadal agus An bhfuil Stacey ag iompar. Saothair a bhfuil taitneamh léitheoireachta le baint astu ach lón machnaimh freisin.

Léigh Éamon Ó Ciosáin sliocht as An Tionscadal a léirigh go paiteanta na spéiseanna agus buanna a bhí ag Tomás. (An Tionscadal an saothar leis is fearr liom féin).

De bharr go bhfuil Cathaoirleach reatha Aontas na Scríbhneoirí, Proinnsias mac a'Bhaird lonnaithe i Leitir Ceanainn is ar chrann Celia de Fréine a thit sé ionadaíocht a dhéanamh ar son an Aontais. Roinn sí cuid dá cuimhní ar Thomás linn, a spéiseanna agus saineolas leathan. 

Thug Michael Ó hUanacháin léargas dúinn ar mar a tháinig Tomás chun cinn mar scríbhneoir i leathanaigh Comhar - iris a raibh Tomás agus Micheál féin ina n-eagarthóirí air ar ball. 

Labhair Mícheál Mac Aonghusa faoina chuid oibre polaitiúil, agus a shaothar chun pobal na Gaeilge a chruthú agus a chothú i mBaile Formaid. Labhair sé ar eagrú Thomáis leis an bpáirtí Cumannach in Éirinn. Agus a nom de guerre nuair nach bhfeilfeadh sé dá ghairm agus fostóir é bheith ina chumannach aitheanta. Seoirse Mac Thómais a thug sé ar féin. 

Oíche pléisiúrtha a bhí ann, ar rinneadh taifead air agus a chraolfar amach anseo ar YouTube. 

Sciuird chun na Rúise

Ní cuimhin liom anois cé nó céard a spreag mé le fios a chur ar an leabhar seo ón leabharlann. Thóg sé i bhfad orm é a fháil agus ansin tamall chun teacht leis i gcarn na leabhair le léamh!

Ba chruinne mar theideal Sciuird chun an Aontais Sóivéadaigh - níl formhór na háiteanna atá luaite san dialann taistil seo san Rúis in aon chor. Ollamh fiosrach le sean Ghaeilge ab ea Pádraig Ó Fiannachta nuair a chuaigh sé ar an dturas le grúpa taistil Sasanach. Daingean ina chreideamh féin ach gealgháireach cuideachtúil. Tá an insint amhail is dá mbeifeá cois tine leis, ag ól gloine deas fíona agus ag malartú cuimhní. Ar foirgnimh is ealaín álainn ársa. Ar dhaoine chuideachtúla. Ar chultúr. Agus corr fadhb. Choinnigh vadca le huisce tríd a ghoile féin slán is cosúil. Neart trácht ar uireasa séarachais! Scéilín grinn fé a bheith ag iarraidh caoirigh a dhíbirt ón mbóthar. Pan ag rince a shamhail dar le comhthaistealaí Sasanach. Comhráití le treoraithe.

Measaim féin go raibh sé soineanta go maith. Bhí ré Stailín thart, ach níl amhras orm ach go raibh súil géar ar na treoraithe ag an KGB mura raibh siad fostaithe acu. Ar éigin go bhfuair sé freagraí ionraice. Is dócha go raibh fhios sin aige, cé nach léir sin ón leabhar.

Léitheoireacht taitneamhach a chuirfeadh fonn fánaíochta ort.

Dornán grianghraf dubh agus bán i lár an leabhar, foilsithe sna 70í ag FNT. 

Caidrimh agus préacháin

Bhí mé ag an dara imeacht de chuid IMRAM i gcomhar le Féile Leabhar Bhaile Átha Cliath sa Chlólann inné. Léamha le tionlacan ceoil.

Colm Ó Snodaigh a chuir tús leis an imeacht i ndiaidh do Liam Carson é a chur i láthair. Léigh sé trí scéal as a chnuasach nua Cnaipí agus chan amhráin binne brónacha idir na léamha. Ba péire dhá cheann de scéalta - insint ar chaidreamh aon oíche ó dhearcadh an fhir agus na mnaoi. Leagan an fhir inste i sraith briathra roptha amach. Scéal na mná níos caolchúisí. Taibhsí an scéal eile, fear ag smaoineamh siar ar chaidreamh a rinne sé praiseach iomlán de. Ó lúcháir an chéad splainc go domlas na ciontachta ag amharc siar. Ní raibh an cnuasach agam, cé go raibh sé molta ag Áine Ní Ghlinn. Tá anois...

Ní raibh cloiste agam in aon chor faoi Thaddeus Ó Buachalla sular cuireadh a úrscéal nua El faoi mo bhráid - beidh breis le rá agam faoi sin amach anseo. Ficsean samhlaíochta comhcheilge le sruth stairiúil agus comhaimseartha Corcaíoch ag treisiú a chéile. 

Ní sin a bhí romhainn áfach ach é ag reic dán fada nua scríofa Imram an phréacháin le tionlacan ceoil (má thuig mé i gceart, ceol a chum sé féin) ó Sam Uí Bhuachalla (cláirseach), Moze Jacobs (sax) agus Paul McMahon (giotáir). Bhí an dán lán de tagairtí claiseaceacha agus Corcaíocha. Caithfidh mé a admháil go raibh sé deacair orm scaití an ghuth a chlos tríd an ceoil, mar go raibh mé trasna an tseomra uaidh. Bheadh fonn orm áfach an saothar a léamh, ach a fhoilsítear é san athbhliain. Rinne IMRAM an ócáid a thaifid, agus beidh fáil air ar YouTube roimh deireadh na bliana. 

Pléisiúr is ea é go hiondúil éisteacht le húdar ag reic a shaothar, go háirithe más reacaire maith é, rud atá fíor faoi Thaddeus agus Colm araon. 

Tá El ainmnithe do dhuais Love Leabhar Gaeilge /An Post do leabhar Gaeilge na bliana. Gach rath air! 

Árasán

Úrscéal teacht in inmhe atá anseo, eachtraí na céad bhliana ollscoile ag ceathrar a bhfuil áit faighte acu in árasán i dTeach na Gaeilge. Beirt fireann, beirt baineann, strainséirí ag tús an scéil, ach iad ag eagrú rudaí le chéile mar chuid den scéim agus dlús dá réir faoin aithne a chuireann siad ar a chéile. 

Tríd súile Daraigh is mó a fheicimid cúrsaí. Pinginí teann dó, é ina Luaithríona cineál sa bhaile, a athair féin i bhfad i gcéin agus ar nós cuma liom faoi agus fear nua agus beirt iníon leis ag a mháthair. Tá Céit ann. Bean láidir, tuigeann deacrachtaí an tsaoil (ach imeallach go maith sa scéal, ina comhairleoir ag an gcuid eile seachas gníomhach. Seachas dúil mí fhortúnach a tharraingíonn trioblóid). Thóg sé i bhfad orm aon tsuáilce a fheiceáil i Jeaiceo, an fir spóirt a bhfuil an cuma air é bheith faoi smacht ag a bhod! Agus Niamh, an cailín saibhir bocht, místuama ina caidrimh, faoi smacht ag leannáin, míchúramach san ól.

Cé go bhfuil an insint iontach greannmhar cíortar fadhbanna dáiríre ann. Eachtra ina mbíonn Niamh le scata mic léinn ag "Féile na Samhna" agus a scaiptear pictiúir di ólta a mheabhródh eachtra samhnasach Slane Girl duit (ach céard faoi na Slane boys...)

An teannas idir miangas, drúis agus cion dáiríre. An streachailt coinneáil suas le saol na mic léinn eile nuair atá pinginí gann. 

Mar a tharlaíonn, is sa bhaile a bhí cónaí orm féin blianta na hOllscoile agus cé gur chaith mé dhá samhraidh i lóistín ollscoile sa Ghearmáin, bhí mé ag obair i monarcha agus ar aon nós ní raibh mórán den aos léinn thart agus formhór acu níos sine ná mé. Samhraidh amháin díobh bhí beirt bhan óg as an mBreatain ann cgl, agus bhí tábhairne san lóistín á reáchtáil ag na mic léinn. Tá col agam le Jägermeister ó shin... 

Aithneoidh go leor againn taithí dár gcuid féin sa scéal agus tá ábhar machnaimh fite ina orlaí tríd an ngreann agus an macnas. Na faolchon daonna ar gá do dhaoine óga bheith ar an airdeall fúthu. 

Ag ceol agus ag ól agus ag pógadh...

Dúirt Ógie ag an léamh inné go raibh sé ag iarraidh a chuid daltaí meánscoile a threorú ón leabhar. Déarfainn féin go bhfuil i bhfad níos measa feicthe acu ó thaobh graostachta (san saol fiú, b'fhéidir ach cinnte ar YouTube nó tiktok). Ní dócha go bhfuil sé baileach oiriúnach mar leabhar scoile (bheadh barraíocht sciotaráil agus ba dheacair na téamaí a chíoradh i rang déagóirí den dá chineál) ach ní bheinn buartha dá mbeadh an déagóir sa tigh seo á léamh. 

Árasán 

Ógie Ó Céilleachair

Cló Iar-Chonnacht

(Cóip léirmheasa via Love Leabhar Gaeilge a casadh mo threo. Ní hé an cineál leabhair é a roghnóinn féin, le bheith ionraic). 

Aguisín le bheith soiléir. Ní moladh ná dímholadh é nach roghnóinn leabhar mar seo as mo stuaim féin ach léiriú ar mo thoighis, mo mheon agus thar rud ar bith eile, m'aois. Níl drúis óigeanta folláin do fear díreach meánaosta meánaicmeach! 

Mórléamh IMRAM

Le traidhfil blianta anois tá Féile litríochta na Gaeilge IMRAM ag comhoibriú le féilte litríochta eile chun roinnt Gaeilge a bheith san áireamh. Is i gcomhpháirt le Féile Leabhar Bhaile Átha Cliath  a eagraíodh mórléamh an lae inniu sa Chlólann i gCaisleán Átha Cliath. Triúr scríbhneoir ag léamh as na saothair is déanaí leo a foilsíodh. 

Chuir Seán Ó Muireagáin tús le cúrsaí, ag léamh as ceann dá noibhillí - Aiséirí, scéal ficsean eolaíochta crua faoi árthach taiscéalaíochta go pláinéad eile ag súil tearmann a aimsiú do fuílleach an daonra ar an domhan, a bhfuil tubaiste aeráide i ndán di. 

Léigh sé tús an scéil, blaiseadh deas den rud atá i gceist leis. Éabhlóid a d'fhoilsigh Bádh b'fhéidir 

Na Ríthe Beaga le Delphine de Vigan an dara leabhar atá aistrithe ón bhFraincis ag Máirín Nic Con Iomaire do Barzaz. Scéinséir faoi shaol na gceiliúrán dá ainneoin féin ar YouTube, an maoin atá le crú as, agus an lorg is féidir leis a fhágáil. Leabhar den scoth, ar scríobh mé roinnt de ar maidin. Léigh Máirín sliocht as tús an leabhair go bríomhar taitneamhach. Luaigh níos mó ná duine amháin liom ina dhiaidh feabhas a cuid léitheoireachta agus gurb fiú machnamh ar closleabhar a dhéanamh as an leabhar, agus Máirín á léamh. 

Sé Ógie Ó Céilleachair a chuir clabhsúr leis an ócáid, ag léamh sliocht as a úrscéal ollscoile Árasán. Dúirt sé go raibh a chuid daltaí fiosrach faoi cén fáth nach raibh an leabhar seo leis á léamh ar scoil acu, leabhar a mheas sé féin a bheith ró ghraosta dóibh. Ach gur a mhalairt de thoradh a bhí ar a iarrachtaí iad a stiúradh uaidh...

Léigh sé eachtra thar a bheith greannmhar ó thús an leabhair, ina bhíonn duine den gceathrar atá in aontíos san ollscoil san léacht mícheart - Gearmáinis seachas Gaeilge - agus an t-achrann a eascraíonn as. Ainneoin go ndearna sé búistéireacht an na habairtí Gearmáinise bhain mé an-sult as an léamh, agus bhain sé neart gáire as an lucht éisteachta. 

Tá Árasán léite freisin agam, agus é i gceist agam scríobh faoi anseo. 

Ócáid thar a bheith taitneamhach ar an iomlán, agus iontach bheith i gcomhluadar daoine arís agus cur is cúiteamh a dhéanamh faoi na leabhair tar éis na hócáide. 

Leanfaidh IMRAM ar aghaidh ar feadh seachtaine - i bhfad barraíocht imeachtaí ar siúl le freastal orthu ar fad, ach tá súil agam bheith ag sciar acu. 

Tá fáil ar an gclár iomlán ar imram.ie. 

Na Ríthe Beaga

Is de ruathar aréir a chríochnaigh mé úrscéal Delphine de Vigan, aistrithe ag Máirín Nic Con Iomaire. Tá greim ag an úrscéal ar m'aigne, agus níl anseo ach an chéad léamh. Táim ag ceapadh gur leabhar eile seo a spreagfaidh roinnt blagmhír ionam.

Is léir ón dá úrscéal atá roghnaithe go dtí seo ag Barzaz go bhfuil machnamh cúramach á dhéanamh agus saothair tábhachtacha á cur faoi bhráid léitheoirí na Gaeilge. Bhain Khalil le fadhb an stoiteachas i measc daoine óga de bhunadh tíortha lasmuigh den Eoraip, a fhágann iad oscailte do mhealltacht na fuathghríosóirí. 

Baineann Na Ríthe Beaga le saol na linne seo, mealltacht na teilifíse réaltachta, saol na gceiliúrán - idir deonach agus taismeach. Na meáin mealltach fealltach sóisialta. Andúil aird. Ach tá téamaí uilíocha faoi chaibidil freisin. Grá. Grá tuismitheora. Grá páiste. Grá siblíní. Agus a uireasa. Agus na galair a thagann ar ghrá. 

Úrscéal scáfar ar go leor bealaí a thug Antain Mac Lochlainn ar an scéal seo. Aontaím leis. Níl sé i gceist agam mórán a rá faoin bplota anseo le leisce go sceithfinn scéalmhilleadh. 

Scéal beirt bhan atá ann, dáiríre. Máthair duine acu. Dúil aici ó a déaga bheith ina réalta teilifís réaltachta. Caidreamh briste lena máthair, ar mó gean aici ar a deirfiúr. Airc airde uirthi. Déanann praiseach dá deis aonair páirt a ghlacadh i saol na teilifíse réaltachta, toisc go ndiúltaíonn a colainn don drúis atá á éileamh uirthi. Í anois ag líonadh an folús le ceiliúráin a dhéanamh dá clann. Rachmas á crú aici as fógróirí. Ach a clann íobartha ar altóir an chaipitleachais faire. Tarlaíonn tubaiste. 

Tarraingítear an dara bean isteach sa scéal. Póilín. Ach a tuismitheoirí sise, a thóg le grá í, ina agóidithe frith sochaí. Geall le cúl le cine a gairm dóibh siúd. Ach go cailltear iad araon óg, agus Clara léi féin d'uireasa a ngrá. Idir gairm agus meon gan í oscailte do chlann a bhreith, ná go deimhin caidreamh buan a bhunú. 

Tá mé an tógtha le reacaireacht an scéil. Ba chosúil é le amharc ar phéinteáil. Sceitse garbh i dtosach, cúpla líne agus cruth simplí ar chúrsaí. Diaidh ar ndiaidh dath agus sonraí á chur leis. Tuiscint níos fearr á fháil againn ar na carachtair. Bréaga á nochtadh. 

Scéal na póilíní, scéal nós imeachta. Bailiú cúramach fianaise. Bóithre caocha. Teannas agus brú. 

Scéal na mathrach. Teannas idir féintuiscint agus fírinne. Brú a handúil airde a shásamh. Bearna ag leathnú idir í agus a muintir agus a clann. 

Mheabhródh codanna den scéal Brave New World agus Fahrenheit 451 duit. Siamsaíocht síoraí ag tarraingt aird. Cuir síos cruinn ar saol an lae inniu agus a chuid fadhbanna. 

Cé gur seanfhondúir ar na meáin shóisialta mé féin agus mé roghafa is dócha le Twitter (atá ag titim as a chéile agus seo á scríobh agam), tháinig mé in inmhe roimh ré an idirlín agus fiú na teilifíse réaltachta. 

Ní raibh teilifís féin againn go dtí go raibh mé sna déaga luatha. (Tuigim dá réir don stoiteacht a mhothaigh Clara déagóir a bhí amhlaidh). 

Ní thuigim agus tá col agam leis an teilifís réaltachta. Ní thuigim cén fáth go gcuirfeadh duine iad féin ar fáil chun ceap milleáin agus ceap magaidh a dhéanamh daoibh féin. Agus ní thuigim an dúil i saol daoine eile, agus an fiosracht faoi suarachas. Tá an amhras orm faoin dóigh a déantar eagarthóireacht agus cur i láthair, agus conairt poiblí a dhíriú ar duine thar a chéile. Cur chuige a bhfuil íospartaigh cruthaithe aige. 

Na halgartaim ár gríosadh chun tóir ar ceiliúráin. Na mothúcháin ag coipeadh chun earraí a dhíol linn. Ar mothúcháin féin ina ábhar brabaigh ag rachmaiseoirí an chaipitleachas faire. 

Mar a dúradh i Keep the Aspidistra flying Orwell, sé dearcadh lucht fógraíochta gur "muca iad na daoine, agus gliogar buicéid an bhia fógraíocht". 

Úrscéal iontach láidir atá anseo, agus aistriúchán den scoth déanta ag Máirín. Bhí fadhb teangan amháin agam leis, ach ní dóigh liom go bhfuil réiteach le fáil air! 

 

 

Maidir le Clara, thug sí le fios dó go raibh sí ag iarraidh go dtabharfaí an leagan baineann de theideal a poist uirthi, procédurière (saineolaí nóis imeachta), seachas an leagan fireann, procédurier. Ní raibh aon deacracht ag Cédric leis sin ach níor fhéad sé an deis a scaoileadh thairis lena mheabhrú di go ndearna an focal sin rím le mégère (raicleach, báirseach) agus le commère (luadrálaí, cúlchainteoir). Is é an freagra a thug sí air ná gur fheil an dá fhocal sin thar cionn di agus rinne an bheirt acu gáire le chéile den chéad uair.

Tá an focal "procédure" lárnach ann. Ní dóigh liom go dtugann an leagan oifigiúil "nós imeachta" slán an úsáid.

Nó gur gá timthriall - "ba ansin a thosaigh an obair de réir na nósanna imeachta" seachas "ba sin tús na nósanna imeachta"

Tá foclóir.ie féin siar is aniar leis 

Cás eile nach bhfuil friotal forbartha ag Gaeil. Measaim gur luaigh Seán Ó Connor an fhadhb liom, police procedurals a chuid úrscéalta féin faoi Seán Ruiséal. Is rud beag é, ach bhain sé tuisle asam anois is arís. 

Molaim an saothar agus an aistriúchán, agus táim ag ceapadh go mbeidh mé ag filleadh air arís anseo. 

Na Ríthe Beaga 

Delphine de Vigan 

Aistrithe ag Máirín Nic Con Iomaire 

Barzaz 

Tá mé buíoch do Bharzaz a sheol cóip léirmheastóireacht chugham. 

Subh draighin mara

Blianta fada ó shin, agus muid fós ag siúl amach, thug mo nuachar anois mé go dtí Hiddensee i Muir Bailt. Áit a bhfuil cáil air as líon na dtor draighin mara ann, agus bíonn sú, milseáin agus subh agus gach rud faoin spéir á dhíol acu déanta as na caora flannbhuí atá lán de vitamín C.

Cé go bhfuil an draighin mara luaite i Flóra Chorca Dhuibhne, ní planda é a bhí coitianta go dtí gur tugadh isteach é ó Shasana chun na dumhcha a neartú. Is cosúil áfach gur fadhb in áiteanna anois é. 

Chuaigh mé dheirfiúr agus a céile ag piocadh na caora ar Oileán an Bhulla cúpla seachtain ó shin, ar mhaithe leis an scaipeadh a mhaolú. (Níl fhios agam an bhfuil tionchar aige sin, dáiríre, mar is trí riosóm is mó a scaiptear é, de réir mo thuisceana).

Reoigh siad na caora, agus ag an deireadh seachtaine bhailigh mé thart ar Kilo go leith uathu. Shocraigh mé subh seachas sú a dhéanamh. Tarlaíonn sé go bhfuil peictín úll sa tigh ó thogra éigin eile. 

Mar sin rinne mé gugláil ar oideas suibhe a déantar le peictín. 

Moladh ansin purée a dhéanamh de na caora, le beagán uisce. Níor bhac mé le huisce breise seachas ligean do na caora díreo. Ansin an purée a chuir tríd criathar mín chun an sú a scaradh ó na síolta. Bhí orm roinnt de a fháisceadh tríd ceirt muislín chun an sú ar fad a fháil. 

Sa bhreis ar na síolta fágadh mé le fuílleach eile, craiceann measaim. 

Bheirigh mé an sú le leath a mheáchan de siúcra. É a suanbhruith ar feadh ceithre nóiméad. 20g peictín le 50 g siúcra a chuir le Kilo caora agus 450 g siúcra beirithe a bhí luaite san oideas. Trí thaisme chuir mé dúbailt ann seachas méid go leith mar a bhí i gceist agam. Tá an toradh beagán níos righne ná mar ba mhaith liom! É a shuanbhruith ar feadh nóiméad nó dhó agus é líonadh sna prócaí agus é fós te. 

Cuirimid na prócaí béal faoi ar feadh tamaill nuair a dhéanaimid subh - cuireann sin séala ar an subh nuair a chrapann sé agus é ag fuarú. 

Bhain mé triail as an dtoradh ar maidin, agus bhí sé blasta! 

Imlé

Bhí mé sa  Cobblestone seachtain ón Satharn nuair a bhí ceolchoirm ag IMLÉ. Is í Eve Belle a chuir tús le cúrsaí le rogha dá cuid amhráin féin.

Tá sé i gceist aici cuir le líon na hamhráin I nGaeilge, ach d'fheil na hamhráin a chan sí go paiteanta dá glór agus ba tús maith do oíche thar a bheith taitneamhach. 

Is comharghrúpa sách oscailte IMLÉ. Cian Mac Cárthaigh an spiorad ann. Rinne sé ceathrar a thabhairt le chéile traidhfil blianta ó shin chun ceol úrnua i nGaeilge a chur ar fáil. Ceathrar fear, guth ar leith ach gach duine den triúr eile, agus cumas cumadóireachta. Tá Marcus Mac Conghail imithe a bhealach féin ó shin, agus ní raibh ar chumas Pádraig Ó Conghaile teacht aniar. Bhí Fergal Moloney ar ais, áfach, chun roinnt amhráin a chanadh. 

Le tamall anois tá Ríona Sally Hartman agus Róisín Seoighe ag seinm agus ag amhrán le hIMLÉ. Oirfidigh a bhfuil corpas maith oibre acu féin, agus guthanna ar leith. Cé go bhfuil na guthanna an éagsúil ó na ceoltóirí a bhí ar an gcéad albam, d'éirigh go breá leo na hamhráin a athshamhlú, fanacht dílis do na focail agus an meon ach iad a chur ina oiriúint dá nguthanna. Éagsúil, ach chomh maith céanna leis na bunleagan. 

Is dóigh liom gur gradam ceoil Nós a chuir na ceoltóirí i mo láthair an chéaduair. Tá súil agam go bhfillfidh sé anois agus an paindéim ag trá. 

Idir an dá linn, tá albam aonair ar na bacáin ag Róisín Seoighe - agus IMLÉ ag seinm thall is abhus. 

Ag siúl faoi Ardbhrú i gcoinne Ardbhrú ar bhóthar Ardbhrú

Tá mo bhrú fola pas beag ró ard, agus más mian liom ré na bpiollaí a chuir ar cairde tamall eile, sé comhairle mo dhochtúra breis aclaíochta a dhéanamh agus gearradh siar ar an saill i m'aiste bia. Bhí mé ag siúl beagán gach lá, ach ó shin i leith táim ar mo dhícheall siúl gasta de thruslóga fada a dhéanamh ar feadh ar a laghad trí ceathrú uaire nó uair isló. Ní thaitníonn coincheap an giom liom, ná aclaíocht ar a shon féin - mar sin is píosa den aistir ón obair is nós liom siúl ar laethanta oifige. Ar ámharaí an tsaoil tá cúpla siúlóid coille ann do na laethanta eile.

Tá sé d'ádh orm go bhfuil mo phost nua lonnaithe i nDún Laoghaire. Tá bealach siúlóide atá beagnach iomlán saor ó thrácht idir Dún Laoghaire agus Cairéal Dheilginse. Na Ráillí a tugtar air, agus bhí córas tram caiple air an líne i dtosach, ag tabhairt Clocha chun cuan uaidh. 

Ina dhiaidh sin, bhí modh turgnamhach eile ann i ré an ghail. Seachas inneal ag tarraingt an traein agus ag bogadh in éineacht leis, bhí píobán ann ar chuir an carráiste loine isteach ann. Chruthaigh an t-inneall seasta folús sa phíopa agus tharraing an traein. B'é seo rogha an t-innealtóra Isambard Kingdom Brunel, a shíl gur cur amú fuinnimh ab ea an inneall trom a chuir ag gluaiseacht (Breis anseo. 

Bhí an lá le córas Stephenson, ar ndóigh. 

Tá Bóthar Atmaisféarach i nDeilginis fós. Ach agus mé ag siúl, thug mé an logainm Ardbhrú faoi ndeara i gcúpla áit. Shíl mé gur féidir go mbeadh baint aige leis an iarnród, cé nach dóigh liom go raibh an Ghaeilge láidir sa cheantar san naoú céad déag. 

Chuaigh mé i gcomhairle leis an mBrainse Logainmneacha. Cé nár éirigh leo, agus sráidainmneacha an cheantair á iniúchadh acu, teacht ar fhianaise faoi bhunús an ainm, is sine an logainm ná an iarnróid. Mar sin, ciall eile le brú atá i gceist, agus comhtharlú go raibh Ardbhrú á ghiniúint ann! 

Áis ana bhreá siúlóide agus rothaíochta atá ann, beidh le feiceáil conas a éiríonn liom anois agus na tráthnónta dorcha buailte linn. 

An chéad cúpla lá bhí mo dhóthain de sholas an lae agam le dul thar Cnoc Deilginis agus Cnoc Chill Iníon Léinín. Is breá an radharc uaidh sin. 

Imram agus scéalta eile ~ Róise Ní Bhaoill

Tugtar ar thurais muid sna scéalta seo, turais intinne, turais go críocha aduaine, turais go tíortha atá stollta ag an choimhlint agus ag an athrach; ach is turais go croí na daonnachta iad go léir, le daoine atá ag cuartú saol dóchasach úr nó le daoine a bhfuil orthu gníomhú in aghaidh a dtola. I ndomhan a bhfuil mórghluaiseachtaí daonna ag léiriú an éagothromais, feictear an daonnacht ina steillbheatha sna scéalta seo. Inste i nguth tomhaiste deisbhéalach, tá scéalaíocht Rann na Feirste i stíl liteartha chomhaimseartha an lae inniu le sonrú go soiléir sna scéalta seo. 

Agus í ag caint ar an chnuasach gearrscéalta, luaigh Ní Bhaoill gurbh iomaí rud fánach a chuirfeas an síol don scéal. Bhí sí tráth, mar shampla, i Seattle Cheanada agus tharla í ar cuairt ar iarsmalann ansin a bhain le Ruathair an Óir.  I measc na leabhar a bhí ar taispeáint san iarsmalann, bhí an t-aistriúchán a rinneadh ar Rotha Mór an tSaoil le Micí Mac Gabhann, fear a rugadh gar go maith don áit ar tógadh a máthair mhór féin. Chuir sin ag smaoineamh í ar na fir as an iarthuaisceart a rinne an turas anonn go dtí an Yukon agus an dóigh ar chuir sin corr ina gcinniúint, bíodh sé beag nó mór. Is iad na castaíocha seo sa tsaol, bíodh siad ag baint le teitheadh nó imirce, le bás nó breith, leis an lámh láidir nó leis an fhoréigean is cás léi ina cuid scéalta. 

Seo an chead bhailiúchán gearrscéalta ón údar. Pléann na scéalta le téamaí uilíoch: an grá, an bás, foréigean, cumhaidh agus imirce. Díríonn an t-údar ar an chaidreamh, nó an easpa caidrimh, idir daoine agus an dóigh a dtéann siad i ngleic le constaicí an tsaoil. Is scéalta comhaimseartha a mbunús, atá suite i suíomh cathrach. Tá léargas iontu ar mheon agus iompar éigneoir in Óstán cathrach agus ar dhídhaonnú an iompair sin. Tá ról sonrach ag an chathair chomh maith i saol fir atá ag dul i dtaithí ar bhás a chéile agus ar an dóigh a bhfaigheann sé sólás ag taisteal ar chóras iompair na cathrach. I scéal eile, meabhraíonn bean tuaithe ar shiúl dosheachanta an néaltrú i mbruachbhaile cathrach, áit a bhfuil a comharsan ag cailleadh aithne uirthi. Díríonn scéalta eile ar chás an imircigh, bíodh sin an tÉireannach i gcéin a bhfuil uirthi plé le bás linbh, an t-imirceach Moslamach atá ag éalú ón phósadh éigeantais nó taithí teifeach a fhaigheann dídean ar an Mhór-Roinn. Tá ceisteanna aitheantais, baile agus cumhaidh fite fuaite sna scéalta seo. Spíontar scéal leabharlannaí a fhaigheann a mian ach nach bhfuil deireadh maith air. Sa scéal Ocras tugtar léargas ar an dóigh a dtéann an marbh-bhreith i bhfeidhm ar shaol lánúin óg. I Leath an Caillí, téann an t-údar siar go tréimhse ruathar an óir agus taithí fir ar an tsaol sin.

Faoi Údar:

Is gearrscéalaí agus file í Róise Ní Bhaoill as Rann na Feirste. Is é Imram agus Scéalta Eile a chéad cnuasach gearrscéalta. Tá roinnt blianta caite ag Róise i mBéal Feirste ag obair le hIontaobhas Ultach ar son na teanga. D’fhoilsigh Iontaobhas Ultach bailiúchán scéalta léi dár teideal Taisce Focal, Scéaltaí beaga do dhaoine móra in 2007 dírithe ar fhoghlaimeoirí fásta. Bhí Róise ina comheagarthóir ar an leabhar Bás in Éirinn — May You Die in Ireland (Iontaobhas Ultach, 2011) agus ar Gaelic-Medium Education Provision: Northern Ireland, the Republic of Ireland, Scotland and the Isle of Man (Iontaobhas Ultach, 2003). Chuir Altram amach bailiuchán rannta agus amhrán do pháiste léi, Ceol Leat! (2016). 

In 2010 d’fhoilsigh Iontaobhas Ultach an leabhar Ulster Gaelic Voices, Bailiúchán Doegen 1931 mar thoradh ar an obair a rinne Róise ar an tsaibhreas béaloidis Ultach a bhailigh Wilhelm Doegen sna 1930idí. Tá cnuasach aistí lena hiarchomhghleacaí, Aodán Mac Póilin, Our Tangled Speech, essays on culture and language (2018) ar an obair is deireanaí ar chuir sí eagar air.

Chaith Róise tréimhse i Sasana agus bhí sí ina heagarthóir ar an iris Arts Research Digest le linn a hama ansin.

Cuireadh filíocht dá cuid i gcló in Krino agus tá bailiúchán filíochta idir lámha aici faoi láthair.

Imram agus scéalta eile 

Róise Ní Bhaoill 

Éabhlóid 

ISBN: 978-1-914482-03-8