Fad Saoil

Is éard atá sa saothar seo ná dánta dírbheathaisnéise Joe Steve Ó Neachtain.  Mac baintrí. Saor cloiche. Aisteoir is drámadóir. Scríbhneoir. Mac, athair, seanathair. Curaidh pobail.
Fear a fáisceadh as saol atá imithe, agus a rinne a chion féin chun saol níos fearr a fhuineadh dá phobail.
Breis is seachtó dán, a bhain deora asam scaití, agus sean scairt gáirí babhtaí eile. Caointe, feartlaoithe, critic sóisialta- tá sé ar fad anseo i nGaeilge shaibhir nádúrtha a tharraingíonn samhail as saol fada ag coraíocht leis an gcarraig lom is le maidhmeanna mara chomh maith le peann - san ealaíon agus i gcoinne maorlathas.

Beidh mé ag filleadh ar an seod seo arís ar thóir lón machnaimh is faoiseamh.

Ba mhaith an rud sílim meabhrú amach anseo ar eagrán le nótaí- bheadh tagairtí nach dtuigfear amach anseo dá uireasa.

Fad Saoil
Joe Steve Ó Neachtain
Cló Iar Chonnacht
Táim buíoch as an gcóip léirmheastóireachta a chuir Cló Iar Chonnacht ar fáil dom.

Daithí Ó Muirí: Litríochtaí

Chuala mé Daithí Ó Muirí ag reic ceann dá scéalta ag ócáid de chuid IMRAM. Bhí mé fiosrach faoi, cé nach nós liom mórán scéalta osréalacha a léamh.

Ceardaí focail é Daithí Ó Muirí, rud is léir ó na gearrscéalta gairide seo. Ach is beag adhmaid a bhain mé féin as na scéalta seo; scéalta atá go hiomlán osréalach, agus go minic an scríbhneoir ag labhairt díreach leis an léitheoir ag iarraidh an léitheoir a tharraingt isteach sa scéal.

Ní leabhar atá anseo a mbeinn ar bís chun an céad scéal eile a léamh; an saol dearóil coimhthíoch ann.

Ach tumadh isteach anois is arís, le blaiseadh a bhaint as ceol na bhfocail, d'fheadfadh sin a shamhlú.

Mar sin, táim buíoch as Cló Iar Chonnacht a chuir cóip léirmheastóireachta chugam.

Litríochtaí
Cló Iar-Chonnacht
Daithí Ó Muirí
Tagairt: 9781784441371

Fuaimrian na Nollag

Ní mór dom a rá i dtosach go bhfuil fuaimrian ar leith Nollag agam féin agus mo theaghlach. Dlúthchuid de Weihnachtsoratorium Bach, canta ag Peter Schreier. Tá Aifreann Nollag Jakub Jan Ryba tábhachtach ann freisin. Sa mhullach ar sin iomainn agus carúl i stíl na meánaoiseanna nó lár na hEorpa. Roinnt duan Gaelacha freisin - é seo le Finola Ó Siochrú abair, dán álainn Máire Mhac an tSaoi.
Tionchar láidir lár na hEorpa mar sin, ceol uasail dáiríre Nollag.

Tá guth binn ag Róisín Elsafty, ach is ceol Nollag lár an Atlantaigh atá anseo don gcuid is mó, cé go bhfuil roinnt dár gcuid féin ann freisin.
Tá amhrán bhreá Pádraigín an Táilliúra ann " Litir chuig Santaí", ach braithim go bhfuil guth Róisín ró shéimh, ró mhilis don gceann seo!


Tá na haistriúcháin a rinne a rinne Treasa Ní Cheannabháin (máthair Róisín) cruinn, cuanna, ceolmhar.

CD deas éadrom ceoil atá anseo, a d'fheilfeadh le píosa a sheinm ar anois is arís ar an raidió. Beidh an úsáid ann do scoileanna silim agus iad ag iarraidh cuir le repetoire na Nollag le leaganacha breátha Gaeilge de na "hits" móra Nollag, go háirithe ós rud é go bhfuil leabhrán beag leis na focail in éineacht leis. Tá na píosaí ceoil éadrom éasca ar an gcluas freisin.

Ach is anois is arís, le píosa nó dhó a bheidh mise ag éisteacht leis! Táim buíoch mar sin féin do Chló Iar-Chonnacht a chuir cóip léirmheastóireachta chugham.


Amhráin na Nollag: Favourite Christmas Songs in Irish
Róisín Elsafty, Ronan Browne, Cló Iar-Chonnacht
Tagairt: CICD 200 

Seacht mBua na Nua Litríochta

Bhí an tríú léacht san sraith "Seacht mBua an Éirí Amach" oíche Déardaoin.  

Seal na litríochta a bhí ann, agus b'í Máirín Nic Eoin a thug an léacht. Seachas plé le tionchar dhíreach an Éirí Amach ar an litríocht - na saothair a spreag sé; mar shampla leabhar Uí Chonaire a thug teideal don sraith, nó Dé Luain Uí Thuairisc - roghnaigh Máirín seacht mBua atá ag nualitríocht na Gaeilge, nach mbeadh ann murach an Éirí Amach, seans.

De réir na nótaí garbha a bhreac mé síos, is iad sin

1. Bua na Cuimhne
2. Bua na Critice Sóisialta
3. Bua na Saoirse (ó thaobh ábhair agus foirme)
4. Bua an Nochtadh (fírinne, ag diúltú don brú faoi chois)
5. Bua an Athshaothraithe
6. Bua na Feasachta Domhanda
7. Bua an Neamhinthuarthacht

Duine í Máirín a bhfuil grinn staidéir déanta ar an litríocht féin agus an chritic faoi, mar sin tá sí cáilithe thar an gnách le suirbhé mar seo a thabhairt ar litríocht Nua na Gaeilge. San am céanna iompraíonn sí a héirim go héadrom agus is sár chainteoir í.

Labhair sí gan stró ar feadh beagnach uair go leith, ag coinneáil aird an tslua, fiú mo leithéidí de dheargthuata i gcúrsaí critice.

Léirigh sí úire agus nua-aoiseacht litríocht na Gaeilge, idir litríocht na nua chainteoirí agus litríocht a fáisceadh as an nGaeltacht Bheo.

Tuigtear dom go bhfoilseofar an sraith seo amach anseo, sa chaoi is nach mbeidh daoine ag braith ar mo chuir síos bhacach ar léacht den scoth. 

Bua Ealíona an Éirí Amach

Ar an 12ú Samhain i léachtlann R COBÁC thug an Dr Caoimhín Mac Giolla Léith an dara léacht san sraith comórtha 'Seacht mBua an Éirí Amach'. Is ag plé leis na hamharcealaíona a bhí sé, go sonrach leis an plé i mín ealaíon le téama an Éirí Amach.

Thosaigh sé a léargas fíor spéisiúil le maíomh Thomás Dáibhis go mbíonn ealaíontóirí na hÉireann neamartach i imeachtaí móra na staire a chíoradh ina gcuid péintéireachta, murab ionann agus ealaíontóirí na mór roinne. 

Rianaigh sé an bheagán ealaíon atá ann ag eascairt as an ngorta mór, agus tionchar na grianghrafadóireachta a tháinig chun cinn i dtreo deireadh na 19u  aoise mar chúlra dá chaint ar thionchar an éirí amach ar na healaíona an uair úd agus ina dhiaidh.

Lavery: Triail Ruairí Mhic Easmainn

Ainneoin nach sa chineál seo ealaíne atá a chuid spéise ná saineolas féin, thug sé cur síos chuimsitheach ar an méid beag atá ar fáil. Ina measc saothar le Kathleen Fox a rinne pictiúir comhaimseartha de ghabháil an chuntaois Markiewicz bunaithe ar sceitse a ghlac sí ar an láthair. Tá freisin pictiúir ag John Lavery de thriail Ruairí mhic Easmainn, atá ar iasacht fadtéarmach ag óstaí an rí ó cúirteanna Shasana a fuair le huacht é dá mbuíochas.

Bé Seán Keating a rinne cuid de íomhánna íocónacha an tréimhse, Men of the West, a rinneadh roimh an éirí amach, agus Men of the South le linn cogadh na saoirse. B'é freisin a rinne Allegory agus a  dhóchas ag trá de bharr cogadh na gcarad. Pictiúir a léiríonn go héifeachtach tús deacair an stáit nua. 

Keating Men of the West

Thug sé spléachadh freisin ar na hiarrachtaí a bhain le ealaíon a chuir ar fáil don gcomóradh a rinneadh i 1966 agus atá ar bun anois, ag tarraingt as saothar le Robert Ballagh - sna 1960í ag athshamhlú múnlaithe Eorpacha le leithéidí Delacroix, agus anois a chuir íomhá le stair spéisiúil ar fáil bunaithe ar ghrianghraf de pictiúir lonnaithe san GPO le Paget, a athdhearadh le dath agus ag tabhairt seachtar na cásca chun tosaigh ann.

Cé gurbh ar na pictiúir is mó a bhí a ard, phléigh freisin le dealbh Cú Chulainn le Sheppard atá anois sa GPO ó chuir de Valera ann sna 1930í - saothar atá níos sine ná an éirí amach!

Léacht thar a bheith spéisiúil, lán eolais a bhí ann. D'admhaigh sé go raibh mórán eile le rá faoi ealaín an phobail, bonn, stampaí agus araile nár fhéad sé plé, cé go ndearna roinnt tagairt do shaothar Jim Fitzpatrick.

Birth of the Irish Republic: William Paget	Robert Ballagh
Keating: An Allegory

Mo chroí i'm bhéal ag léamh

Tháinig féirín gan choinne chugam ó Chló Iar Chonnacht i ndiaidh an mór-sheoladh le déanaí. Beart mór groí leabhair.

Ina measc 'An Mianadóir', úrscéal nua le údar 'Aileach', Jackie Mac Donncha.

Scéinséir comhaimseartha. Tagann imirceach abhaile tar éis na blianta i Meiriceá go teach a muintire. Iadsan marbh le cúpla bliain. Gan aithne ar bith air san áit.
Níl sé ach fillte tamaill gairid nuair a théann mac óg na comharsana ar iarraidh, buachaill a raibh beagán caidreamh aige leis.
Tá cúpla dearcadh reicthe sa scéal, scéal an chuardaigh nochtaí diaidh ar ndiaidh ó dhearcadh athair, máthair, deirfiúr. Tranglam mothúcháin.
Scéinséir atá anseo agus tá drogall orm nod ar bith a scaoileadh a mhillfeadh pléisiúr na léitheoireachta ar dhuine eile.
Níl le rá agam ach go raibh mo chroí i mo bhéal agam le linn an chuardaigh. Corr ar chorr sa scéal. Comhbhá múscailte ionam le pearsana éagsúla an scéil.
Téamaí láidre comhaimseartha, tromaíocht ar scoil, amhras faoi strainséirí bunaithe ar nuacht léanmhar. An caidreamh teaghlaigh ina cíor thuathail ag fóin cliste (íorónta gur ar fón póca atá seo á scríobh agam).
Tá an leabhar seo dírithe ar dhéagóirí dar leis an bhfoilsitheoir.
Is cinnte go mbainfeadh siad pléisiúr agus tairbhe as, ach sílim go bhfuil sé feiliúnach do dhaoine fásta freisin, go háirithe iadsan a dtaitníonn scéinséirí leo.

An Mianadóir
Jackie Mac Donncha
Cló Iar Chonnacht

Faic nua san Iarthar

Mhair sé na blianta i gcac, fuil ⁊ draoib na trinsí.
Chonaic comrádaithe á leagan.
Chonaic slad na n-ógánach.
Bhí a chnámh droma righnithe - ag fuath don sáirsint brúidiúil oiliúna.
D'éag ar lá suaimhneach, de dheasca piléir fáin.
Gairid roimh críoch.
Tuairisc lae na ceannasaíochta; Faic nua san Iarthar

Cloch ar Bholg

File? Fileoir? Nathadóir!
Tranglam smaointe i'm cheann.
Ag úscadh mar a bheadh cré ró fhliuch trí mhéara criadóra.
Gan foirm.
Gan meadaracht.
Ní díreach mo dhán.
Mithid filleadh ar an mboth dhorcha, troscadh.
Namhaid an cheird gan a fhoghlaim.
Fotha filíochta.... 

Aois Fir: Imram Mara agus Eachtra teacht in Inmhe

Seod is ea an úrscéal seo, curtha inár láthair i  seod de leabhar le léaráidí áille. (Níl an leabhar le lámh agus mé a scríobh seo, mar sin ní thig liom an t-aitheantas cuí a thabhairt don ealaíontóir)

Baineann an scéal le teacht in inmhe fir óig, ar aistear dúshlánach mara. A sruth chomhfheasa siúd atá san reacaireacht, rud a thugann scóip don údar roinnt gnéithe den saol a chíoradh.

Oscailt pléascach atá san leabhar; an aosánach ag halmadóir an bháid, imníoch. Diaidh ar ndiaidh tuigeann muid nach bhfuil sé ar a shuaimhneas, nach aistear atá anseo go bhfuil taithí aige ar a bheith ag láimhséail bád uirthi. Agus tá an aimsir ag dul chun doinnine.

A athair agus a uncail, atá ceaptha a bheith i bhfeighil an bháid, táid ina pleisteanna san holt tar éis babhta ragairne an talamh a lean ar aghaidh ar boird.

Tríd smaointe an bhuachalla léirítear dúinn cúinsí a shaol. Gur cliamhain isteach an athair, nár ghlac an seanathair leis, agus a bhfuil achrann idir é agus máthair an bhuachalla. Ól foinse áirithe san achrann.  Inneall costasach nua sa bhád; fiacha le glanadh.

Cé gur finscéal atá anseo de réir an údar, tá go leor de réalaíoch; cé is moite d'eachtra amháin nuair a thagann speabhraídí de bharr tuirse agus fuacht ar an ngasúr agus go samhlaíonn sé é féin sáite in eachtra le fathach, Cioclóps na Gréige, b'fhéidir, nó b'fhéidir ainspiorad na mara a bhfuil sé i ngleic leis anois san fíor saol.

Tá teannas san insint agus is i dhá seal craosach léitheoireachta a léigh mé an leabhar seo. Tig le Ó Muirthile bheith scaoilte, agus an scéal a dhul ó smacht uaidh agus é ar thóir idé éigin (mar a tharla dar liom i ndeireadh An Colm Bán) ach níl a dhath de sin anseo. 

Bheadh an leabhar seo feiliúnach d'aosánach ach cumas maith Gaeilge a bheith aige nó aici; tá scéal maith ann, agus lón machnaimh faoi teacht in inmhe agus an gaol casta idir baill teaghlaigh. Tionchar an óil leis, gan amhras. 

Ní fear mara mé, agus tá an muir fite fuaite leis an scéal seo, agus seoltóireacht agus bádóireacht. Cuma an chruinnis air, gan mé a bheith in ann breith ceart a thabhairt air. 

Níl ach clamhsán amháin agam faoin leabhar; sin an gluais GA-EN atá curtha leis. Cinnte, tá focail ann nach mbeadh le fáil go héasca sa bhfoclóir, mar gur téarmaí bádóireachta iad. Ach cén mhaith rá liom gur "sheet" "siota" abair, seachas rá liom gur rópa nó slabhra atá ann leis an seol a stiúradh. Is mór an feall nár tapaíodh an deis anseo na focail seo a mhíniú le léaráid.

Táim sásta gur ghéill mé don gcathú agus gur cheannaigh mé an leabhar seo.

Liam Ó Muirthile
Aois Fir
Cló: ISBN: 978-1-907494-50-5
Kindle (Amazon): 
ePub (KoBo)
Closleabhar (Saor in aisce ar Soundcloud, léite ag an údar)

1915: Dorn cruach staire i láimhín veilbhit grinn

Bhí ard oíche amharclainne agam oíche Aoine i Smock Alley. Tá 178 suíochán san "Príomh Spás" acu, amharclann atógtha san áit a raibh céad amharclann Bhaile Átha Cliath.

Bhí cuid mhór acu lán.

Ceathrar bean agus seachtar fear de chuid Aisteoirí Bulfin ar an ardán, leagan grinn den Éirí Amach á léiriú acu - bliain ró luath, agus san Oifig an Phoist mícheart.

Ach cé go raibh an greann i dtreis agus an lucht féachana craite go minic ag taom fíochmhar gáirí, bhí go leor den stair san dráma.

Léiríodh na haicmí is na deighilt laistigh de na gluaiseachtaí a ghlac páirt san Éirí Amach. I radharc fíor ghreannmhar ach le blas láidir na fírinne bíonn siad ag cíoradh cén feabhas a bheadh ar ar tír de bharr baint amach na poblachta. Cantar iomann molta na leithris poiblí mar bhuaic! Gan amhras, rachadh sin chun tairbhe gach aicme sa chathair.

Ba dheacair an radharc a shárú inar thug Hutchinson (Gearóid Ó Mórdha) agus Johnny Long (Tadhg Ó Conchubhair) léargas shoiléir ar uafáis trinsí na Beilge don Óglach saonta Micí Doyle (Colm Ó Broin). Go deimhin, cé gur thug gach duine den cliar taispeántas bhreá, sílim go bhfuil an Curadh Mhír ag dul do Hutchinson (Gearóid Ó Mórdha) - léargas iontach ar an saighdiúir dóite de chogaíocht Gall agus fonn ar buille a bhuaileadh ag baile. Amhrasach faoi oifigigh na nÓglach ar léir gur lucht brionglóide buirgéiseach atá iontu, dar leis. Rinne sé aithris den scoth - i gceann de mhacallaí láidre na staire - ar an gcaoi a mbeadh ionrach na Lancers.

Bhí an ceathrar ban suntasach san dráma agus réimse leathan á chlúdach ag na bpearsan - bhean rialta antoisceach (Emer Ní Mhéalóid), éirí in airde buirgéiseach Maria Markiewicz (col seisear, Aoife Ní Ghlaicín Riain), flosc chun troda ag Síle Ní Dhonnchadha (Aoileann Ní Chonchubhair) agus banaltracht agus banúlacht ag Áine Ní Bhriain (Helena Ní Mhaoláin) .

Bhí go leor col seisir ann - Réamonn de Valera (Lionel Mac Cárthaigh), Dara Mac Piarais (Ronan Lynagh), Seosamh Ó Conghaile (Con Ó Tuama).

Fágadh faoi Micheál Ó Gruagáin  - as Béarla agus i modh Gilbert & Sullivan - sotal agus brúidiúlacht fórsaí na nGall a chuir i láthair ina aonair.

Bhí radharc maoithneach ann inar chuir Réamonn de Valera (Lionel Mac Cárthaigh), Dara Mac Piarais (Ronan Lynagh), Áine Ní Bhriain (Helena Ní Mhaoláin) agus Síle Ní Dhonnchadha (Aoileann Ní Chonchubhair) tnúthán an ghrá i láthair.

Tá peann, cluas agus súil grinn ag Aodh Ó Domhnaill, agus feidhm éifeachtach bainte as foinn na linne leis an scéal a chuir ar aghaidh. Bíonn Aisteoirí Bulfin i gcónaí gairmiúil, cé nach n-íoctar iad, agus ba léir gur bhain siad tairbhe as an léiritheoir Barry Barnes.

Anois is arís mhúch an ceoil agus an amhránaíocht na focail, go hairithe dóibh siúd nach mbeadh go leor cleachtadh acu ar an nGaeilge a chlos canta.

Bhí an dearadh stáitse agus solais simplí ach éifeachtach - spás deas is ea an Main Space.

An Gael mé?

Ceist atá anseo a tháinig chun cinn le linn seimineár Conradh na Gaeilge Cad is brí le “Saor agus Gaelach” in 2016? Dúirt duine den lucht féachana, ainneoin gur tógadh le Gaeilge i mBaile Átha Cliath é, nár bhraith sé gurbh Gael é.

Luaigh duine eile gurbh é an bhrí a bhainfí as Gael i dTír Chonaill ná Caitliceach Rómhánach; rud atá ag teacht leis ceann den sainmhínithe ag an Duinníneach.

Ar an lámh eile is gnáth tagairt dóibh féin ag lucht labhartha Gaeilge na hAlban "Gael". Luaigh Ciarán Dunbar go mbíonn daoine áirithe sna sé contae ag tabhairt Gael orthu féin fiú nuair nach bhfuil Gaeilge acu. Nuair a cuireadh an cheist ar Chris McGimpsey dúirt sé nach raibh sé tar éis aon mhachnamh a dhéanamh ar an gceist; ach ó tharla a mhuintir a bheith siar aniar sruth na Maoile leis na céadta bliain gurbh dócha gurbh ea.

B'fhearr liomsa rá go bhfuil Gaeilge agam seachas gur Gael mé nó go deimhin Gaeilgeoir. Ní ionannaím le nath de Hindeberg:

Gael mise agus ní thuigim gur cúis náire dom é.

Risteard de Hindeberg  (1863 - 1916)

Maidir le Gaeilgeoir, bheinn ar aon fhocal le Colm Mac Con Iomaire:

Dar leis an mBéarlóir is fanaiceach teanga agus cancrán, ach dáiríre díol trua an Gaeilgeoir; dar le muintir na Gaeltachta, foghlaimeoir ar bheagán Gaeilge an Gaeilgeoir ... agus díol trua. 

Ní thagann náire ná mórtas i gceist dar liom; agus cinnte ní mhothaím gur díol trua mé.

Leis an siar agus aniar le cúpla lá tá mo mharana déanta agam ar an gceist; sílim go mbaineann mo dhearcadh le mo thaithí agus an dóigh ar múnlaíodh m'fhéiniúlacht agus mo thaithí ar an nGaeilge.

Garmhac de chuid na hAthbheochana mise. Murach gur chinn mo shin shean athair Liam Ó hAlmhain ag tús ré na hAthbheochana Gaeilge a fhoghlaim, agus go ndeachaigh a mhac Diarmuid Ó hAlmhain chun na Gaeltachta(Com Dhíneol i gCorca Dhuibhne) le seilbh ceart a fháil uirthi, ar éigean go mbeadh Gaeilge agam. Thóg Diarmuid a chlann le Gaeilge; thóg a mhac, m'athair, muide le Gaeilge freisin. As lár tíre mo mháthair ach ba oidí a dtuismitheoirí araon, agus chuaigh sí féin le múinteoireacht ag am go raibh ábhar oidí bunscoile sách líofa sa teanga. Fágann sin áfach nach bhfuil ceangal gaoil agam leis an nGaeltacht agus diomaite de saoire teaghlaigh amháin ar Árainn agus mé sna déaga ní cuimhin liom gur chaith muid mórán ama sa Ghaeltacht. Níor fhreastail mé ar aon chúrsa Gaeltachta riamh.

D'fhreastail mé ar bhunscoileanna lán Gaeilge ceart go leor, Scoil Bhríde i dtosach agus ansin Scoil Lorcáin. Ach is trí Bhéarla a fuair mé mo mheánoideachas. Is beag teagmháil atá agam leis an dream a bhí ar an mbunscoil liom; ní bhainim dáiríre le pobal scoile ar bith.

Cé go raibh Gaeilge a labhairt sa bhaile againn, is teanga teaghlaigh agus gaoil a bhí inti, seachas go raibh cúpla teaghlach eile de cineál céanna a raibh aithne ag mo thuismitheoirí orthu a mbíodh muid ag tabhairt cuaird ar a chéile. Bhíodh au-pair ón Spáinn againn go hiondúil, rud a d'fhág go raibh Béarla agus Gaeilge á labhairt timpeall an tí ó thús.

Sa mhullach ar sin bhí doicheall sna 1970í agus 1980í roimh daoine le Gaeilge, is minic talamh slán déanta de bá a bheith ag lucht na Gaeilge leis na Sealadaigh ag am go raibh na Trioblóidí fíor ghránna. Is dócha gur fhág sin cúthail áirithe orm. Sin rud atá athraithe buíochas le Dia; níl aon drogall orm Gaeilge a labhairt le mo leanaí. Cuirtear forrán orm go minic ach is moltach a bhíonn na daoine. (Pian sa tóin atá ansin, ach ní bagairt atá ann)

Agus mise ar an Ollscoil i COBÁC bhí An Roinn Innealtóireachta fós i lár na cathrach, i bPort an Iarla agus Sráid Mhuirfean, agus mórán gach rud eile san Ollscoil i Belfield. D'fhág sin nach raibh ach fíorbheagán teagmhála agam le leithéidí an Chumann Gaelaigh.

Díreach tar éis na hOllscoile chuaigh mé chun na Gearmáine. Is dócha gur shoiléirigh sin m'fhéiniúlacht. Bhí labhairt na Gaeilge lárnach san tuiscint a tháinig chugham ar m'fhéiniúlacht, ach ba lú fós na deiseanna Gaeilge a labhairt thall. Lorg mé Ó agus Mac sna leabhair fón agus d'éirigh liom teacht ar dhuine nó beirt.

Ach dáiríre ar feadh i bhfad, agus go deimhin fós, is Gaeltacht na Leabhair is mó tionchar ar mo chuid Gaeilge. I lár na 1990í tháinig an idirlíon isteach i'm shaol agus d'eascair deiseanna eile Gaeilgeoireachta as sin. Liostaí r-phoist i dtosach, ansin cláir plé, agus anois Twitter.

Fós féin, agus ainneoin mé a bheith fillte anois le cúig bliana déag ar Éirinn, ní mhothaím gur cuid de phobal ar leith mé. Seans gurbh é sin an chúis, ainneoin labhairt na Gaeilge a bheith lárnach i'm fhéiniúlacht, nach ndéanaim ionannú leis an lipéad "Gael" in aon chor.

Ceist eile ná an féidir bheith i do Ghael gan labhairt na Gaeilge.

Luaigh Daithí de Mórdha ar Twitter Cumann Lúthchleas Gael agus Ceol Gaelach.

Tá sé de bhuntáiste ag an dá rud sin go dtig le duine pléisiúir a bhaint as spóirt gan a bheith aclaí, agus as ceoil gan seinm. Ní mór cuir san áireamh freisin go bhfuil CLG ann ón 19ú aois agus pobal mór láidir a chothú, fréamhaithe i ngach paróiste san tír. Bhí an Ceol Gaelach ar an dé deireadh go dtí gur cuireadh tús leis na Píobairí Uilleann agus ansin Comhaltas Ceoltóirí Éireann.

Arís tá pobal tógtha ag CCÉ tríd na craobhacha ar fud na tíre, agus go deimhin na cruinne, agus fearacht comórtais CLG tá na Fleadhanna Contae, Cúige agus Éireann ag CCÉ.

An deacracht le teanga na Gaeilge ná nach mbeadh lucht féachana i gceist go hiondúil. Éiríonn le hIMRAM daoine gan Gaeilge a mhealladh chuig a gcuid imeachtaí - ach is tríd ceol agus fís a mheallann siad daoine.

Tá ról tábhachtach ag TG4 sa ról sin, ach ag deireadh an lae gan í a fhoghlaim ní dóigh liom gur féidir glacadh leis an nGaeilge mar chuid de féiniúlacht.

N'fheadar. Seans gur Gael mé tar éis an tsaoil....

Saor agus Gaelach?

 

Bhí mé i láthair ag seoladh clár 2016 Conradh na Gaeilge san Dánlann Eolaíochta aréir, agus an seimineár Cad is brí le “Saor agus Gaelach” in 2016?

Lena cheart a thabhairt do thug Joe McHugh píosa cainte a léirigh go bhfuil acmhainn grinn aige agus smacht éigin aige ar an nGaeilge thar éis a aistear teanga; ach bhailigh sé leis ar aistear eile abhaile go Dún na nGall ina dhiaidh sin. Labhair Michael McDowell, garmhac Eoin Ó Néill go maith; tá tuairisc ar an méid a bhí le rá aige i Tuairisc.

Ina dhiaidh sin tháinig an mír a d'aithin mé mar mo bhuaicphointe pearsanta - Ciara Ní Ghréacháin, 8 bliana d'aois - ag aithris an amhrán a bhain duais Oireachtais di - Máire Mhór.

Ina dhiaidh sin d'aithris roinnt scoláirí ó Choláiste Cillian roinnt de na dánta a bhí thuas i 1916 chun foghlaim na teanga a ghríosú. Rinne siad a cúram go maith; ach bheadh sé go deas rud éigin níos comhaimseartha a chuir lena hais chun dearcadh na linne seo a léiriú níos iomláine.

Tháinig mé ag an seimineár ag súil le lón machnamh agus spreagadh don todhchaí. Ní bhfuair mé an méid a bhí mé ag tnúth leis. B'é an tEaspag Michael Burrows is fearr a labhair, ag cuir síos ar a chúlra éagsúil mar duine de shliocht fada cléireach Anglacánach - ar tháinig a athair mhór aneas de bharr a thuairimí láidre náisiúnacha. Gné spéisiúil dár stair is ea taithí an dreama a bhí náisiúnach ag gan a bheith san Eaglais CR (tá col ag an dTiarna Easpag leis an bhfocal Protastúnach). Ní cloisimid minic go leor faoi. B'é freisin is mó a rinne iarracht fís don todhchaí a léiriú, fís a chuimsigh gach duine san stáit beag beann ar theanga, cúlra agus maoin - agus fís a chuimsíonn deireadh le "soláthar dhíreach" do theifigh. Creidim gurbh é ba mhó a raibh bá an tslua leis - slua a líon amharclann Paccar san Dánlann Eolaíochta agus a raibh líon maith a bhí níos óige ná mé ina measc. Ardú croí áirithe sin.
Thug an staraí Eunan O'Halpin ó Choláiste na Tríonóide léargas traidisiúnta  an Bhéarlóra Éireannaigh ar an gceist. Go mba thrua é dá n-éagfadh an nGaeilge ach gan aon iallach a bheith ar féin mórán a dhéanamh fé. Dúirt sé nárbh aon bhac ar a ghairm mar staraí a easpa Gaeilge, mar go raibh na taifid ar fad sna réimsí a raibh sé ag plé leo as Béarla pé scéal é. Fuair sé íde béal ó cheisteoir níos faide anonn san oíche faoin maíomh sin; ach creidim go raibh sin éagórach. Ní haon rún é gur babhdán an Bhéarla an státchóras.
Labhair Mary Harris go maith, ach is ag amharc siar mar is dual do staraí a bhí sí. (Labhair sí as Gaeilge líofa, an t-aon duine seachas Íte Ní Chionnaith a rinne amhlaidh).
Thug Íte Ní Chionnaith an léargas traidisiúnta poblachtach sóisialach ar an gceist. Labhair sí go leor faoi saoirse do na sé contae; rud a chealg Chris McGimpsey. Thug seisean, mar a bheifí ag súil leis, léargas traidisiúnta an Aontachtaí atá báúil leis an nGaeilge, gan smacht bainte amach aige uirthi. Dúirt sé go mba thrua gur bhraith Íte go raibh saoirse iomlán di siúd ag braith ar srianta a chuir ar a shaoirse seisean.
B'é an léargas a thug Allan MacInnes léargas an Gaeil Albanach (cur síos ar fhéiniúlacht atá níos nádúrtha in Albain is cosúil). Bhí rudaí spéisiúla le rá aige, go háirithe maidir leis an trí mol atá i nGaeilge na hAlbain; na hOileáin Thiar atá caomhach ar go leor bealaí ach a bhfuil an lámh in uachtar acu ar dioscúrsa na Gaeilge thall, an tuath tionsclaíoch atá in ísle brí agus as ar fáisceadh é féin, agus cathair Glaschú. Bhí rudaí spéisiúla le rá aige faoin baol a bhaineann leis na meán cumarsáide Gaeilge - atá iontach dar leis - a bheith ag sú an tallann ar fad sa dtreo is nach bhfuil aoinne ann chun gort an oideachais a threabhadh le cuir le líon na Gaeilgeoirí thall. Ach ag deireadh an lae in mór fós idir taithí lucht na Gaeilge abhus agus thall.
Rinneadh cúpla ráiteas le linn tráth na gceisteanna, agus is léir nach bhfuil comhthuiscint láidir ann faoi cad is "Saor" ná "Gaelach" ann, agus go deimhin go bhfuil roinnt de lucht na Gaeilge míchompordach le "Gael" mar cur síos ar an ghné sin dá fhéiniúlacht. Luadh gur Caitliceach is brí le Gael i gcanúint Dhún na nGall, agus gur aicme creidimh atá i gceist le hAlbanach ann freisin.
Rinne Conradh na Gaeilge agus Oifigeach Gaeilge sár obair an ócáid a eagrú agus a reáchtáil. Tá físeán thuas; tig libh teacht ar bhur mbreith féin air.
Ach táimse fós gan freagra na ceiste!

Splanc na Beatha agus Cultúr an Bháis

Léigh mé eagrán 1986 de shaothar Viktor Frankl, "Man's search for meaning" le déanaí. Roimhe sin, na blianta ó shin, bhí saothair dírbheathaisnéise Primo Levi Se questo è un uomo (Más duine é seo) agus I Sommersi e i Salvati (na báite agus na slánaithe) léite agam (as Gearmáinis ó tharla nach bhfuil Iodáilis agam), Léigh mé freisin úrscéal Remarque Der Funke Leben (Splanc na Beatha).

Saothair iad seo ar fad atá fáiscthe as taithí campaí géibheann na Naitsíoch - taithí phearsanta i gcás Frankl agus Levi, samhlaíocht i gcás Remarque, a theith go luath i ré na Naitsíoch. (Rud a fhágann a shaothar siúd conspóideach).

Is san uafás a rugadh na saothair seo, ach baineann siad le dóchas, le maireachtáil. Go háirithe i gcás Frankl a lean ar aghaidh lena shaothar i ndiaidh an chogaidh ag cabhrú le daoine dóchas agus brí a aimsiú ina saoil, agus ag maolú fadhbanna intinne ar an dóigh sin.

Ag deireadh a leabhar san eagrán a léigh mé tá nath

Ó aimsir Auschwitz tuigeann muid cad atá ar chumas an duine
Ó aimsir Hiroshima tuigeann muid cad atá i ngeall

Fiú roimh an t-uafás is déanaí i bPáras, bhí mé ag machnamh ar an gceist seo. Tá géarchéim dóchais ann faoi láthair san Iarthar. Léigh mé ar na mallaibh go bhfuil ardú as cuimse i líon na bhfear geal i Meiriceá atá ar bheagán oideachas a chuireann lámh ina mbás féin - agus an bhfíric sin nasctha le mí úsáid alcóil agus drugaí. Tá fadhb forleathan abhus freisin i measc fir óga ach go háirithe.

Caithfidh muid, ar mhaithe linn féin, bealach a aimsiú go mbeidh dóchas agus brí san saol do gach saoránach; tá gach saoránach de dhíth orainn.

Ar ndóigh is creidmheach mé féin, agus faighim dóchas ansin. Ach is tíolacadh atá sa chreideamh a chaithfear glacadh leis agus nach féidir bronnadh ach tríd sampla. Níl aon mhaitheas in eagar seachtrach an phobail a bhfuil cuma an chreidimh air, rud a rinne go leor dochair san tír seo cheana.

Níl fuascailt na faidhbe agam, ach tá fadhb ann ar mithid aghaidh a thabhairt air. Tá sé suntasach dar liom go ndearnadh radacaigh as na fir óga atá freagrach as ár Pháras laistigh d'aimsir an-ghairid; go rabhadar roimhe sin tugtha d'ól agus ragairne. Is léir go raibh parrthás bréige agus cinnteacht lucht Daesh tarraingteach ar dhóigh éigin dona leithéidí - agus go mbeidh tuathghríosóirí eile ag treabhadh sa bhranar daonna céanna agus ag cur fiacla dragan ann. B'fhearr don sochaí sibhialta aghaidh a thabhairt ar an bhfadhb. Dlitear dínit do gach duine.

Seoda snasta ó chlocha duirlinge béaloidis

Bhí mé ar thuras gnó an tseachtain seo agus inné bhí mé ag filleadh abhaile ar eitilt ó Hamburg. Bíonn a leithéidí leadránach, tuirsiúil ach níor airigh mé an t-am agus mé sáite san saothar seo le Joe Steve. Agus mé ag léamh saothar le Joe Steve tuigim gur liathach mór chuid den Ghaeilge a léim, le hais an leamhnacht láidir nádúrtha a  thagann ina shlaoda óna pheann. Ach ní máistreacht ar an teanga amháin a thugann a luach saothar don léitheoir ach scéalaíocht den scoth. 

Is fíor go bhfuil sé fillte anseo, mar a dúirt sé, ar scéalta a chuala sé le linn a óige - scéalta púcaí agus taibhsí. Ach níl siad smolchaite agus tá casadh breá bainte aige astu, cuid acu lonnaithe aige i saol an lae inniu.

Sa mhullach ar sin tá sé léirithe aige gur sár bhreathnóir é ar an ndúlra agus ar na daoine. Is beag scéal ar an ndúlra atá leithe agam atá chomh corraitheach le Ríocht na nÉan, abair. Agus tá cuir síos iontach in Athphlandáil ar an gcrá croí a bhaineann le heisimirce teaghlaigh agus an doicheall a mhothaítear dá bharr le hinimircigh. 

Abairtí gairide gonta don gcuid is mó a chleachtann Joe Steve, gan barrchleite amach ná bunchleite isteach. Is modh éifeachtach atá ansin pictiúr a thógáil abairt ar abairt: teannas a chothú go dtí go mbaintear buaic amach, go minic le casadh gan choinne san deireadh. Tá na móitíf sna scéalta púcaí aitheanta go maith, ach tá úire san chaoi a phléann Joe Steve leo; níl aon Oisín i ndiaidh na Féinne anseo, agus tá feidhm leis na ceachtanna a bhí sna scéalta béaloidis fós. Tá mar shampla an scéal faoin anfa a reiceann sé in Coipeadh thar a bheith tráthúil agus stoirmeacha an gheimhreadh romhainn amach arís.
Táim fíor sásta gur ghéill mé don cathú an leabhar seo a cheannach, agus táim cinnte go mbeidh mé ag filleadh ar an scéalta ann. (Ach seachnóidh mé sciar acu ag am luí....)

Idir Neamh is Talamh
Joe Steve Ó Neachtain
Cló Iar-Chonnacht
Tagairt: 9781784441074 

Ar foluain in aimsir na dtromluí

In aimsir na mbrionglóid a cruthaíodh an domhan dar leis an léamh acadúil ar sheanchas bundúchasaigh na hAstráile. Is ón Astráil a tháinig cnuasach seo Colin Ryan chugainn, ach  seachas cruthú domhain nua is éard atá sna scéalta seo ná sceitsí, mar a beadh trí cheo, de shaol daoine agus de shaol na cruinne ag titim as a chéile. 

Tá cuid de na scéalta ar foluain ar fad sa chaoi is nach léir domsa an i dtromluí de chuid priomh phearsana na scéalta atá an gníomhaíocht ar fad nó an amhlaidh gur trasnáil idir an ceantar agus an alltar atá ag tarlú iontu.

Caithfidh mé a rá go raibh mé ag streachailt le hábhar an leabhair seo - tá máistreacht ag Ryan ar an teanga atá in úsáid aige agus téagar san úsáid. Ach mhothaigh mé an insint a bheith doiléir ceomhar tríd síos agus ní raibh mé in ann mórán adhmaid a bhaint as na scéalta.

Píosaí gairide iad, duine amháin i lár na gach scéal acu, scéal nó dhó ina bhfuil an príomhphearsa céanna. Bíonn siad scaití i ngleic le duine eile, ach ar an mórgóir iad gafa lena smaointí is cuimhní féin agus iad beo i saol a shilfeá bheith iar apacailipteach. 

Tá scéal nó dhó sa chnuasach atá rud beag níos réalaí, agus is astu is fearr a bhain mé adhmaid. Ach tá an ghné mistéireach duairc ag baint leo sin freisin.

Cló Iar Chonnacht a d'fhoilsigh agus a sheol cóip léirmheastóireachta chugam.

Teachtaireacht

Colin Ryan, 

Cló Iar-Chonnacht
9781784441227 

Cérinneachán cumhachtach comhaimseartha cathrach

Bhí mé i láthair san Patriots Inn plódaithe nuair a sheol Aengus Mac Grianna an seod is déanaí seo le Anna Heussaff. Bhí mé ann luath agus thapaigh mé an deis cóip a cheannach agus a fháil sínithe sular tháinig an slua (agus thángadar!)

Ina chuir síos ar an leabhair luaigh Aengus go bhfuil an scéal suite go paiteanta in cumasc chathair ilchineálach Átha Cliath na fiche haonú aoise, go sonrach i gCeantar Cill Mhaighneann. Ceantar ina bhfuil an iliomad teangacha á labhairt, ach a théann siar go tús staire Átha Cliath chomh maith. Is iontach mar a éiríonn le hAnna Heussaff scéinséir ina bhfuil an sean agus an nua seo lárnach a reic i nGaeilge ar bhealach nach gcuireann isteach ar fionraíocht an díchreideamh in aon chor.

Is deacair léirmheas a dhéanamh ar cérinneachán gan barraíocht noda a sceitheadh. 

Filleann roinnt de carachtar Buille Marfach (atá anois ar mo liosta athléamh!) - an t-iar iriseoir Aoife Nic Diarmada, agus an garda Réamonn Seoighe. Cara le hAoife atá dúnmharaithe, agus is ise a aimsíonn í cillín i bPríosúin Cill Mhaighneann, áit a raibh taispeántas staire ag a cara Saoirse. Bhí fios curtha ag Saoirse ar Aoife ó Iarthar Chorcaí, rud tábhachtach le plé léi.

Ar an oscailt pléascach sin tógann Anna cérinneachán den scoth, le caidrimh corraitheacha (agus collaí scaití) idir na carachtar, agus le snáthanna iomadúla fianaise a nochtar dúinn diaidh ar ndiaidh, ach ar dóigh nach bhfeadfá bheith cinnte gur le bréidín an aon scéil a bhaineann siad.

Tá saol na linne seo, agus cathair-dhreach an cheantair fite fuaite i scéal iontach láidir, scéal a bhaineann go cinnte leis an lá inniu. Sa mhullach ar scéal bleachtaireachta den scoth tá cáipéis sóisialta bronnta ag Anna orainn, agus ceisteanna tarraingthe anuas aici arbh fiú machnamh orthu - ar leibhéal an aonaráin agus ar leibhéal an phobail.

Mholfainn an scéal seo d'aoinne ar spéis leo scéinséirí - agus mar a luadh ag an seoladh bíonn Simon, nuachar Anna de shíor ag rá "Táimse ag fanacht ar an scannán". Tá, agus mise leis. Glacaim leis go mbeidh Anna Sweeney, alter ego an Bhéarla ag Anna ag tabhairt faoin leabhar seo a chuir ar fáil do mhargadh an Bhéarla mar a rinne le Buille Marfach (Deadly Intent, Severn House). Bá bhreá liom dá nglacfadh Rosg nó a leithéidí an t-ábhar agus scannán a dhéanamh as roimhe sin!

Scáil an Phríosúin
Anna Heussaff

Cló Iar-Chonnacht 2015

ISBN 9781784441197

Deich bliana ag blagadóireacht

Blagmhír scríofa de réir míosa

Cothrom an ama seo deich bliana ó shin, bhí mé ag iarraidh píosa eolais a roinnt le duine a raibh blagmhír scríofa aige. Ba ghá cuntas Blogger a oscailt le tagairt a scríobh ar a bhlag. Rinne mé amhlaidh, agus diaidh ar ndiaidh thosaigh mé ag scríobh anseo ar téamaí éagsúla. 

Mar is léir ón bpictiúr thuas thosaigh mé amach go mall, agus is i 2009 agus 2010 is mór a bhí míreanna á fhoilsiú agam, Cuid acu sách gairid, cúpla focal le nasc chuig píosa eile a chuir i láthair. Píosaí eile níos téagartha. Bhíodh go leor á scríobh agam faoi chúrsaí teicniúla. Bím ag scríobh go minic faoi turais nó siúlóidí, agus go minic faoi leabhair atá léite agam. 

Is cosúil go bhfuil an scéal deiridh sin scaipthe; is faoi leabhair a cheannaigh nó a fuair mé ón leabharlann a thosaigh mé ag scríobh; ach scaití cuirtear leabhar chugam le léirmheas a dhéanamh orthu. Roinnt den léirmheastóireacht sin is ar son An Tuairisceoir a rinne mé é, cuid eile foilsíodh abhus é.  Más mise féin a roghnaigh an leabhar, ní fhoilsím faic murar thaitin sé liom. Le leabhar a chuirtear chugam, déanaim mo dhícheall breithiúnas cóir a thabhairt. Fós tá sé ionam abhus gurbh fearr gan faic a rá mura bhfuil rud dearfach le rá agam. Aithním go bhfuil baol agus dúshlán ansin. Ach is léitheoir mé a léann ar son siamsaíochta agus ní criticeoir le oiliúint.

Tá toise eile le cuir san áireamh; i mo shaol gairmiúil bíonn baint agam le promhadh agus deimhniú bogearraí - fiú anois agus mé fillte i dtreo an fhorbairt. Ciallaíonn sin go bhfuil sé de dhualgas orm lochtanna a lorg agus a aimsiú, tréaniarracht a dhéanamh rudaí a bhriseadh. Éiríonn an cumas sin scíth, bíonn mar a bheadh crampa ar an anam a fhágann duine duairc dá bharr. Bíonn cóimheá saoil áirithe i gceist le píosa dearfacha a scríobh.

Is ar mhaithe liom féin atá an blag seo ann, pé scéal é, seachas ar mhaith le léitheoirí!

An mana atá agam, cuid den fíor bheagán atá fanta liom ó mo chuid scolaíochta ná nath Bacon ina aiste ar staidéir:

Léamh a dhéanann duine iomlán 

Allagar duine deisbhéalach 

Scríobh duine cruinn 

Francis Bacon 

Ar Staidéir http://www.authorama.com/essays-of-francis-bacon-

Tá dhá líne dearg ar an léaráid thuas. Seasann an líne ar dheis, thart ar deireadh 2010, don am a thosaigh mé ar Twitter;  is ansin anois a tharraingím aird ar phíosa atá scríofa ag daoine eile. Seasann an líne ar dheis do thús an bhlag Rogha Gabriel.

Tá go leor den comhrá ar Twitter anois - is annamh a bhíonn comhrá sna tráchtanna ar an mblag seo ná ar bhlaganna eile go deimhin. 

 

Rí na gCearrbhach

Filleann William Watters, an bleachtaire a chuir muid aithne in Crann Smola, athuair anseo chun coirloscadh inar maraíodh teaghlach iomlán a iniúchadh. Tá a chomhghleacaí Cameron leis arís, agus tá a rúnsearc Nábla ann freisin. Maraon le scata mion-phearsa idir stairiúil agus samhailteach.
Ós cérinneachán atá ann, níl fúm mórán a rá faoin scéal. Ach tig liom a rá gur scéinséir den scotha atá ann; agus braithim gur fearr a luíonn sé i seánra an úrscéal bleachtaireachta bunaithe ar fhianaise ná Crann Smola, a raibh iarracht den Deus ex Machina ag baint lena chríoch dar liom.
Tá breis doimhneacht freisin sna carachtar eile seachas Watters, agus forbairt tagtha ar Watters féin ann. Tá cíoradh déanta ar athrú smaointeoireachta i measc aicmí buirgéiseach na linne; ach freisin ar seicteachas agus polaitíocht i measc gach aicme agus na cruthanna éagsúla a bhíonn ar iompar ar na daoine dá bharr.
Bhain mé an sult as Crann Smola, tá a ealaíon tugtha céim chun foirfeachta ag Ó Dúrois san leabhar seo. Is trua mar sin gur lig an eagarthóireacht síos é - tá botúin sleamchúiseacha thall is abhus san téacs, in áit amháin tá leathanach iomlán i gcló faoi dhó.

Feictear dom nach bhfuil an leabhar i gcló níos mó - ó Leabharlann Bhré a fuair mé féin é.



Rí na gCearrbhach
Seán Ó Dúrois
Coiscéim  2003.42

CUIREADH: Seoladh 'Scáil an Phríosúin' le Anna Heussaff

Seoladh 'Scáil an Phríosúin' le Anna Heussaff

Dé Máirt, 10 Samhain ag 7.00 i.n.
sa Patriots Inn, Cill Mhaighneann, BÁC

Ba mhór ag Cló Iar-Chonnacht agus ag Anna Heussaff do chuideachta nuair a sheolfaidh Aengus Mac Grianna an t-úrscéal bleachtaireachta nua 'Scáil an Phríosúin' le Anna Heussaff.

Fear an Tí: Cathal Póirtéir
 

Treoir taistil

Tá an Patriots Inn suite ag crosbhóthar i lár Chill Mhaighneann gar don phríosún, d’óstán an Hilton agus do chúlgheata an Bhrú Ríoga.

Luas: Stad Bhr. na Siúire

Busanna: 13 agus 40 go Br. Emmet; 69 agus 79/a go Br. Inse Chór; 123 agus 68 go dtín Cuarbhóthar Theas/Br. na Siúire.

Páirceáil: carrchlós na gcustaiméirí sa Hilton; roinnt spáis ar Bhr. Inse Chór agus Br. Emmet.

Mise Raiftearaí An Fíodóir Focal

B'é Tadhg a scríobh agus a rinne reacaireacht ar an gclár teilifíse Mise Raiftearaí An Fíodóir Focal de chuid Sónta. Chonaic mé an clár tamall siar agus thug mé an suntas dó - bhí sé gleoite.
Ní raibh an oiread sin eolais agam ar Raiftearaí - go deimhin níl mórán dá chuid filíochta léite agam. Chuir mé spéis i Seanchas na Sceiche atá ar fáil i leabhar Vincent Morley Ó Chéitinn go Raiftearaí:
Tá roinnt dá chuid amhráin cloiste agam, go minic i gan fhios agam gurbh eisean a scríobh.
Is éard atá sa duaisleabhar ná an taighde bunaidh a rinne Tadhg don gclár, agus scagadh spíonadh agus doimhniú déanta air. Mar a dúirt sé féin chuir sé roimhe scéal Raiftearaí a reic ó bhreith go bás. Tá sé seo déanta ar bhealach an éifeachtach, é ag leagadh romhainn na foinsí agus an fhianaise a d'aimsigh sé sa bhfilíocht, sa bhéaloideas nó i saothair dhaoine a threabh an iomaire seo roimhe. De bhrí gur fianaise thánaisteach ar fad geal leis, tá tábhacht leis an scagadh agus meá a rinne Tadhg ar an eolas, agus roinneann sé linn a bhreith ar an bhfianaise agus an fáth go bhfuil glacadh aige le scéalta thar a chéile.
Rianaíonn sé tús a shaol, an galar a d'fhág radharc na súil lag nó imithe, an caidreamh leis an dteach mór a chuir bunús faoina shaol, a thitim amach leo a d'fhág ina fhánaí é sa Ghaillimh i bhfad ó Mhaigh Eo. Tugann sé ana léargas ar a pholaitíocht sheicteach agus a chuir ar son na cosmhuintire caitlicí ina shaothar. Tá scagadh ann ar an iomarbhá fileata leis na \Callannáin.
D'fhoghlaim mé go leor as an leabhar; an t-aon locht a bheadh agam air ná nach bhfuil fáil ann ar na dánta iomláine atá á phlé seachas sleachta astu. Tá réiteach áirithe ar sin, ar ndóigh, mar gur chnuasaigh Ciarán Ó Coigligh na dánta ar fad a leagtar ar Raiftearaí. Ní heol dom an bhfuil teacht ar na dánta eile a luann Tadhg in aon áit ar leith áfach. (Seans go mba cheart dom súil a chaitheamh arís ar an liostaí foinsí a luann sé...)
Leabhar téagartha atá anseo, agus caighdeán maith cló agus dearadh ann freisin. Leabhar atá feiliúnach do mo leithéidí de léitheoir siamsaíochta chomh maith leis an dream a bheidh i ngleic níos dáiríre leis agus staidéar á dhéanamh acu ar Raiftearaí agus a ré.

Tá píosa cainte bhreá déanta ag Tadhg le MTS ar Ardtráthnóna atá le clos anseo.

Táim buíoch de Futa Fata as cóip léirmheastóireachta den leabhar a chuir ar fáil dom.

Mise Raiftearaí An Fíodóir Focal
Tadhg Mac Dhonnagáin
Futa Fata
ISBN: 978-1-906907-90-7

Éabhlóid an Phrionsa Bhig

Tá ionad bhuan ag saothar seo Saint-Exupéry i gcanóin na leabhair a bhfuil daoine thar a bheith ceanúil orthu. Ar an gcéad amharc, leabhar do pháistí atá ann: ach tá sé i measc an cnuasach leabhar úd atá feiliúnach dáiríre do leabharbhách ar bith. Mar a dúirt C.S. Lewis san tiomantas do "An Leon, An Bandraoi agus an Prios Éadaigh" tagann an lá nuair atá duine sách críonna le bheith ag léamh scéalta sí arís. 

Scéal sí de chineál atá anseo. Cinnte, tá noda láidre ann mar a luaigh Dennis, gur "Roman à clef" atá ann, léargas ar shaol an údar. Ach is féidir a bheith dall orthu sin (mar atá mise d'aon uaim go fóilleach) agus tairbhe a bhaint as.
Scéal atá ann atá an oiriúnach le léamh ós ard. Tá an leagan seo atá déanta ag Eoghan Mac Ghiolla Bhríde ina chanúint dhúchais Conallach thar a bheith fóirsteanach don léamh ós ard. Ní mór dom admháil go bhfuil focail ann nach bhfuil cleachtadh agamsa orthu, agus a bhainfidh tuisle as mo theanga agus mé á léamh ós ard. Ina choinne sin tá nathanna agus cainteanna áille ann, cuannacht sa Ghaeilge ar aon dul le cuannacht Saint-Exupéry sa bhun Fraincis. Is fíor go ndearna Breandán Ó Doibhlin leagan den leabhar tamaill siar; ach tá de bhua san eagrán seo go bhfuil na léaráidí daite, agus an leabhar maisiúil.

Gabhann muid i bhfad scéal le ceist na canúintí abhus, nuair is ea fírinne an scéil go bhfuil cainteoir líofa de chanúint ar bith in ann dul i ngleic leis na canúintí uile. Is mó go mór na difríochtaí idir canúintí na Gearmáinise, abair. Ach cuirtear litríocht i gcló iontu ar fad, go háirithe sa mhéid a bhaineann le caint agus comhrá.

Fáiltím roimh an saibhreas cainte san leagan seo, ainneoin an streachailt a bhí i gceist dom é léamh.

Tá an leabhar le ceannach ón suíomh anseo: Táim buíoch d'Eoghan a bhronn cóip orm.

Is leis an chroí amháin a tchíthear i gceart.

Iris IMRAM

Tá an féile IMRAM ag dul ó neart go neart ó 2004. Faigheann deacair é freastal fiú ar an sciar ar mhaith liom den fhéile. Fáiltím roimh an fhorbairt is déanaí mar sin, iris atá le foilsiú go rathúil, agus a thabharfaidh blaiseadh den na saothar atá á reic ag IMRAM, maille roinnt aistí critice.

Tá na amharcealaíona agus físealaíona chomh maith leis an ceol lárnach i gcur chuige IMRAM, agus mar a thug Máirín Nic Eoin suntas dó agus an iris á sheoladh aici, is amhlaidh atá san iris freisin, cúram déanta de léaráidí agus cló agus leagan amach an ábhair.

Cumasc spéisiúil de dhánta - idir bun-dhánta agus aistriúcháin isteach sa Ghaeilge ó theangacha iomadúla, gearrscéal le Dáithí Ó Muirí, aiste bunaithe ar agallamh a chuir Cathal Póirtéir ar Liam Mac Cóil faoin litir, critic ag Tomás Mac Siomóin ar scéalta an Chadhnaigh mar a chnuasaigh Louis de Paor, agus ag Rióna Ní Fhrighil ar Nuala Ní Dhomhnaill, an té a tugadh ómós dí ag IMRAM i mbliana.

Deá theist ar an iris is ea gur thug mé do chomhghleacaí liom é d'fhonn aistear eitleáin chun na hÍsiltíre a ghiorrú, fear nach mbeadh ag plé ró mhinic le Gaeilge ná le litríocht na Gaeilge ach a bhfuil Gaeilge éigin fágtha aige óna laethanta scoile (i ré nuair a bhí Gaeilge le foghlaim ar ghnáthscoileanna, is mithid a rá) Bhain sé taitneamh as, go háirithe as scéal Dháithí, agus dúirt go mbeadh fonn air tuilleadh dá leithéidí a fháil.

Fónadh prófáil rud beag níos cúraimí don iris,  bhí roinnt botúin cló thall is abhus; ach de réir mo thuisceana bhí brú áirithe ama an chéad eagrán seo a bheidh réidh in am don féile, ag am nuair a bhí lucht eagar gnóthach le cúrsaí eile. Bheinn dóchasach mar sin go mbeidh barr feabhais ar na heagráin a leanann seo.

Níl mé baileach cinnte conas atá sé i gceist an iris a scaipeadh; cuireadh 200 cóip den gcéad eagrán i gcló agus do réir mo thuisceana díoladh nó scaipeadh iad ag imeachtaí IMRAM cheana féin.

(Fuair mé féin cóip léirmheastóireachta den Iris, táim buíoch d'IMRAM as sin)

SLIOCHT – Ag tabhairt scríbhneoirí agus léitheoirí le chéile

Beidh deis ag pobal Oireachtas na Samhna, na Gaillimhe, Luimnigh agus Corcaí scríbhneoirí a fheiceáil ag léamh as a saothar nua sa mhí amach romhainn mar chuid den tsraith SLIOCHT.  Sraith léamhanna ar fud na tíre é SLIOCHT atá á eagrú ag an bhfoilsitheoir agus siopa leabhar, Cló Iar-Chonnacht, atá ag ceiliúradh 30 bliain ar an bhfód i mbliana.


Théis gach léamh beidh seisiún cainte agus ceiste ina mbeidh cuireadh ag an lucht féachana páirt a ghlacadh sa chomhrá faoi na saothair. Tá cead isteach saor in aisce chuig na himeachtaí ar fad.


Cuirfear tús leis an tsraith ag Oireachtas na Samhna ar an Satharn, 31 Deireadh Fómhair ag a 4.00 i.n. i Svuít Newcastle in Óstán Citywest. Is iad na scríbhneoirí a bheidh ag léamh ag an Oireachtas ná Alan Titley, Anna Heussaff, Micheál Ó Conghaile agus Réaltán Ní Leannáin.


Tiocfaidh SLIOCHT go Gaillimh ar an 4 Samhain ag a 8.00 i.n. i gClub Áras na nGael, Sráid Dhoiminic, agus go dtí an Siopa Leabhar, Halla Íde, Sráid Thomáis, Luimneach ar an Déardaoin, 5 Samhain ag a 8.00 i.n. Is iad na scríbhneoirí a bheidh ag léamh ag na hócáidí i nGaillimh agus Luimneach ná Micheál Ó Conghaile, Jackie Mac Donncha agus Réaltán Ní Leannáin.


Beidh SLIOCHT i gCorcaigh ar an Satharn, 28 Samhain ag 6.30 i.n. i nGael Taca i gcathair Chorcaí. Is iad na scríbhneoirí a bheidh le feiceáil ag an léamh i gCorcaigh ná Colm Ó Ceallacháin, Pádraic Mac Fhearghusa, Micheál Ó Conghaile agus Mícheál Ó Ruairc.

Na Scríbhneoirí

Micheál Ó Conghaile

As Inis Treabhair ó dhúchas é Micheál Ó Conghaile. Bhunaigh sé an comhlacht foilsitheoireachta Cló Iar-Chonnacht in 1985 agus é fós ina mhac-léinn ollscoile i gColáiste na hOllscoile, Gaillimh (Ollscoil Náisiúnta na hÉireann, Gaillimh mar atá anois).  Ó shin tá os cionn 600 leabhar agus 300 albam ceoil traidisiúnta eisithe ag an gcomhlacht agus is iomaí gradam scríbhneoireachta atá buaite ag Micheál féin, an Hennessy Young Irish Writer of the Year Award ina measc. Léifidh sé as a chnuasach iontach nua gearrscéalta Diabhlaíocht Dé (CIC 2015) ina bhfuil líníochtaí úrnua leis an ealaíontóir Árannach Seán Ó Flaithearta.

Jackie Mac Donncha

As Cill Chiaráin ó dhúchas do Jackie Mac Donncha. B’as Cill Chiaráin a mhuintir agus chaith an bailitheoir béaloidis Séamas Ennis cuid mhaith ama le clann athar Jackie ag bailiú béaloidis agus ceoil uathu. Thug sé féin faoin scríbhneoireacht den chéaduair in 1990. Is mar chaitheamh aimsire aige a bhí an scríbhneoireacht i dtosach ach níorbh fhada nó gur léir go raibh bua ar leith aige. D’fhoilsigh Cló Iar-Chonnacht a chéad chnuasach filíochta Gaineamh Séidte sa bhliain 2003. Ó shin tá úrscéilín Aileach (CIC 2010) agus cnuasach gearrscéalta Bróga Johnny Thomáis (CIC 2013) foilsithe leis. Beidh cnuasach nua gearrscéalta do dhaoine óga leis á fhoilsiú roimh dheireadh na bliana.

Réaltán Ní Leannáin

As Béal Feirste ó dhúchas í Réaltán Ní Leannáin agus tá cónaí uirthi i mBaile Átha Cliath. Tá gradaim agus gearrliostáil bainte amach aici dá cuid scríbhneoireachta le blianta beaga anuas. Ina measc, bhuaigh ‘Clic’ an chéad áit i gComórtas Gearrscéalaíochta Uí Mháine sa bhliain 2014, agus bhuaigh an gearrscéal ‘Dílis’ duais i gComórtas Liam Mhic Uistín sa bhliain 2013. D’fhoilsigh Coiscéim cnuasach filíochta léi, Turas Ailse, sa bhliain  2011.  Tá a cuid scríbhneoireachta ar fáil freisin ar a blag: turasailse.blogspot.com.. Is é Dílis, a seoladh ag tús mhí Dheireadh Fómhair, a céad chnuasach gearrscéalta.

Alan Titley

Rugadh Alan Titley i gcathair Chorcaí in 1947. Úrscéalaí, gearrscéalaí, scríbhneoir drámaí, colúnaí seachtainiúil le The Irish Times ar chúrsaí reatha agus cultúrtha. Aistritheoir Cré na Cille / The Dirty Dust a d’fhoilsigh Yale University Press in 2015 i gcomhair le Cló Iar-Chonnacht. Ceapadh é mar Ollamh le Nua-Ghaeilge i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh in 2006. D’éirigh sé as sa bhliain 2011 agus é ina Ollamh Emeritus ó shin. Tá cónaí air i gCorcaigh agus i mBaile Átha Cliath. Is é an t-úrscéal is deireanaí aige ná An Bhean Feasa (CIC 2014).

Anna Heussaff

Ó thosaigh Anna Heussaff ar an scríobh cruthaitheach sa bhliain 2002, foilsíodh cúig úrscéal Gaeilge léi: Bás Tobann (Cois Life, 2004) agus Buille Marfach (CIC 2010), dhá úrscéal mistéire do léitheoirí óga, Vortex (Cois Life, 2006) agus Hóng (CIC 2012), agus úrscéal d’fhoghlaimeoirí fásta, Cúpla Focal (Cois Life, 2007). Bronnadh mórdhuais Chomórtais Liteartha an Oireachtais ar gach úrscéal díobh agus thuill Hóng Gradam Speisialta na Moltóirí Leabhair Pháistí Éireann. I mí na Samhna seolfaidh Cló Iar-Chonnacht a húrscéal nua bleachtaireachta Scáil an Phríosúin, atá suite i gceantar stairiúil Chill Mhaighneann i mBaile Átha Cliath,  Rugadh Anna Heussaff in 1957 agus tógadh le Gaeilge í i mBaile Átha Cliath, áit a bhfuil cónaí uirthi inniu lena fear céile agus a mac.

Pádraig Mac Fhearghusa

Iarmhúinteoir scoile is ea Pádraig Mac Fhearghusa. Bhunaigh sé Scoil Lán-Ghaeilge Mhic Easmainn i dTrá Lí in 1978. Scríobh sé Stair Chonradh na Gaeilge i gCiarraí (Coiste Dúiche Chiarraí de Chonradh na Gaeilge, 1995). D’fhoilsigh An Clóchomhar a chéad leabhar filíochta, Faoi Léigear, i 1980.
Gnóthaigh na cnuasaigh Mearcair (Baile Átha Cliath: Coiscéim, 1996) agus An Dara Bás (Baile Átha Cliath, 2002), príomhdhuaiseanna filíochta an Oireachtais. In 1997 a d’fhoilsigh sé Tóraíocht an Mhíshonais (Baile Átha Cliath: Coiscéim), méar ar eolas i nGaeilge ar shíceolaíocht Freud agus Jung. Tá sé ina eagarthóir ar Feasta, míosachán liteartha agus polaitíochta Chonradh na Gaeilge ó 1996.

Mícheál Ó Ruairc

File, gearrscéalaí agus úrscéalaí ó cheantar an Leitriúigh i gCiarraí. Rugadh sa leithinis ar a nglaotar Clochán Bréanainn sa cheantar sin. Is iomaí duais liteartha atá buaite aige i gcomórtais an Oireachtais. Ina measc, bronnadh Duais an Mhaolánaigh ar an ngearrscéal ‘Daoine a Itheann Daoine’ agus príomhdhuais an Oireachtais ar an gcnuasach den teideal céanna a d’fhoilsigh Cló Iar-Chonnacht in 2010. Bronnadh buanthrófaí Chonradh na Gaeilge i gcomórtas Ráth an Dúin / Dún Laoghaire in 2007 ar a dhán ‘Naomh Caoimhín agus na hÉin’. Bíonn sé ina stiúrthóir rialta ar cheardlanna scríbhneoireachta. Tá cónaí air i mBaile Átha Cliath.

Colm Ó Ceallacháin

Foilsíodh scéalta le Colm Ó Ceallacháin in Comhar, Feasta agus Southword, agus tá duaiseanna Oireachtais buaite aige ar chuid díobh sin. Bhronn an Chomhairle Ealaíon dámhachtain air in 2013 i Litríocht na Gaeilge. Tá cónaí air i gCorcaigh agus oibríonn sé in earnáil na hóige. Is é I dtír mhilis na mbeo, a fhoilseoidh Cois Life in 2017, a chéad chnuasach gearrscéalta.

1915

Bí ag faire amach d’Aisteoirí Bulfin Bhaile Átha Cliath ag tús mhí na Nollag, nuair a chuirfidh siad an seó is déanaí acu, 1915, ar stáitse i mBaile Átha Cliath agus i mBéal Feirste. Díoladh iomlán na dticéad don seó Nollag deireanach a léirigh Aisteoirí Bulfin, Laraedó (2013). Moltar, mar sin, ticéad a chur in áirithe le haghaidh 1915 go luath! Tá rátaí grúpa ar fáil chomh maith i mbliana. Gach eolas thíos.
 
Ionad 1:           Amharclann Smock Alley, Sráid an Mhalartáin Íochtarach, Barra an Teampaill, Baile Átha Cliath 8
Dátaí: 2, 3, 4 & 5 Nollaig
Am: 8 pm
Áirithintí: (01) 677 0014 agus www.smockalley.com
 
Ticéid do na léirithe i Smock Alley:   €15 (mic léinn agus pinsinéirí €12; lascainí do ghrúpaí 8 nó níos mó le fáil ach glaoch ar (01) 677 0014 – ráta grúpa €10)
 
Ionad 2:           Cultúrlann McAdam Ó Fiaich, 216 Bóthar na bhFál, Béal Feirste
Dátaí: 12 Nollaig
Am: 8 pm
Áirithintí: (028) 9096 4180 agus www.culturlann.ie
 
“Roghnaigh siad an bhliain mhícheart.
Roghnaigh siad an Oifig-an-Phoist mhícheart.
Ach bhain a n‑éirí amach (agus a gcuid amhrán) crathadh as Impireacht Shasana!”
 
Feicfimid ann sibh!
 
Foireann 1915
 
Breis eolais faoin dráma (féach thuas le haghaidh áirithintí):
Facebook: facebook.com/aisteoiribulfinBAC
Twitter: @aisteoiribulfin
Ríomhphost: aisteoiribulfin@gmail.com
Guthán: Méabh Ní Loingsigh (087 2940476) & Sinéad Ní Uallacháin (087 9512831)
 

Dílis

Trí chinn déag de ghearrscéalta láidre atá sa chnuasach seo le Réaltán Ní Leannáin. Tá craos léitheoireachta déanta agam ó tháinig an leabhar sa phost chugam de hAoine. Mar a luaigh sí féin in agallamh le Raidió na Life, ó dhearcadh na mban atá na scéalta scríofa, agus anáil láidir a áit dhúchais san Tuaisceart orthu.

Ach is scéalta uilíocha iad; agus iad scríofa go láidir sa chaoi is go dtéann siad i bhfeidhm ar an léitheoir. Le cúpla abairt cuirtear scéalta iomlán inár láthair, ár mbá á mhúscailt leis na carachtar. Luaigh Réaltán nach raibh téama ag baint leis na scéalta, ach mhothaigh mé féin go raibh téad láidir á nascadh - an ghrá ina ilghnéitheacht iomlán - idir leannáin, idir tuismitheoirí agus gasúir, an nasc a iompraíonn teaghlaigh ó ghlúin go glúin, ainneoin drocheachtraí agus míthuiscintí. Is ní gnáth sonas gan donas a bheith ina orlaí tríd, agus ní taise do na scéalta seo é.  Minic go leor tagann deireadh an scéal aniar aduaidh ar an léitheoir, cor ann a nochtann léamh nua ar eachtraí an scéil agus ar na pearsana.

Seolfaidh an craoltóir / saor-iriseoir Róisín O'Hara an leabhar nua le Réaltán Ní Leannáin | CIC

Tá mé ag súil le bheith ann do sheoladh an leabhair ar an Satharn, mar chuid d'Fhéile IMRAM

Dílis
Cló Iar-Chonnacht
Réaltán Ní Leannáin

Tagairt: 9781784441234   

Nóta: Táim buíoch de Chló Iar Chonnacht as cóip léirmheastóireachta a bhronnadh orm.

Crann smola

Táim fíor bhuíoch de Réaltán a spreag mé chun an scéinséir seo a léamh. Táim ag léamh cérinneachán stairiúla le fada, leithéidí saothar Anne Perry - agus is an iomair sin atá á rómhair ag Ó Dúróis anseo.
Tá an scéal lonnaithe i mBéal Feirste agus Oirthear Uladh, agus cuid thábhachtach den scéal an teannas idir Chaitlicigh agus Protastúnaigh atá ag teacht chun cinn de bharr feachtas Reipéal an Chonallaigh agus freisin de bharr na cúinsí eacnamaíochta a fhágann go bhfuil Caitlicigh ag bogadh isteach sa chathair. Tá scáil an Ghorta ar an scéal freisin.
Protastúnach a tógadh le Gaeilge le muintir a mháthair, arbh Caitlicigh iad an lorgaire san scéal. Fear ionraic i gcóras lofa. Fear a chaith seal thar lear, agus léargas dá réir aige.
Cérinneachán atá ann mar sin níl fonn orm mórán a rá faoin scéal ag eagla go mhillfinn ar dhuine eile é; ach go mbaintear feidhm éifeachtach as an Ghaeilge, an stair, an polaitíocht agus an tíreolas ann. Bhíos iomlán tumtha san scéal.
Téann an scéal pas beag i bhfad uaireanta, ach níl sé deacair glacadh leis go bhfeadfadh eachtraí mar sin tarlú. Ní thagaim áfach leis an mblurba a deir gur leis an alltar a bhaineann gnéithe den scéal - d'fheadfadh a leithéid d'eachtraí titim amach; go deimhin táim sách cinnte go ndearna!

Beidh súil in airde agam do breis de shaothar Mhic Uí Dhúrois.Tá fios curtha agam ar Rí na gCearrbhach, leis an lorgaire céanna, ón leabharlann,

Crann Smola
Seán Ó Dúrois.
Coiscéim 2001

Earnán de Blaghd

Spreag Enigma de Blaghd mé le dul sa tóir ar an méid a bhí scríofa ag Earnán de Blaghd. Tá an trí imleabhar dírbheathaisnéise agus an saothar smaointeoireachta "Briseadh na Teorainn" léite anois agam.

Tá díoma orm gur tháinig deireadh leis na dírbheathaisnéisí i 1919 sula raibh neamhspléachas bainte amach ná fiú Cogadh na Saoirse tosaithe i gceart. Tuigim anois níos fearr ná roimhe go bhfuilim dall cuid mhór ar smaointeoireacht na glúine a bhunaigh an Stáit, arbh duine ar leith ina measc é an Blaghdach. Duine a bhí spreagtha ag cúis na Gaeilge thar aon chúis eile agus ainneoin gurbh Protastúnach ón Tuaisceart é, spreagtha ag poblachtachas na nÉireannach Aontaithe (arbh Protastúnaigh ón Tuaisceart cuid mhór dá gceannródaithe).

"Uaslathas atharthaíoch" an cur síos a bhí ag Conchúr Ó Giollagáin ar a dhearcadh i leith na Gaeilge agus lucht a labhartha; agus tá fianaise láidir don dearcadh sin sna scríbhinní - ar cheisteanna eile freisin shamhlóinn. Fear a bhí cinnte go bhfaca sé réiteach na ceiste agus a bhí mífhoighneach le daoine eile. 

Ach is dócha go bhfuil gach réabhlóid ag brath ar a leithéidí. Táim sásta gur léigh na leabhair. Tá siad scríofa go maith agus tá mo spéis san fear agus ina ré múscailte.

Völkerwanderung

Tá an Meán Oirthear in bhlár cogaidh. Tá an Aifric scriosta de bharr go dtáinig creachlathas dúchasach in áit creachlathas Eorpach. Níor fhorbair na stáit i gceachtar ceantair, rud a fhágann go bhfuil pobail ar mhalairt teanga, creideamh agus nós ag maireachtáil faoin Rialtas céanna; agus na céadta bliain de Divide et Impera tar éis col leis na comharsana a fhorbairt.

Tá freisin an córas idirlíon soghluaiste ag scaipeadh; tá eolas chruinn ag daoine sna ceantair atá faoi bhrú ar saol Iarthar Eorpa.

Tá sé go hiomlán réasúnta mar sin do dhuine atá faoi bhagairt báis cinnte sa bhaile iarracht a dhéanamh tabhairt faoin turas chun na hEorpa, ainneoin go bhfuil baol mhór báis ann dó. 

 Tá cuir síos buille ar bhuille ar scéal amháin san alt seo san FAZ. Fear óg a theith, maraon lena chomplacht ar fad, as arm Assad. Tháinig sé féin slán de thaisme ón ár a rinneadh ar a chomrádaithe; ach bhí sé i dtólamh i mbaol báis. D'fhág sé ar an slí chun na hEorpa, tháinig slán. Le cabhair teicneolaíocht na faisnéise chun teacht ar lucht gáinneála, agus chun go seolfaí airgead a athair chuige.

Ní rachaidh an sruth seo i ndísc. Tá saibhreas na hEorpa tarraingteach; fiú agus rud beag maoine ag daoine san Aifric, chíonn siad - ar an idirlíon - farasbarr maoine abhus agus tá sé iomlán réasúnta an beagán atá acu a infheistíocht in iarracht saol níos fearr a bhaint amach, fiú mura bhfuil siad ag maireachtáil faoi scáth an bháis.

Tá a léargas leagtha amach san aiste seo ag Gearmánach a bhí ina bhreitheamh ar chásanna Tearmainn. Is gá éisteacht le léargas a leithéidí.

Níl ballaí agus cosc ach chun líon na mairbh a mhéadú, agus saibhreas lucht gáinneála freisin.

Caithfear trí ghné den fhadhb a ionsaí:

• Dul i ngleic leis na cúinsí a fhágann daoine in eagal a mbás de bharr cogaíocht
• Tacú leis na forais atá ag plé le teifigh gar dá mbaile; tá na tíortha san Meán Oirthear thart ar Siria, mar shampla, faoi ualach uafásach ag líon mór teifeach arbh ionann anois a líon agus sciar suntasach de dhaonra an aoi thíre.
• Córas meáite cothrom a aimsiú chun féachaint chuige go roinntear an t-ualach ar thíortha an Iarthar go cothrom. Mar a léiríonn alt Alex Hijmans i dTuairisc inniu, tá, mar shampla, an Ghearmáin ag glacadh duine as gach triúir teifeach a éiríonn leis an Ghearmáin a bhaint amach.

Gan amhras, tá fadhbanna san Iarthar. De bharr na géarchéime a spreag an nua liobrálachas, tá an maoin san Iarthar á roinnt go héagothrom. Tá cuid dár muintir féin gan dídean, agus an cuma air nach bhfuil ar ár gcumas plé leis sin. Tá an córas sláinte faoi bhrú. Tá an córas oideachas faoi bhrú. Tá an pobal ag dul in aois agus fadhbanna cúram cheart a thabhairt dóibh.

Deir an seanfhocal gurbh ag baile a thosaíonn an déirc, agus tá ciall leis sin.

Is gá mar sin dul i ngleic leis na fadhbanna, leis an méadú ar an íosaicme atá gearrtha amach ón maoin san Iarthar. Mura déantar beidh costhrúpaí á sholáthar do tuathghríosóirí a bhainfidh feidhm as géarchéim na dteifeach leis an daonlathas ina iomláine a ionsaí.

Feictear sin cheana féin, abair i Heidenau na Gearmáine: tá antoiscigh den eite dheis ag gríosadh an sciar den phobal a chaill de bharr athaontú na Gearmáine, agus is lonnú teifigh an splanc a d'adhain an raic.

Tá a leithéidí feicthe againn ar scála níos lú san tír seo, go háirithe nuair is lonnú baill den lucht siúil nó a leithéid atá i gceist.

Caithfear dul i ngleic freisin leis na fadhbanna abhus a fágann ithir fáis ag fuath.

Daonlathas folláin áitiúil an réiteach; agus cothromas i ngach gné den saol.

Ní stopfaidh sconsaí iarainn teifigh nár stop baol bás san Meán Mhuir iad; Tá a n-iarrachtaí réasúnta.

Tá na pobail ag gluaiseacht, is mithid dul i ngleic go stuama leis sin.

Sráid an Iarla

Seo dhá leabhair eile ón sraith Sráid an Iarla le Peadar Ó Cualáin. Murab ionann agus An Gruagach ní coirscéal atá i ceachtar acu. 

Ach feiceann muid an saoil tríd súile bhuachaill óig Mártan, a bhfuil a shamhlaíocht faoi anáil na scéalaíochta, agus a fheiceann eachtraí a shaol agus na duine a chastar sin le léargas bhreise dá bharr; ag éalú dá réir ó leimhe an ghnáthshaoil cathrach, ainneoin dualgais tíos agus scoile a bheith ina srianta air.

Sílim go dtaitneoidh na scéalta seo le gasúir, go spreagfaidh siad a gcuid samhlaíochta hiontas an ghnáthshaoil a fheiceáil.

Tá na leabhair dírithe ar léitheoirí óga agus beidh siad maith in ann iad a léamh, agus a dteanga a shaibhriú mar is ceart do leabhair a dhéanamh.

Gairdín an Ollaimh
Peadar Ó Cualáin
€7.50 (bog), 48 lch; ISBN 978-0-898332-06-0

An Gabha agus an Bhean Rua
Peadar Ó Cualáin

€7.50 (bog), 48 lch; ISBN 978-0-898332-50-6