Píosaí liom in áiteanna eile:

2020-06-26

Trecheng Breth Féne: 161 - 170

161Trí nát fuigletar cia beith ar a ngáes: fer adgair 7 adgairther 7 focrenar fri breith.Triúr nach dtugann breithiúnas cé go bhfuil gaois acu: fear agartha na cúise, an fear a bhfuil an cúis ina choinne, fear a ghlac breab chun breithiúnas a thabhairt.

Maireann agair mar thearma teicniúil dlí.
162Trí fors ná tuit aititiu ’na ré: bás, anfis, anfaitches.Tríur nach dtiteann a aithne lena ré: bás, ainbhios, neamh-aire.
163Trí foimrimme ná dlegad díre: homan, robud, toxal

foimrinne: usucaption nó Ersitzung atá ag Meyer
toxal = asportation nó Wegnahme
Trí gabháil seilbhe nach dlítear íoc astu: uamhan, rabhadh, tógail chun siúl
164Trí duilgine conrannat gníaid: duilgine coiri, duilgine muilinn, duilgine tige.Trí thuarastal a roinneann lucht a déanta: tuarastal coire, tuarastal muilinn, tuarastal tí.
165Trí nóill doná dlegar frithnóill: nóill mná fri húaitni, nóill fir mairb, nóill díthir.Trí mionn nach dlitear séanadh dóibh: mionn mná i luí seoil, mionn fir mairbh, mionn díthreabhach.
Ciallaíonn frithnóill mionn eile a bhréagnaíonn an chéad mionn. Brí an tré ná nach bhfuil a leithéid de dhíth mar nach bhfuil seasamh ag an bhfianaise ar aon nós
166Trí gráda coillte túath inna ngói: gói ríg, gói shenchada, gói bretheman. Trí gráda a choilleann tuatha lena n: gó rí, gó staraí, gó breithimh

gó = bréag

Nóta (ó comhrá le Trevor Herbert ar Twitter): Bhí ról an senchae níos leithne go mór ná staraí an lae inniu; chuimsigh sé fios ar seilbh talún, dleachtanna dlite do rí agus cé hiad baill an derbfhine a thogh an rí nua agus a  tháiniste. Ar mhaithe leis an eolas a mheabhrú déanta dánta as eolas fearacht ginealach, teorainn agus araile - rud a fhágann an t-eolas againn sna lámhscríbhínní.
167Trí sóir dogníat dóeru díb féin: tigerna renas a déiss, rígan téite co haithech, mac filed léces a cheird.Triúr saor a dhéanann daor díobh féin: tiarna a dhíolann a thalamh, ríon a théann go haitheach, mac file a ligeann uaidh a cheird.

aitheach = tionónta bocht
Mac file nach dtéann le filíocht
168Trí ruip conberat duinechinaid: cú áraig, reithe lonn, ech daintech.Trí beithíoch ar ionann a gcion agus cion duine: cú ceangailte, reithe lonn, each a alpann

cion: 3 = coir 
169Trí ruip ara tíagat cinta: cú foilm[n]ech, sleg caille, slissén chomneibi

Níl aon sampla eile de chomneibi dar le Meyer - " hapax legomenon" atá ann.
Trí rud a íocann as a gcionta: cú ar iall, sleá coille, slis ?

Lean mé Meyer maidir le "cú ar iall" ce gur "tugtha do léimt" is brí le foilmnech.
170Trí imuscrenat: saill, imm, iarn, fechemnas toisc leimmid eicsi.Trí ní a mhalartaítear ar a chéile?: saill, im, iarann ?

Níl aon brí tugtha ag Meyer ar imuscrenat - lean mé an iontráil i DIL. Tá an cuid deiridh "doiléir agus as riocht is dócha" dar le Meyer.

Nótaí:

Liomsa na leagnacha Nua Ghaeilge, cuid de thogra Trecheng Breth Féne. Tá nascanna freisin le teanglann.ie agus dil.ie.
Nuair atá áit i gceist tá nascanna le Logainm curtha agam - níl mé cinnte go bhfuil siad uilig cruinn! Tá tochailt áirithe déanta agam in Onomasticon Goedelicum le Edmund Hogan, coigeartithe ag Donnchadh Ó Corráin maidir le logainmneacha.
Fáilte roimh ceartúcháin nó breis eolais chuig aonghusoh@gmail.com.