An fhilíocht mar liotúirge

Ó Bhíobla léirithe Julius Schnorr von Carolsfeld

Agus an foirm a thug Éabhlóid do leabhar filíochta Ailbhe Ní Ghearbhuigh á mholadh aici ag an seoladh, luaigh Máirín Nic Eoin an ribín chun d'áit a mharcáil, rud a thug gné liotúirgeach don leabhar, dar léi. 

Ritheann sé liom go bhfuil gné liotúirgeach le filíocht i dtólamh. Fiú murar moladh Dé nó achainí air atá díreach i gceist le gach dán, is iondúil gur ardú meanman atá i gceist le filíocht a reic. 

Agus is liotúirge sa chiall chúng neart den filíocht a mhair. Na Sailm nó Laoi na Laoithe, ba mar chuid de seirbhísí reiligiúnda iad a reic. Go leor den méid a mhaireann de filíocht Safó freisin. Nó dánta na Súfaíoch nó na hIndia a bhíonn ar bhlag Gabriel, abair.

Tá Saltair na Rann inár n-oidhreacht féin. 

Baineann filíocht le moladh Dé riamh anall, ach mar a phléigh C. S. Lewis, ní hionann sin is a rá nach bhfuil ann "ach" filíocht.

 An tslí

Tá sé ar fad romhainn
ar an tslí

Guím
go n-éireod gach lá le fonn
tabhairt faoi,

is mura bhfuil fonn féin orm
nach ngéillfead aon lá
don lagbhrí.

Turas na slí.
Lá amháin sa turas
iomlán mo ghuí.

Liam Ó Muirthile
Camino de Santiago
Dánta 

 

Tugann filíocht ardú meanman don reacaire agus don léitheoir agus don éisteoir. Tá gné liotúirgeach ann, gan amhras, agus bhí riamh. 

MAR A BUNAÍODH 'INNIU'

Le Ciarán Ó Nualláin

Cóip comórtha inniu a bhí i gcnuasach mo Nana, Nuala Ní Dhálaigh (Bean Uí Almhain)

DEIRTEAR LIOM gur fiú dom cuntas a scríobh ar an bhaint a bhí agam féin le bunú INNIU. Ni mise, ar ndóigh, a bhunaigh INNIU cé go raibh lámh agam ann, ach is féidir a rá gur mise a smaoinigh ar a bhunú.

Silim nach dtáinig lá riamh ar an Ghaeilge ba laige a staid (sa Ghalltacht) ná i mblianta tosaigh an chogaidh, corradh is daichead bliain shin. Chonacthas domsa mura ndéanfai a lán rudaí, agus ar na rudaí sin páipéar seachtainiúil bríomhar a chur amach, go rachadh an Ghaeilge i dtámhnéal a mbeadh sé deacair í a dhúiseacht as. Bhí dornán maith de dhaoine a raibh an tuairim chéanna acu san am, agus iad gan fhios dá chéile ag beartú rud éigin a dhéanamh. Is i dtrátha an ama seo a  bunaíodh "An Glór" (ar a bhfuil "Feasta" anois), agus tamall ina dhiaidh sin "Comhar".

 

Rinne mise amach, ar aon nós, go gcuirfinn nuachtán seachtainiúil ar bun. 

Rinne mé dian-scrúdú ar na fáthanna, dar liom, ar theip ar gach seachtanán eile, agus leag mé amach an cineál páipéir a bhí ag teastáil agus a mbeadh seans go n-éireodh leis. Ar na costais chlódóireachta agus gach ar bhain le taobh gnó an pháipéir a rinne mé an scrúdú ba ghéire. Sílim go raibh an t-ainm INDIU (Inniu) i mo cheann ón tús; ach chaith mé féin agus Séamus Ó Néill cúpla lá ag iarraidh smaoineamh ar ainm ab fhearr ná é. Má tá sé ann, níor éirigh linn theacht air.

Shocraigh mé ansin ar an méid a bheadh sa pháipéar, na gné-altanna a bheadh ann, srl., agus leag mé amach cóip shamplach.

Chuir mé imlitir fhada ansin chuig fir ghnó agus tionsclóirí a raibh dóchas agam astu agus chuaigh mé thart á n-agallamh ag iarraidh oiread airgid a bhailiú is chuirfeadh tús leis an pháipéar. Nuair a theip sin orm smaoinigh mé ar sheift eile nac ró-mhaith a thaitin sí liom ach nach bhfacthas dom go raibh mhalairt fágtha agam. Bhí aithne agam, ó bheith ag déanamh oibre dóibh, ar chomhlacht foilsitheoreachta a bhí ina gclódóirí fosta agus bhí súil agam go bhféadfainn a chruthú dóibh go ndíolfadh a leithéid de pháipéar as féin (más ar éigean) ach t-eagarthóir bheith toilteanach beagnach gach rud a dhéanamh é féin, ar bheagthuarastal.

(Ní mór cuimhneamh air nárbh ionann ar chor ar bith costais dóireachta agus páipéir an t-am sin is anois. Bheadh a dheich n-oiread orthu inniu).

Theastaigh uaim gurb iad mo thuairimí féin a bheadh sa pháipéar agus gur ar mo dhóigh féin a reachtálfaí é; agus níor léir dom go bhfaighinn an tsaoirse sin gan roinnt mhaith de chéadta punt a bheith agam le cur sa pháipéar.

Ní raibh aon airgead agam, ar ndóigh. Chuaigh mé amach le mo chóip shamplach de INNIU agus de bhailigh mé luach £300 réamh-fhógraíocht. Bhí mé ag súil le £400 ach sílim, an t-am a bhí ann, go raibh an t-ádh orm an méid a fuair mé a fháil.

B'ionann na fógraí seo is £300 i nótaí punt don té a bheadh ag foilsiú an pháipéir, óir ní geallúintí ar fhógraíocht a bhi agam ach orduithe sínithe comhlachtaí móra.

Leis an tacaíocht seo chuaigh mé chun cainte leis na foilsitheoirí. Chuir siad suim sa tionscnamh, ach tar éis é phlé tamall

ni dheachaigh siad níos faide ann. Thriail mé foilsitheoir eile a bhí ina chlódóir ach dhiúltaigh seisean chomh maith.

Tharla rud ansin a chuir constaic dhosháraithe i mbealach páipéar Gaeilge a bhunú ar chor ar bith nó sin an chosúlacht

a bhí air. Bhí teirce nuachtpháipéir (newsprint) ann de thairbhe an chogaidh agus chuir an Rialtas ciondáil dhian ar a raibh de nuachtpháipéar sa Stát.

Lena chois sin rinne siad ordú nach mbeadh cead aon tréimhseachán a fhoilsiú agus páipéar a fháil dó ach an tréimhseachán a bhi ann roimh dháta áirithe.

B'é brí an ordaithe seo go gcaithfeadh an té a dteastódh uaidh páipéar nua a chur amach páipéar a bhí ann cheana féin a cheannach, rud a bheadh beagnach dodhéanta.

Sa bhliain 1943 agus mé ag obair mar Rúnaí do Ghlún na Buidhe, phléigh mé ceist an

pháipéir le Proinsias Mac a Bheatha, Stiúrthóir na gluaiseachta.

Chuimhnigh seisean go mbeadh cead againn, de réir an dlí, bliain iris a cuireadh amach bhliain roimhe sin, agus ar foilsíodh a lán cóipeanna de, a chur amach arís; agus chonacthas dó gur chóir go mbeadh cead miosachán a dhéanamh den bhliainiris mura n-úsáidfí níos mó páipéir i gcaitheamh bliana ar an mhíosachán ná mar bhí ceadaithe d'uimhir amháin den bhliainiris.

D'iarr muid an cead sin ar an Roinn Tionscail agus Tráchtála. Dhiúltaigh siad dúinn ar dtús, ach tar éis a lán argóna ghéill siad. Agus Lá Fhéile Pádraig, 1943, foilsíodh an chéad uimhir de INDIU.

Bhí daoine a chreid nár mhaith an t-am é le páipéar Gaeilge a fhoilsiú, agus a chomhairligh dúinn fánacht go mbeadh an cogadh thart.

Is féidir a fheiceáil go soiléir anois nach mbunófaí INNIU go deo dá ndéanfaí sin.

Fiú dá mb'fhéidir a chinntiú go bhfanfadh lucht a bhunaithe i gcionn a chéile idir an dá linn, gan lagú a theacht ar a rún, niorbh fhéidir a dhéanamh; óir ní iraibh clódóir le fáil ar ór nó ar airgead tar éis an chogaidh a ghlacfadh páipéar nua as láimh. Agus mhair an staid sin ar feadh chúpla bliain.

 INNIU, 18 Márta, 1983

Níl staidéar déanta agam ar an nuachtán iomlán, is cinnte go mbeidh blúiríní eile á fhoilsiú anseo nó ar Mastodon agam! 

Gaeltacht na Leabhair

Bhí mé ag comhrá le Diarmuid Johnson, agus nuair a bhí mé ag imeacht dúirt mé gurb gá dom mo chip is mo mheanaithí a bhailiú. Rinne sé iontas den nath a bheith agam, agus d'fhiafraigh cá bhfuair mé é. "Gaeltacht na Leabhair" a dúirt mé. Ag machnamh siar dom, is dóigh liom go bhfuair mé ó mo sheanmháthair é - ach is dócha go bhfuair sise i nGaeltacht na leabhair é, cé gur chaith sí tréimhse i gColáiste na Rinne.

Baineann an nath áirithe seo le gréasaí fáin. Ceap adhmaid chun cruth a thabhairt don mbróg, agus meana chun poill a dhéanamh. Tá an nath féin, caighdeánaithe, i FGB.

Ach is fíor go bhfuair mé formhór an stóir nathanna agus focail atá agam ón léamh. Níl aon staidéar déanta agam ar an nGaeilge ón Ardteist. Agus cé go bhfuil saoirí caite agam i nGaeltachtaí éagsúla, is ceol nó tírdhreach a thug ann mé seachas Gaeilge - cé go bhfuil tairbhe nach beag bainte agam as leithéid Allagar na hAoine nó an ciorcal comhrá a bhíonn ag Scoil Cheoil an Earraigh.

Is dá bhrí sin go bhfuil tábhacht thar na bearta le litríocht na Gaeilge a bheith ar fáil do nuachainteoirí, idir litríocht nua agus an chuid is fearr den litríocht ón athbheochan anall. Agus tá tábhacht thar na bearta le hiarrachtaí leithéid Leabhar Breac an tsean litríocht a chuir ar fáil i Nua Ghaeilge. Agus san athinsint taitneamhach do ghasúir agus daoine fásta. Tá an obair déanta ag an tSnáthaid Mhór agus Futa Fata leis na pictiúirleabhair. 

Tá sé tábhachtach go mbeadh na nathanna againn, ach is fearrde muid tuiscint ar a bhfoinse a bheith againn. Baineann go leor acu le saol nár bhlais muid nó le scéalta gur bhféidir nár chuala muid. 

Is aoibhinn liom altanna Sheosaimh Uí Chuaig i Tuairisc.ie ag cíoradh focail agus nathanna. Agus is uraiceacht gach alt de chuid Máire Ní Fhinneadha. 

Gan trácht ar an gcur is cúiteamh ar líne, ar Twitter go dtí gur ghearr Múisc na putóga as. 

Comhthráthúlacht gur sciob mé an leabhar seo ó tí m'athair. 

Gaeltacht na Leabhair agus Raidió na Gaeltachta, sin iad na foinsí! 

An Caoimhíneo

Tá coinníoll i m'áit oibre go nglacfadh fostaithe ar a laghad saoire amháin le briseadh coicís féilire. Ní rabhamar ag taisteal ach deich lá, ach ghlac mé an Déardaoin agus Aoine iar filleadh dúinn mar saoire freisin. Tá sé i gceist agam le fada Slí Chaoimhín go Gleann dá Loch a shiúl, mar sin bheartaigh mé an deis a thapú. Tá bus anois ann mar chuid de chóras Nasc Áitiúil idir an tInbhear Mór i gCill Mhantáin agus Na Solláin i gCill Dara. Trasnaíonn sé Sléibhte Chill Mhantáin, agus stopann i nGleann dá Loch agus sa Chrois, ceann de dhá thúsphointe ar Shlí Chaoimhín. 

Thóg mé bus chuig Áth na Fuinseoige ó Bhaile an Chinnéidigh chun buaileadh leis an 183, agus ar aghaidh uaidh sin go dtí An Chrois - bhí sé thart ar leathuair tar éis a naoi nuair a bhain mé an Chrois amach. Tá séipéal cuanna déanta d'eibhir sa Chrois, atá anois ar leithinis sa taiscumar. Ach sular tógadh an taiscumar, agus fiú ina dhiaidh, ceantair cairéil a bhí anseo agus saoir cloiche oilte ann. Bhuail mé isteach san eaglais, tar éis an tsaoil is oilithreacht de chineál a bhí fúm a dhéanamh. Tá fuinneoga gloine daite áille ann. Thug mé suntas go háirithe do na cinn bríomhara laistiar den altóir. Hubert McGoldrick an t-ealaíontóir, de réir an fhoinse seo. Rud eile a thug mé suntas dó - tá foireann iomlán de casail - éide Aifreann - sna dathanna ar fad a úsáideadh roimh simpliú liotúirgeach Vatacáin II ar taispeáint - dubh do sochraidí agus dath an róis a d'úsáidtí faoi dhó sa bhliain, Domhnach Gaudete, tríú Domhnach na hAidbhinte agus Domhnach Laetare, ceathrú Domhnach an Charghais - laethanta lúcháire. 

Beag beann ar ceann forcheann a thosaíonn tú ag siúl ar, ó Cillín Chaoimhín nó ón gCrois, is ar an mbóthar a thosaíonn an siúlóid. 

Racht faoi marcáil conair! 

Bhí mé ag siúl sa Fhrainc ar mo laethanta saoire. Tá líonra grande randonnée sa Fhrainc ag trasnú na tíre, iad uilig marcáilte le péint dearg agus bán, comharthaí beaga ar ballaí agus claíocha. Na comharthaí go minic ann, agus rud atá níos fearr fós, ag gabhail cosáin nó bóthair fógra soiléir ar na conair nach ceart a thógáil. Ní hionann in Éirinn. Cuallaí is mó a bhíonn in úsáid. Agus ró mhinic ní bhíonn cuaille ar bith ar chosán chun athdhearbhú go bhfuil siúlóir fós ar an mbealach ceart. Titeann cuaillí go minic, nó castar iad sa dóigh gur deacair muinín a chur iontu. 

Thosaigh mé ar Slí Chaoimhín ón gCrois. Bhí fógra nó dhó ag an tús, agus b'shin é. Tháinig mé chuig gabhal sa bhóthar. Ní fhaca mé cuaille ná fógra ar bith. Mar sin, lean mé an bóthar mór toisc go raibh fógra chuig Gleann dá Loch air. Meancóg! 

Admhaím, dá mbeadh an léarscáil léite níos airdeallaí agam, nach mbeadh an meancóg déanta agam. De réir mar a shiúl mé an bóthar bhí mearbhall ceart ag teacht orm. Ach níor thuig mé go raibh mé iomlán ar strae - ba cheart go dtuigfeadh, mar tá léarscáileanna East West mapping Iontach cruinn. 

Ar ámharaí an tsaoil casadh duine áitiúil orm a thaispeáin aicearra ar ais go dtí an slí ceart dom, fá bhruach na habhann. 

Ní raibh aon deacracht as sin ar aghaidh agam an slí ceart a leanacht. Ní raibh mé cinnte áfach cé mhéad sa bhreis a bhí siúlta agam (thart ar 2km déanaim amach anois). Bhraith mé faoi bhrú ama, mar gur theastaigh uaim bus ag a 15:05 a fháil i nGleann dá Loch, toisc nach mbeadh bus eile go dtí tar éis a sé. Bhain an brú sin cuid den mhaith as an siúl. 

Bhí cúpla píosa eile ar an mbóthar, ach formhór de ar bhóithre coille, nó trasna an phortaigh. Tá cosán cláir in áiteanna ach in áiteanna tá an bealach ana fhliuch. De réir mar a dhruideann tú le Gleann dá Loch, tar éis Loch na nOnchon, tá an conair ag dul tríd an cheantar ina mbíodh mianaigh, agus cosáin Clocha eibhir fút. 

Tá radharcanna iontach fán mbealach. Shroich mé Gleann dá Loch thart ar a dó, agus bhí moill leathuaire ar an mbus cibé... 

Siúlóid ana dheas atá ann, agus tá rún agam é shiúl arís agus pléisiúr mar is ceart a bhaint as nithe nach raibh deis agam amharc i gceart orthu an babhta seo. 

Iarfhocal - is ó Liam Ó Dónaill, ball de na Cnocadóirí, a chuala mé an leagan Caoimhíneo. Bhíodh sé de nós aige agus a bhean Nóra é a shiúl gach samhradh, níor éirigh liom riamh dul leo. 

Sráideanna geala Orléans

Chaitheamar ceithre oíche agus trí lá iomlána ag cuir fúinn i gcathair Orléans, i lár an tseanchathair. Bhí na sráideanna go hiomlán saor ó charranna, seachas ag amanta áirithe ar mhaithe le seachadadh earraí nó chun na sráideanna a ghlanadh. Bhí an rochtain rialaithe, le mullaird a d'ísligh faoi smacht leictreach. 

Fiú sna ceantair lasmuigh den raon coisithe sin, bhí cosáin agus raon rothair leathana ann agus córas maith soilse tráchta. Cathair faoi réir do choisithe. 

Bhí sé sin le feiceáil san ealaíon sráide, idir oifigiúil, polaitiúil agus bradach. Rudaí san áit go bhfeicfeadh coisí iad. Mósáic bheaga ag míniú ainmneacha sráide nó díreach ar mhaithe le spraoi. Cineál Kintsugi cosáin, thug mé faoi deara in áit amháin é. 

Bhí graifítí ealaíonta le feiceáil, agus maisiúcháin spéisiúil ar dhoirse, idir sean agus nua. Fógraí eolais agus staire. Agus neart greamáin pholaitiúla - iad sin iad féin ealaíonta de ghnáth. 

Thug mé faoi deara, sa Fhrainc go ginearálta, gur sa chéad pearsa gnáthláithreach a bhí treoracha go minic, seachas sa mhodh ordaitheach. An citoyen dílis... 

Bhí na sráideanna glan, saor ó bhruscar. Bhí árthaigh bruscar ann, ach measaim freisin go raibh bruscar á sheachaint, agus go rabhthas ag glanadh leaca na sráideanna go rialta go moch ar maidin. (Chonaic mé an feithicil ar a laghad uair amháin ar mo mhochóireacht). 

An toradh - cathair bríomhar, bialanna agus tábhairní gnóthach, daoine suite laistigh is lasmuigh, go dtí go mall istoíche. (Ghlac mé na pictiúir thuas go moch ar maidin, ba mhó mo spéis sna tithe ná sna daoine!). Cé go raibh tithe lóistín fairsing, bhí gnáthchónaí i formhór na tithe, creidim.

Oifigí freisin i measc na bialanna agus siopaí. 

Feictear dom go bhfuil neart le foghlaim ag cathracha na hÉireann óna leithéid. Croí bríomhar a bhíonn ag cathair atá insiúlta ina lár, ina bhfuil an duine ina chroí. Spás poiblí. D'fhéadfaí claochlú chun feabhais a dhéanamh ar Ghaillimh, an Daingean, Bleá Cliath féin - cé go bhfuil pócaí amhlaidh sna cathracha, tá forlámhas an ghluaisteáin aonair fós láidir agus barraíocht spáis tugtha do bogadh agus go deimhin locadh. 

Bhí an saoire in Orléans iontach deas de bharr an ciúnais agus an glaine (go mall san oíche a tháinig an ciúnas, mar go raibh cúpla tábhairne bríomhar gar don árasán. Ach is mór idir monabhar cainte aos ceiliúrtha agus dord innill). 

Reic agus roll...

Is deacair a shamhlú go bhfuil Reic ocht mbliana ar an bhfód (ar ndóigh cuir Covid corr san am atá deacair a láimhseáil). 

Bhí mé ag neart acu, ach go dtí le fíor dhéanaí bhí mé diongbháilte gur éisteoir amháin a bhí ionam. Ach nuair a ghéill faoi dheireadh fuair an frídín greim orm agus thapaigh mé an deis aréir tabhairt faoi arís.

Bhí neart daoine istigh i Club an Chonartha, agus iontas na n-iontas, go leor acu nár aithin mé! (Mhothaigh mé iontach sean ina measc, ach sin scéal eile).

Níor thug mé ainmneacha liom faraor, ach le hais Ciara féin chuaigh beirt go mór i bhfeidhm orm. Drisceoileach Bleá Cliathach a rapáil saol na cathrach go líofa as Gaeilge agus Béarla Bleá Cliathach. Agus Fitz? a chonaic mé cheana ag Reic ach a reic an uair seo as Gaeilge, dán uafásach an pótaire cathrach. Cliste. Rím neamhghnách, ach éifeachtach.

B'é Rónán Ó Snodaigh aoi speisialta na hoíche, agus neamhghnách dó siúd, is focail daoine eile a chuir sé le ceol. Asarlaíocht ar an mbodhrán agus giotár agus comhrá spreagúil idir na píosaí.

Agus fuair muid gála eile d'Annála Tulach na dTadhg ó Stiofán Ó Briain!

Bhí tuilleadh ann, agus spleodar ann. Agus pobal a thuig!

Ard oíche. 

Seoladh "Amuigh faoin spéir" agus "Púcaí Schmúcaí"

Mar a mheabhraigh mo nuachar dom, in iarracht mé a stopadh ó breis leabhair a cheannach, tá fiú mo nianna agus neachtanna anois ró mhór do leabhra páistí. Mar sin féin, ó tharla mé ag obair i nDún Laoghaire ar laethanta oifige, bheartaigh mé freastal ar sheoladh Futa Fata san Lexikon.

Is taibheoir é Tadhg, agus cuireann sé taispeántas ilmheáin ar bun ag a chuid seoltaí a chuireann gliondar ar óg agus aosta. 

Dhá leabhar a bhí le seoladh - Amuigh faoin Spéir le Sadhbh Devlin agus Brian Fitzgerald. Scéal spraíúil faoi fearchat óg a thugann a mháthair amach ag siúl dá ainneoin é, ach go mbaineann siad uilig spraoi as. Fad is a bhí Sadhbh ag léamh go bríomhar, le tacaíocht ó scáileán a thaispeáin an leabhar, bhí Brian ag tarraingt beo.

Tá an leabhar seo roghnaithe ag Comhairle Dhún Laoghaire dá gcéad Scéal Trail eile, atá le seoladh le linn Cruinniú na nÓg sa Mheitheamh. Beidh an scéal le léamh amuigh faoin spéir ar Chnoc Chill Iníon Léinín, áit a fuair Brian sciar dá inspioráid do na léaráidí. 

Ba í Máire Ní hAinifín, cathaoirleach an Chomhairle, a rinne an chuid oifigiúil den seoladh, ag fáiltiú roimh na leabhair, acmhainní luachmhara do theaghlaigh agus do mhúinteoirí araon. 

Chuir Tadhg síos ar Púcaí Schmúcaí mar greatest hits Gabriel Rosenstock maidir le filíocht do pháistí - é ina mbun arís de bharr go bhfuil garchlann anois chun é a spreagadh. Bhíodar ann, go deimhin, i measc an tslua óg.

Léigh Gabriel a rogha féin de dhánta sular chualamar sciar de na taifid a rinne Sinéad Ní Uallacháin agus leanaí Scoil Dhún Chaoin, agus an ceol a chuir John Ryan, atá ag comhoibriú le fada le Tadhg, leo. Tá an t-iomlán le clos ar Soundcloud Futa Fata anseo - agus is spleodrach taitneamhach an féasta cluaise é. Tá pictiúir áille ag dul leis na dánta tarraingthe ag Úna Woods agus Tarsila Krüse. 

Is ionad iontach an Lexicon do seoladh mar seo, agus radharcanna áille as. 

Go maire na leabhair, a n-údar, a maisitheoirí agus Futa Fata. 

La Pucelle

Is de bharr go raibh fonn ar Freddie freastal ar aonach meánaoiseach a rinneamar an turas. Baile Carcassonne, mar a raibh mé le Tiernán mar chuid dár turas ar Chonair na gCatárach deich mbliana ó shin an chéad sprioc a bhí agam féin. Nuair a rinne mé roinnt taighde fuair mé amach faoin bhféile a bhíonn go bliantúil in Orléans, comóradh ar an bhfuascailt a thug Jeanne d'Arc chucu agus chun na Fraince. 

Mar Chaitliceach, is aisteach liom scéal Jeanne d'Arc. Is aisteach liom Prionsa na Síochána a bheith ag glacadh páirt gníomhach i gcogaíocht idir Phrionsaí. Is fíor, gan amhras, gur chuir bua na Fraince tar éis céad éigin bliain de chogaíocht le síocháin agus sonas don ghnáth duine a bhí thíos ar go leor bealaí le ainghníomhartha na saighdiúirí agus amhais ar gach taobh. 

Sular thaisteal muid, bheartaigh mé go raibh breis eolais thar mar a bhí agam ar scéal Jeanne d'Arc de dhíth orm. Leagan den scéal a léigh mé mar pháiste a bhí agam! 

Sa lá atá inniu ann, gan amhras, tá seilbh glactha ag mórán dreamanna ar an scéal, ar mhaithe lena mba féin a chur thar abhainn. Ní raibh a leithéid de leagan uaim. Mar a tharlaíonn sé, maireann taifead dhá thriail ar Jeanne d'Arc. An triail bradach inár dhaor Easpag, íoctha ag na Sasanaigh, chun báis í de dheasca eiriceacht. Agus an triail eaglasta fiche cúig bliain níos déanaí, a ghlan í. Taifead chuimsitheach ar saol duine san cúigiú aois déag! Tá taifid eile de himeachtaí a ré ar marthain freisin. 

Chuaigh mé sa tóir ar leagan soléite iontaofa de shaol Jeanne d'Arc. Ní raibh mé ag súil leis an údar a d'aimsigh mé - Mark Twain. Is cosúil go raibh sé iontach tógtha le neamhleithleas agus neamhspleáchas Jeanne d'Arc. Rinne sé a chuid taighde sna cartlann, agus scríobh (faoi ainm cleite éagsúil i dtosach) úrscéal bríomhar stairiúil, ag cuir i gcéill gur aistriúchán ar chuimhní cinn duine a d'fhás aníos le Jeanne a bhí ann, duine a bhí léi go dtí gur ghabh na Burgundaigh í. Agus a bhí i láthair ag an triail i mbréagriocht mar rúnaí duine de na scríobhaithe. Cleas a lig dó an fhianaise tirim a fhí ina scéal soléite spreagúil. 

D'fhoghlaim mé go leor. Go háirithe faoin gcamastaíl a bhain lena cur chun báis, faoin uisce faoi thalamh i gcúirt an rídhamhna. Dílseacht Jeanne don gcoróin ainneoin laige follasach an rídhamhna. An bealach a spreag sí daoine agus a mheall tacaíocht. 

Bean óg tuaithe a léirigh éirim thar an gcoitiantacht in imeachtaí na cúirte. Deacair a shéanadh go raibh cabhair osnádúrtha i gceist, sa chúirt agus sna himeachtaí míleata. 

Agus nuair a thabharfaidh siad leo sibh le tabhairt ar láimh, ná bígí go himníoch roimh ré féachaint cad a déarfaidh sibh, ach an rud a thabharfar daoibh an uair sin, abraigí é; óir ní sibhse a bheidh ag labhairt ach an Spiorad Naomh.

Marcas 13:11

Ainneoin a ndícheall agus a bhfianaise, is le cleas suarach a dhamnaigh siad Jeanne sa deireadh. Cuireadh brú uirthi dearbhú a shíneadh (ní raibh léamh aici), agus fianaise áirithe ann nach ionann an méid a léadh di agus a shínigh sí. An príomh coinníoll ná gan éadach fir a chaitheamh, rud a bhí á dhéanamh aici ar chúiseanna praiticiúla agus ar mhaithe len í féin a chosaint ó ionsaíthe gnéasach. Shínigh sí ar an dtuiscint go mbeadh sí i bpríosún eaglasta faoi chúram mná, seachas na saighdiúirí garbha Sasanacha. Fealladh uirthi. Agus ansin ceileadh éadach mná uirthi ar aon nós. Cleas suarach, ach thug sé deis dóibh í a dhó mar eiriceach a bhí tar éis titim siar... 

Scéal corraitheach. 

Rinne mé leabhar eile a léamh ina dhiaidh sin, leabhar le Regine Pernoud, aistrithe ón bhFraincis, rogha sleachta as an fhianaise ón dá thriail. Léirigh go raibh leagan Twain cruinn ó thaobh na fianaise de. 

Mar chreidmheach tá deacrachtaí fós agam leis an scéal, naomh trodach. Más séimh féin an trodaí í, agus ag léiriú trócaire nuair b'fhéidir. Bhí súil agam go mbeadh léargas éigin le fáil i leagan Hilaire Belloc den scéal, toisc cáil a bheith air mar chosantóir an chreidimh. Ach is lominsint leamh a fuair mé ann. 

Tá mo cheisteanna gan réiteach! 

Tá Jeanne uileláithreach in Orléans agus sa Fhrainc. Ach is Londain a tháinig muid ar an gcéad saothar ealaíne fúithi - cóip nó leagan de phéintéireacht Delaroche de chléireach á croscheistiú sa ghéibhinn. Shíl mé gurb é Cauchon a bhí i gceist, ach is cosúil gur cairdinéal Sasanach atá i gceist. 

Is minic dealbh de Jeanne in eaglais sa Fhrainc. I go míleata faoi arm is éide, go hiondúil. Siombail tuata chomh maith le heaglasta - glóir agus Résistance an náisiúin. 

Ach bhí sí uileláithreach in Orléans. Ní mé cad a shílfeadh sí faoin sraith beorach ainmnithe aisti.... 

Tá neart lón machnaimh agam ón dturas. Agus seans go mbeidh mír nó trí eile abhus faoi... 

Hamilton

Agus tú san West End, agus an déagóir ina móidín ceoldrámaí, cad a dhéanann tú? Dul go ceoldráma, moram. Is idir Frozen agus Hamilton a bhí an rogha (ní agamsa!). Is dóigh liom go bhfuil mé sona gur ar Hamilton a thit an crann.

Thug muid aghaidh ar an Victoria Palace Theatre dá réir, tar éis dúinn na málaí droma a fhágáil san óstán. Ní raibh sé i bhfad san Tube (cé go bhfuil an córas sách casta agus níos mó ná bealach amháin dul idir A agus B. Ní mholfainn braith ar Google mar a rinne mé. Go háirithe, murab ionann agus Páras, nuair nach bhfuil comhartha fóin sna tolláin). 

Bhí suíochán measartha maithe againn, cé nach raibh siad iontach daor - ag tosach an Grand Circle. (Ní raibh sé go maith do m'eagla roimh airde, ach sin scéal eile). 

Níl ach breaceolas agam ar bhunú SAM agus an drong ar a dtugtar na Founding Fathers. Duine acu siúd, ligthe i ndearmad beagán, é Hamilton. 

Bhí míréir cognaíoch ag baint le haisteoirí (don gcuid is mó) gorma agus ceol uirbeach comhaimseartha a bheith ag léiriú an dream is WASPúla sin - agus Lafayette na Fraince, gan amhras, éan corr ina measc. Dream óg fuinniúil spleodrach. Agus Seoirse III Buile, gan amhras - an carachtar is fearr a thaithin leis an déagóir de bharr an greann agus an áiféis a bhain lena léiriú. 

Creidim go bhfuil an stair measartha cruinn acu, an  cur is cúiteamh chun an Stáit cónaidhmeach a bhunú, an poileimic, an sárú, an spleodar. Agus an miangas! Tragóidí de bharr comhraic beirte fánacha. 

Ní fear mór ceoldrámaí mé, ach bhain mé taitneamh as an ócáid. Is dóigh liom go bhfuil sé cliste teacht aniar aduaidh ar stair WASPúil mar seo le ceol agus aisteoirí a bhaineann leis an dreama nach bhfuair a gceart fós san réabhlóid Meiriceánach. (Cé go bhfuil fianaise éigin ann go raibh Hamilton féin báidhiúil le fuascailt na ndaor).

Mitteleuropa

Léigh mé alt Radvan Markus i Tuairisc ar na mallaibh.

" d’eascair an saibhreas cultúrtha neamhchoitianta seo as an éagsúlacht mhór teangacha, cultúir agus creidimh a bhí le fáil sa réigiúin – b’fhoinse teannais an éagsúlacht go cinnte, ach foinse chruthaitheachta as cuimse ag an am céanna. Is í ‘an éagsúlacht is mó san áit is cúinge’ bunphrionsabal lár na hEorpa, dar le Kundera "

Chaith mé féin m'fhichidí i mBeirlín. Casadh mo nuachar orm ann, agus chuir sí Poblacht na Seice agus an Pholainn in aithne dom, muid ag taisteal is ag siúl ann. Chuir sí scríbhneoirí in aithne dom freisin, Adalbert Stifter, abair. 

Ach téann stair na nGael i Mitteleuropa - lár na hEorpa - i bhfad siar. Manaigh agus saighdiúirí Gaelacha. Tá stair na Manach rianta ag Ó Fiach i nGaelscrínte i gcéin. 

Tá rútaí Eorpacha ag úrscéalta stairiúla fearacht An Cléireach agus triológ Lúcás Ó Briain. 

Is cuid dár stair lár na hEorpa agus teagmhálacha leis. Measaim go bhfuil sé nádúrtha go mbeadh Gaeil, baill de náisiúin beag siúlach scéalach báúil le lár na hEorpa. Gur cuid de muid go cultúrtha cé nach ea go tíreolaíoch. 

Anois agus an Bhreatain imithe as an Aontas Eorpach, tá comhghuaillithe de dhíth orainn chun seasamh i gcoinne forlámhas na tíortha iar impiriúla fearacht an Ghearmáin, an Fhrainc agus an Iodáil. Is iad tíortha beaga lár na hEorpa na comhghuaillithe nádúrtha dúinn.

Maith go leor, tá ceo meala an tsuirí thar mo theagmhálacha luatha le lár na hEorpa agus a litríocht. Ach is ann atá coire cultúir na hEorpa ó thaobh litríocht, ealaíon agus ceol. Agus creidim go bhfuil muid nasctha leis le fada, agus go mba cheart na nascanna a fhorbairt agus a chothú. 

Eachtraí Aonghusa agus Freddie i Tír Óighe, an turas abhaile

Ba sa cheobhrán a d'fhág muid slán leis an árasán in Orléans. Siúl thart ar ceathrú uaire tríd go dtí an stáisiún traenach. Fanacht ansin ar an TER go Páras Austerlitz. Turas métro go Gare du Nord. Fliuch i bPáras freisin. Aghaidh ar chaifé d'fhonn béile blasta deireanach a ithe sa Fhrainc.

Bœuf bourguignon agus Gloine fíona domsa. Pasta agus chocolat froid ag an déagóir. Agus arán.

Níor fhág muid blúire sna miasa. Café gourmand mar mhilseog, agus aghaidh ansin ar an Eurostar. Níor ghlac róbat teorainn na Fraince le pas saoránaigh faoi 18, mar sin bhí orainn dul sa scuaine eile, a bhí ag bogadh go mall. Ar ámharaí an tsaoil, nuair a bhí póilíní na Fraince curtha dínn againn scaoileadh isteach sa scuaine do róbat na Breataine muid. Slándáil ansin. Gan aon fhadhb. Bhí neart ama againn agus gan strus ag baint leis dá réir. 

Turas gan mórán eachtraí go Londain. Bhí oíche le caitheamh i Londain againn. Fionn in Éirinn ag cleachtadh ceoldráma. Óstán, mar sin, gar do Euston. Tube chuig Edgeware Road. Shílfeá ó na comharthaí agus an phobal ar na sráideanna go raibh muid i dtír Arabach! Daoine ag ól tobac as píopaí uisce i gcaifeanna cois sráide. Óstán aimsithe. Níor tháinig sé baileach lena thuairisc... Seomra san íoslach. Dhá leaba íseal. Fuinneog, ar a laghad. 

Na málaí droma a fhágáil ann agus amach arís. Ceoldráma. Blagmhír ar leith dlite do sin. 

Ar ais mall. Isteach sa leaba. Éirí moch. Óstán gan bricfeasta. Tabhairt faoi Euston. Caife Double Six gar dó. (Aimsithe ar Google!) Bricfeasta ceart. Coinneoidh ag dul muid. Ar ais go Euston. Nóiméad imní - Ticket restrictions luaite leis an traen díreach go Caergybi. Mura scaoilfí air muid leis an ticéad sail rail, bheadh an bád seolta. Go dtí an oifig ticéid. Dearbhú go mbeadh an ticéad togha. Faoiseamh. 

Turas gan eachtraí an uair seo. 

Seiceáil isteach, agus ar bhord loinge. Turas ciúin trasna Muir Éireann. I bhfad níos lú ar bord ar lá seachtaine ná mar a bhí ar an Satharn ag dul amach. Pizza don dinnéar. (Níl inmholta! Bog ina lár, ach choinnigh sé ag dul muid). 

Tuirlingt den mbád. Brú ama, toisc fonn a bheith ar an ndéagóir freastal ar rang damhsa um 19:15 i mBré. Mhothaigh an fanacht ar na málaí droma iontach fada. Tháinig faoi dheireadh. Bus isteach sa chathair. A thaisteal i línte nathrach, agus bhí oibreacha bóthair ann freisin. Am á ídiú. Sráid Amiens. Stáisiúin Uí Chonghaile. DART díreach imithe. Fanacht ar an gcéad ceann eile. Bré. Leathuair den rang fágtha. 

Agus ag sin críoch Eachtraí Aonghusa agus Freddie i Tír Óighe. 

Beidh corr rud eile le blagáil, gan amhras! Turas iontach, neart lón machnaimh cruinnithe. Bia maith ite. Ealaíon agus taibhiú feicthe. 

Eachtraí Aonghusa agus Freddie i Tír Óighe - dhá pharáid

Féile dúbailte ab ea an Luain in Orléans, comóradh fuascailte Orléans ag Jeanne d'Arc i 1429, agus comóradh deireadh an dara chogadh domhanda san Eoraip i 1945. 

Thug an méara aitheasc bladhmannach, neart cainte ar Liberté agus la France, é ag cuir fáilte roimh aoi agus Uachtarán oinigh an fhéile, bean ón Iaráin a bhí in adharca leis na húdaráis ansin agus a chaith seal i ngéibheann. 

Bhí dhá pharáid ann, agus bhí deis againn amharc orthu ó Sráid Jeanne d'Arc, ar aghaidh na hardeaglaise, áit ar chríochnaigh an paráid míleata agus a thosaigh an paráid eile, a chuaigh uaidh sin go láthair an chatha ag Tournelles, agus a d'fhill laghdaithe. 

Paráid míleata ab ea an chéad paráid, cé go raibh na fórsaí sibhialta fearacht na póilíní éagsúla idir gendarmerie agus municipale páirteach, agus lucht múchta dóiteáin. Bhí complacht beag Meiriceánaigh freisin ina measc. Bhí an cuma ar go roghnaíodh neart mná do na grúpaí éagsúla, agus éide éagsúil spleodrach taispeántas ar go leor acu. Bhí trealamh trom míleata ann freisin, agus d'eitil eitleán cogadh agus ingearán os ár gcionn freisin. 

Bhí an dara pharáid níos ilchineálaí. Neart buíon cheoil. Daoine feistithe de réir nós na Meánaoiseanna. Jeanne í féin agus a giollaí, agus an dá ridire a bhí léi ó thús. Neart grúpaí pobail, spóirt agus cumainn traidisiún ceantair na Fraince, Antilles san áireamh. Dromaí móra! Píb agus bombard na Briotáine. An tEaspag agus a chléir. Polaiteoirí áitiúla agus náisiúnta. Póilíní agus fir dóiteáin. Mhair sé i bhfad! Spleodrach, bríomhar aerach. 

Nuair a bhí sé imithe tharainn d'fhill muid ar an aonach ar feadh tamaill. Cheannaigh roinnt féirín. Bhí an paráid ag filleadh agus muid ag teacht ar ais, agus bhí orainn fanacht ar dul thart sula raibh muid in ann an bóthar a thrasnú chun filleadh ar an lóistín? 

Ba mhór an spóirt an t-iomlán. 

Eachtraí Aonghusa agus Freddie i Tír Óighe - Orléans ar lean, Dé Luain

8ú Bealtaine, cothrom lae fuascailt Orléans trí bhíthin Jeanne d'Arc. Agus cothrom lae deireadh an Dara Cogadh Domhanda san Eoraip, fuascailt thiar. Mar sin, is le hAifreann sollúnta comórtha, ceiliúrtha san Ardeaglais ag Nuntio an Phápa a chuir mise tús le mo lá. Bhí maithe agus mór uaisle sibhialta agus míleata i láthair, agus cuairteoirí ionaigh ó bailte atá nasctha le Orléans. Daoine feisithe i bhfeisteas na Meánaoiseanna. Mná a ghlac páirt Jeanne i mblianta eile le chochaill orthu leis an mana "Jeanne pour un jour, Jeanne pour toujours". Ceol ó chór agus pobal, agus dhá orgán.

Bhí an t-eaglais féin maisithe le meirgí na gcaptaen a bhí le Jeanne an lá úd - ina measc an meirge a bhronn an Rí ar theaghlach d'Arc nuair a d'uaslaigh sé iad tar éis an bhua.

Bhí mise thiar ag bun an tséipéil leis an daoscar slua gan chuireadh (ach bhí mé ann luath, mar sin fuair mé suíochán!) 

Tar éis an Aifrinn d'fhill mé ar an lóistín agus d'itheamar bricfeasta. Ansin d'fheistigh muid muid féin ar an modh meánaoiseach agus thug aghaidh arís eile ar an margadh. 

Cheannaigh muid roinnt féirín, bia agus deoch, agus bhí deis againn amharc i gceart ar na ridirí i mbun troda.

Bhí neart cathú ann... 

Chualamar roinnt ceoil, agus cuid de seo puipéid agus an taibheoir ag magadh go graosta faoi beirt fhear a phioc sé as an lucht féachana, ag déanamh cleamhnais mar dhá lena bhanphrionsa. Ceal argot bhí an greann ceilte orainn agus shleamhnaigh muid chun siúl chun amharc ar na paráid. Dlitear blagmhír dá gcuid féin do sin. Bhí sé i gceist againn triail a bhaint as bialann Viêt don dinnéar, ach ó tharla nach mbeadh siad oscailte go dtí 19:00 chuaigh muid ar ais seal go dtí an margadh, ar thóir greim gasta agus braon óil. Agus fuair Freddie bráisléad lenár sloinne in ogham greanta air, déanta ar an láthair. 

Rug an paráid ag filleadh orainn agus bhí orainn fanacht tamall ag amharc ar pharáid laghdaithe, mar go raibh ár lóistín ar an dtaobh eile den mbóthar. Bhí fear áitiúil iontach oibrithe, cónaí air ar an dtaobh eile den mbóthar. La France est merde, Ní tharlódh seo in aon tír eile,... Níor thuig mé mórán dá racht.

Faoi dheireadh bhí an paráid thart agus cead an bóthar a thrasnú. Chuir muid gnáth feisteas orainn sa lóistín agus chuaigh ag ithe. Bhí mo shúil níos mó ná mo bholg, agus níor éirigh liom an babhla mór Pho a chríochnú - anraith piobrach le feoil agus núdal. 

B'shin deireadh lae agus an lá deireanach in Orléans. Ar ais chuig an lóistín linn, fuílleach an cidre a cheannaigh mé a ól, agus codladh. 

Eachtraí Aonghusa agus Freddie i Tír Óighe, Orléans ar lean - Domhnach

D'éirigh mé go moch arís maidin Domhnaigh agus sleamhnaigh amach chun boulangerie a aimsiú roimh Aifrinn. Caife fiúntach agus croissant don gcéadphroinn dom féin agus baguette agus arán fada milis le cnapanna seacláide ann. Venoiserie. Bhí am agam iad a fhágáil ar ais san árasán roimh dul ar Aifreann in eaglais San Donatien, mairtíreach ón tréimhse Rómhánach. Sé an Easpag féin a léamh, cuma air gur fear réchúiseach greannmhar é, ach níl Fraincis diongbhála a aitheasc agam! Thuig mé a éirim áfach.

Agus bhí cantaireacht binn ón bpobal freisin. 

Tar éis Aifrinn ar chun daraphroinn a chaitheamh leis an déagóir agus amach linn ag eachtraíocht. Thugamar aghaidh arís ar an margadh, ag fánaíocht thart. Bhí fonn orainn ceol a chlos, ach ní raibh sé soiléir cathain a bheadh a leithéid le clos. Faoi dheireadh chuir muid ceist ar fear a bhí ag siúl thart le micreafón, ag déanamh fógraí nár thuig muid! Dúirt sé go mbeadh ceol ag leathuair tar éis an dó dhéag. Bhí cleas Too good to go imeartha arís againn, agus é sin le bailiú ó bhialann Indiach roimh a 14:30.

Neart ama le fanacht ar an gceoil dá réir. Agus cidre d'ól. Nó sú úll.

(Bhí neart seastáin bia agus dí ann, idir meánaoiseach agus measartha comhaimseartha, ach tá bia maith ag na Francaigh cibé agus meas ar bhia). 

 

 

Rinne na ceoltóirí camchuairt an aonaigh roimh seit a sheinm ar stáitse beag. Bhíodar bríomhar aerach spleodrach. 

Fuaireamar corr féirín ar an aonach idir Domhnach agus Luain. Bhí seastán don Auld Alliance idir Alba agus an Fhrainc. Tráth cogadh na Céad bliain bhí Albanaigh ag troid gualainn ar ghualainn leis na Francaigh i gcoinne na Sasanach. 

Chuaigh muid ansin chun an mála iontais Indiach a bhailiú, bhí tuairim againn gur te a bheadh sé seachas le hatéamh, agus bhí rún againn é ithe dá réir. 

Bhí, leis. Ní raibh úsáid ar bith againn don Coke agus níor smaoinigh mé sách gasta lena mhalartú ar rud éigin eile. Mar sin, thug mé don mbean glantacháin óg a bhí ag glanadh an árasán trasna uainn é. 

Bhí Café cluichí tugtha faoi ndeara agam ar mo shiúlóid cois Loire. Chuaigh muid chun triail a bhaint as. 

Bhí seilf mór groí de chluichí ar fáil ar iasacht, agus bia agus deoch le ceannach. Thogh muid cluiche eachtraíochta do bheirt a raibh cuma spéisiúil air. D'imir muid an cluiche uraiceachta, ach i ndáiríre ní raibh ár ndóthain Fraincise againn chun na rialacha ar fad a thuiscint don gcluiche féin. Tháinig muid ar aistriúchán bearnach go Béarla ar líne, ach fós ní raibh meabhair a bhaint againn as. Chaith muid san aer é. Ach thaithin an áit agus an smaoineamh linn mar sin féin, agus bhí teaghlaigh agus grúpaí cairde thart orainn ag baint sult as. 

Bhí Freddie tar éis áit a aimsiú ar Too good to go a raibh fuílleach bricfeasta le tabhairt ar siúl acu ar phinginí beaga, bhailigh muid díol lóin agus bricfeasta dá réir ó óstán. Chuaigh mise ag siúl ansin, mar a scríobh mé sa mhír deireadh. 

Tháinig mé ar ais fliuch go craiceann! Ba shó ar leith cith te. 

Ní raibh An Cailín Ciúin feicthe ag Freddie. Bhí léiriú um a hocht sa phictiúrlann áitiúil. Líon sin an bearna go breá roimh an taispeántas a bhí le bheith ag a deich i gcearnóg na hardeaglaise - ómós do mheirge Jeanne d'Arc, agus ansin Son et Lumière. 

Bhí slua mór ann, agus ní raibh an radharc is fearr againn ó thaobh na hardeaglaise, ach bhí an taispeántas aoibhinn spleodrach. Meascán mearaí draíochtach de cheol agus de dhathanna. Aisteach uaireanta, i meandar amháin rinneadh seacláid den ardeaglais agus bhí éistphéist Willy Wonka á cheol! 

Bhí sé draíochtúil. Ní bheadh clamhsán ar bith agam murach go bhfuil na Francaigh tugtha d'ól toitíní... Ionsaí ar mo pholláirí! 

Lá iontach mar sin féin, agus d'fhill muid go sásta ar an árasán. 

Eachtraí Aonghusa agus Freddie i Tír Óighe - ag siúl cois Loire

Tá an Loire leathan i lár Orléans. Tráthnóna Satharn chuaigh mé chun camchuairt a thabhairt, ag siúl fá na bruacha. Tá cineál balla - La Duit - i lár na habhann, le go mbeadh sé inseolta agus chun an abhann a choimeád ó bheith ag bogadh ó dheas. Ar an dtaobh theas den abhainn tá neart oitreacha ghainimhe. Bhí lachain, cearca uisce agus géanna fairsing. Agus chonaic mé ainmhí amháin - ró ramhar le bheith ina dhobarchú. Déanaim amach gur Coypu /Nutria a bhí ann, ainmhí a tugadh isteach ó Meiriceá Theas agus a scaip. 

Ar chosán garbh a shiúl mé ar an mbruach theas, plandaí ag fás go flúirseach. Chonaic mé bean ag cnuasach neantóga agus ag bailiú léi ansin ar a rothar. 

Agus comhartha ceiste mór dearg á chur ar snámh ag teaghlach. Ní bád, ach saothar ealaíne, a dúirt siad liom! 

Lean mé orm fán mbruach theas go dtí an droichead iarnróid, a bhfuil cosán coisithe lena ais, agus ar ais go dtí an bruach thuaidh - tá canáil comhthreomhar leis an abhann ansin. Bhí neart báid ceangailte, iad fada agus tógtha d'uiscí tanaí. Mar a bheadh punt, ach seolta (agus inneal uaireanta) orthu. 

Tráthnóna Domhnaigh bheartaigh mé La Duit a shiúl. Faraor, níl aon slí ciorclach gur féidir í a shiúil, níl ach pointe amháin teagmhála.

Thrasnaigh mé droichead Georges V agus tháinig ar cuimhneacháin ar an áit a raibh fogha cinniúnach Jeanne d'Arc ar daingin na Sasanach - bhris sí agus a harm orthu ansin agus d'éirigh siad as an léigear, fuascailt Orléans agus corr cinniúnach i gCogadh na Céad Bliain. 

Ar an gcosán céanna cois abhann ansin go dtí gur shroich mé tosach an Duit. 

De réir mar a shiúl mé a fhaid - 2.5km - bhí sé ag iompú ina oileán crannach. Bhí an dúrud snáthaid mhór gorma le feiceáil. 

Bhí roinnt ealaíne freisin, ach an dúlra a bhí i dtreis. 

Chas mé nuair a bhí mé laistigh de céad méadar nó mar sin den deireadh. Ar mo shlí ar ais osclaíodh na spéartha agus fliuchadh ní hamháin go craiceann ach go cnámh mé! 

Níor mhair an múr i bhfad ach ba leor é! 

D'fhill mé ar an mbruach thuaidh ar an droichead iarnróid arís, tríd gairdín agus tríd cúlsráideanna na cathrach ar ais chuig an lóistín.