Cogadh na Reann

Ba cheannródaí sa bhficsean eolaíochta é HG Wells. Agus is clasaiceach a leabhar War of the Worlds. Measaim gur léigh mé an bunleagan blianta fada ó shin, ach tá sé i gcúl mo chinn le fada an aistriúchán go Gaeilge a léamh, aistriúchán a rinne Leon Ó Broin sna 1930í ach a d'fhoilsigh Evertype roinnt blianta ó shin in eagrán faoi eagar ag Aibhistín Ó Duibh.

Cuntas céad pearsa atá ann ar ionradh ó Mhars, cé go mbaineann an reacaire feidhm as cuntas de chuid deartháir leis chun léargas níos leithne a thabhairt ar an scéal ná a bheadh dá mba a reacaireacht fhéin amháin a bheadh sa leabhar - ó tharla an reacaire bheith sáinnithe ag na hionróirí agus a ngléasanna ó thús deireadh.

Tá cosúlachtaí láidre idir an reacaire agus Wells féin, agus mar sin is fuighle an fhir le hoideachas agus smaointe forásacha a chleachtann sé. Éiríonn ana mhaith leis an aistriúchán an carachtar a thabhairt slán go hinchreidte, an réimse teanga ceart a aimsiú.

Tá an scéal féin láidir, sibhialtacht Shasana ag titim as a chéile go gasta de bharr uirlisí agus airm na Marsaigh a bheith oiread sin níos fearr. Fáidhiúil freisin an slí a shamhlaigh Wells innealra agus airm - airm cheimiceacha ina measc.

Teipeann chomh tobann céanna ar ionradh na Marsach - de bharr baictéir áfach seachas aon fhreasúra ón gcine daonna.

Cuireann léaráidí dubha agus bána, garbha Mathew Staunton go mór le hatmaisféar na scéine sa scéal agus an reacaire ar a sheachaint i ndomhan atá á chreimeadh go gasta faoi ionróirí uafásacha.

Scéal a bhfuil ceachtanna agus úire ann fós ainneoin forbairt ar eolaíocht ó Ré Wells.

Tá screamh na sibhialtachta tanaí....

Cogadh na Reann

H. G. Wells, aistrithe ag Leon Ó Broin
Céad eagrán , 2015
Léaráidí le Mathew Staunton.
In eagar ag Aibhistín Ó Duibh
Portlaoise: Evertype.
ISBN 978-1-78201-099-9

Conair Frainc go Santiago

Tá aithne éigin agam le roinnt blianta ar Fhrainc Mac Bhrádaigh, atá - i measc roinnt cúram eile atá leagtha ag Cumann Íosa air - ina eagarthóir le flosc ar an iris an Timire, agus ar Foilseacháin Ábhair Spioradálta a fhoilsíonn trí leabhair nó mar sin i nGaeilge chuile bliain.

Seo dialann dá chuid ag trácht ar siúlóid an Chamino, ag tosú sa Fhrainc. Tagann deireadh leis an insint i bPamplona na Spáinne cé gur lean sé féin air go Santiago.

Dialann atá ann seachas treoirleabhar. Cuir síos ar áiteanna agus daoine a chuaigh i bhfeidhm air.

Bhraithfeá scaití go bhfuil scáil scéil eile laistiar de nach gcíorann sé go hiomlán riamh. É ar sos gairme agus drogall air bheith aitheanta mar chléireach cé nach séanann sé a cháilíocht. Tagairtí do gan bheith ag éisteacht nó ag rá Aifrinn. Tagairtí thar a bheith ionraic do gan bheith in inmhe fónamh do dhaoine mar ba mhian leis. Gan bheith i ndán sólás a roinnt ar na dúbhrónach.

Tá cuir síos bhreá ar dhúlra, ailtireacht agus daonra deisceart na Fraince sna leathanaigh seo, maille scéalta faoina chomhoilithrigh a shiúl píosa fada nó gearr den mbóthar leis.

Faoi lucht aíochta idir caoin agus colgach.

Spreagann siúl scéal agus aithris scéalta agus tá blaiseadh de stair na Fraince, fearann claíomh le fada le fáil. Stair a bhfuil nascanna ag dul i bhfad siar le stair Shasana agus Éirinn freisin.

Tá lón machnaimh sa leabhar. Labhair sé féin ar shochraid Liam Ó Muirthile faoin míún siúl atá ar fáil ina dhialann siúd, Oilithreacht Pinn. Tá a leithéid le fáil sa leabhar seo.

Tar éis an tsaoil is ar oilithreacht atáimid ar fad ar an saol seo : cuidíonn siúl na gcos ar aistir fhada linn meabhrú ar sin.

Conair na Fraince go Santiago
Údar: Frainc Mac Brádaigh, SJ
ISBN: 978-1-906982-41-6

Cad is fírinne ann?

Rinneadh mearscaipeadh le déanaí ar scéal #EmilyXaver, snáithe Twitter faoi beirt shaighdiúir de chuid an chéad cogadh domhanda atá curtha in aon uaigh i Sighisoara na Rómáine. I Spáinnis a bhí an bun insint, ach aistríodh go Béarla é. Sa reacaireacht Twitter thar cúpla lá reic an scríbhneoir mar ar spreag an leac leis an dá ainm, an t-aon cheann a bhí amhlaidh sa reilig, é chun fírinne a scéal a aimsiú. Sa sraith giolcanna nocht sé mar a fuair sé fios fátha an scéil diaidh ar ndiaidh thar dhá lá sa bhaile. Bhí go leor grianghraf aige, idir stairiúil is reatha, chun a insint a léiriú. Scéal grá homaighnéasach a nocht sé, nár comhlíonadh ar an saol seo de bharr doichill teaghlaigh, amscaíocht cara a sceith orthu, agus faoi dheireadh  ár an chogaidh. Gurb gníomh cúitimh an cara iad a bheith in aon uaigh. Mhúscail líon na comhtharlúintí san eachtra bleachtaireachta m'amhras, agus go deimhin tá sé ráite ag an scríbhneoir Guillem Clua gur cumadóireacht atá ann.
Ach dar leis gur cinnte go raibh caidrimh mar sin ann, agus gur ag fónamh d'fhírinne níos doimhne a bhí sé, agus go raibh na mothúcháin a spreagadh ann féin agus ina léitheoirí fíor.

Le cúpla lá anuas tá scéal iriseora de chuid an Spiegel sa Ghearmáin ag pléascadh.

Bhí duaiseanna go leor buaite ag Claas Relotius as a insint bheoga mothálach ar scéalta móra nuachta a nasc sé le daoine aonaracha go cumasach. Réalta reatha de chuid na gairme, agus gach cosúlacht air gur duine uasal agus comhghleacaí gnaíúil ab ea é.

Iriseoir eile de chuid an Spiegel a léirigh amhras i dtosach. Bhí Juan Moreno ag obair ar scéal le Relotius cé nár bhuail sé leis ach go hannamh. Bhí Moreno lonnaithe in oifig Bheirlín, é roinnt blianta níos sine na Relotius a bhí ina réalta in oifig Hamburg.

Nuair a chonaic Moreno an leagan amach don scéal, agus go háirithe na grianghraf a bhí á thionlacan bhuail amhras é agus thosaigh sé ag ceistiú. De bharr clú an fhir eile bhí doicheall roimh ceisteanna Moreno agus freagraí réidh ag Relotius.

Ar mhaithe lena chlú féin a chosaint lean Moreno air ag cnuasach fianaise. Bhí sé i Meiriceá ag clúdach scéal eile, grianghrafadóir leis, agus chuaigh sé trasna na tíre chun fios fátha na gnéithe den scéal a raibh amhras air faoi a fháil.

De bharr an fhianaise láidir sin thit caisleáin óir an fhir eile, agus d'adamhaigh sé cumadóireacht ar scála leathan, ní hamháin san scéal sin ach i go leor dá chuid duaisscéalta eile.

Tá foireann Spiegel, a bhí mórtasach as mana, An rud atá a rá,  gonta.

I ré an idirlíon is féidir fíricíní a chnuasaigh agus crot na fírinne a chuir ar an scéal a fháisctear orthu.

Maith go leor, is féidir le línseoir oilte na modhanna céanna a úsáid le teacht ar an fhírinne (ba le taighde idirlín a thosaigh Moreno a fheachtas).

Is cinnte go cabhraíonn scéalta linn ciall a dheánamh den saol. Go bhfuil íocshláinte i scéal maith mar a dúirt Guillem Clua.

Mar sin féin, is féidir le bréaga, fiú iadsan a insíodh le cúis maith, an polaitíocht a thruailliú.

Na trí rith is gaiste
Rith tine
Rith uisce
Rith éithigh

Agus bíonn dochar mór leo ar fad.

Ach ní féidir bheith amhrasach de shíor ach oiread. Tá sin dochrach don meon.

Sin an fáth go bhfuil ficsean Relotius níos measa ná scéal Clua.

Thug na nuachtáin inár foilsíodh é agus na duaiseanna a bhain sé seasamh dá scéalta.

Tá na forais sin gonta anois.

I ré ina bhfuil cath fíochmhar bolscaireachta ann, agus dúshláin mhóra roimh an cine, is tubaiste sin.

Is gá dár cinntí bheith bunaithe ar fhíricí seachas mothúcháin.

Tá an ceathrú eastáit riachtanach agus má tá sé lofa go croí táimid i bponc.

Luíse Ghabhánach Ní Dhufaigh: Ceannródaí

Fuair mé cóip léirmheasa den saothar seo. Cé go mbeadh mé tar éis freastal ar dhráma Celia de Fréine murach gur bhac droch shlaghdán mé, ní dóigh go mbeadh mé tar éis leabhar neamhfhicsin toirtiúil a tharraingt chugham! 

Is éard atá anseo ná an taighde a chnuasaigh Celia de Fréine agus í ag scríobh beathaisnéis ar bhunaitheoir Scoil Bhríde (áit a bhfuair mé féin tús m'oideachas). 

Scéal ana spéisiúil atá ina saol. Athair mór le rá a raibh cáil air in Éirinn agus san Astráil. A hóige féin sa Fhrainc faoi chúraim deirfiúracha níos sine ar chomhaois lena máthair a d'éag. 

Teaghlach ag fónamh don bhfear mór. 

Mar a fuair sí amach gurb ann don nGaeilge. 

Mar a dhírigh sí isteach ar léann an oideachais. 

An bhaint a bhí aici le fiontar oideachais an Phiarsaigh. A hiarrachtaí Scoil Íde a ghlacadh ar lámh uaidh. 

Bhí an eachtra sin spéisiúil ach go háirithe de bhrí gur thug sé spléachadh ar an bPiarsach mar fear (mí-éifeachtach) gnó. 

An páirt a ghlac sí san éirí amach, i san Ard oifig feadh na seachtaine ainneoin gur easaontaigh sí leis an éirí amach. 

Bunú agus buanú Scoil Bhríde agus an dóigh a thug sí faoi oideachas trí Ghaeilge bunaithe ar a cuid oiliúna agus staidéar ar mhúnlaí oideachais ón mór roinn. 

Scríofa ar dhóigh atá taitneamhach le léamh. Drámata nuair is cuí. 

Ceannródaí ag scríobh faoi cheannródaí! Agus fonótaí agus foinsí liostaithe dóibh siúd ar mian leo tógáil ar an saothair.

Luíse Ghabhánach Ní Dhufaigh: Ceannródaí

 Celia de Fréine

€15.00

Leabhar Comhar 

ISBN: 978-1-9998029-1-2

Líon leathanach: 400

https://comhar.ie/leabhair/luise-ghabhanach-ni-dhufaigh-ceannrodai/

Fuaráin na Róimhe

Cuid den Fontana dell'Acqua Felice

Bhí mé sa Róimh le déanaí - ag obair don gcuid is mó. Chaith mé lá amháin ag siúl na cathrach áfach. Rud a thug mé suntas dó ná go raibh foinsí uisce fairsing - fuaráin mhóra agus bheaga. Tá cuid acu mór taibhsiúil agus cáil domhanda orthu. Cuid acu áfach beag - buacaire cois sráide, nó sruth beag isteach in umar.

Rud a chuir iontas orm ná gur cosúil go bhfuil an uisce iontu ar fad inólta.

Ar ndóigh tá fianaise i bhfoirm na uiscerianta go ndearna údarás cúram riamh anall de fíoruisce.

Liomsa na pictiúr.

Fuarán Trevi

Fuarán na mBeach (siombail sliocht Barberini)

Fontana dell'Acqua Felice agus
Maois (in aice le Piazza Repubblica,
ach ní ceann Michelangelo)

Cearnóg na Spáinne

Teach an Gheafta

Fainic: is féidir go bhfuil milleadh plota nó dhó sa mhéid thíos!

Is é seo, go bhfios dom, an chéad úrscéal ón bhfile Cathal Ó Searcaigh.

Bhraith mé féin go raibh ábhar dhá leabhair ann, dáiríre. Urscéilín faoi searc miangasach collaí idir a laoch Mánas agus Bashir sa Mharoc. Scéal a sheasann as féin ach atá mar chúlra leis an bpríomh úrscéal. Mánas ar dhíthreabh i dteach a chaith sé cuid sona dá óige ann i Mín na Móna i nDún na nGall. Scéal teacht in inmhe agus teacht ar féin thuiscint.

Bhraith mé go raibh barraíocht den deus ex machina san timpiste a leag Bashir dá ghluaisrothair  agus as an scéal go deireadh; agus nach raibh scéal Bhashir riachtanach dáríre do scéal Teach an Gheafta.  Ba leor athfhilleadh ar láthair a óige agus marana an teacht in inmhe chun suíomh na heachtraí a chruthú.

Sin ráite, thaithin an dá insint faoi sheach liom. Maith go leor, tá cuir síos lom ar collaíocht sa chaidreamh idir Bashir agus Mánas nach raibh mé iomlán ar mo chompord leis, ach ní graostacht ar mhaithe le graostacht atá i gceist ná spreagadh fánach miangais. Shíl mé freisin go ndearnadh neamhaird ar an mbearna maoine idir an bheirt leannán ach seans gur gné de shaontacht Mánas, ós tríd a dhearcadh siúd atá an scéal á reic, atá i gceist ansin.

Tá scéal Teach an Gheafta ana mhaith, meascán de scéinséir, teacht in inmhe, marana saoil, tnuthán grá. Grá tírdhreach agus teangain. Cairdeas agus imreas.

Bhí corr snáithe fánach nár chuir leis an scéal, ach ba bheag iad.

Tá radharcanna fileata, iomann seirce do na cnoic abair, a bhainfeadh an anáil díot.

Máistir ar an teanga Ó Searcaigh agus é ag spraoi le canúintí Gaeilge agus Béarla, ag cuir focail ag rince agus ag gleacaíocht. Tá greann ina snáithe i bhréidín an scéil.

Díol maith léitheoireachta agus tá mé sásta gur ghéill mé don gcathú agus cheannaigh é. (Cuid den éadáil leabhair ó dhearbháin a fuair mé as an leathchéad a bhaint amach...)

Teach an Gheafta
Cathal Ó Searcaigh
241 lch; Clúdach Crua,
Leabhar Breac
ISBN 978-1-9099907-90-4

Kostka

Nóibhíseach de chuid na nÍosánach ab ea Stanisław Kostka  nuair a d'éag sé sa Róimh i Lúnasa 1568. Ní raibh sé ach seacht mbliana déag. Bhí cáil air de bhrí gur de shiúl na gcos, ó Vín, a bhain sé an Róimh amach, ainneoin easpa sláinte. Is cosúil freisin go raibh gealladh faoi agus éirim ar leith ann, mar chuir Petrus Canisius, proibhinseal na nÍosánach sa Ghearmáin sin in iúil sa litir a sheol sé ag uachtarán an Oird le Kostka.

Agus é féin ina nóibhíseach bhí fonn ar an
Íosánach óg Przemysław Wysogląd, Polannach freisin, an scéal a insint don nglúin seo, chun an spreagadh a bhí faighte aige féin a roinnt.

Chinn sé ar an scéal - eachtra fisiciúil agus anama in éineacht - a insint in úrscéal grafach. Chloí sé le fíricí an scéil ach tá an scéal lonnaithe go físiúil lenár linn.

Ba de mhionuaisle na Polainne Kostka. Cuireadh é féin agus a dheartháir chuig Vín chun oideachas a fháil i scoil Íosánach - ord a bhí fíor nua ag an am. Saol an chathair mhór a tharraing a dheartháir, saoirse agus só. Ach bhí Stanisław cráifeach, misteach fiú. Chothaigh sin deacrachtaí idir an bheirt. Bhí pleananna saolta ag a athair dó freisin.

Ba mhian Kostka áfach ballraíocht a ghlacadh i gCumann Íosa. Ní raibh na húdaráis i Vín sásta glacadh leis áfach. Bhí achrann tarraingthe cheana ag mic uaisle ag dul sa chumann ainneoin toil a muintire. Agus ba fás íogair fós an Cumann.

Chuaigh Kostka ag lorg Petrus Canisius, proibhinseal. I nDilligen na Gearmáine a shíl sé é a bheith. D'fhág sé Vín de shiúl na gcos. Theip ar a dheartháir agus giollaí an teaghlaigh teacht suas leis.

Ní i nDillingen a bhí Canisius áfach ach i bPassau. Siúlóid eile. Chuir Canisius promhadh air ar feadh seal, ansin sheol chun na Róimhe é de bhrí nach raibh sé ag iarraidh breis achrainn a tharraingt ar féin. (Bhí sé sáite i taidhleoireacht agus imreas creideamh idir prionsaí na Gearmáine).

Shiúl Kostka chun na Róimhe agus bhí ag tabhairt faoin nóibhíseacht nuair a fuair an easláinte an bua air.

Scaip cáil a naofachta agus tháinig aithrí ar a dheartháir féin, a chuaigh le Cumann Íosa ar ball.

Cloíonn leagan Przemysław Wysogląd le cnámha an scéal bunaigh ach tá an insint bhríomhar spéisiúil físiúil.

Chuaigh an scéal i bhfeidhm orm thar má rachadh naomhsheanchas lom.

Tugann amharc siar a dheartháir fráma don insint, cleas éifeachtach. Sa réamhrá tá trácht ar an smidiú a bhaint den naomh chun an duine is a streachailt a nochtadh. Éiríonn leis, dar liom. Agus is breá an rud gur roinn Przemysław Wysogląd a smaoineamh le Frainc Mac Brádaigh agus go bhfuil teacht dá réir ag léitheoirí na Gaeilge air an leagan úr spleodrach seo.

Kostka
Przemysław Wysogląd

Ní fheicim ar suíomh An Timire fós é!

Akata

Ó léigh mé sraith Binti Nnedi Okorafor agus saothair eile léi bhí mé ag lorg an dá leabhair Akata Witch agus Akata Warrior. Theip orm iad a fháil ón leabharlann. Ansin fuair mé amach go bhfuil malairt teidil i gceist, i. 'What Sunny saw in the flames' agus 'Sunny and the Mysteries of Osisi'

Fós níor éirigh liom iad a fháil ón leabharlann agus ghéill mé do mo mífhoighne agus cheannaigh don Kindle iad.

Cailín óg de bhunadh na Nigéire í Sunny, a rugadh i Meiriceá. Leasainm maslach ar bunadh na hAfraice i Meiriceá is ea Akata.

Tá a teaghlach fillte ar an Nigéir. Ach sa mhullach ar a Meiriceánacht seasann Sunny amach ar chúis eile - is albino í. Ní mór di an ghrian a sheachaint dá réir.

Ní haon ionadh mar sin go bhfuil sí imeallaithe ar scoil, as alt san saol.

Tagann corr ina cinniúint nuair a chuireann sí aithne ar roinnt déagóirí imeallaithe eile. Faigheann sí amach go bhfuil draíocht ag baint leo - agus léi. Gur de phobail na Liopard í. Rún é seo atá le coinneáil ó na gnáthdhaoine, na hUain.

Ach cabhraíonn a cairde nua léi, a bhí i bpobal na Liopard ó rugadh iad, teacht ar an oideachas cuí agus a tallann a fhorbairt.

Aithníonn comhairle na Liopard gur meitheal ar leith an ceathrar, agus cuirtear iad i ngleic le draoi atá tar éis géilleadh don olc.

Ag deireadh an chéad leabhair éiríonn leo é a chloí ar éigin ach tá an ainspioraid a bhí á chothú aige lena dhrochghníomhartha beagnach láidir go leor briseadh isteach san ceantar ón alltar.

Rud a tharlaíonn san dara leabhar ach tar éis go leor eachtraí faigheann an ceathrar an ceann is fearr air an ainspioraid arís.

Tá na leabhair ar maos le traidisiún Afracacha agus na treibheacha éagsúla san Nigéir. Ní saineolaí mé, ach uair ar bith ar chuardaigh mé eolas fuair mé amach go raibh fréamhacha san stair nó sa chultúr ag nithe luaite.

Tá noda láidir sa leabhar go bhfuil breis eachtraí i ndán do Sunny is a cairde.

Táim ag súil leo! Cruinne samhlaíoch draíochta atá cruthaithe ag Nnedi Okorafor ach tá daonnacht, grá agus cairdeas ag a chroí. Agus streachailt agus spraoi.

Amhráin na Féidearthachta

Tá  an rian seo  de chuid  Liam cloiste cúpla uair agam agus taitneamh tugtha dó agam. Chan sé é mar chuid den gceol ag seoladh Kostka Déardaoin seo chaite. Ach thug sé cúlscéal freisin. Go raibh aint leis ina bean rialta in Ord Bhrighid. Go mba bean rua í. Go ndeachaigh an searmanas a bhí ag an orc traidhfil blianta ó shin, athadhaint tine i gCill Dara agus lasair uaidh á scaipeadh ar fud na cruinne go clochair an oird.

Gur bhraith sé dóchas agus cóir san aer ag an am, amhráin (iolra) na féidearthachta á gceol. 

Amhrán dóchais, ardú croí. 

Thapaigh mé an deis fiafraí de cá bhfaighinn taifead agus tá sé ceannaithe anois agam, ar Bandcamp. 

https://liamomaonlai.bandcamp.com/track/amhr-in-na-feidireachta

N K Jemisin

Tagairtí ag Nnedi Okorafor agus Neil Gaiman a thug nod dom faoin scríbhneoir seo. Thosaigh mé ar sraith dá cuid a fháil ón leabharlann. Trí úrscéal agus Urscéilín. Lonnaithe i gcruinne atá faoi réir ag triúr Déithe a bhfuil castacht agus teannas sa ghaol eatarthu. Teannas agus gaol as a gintear an cruinne agus daoine.

Pearsa amháin lárnach i ngach scéal. Baineann i trí chinn de na leabhair. Lag de réir an gcéad amharc. Ach cinniúnach agus cuirtear bearta lucht cumhachta droim ar ais de bharr grá agus caoinfhulaingt.

Cruinne shaibhir samhlaíochta. Ach mar atá fíor faoi ficsean samhlaíoch fiúntach, grá, daonnacht, ceart ina lár. Bealach chun casadh a bhaint as ceisteanna an tsaoil. Níl carachtar ar bith iomlán geal nó dorcha ina meoin. Laigeachtaí agus láidreachtaí acu - scaití ag eascairt as a chéile, mar a bhíonn san fíor saol.

Foinsí nua domsa á oscailt ag an mbean seo, Meiriceánach de bhunadh na hAfraice i bhfad siar.

Tá mé ag tnúth tabhairt faoi cruinne eile dá cuid anois agus na scéalta faoi The Hundred Thousand Kingdoms léite agam.

Tá eolas fúithi agus sciar dá smaointe le léamh ag http://nkjemisin.com/

Pádraig Ó Snodaigh

Bhí An Siopa Leabhar plódaithe tráthnóna Sathairn. Slua cruinnithe chun ómós a léiriú do Phádraig Ó Snodaigh. Bhí moill bheag ar an bhfear é féin, de bharr go raibh leabhar á sheoladh sa Chultúrlann aige níos luaithe san lá!

Íte Ní Chionnaith a mheabhraigh ina cuid cainte dúinn gur fairsinge go mór comaoin Phádraig ar na Gaeil ná an míle trí chéad caoga leabhar atá foilsithe ag Coiscéim. Go raibh sé ina uachtarán i dtréimhse cinniúnach ar Chonradh na Gaeilge. Gur mheall sé daoine nua, óga, fuinniúla isteach sa Chonradh. Gur chuir sé Bille Cearta á dhréachtadh. I 1976! Síol a raibh toradh air in Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003. Gur faoina uachtaránacht a bunaíodh an siopa leabhar. Gur staraí é a throid go fíochmhar agus go cumasach, ag tarraingt as na foinsí le droim láimhe a thabhairt d'athscríobh na staire.

Ar Phádraig Mac Fhearghusa a leagadh an chúram leabhar filíochta Phádraig 'Ag druidim le 80' a sheoladh. (Tá cóip ceannaithe agam ach ní raibh deis agam féachaint air fós).

Labhair Pádraig féin go borb soiléir: ag maíomh gur don eagraíocht CnaG agus dá chomrádaithe ba cheart an chreidiúint a thabhairt. Gur eagraíocht lán spiorad a bhaineann rudaí amach  - ach iad teacht slán ó lámh marbh an maorlathais, atá trom ainneoin feabhas na ndaoine aonair sna hoifigí stáit.

Gníomh grá is ea foilsitheoireacht sa Ghaeilge. Cuirtear i leith Coiscéim go minic go mbíonn tús áite ag cainníocht seachas cáilíocht. Tá cosaint láidir déanta ag Pádraig ar ócáidí eile ar a chuir chuige. Ní mór do a rá go raibh díomá orm scaití le leabhair Coiscéim, le blianta beaga anuas ach go háirithe. Sleamchúis eagarthóireachta.

Mar sin féin tá údair mhóra curtha faoinár bhráid ag Coiscéim - leithéidí Pádraig Ó Cíobháin, Tomás Mac Síomóin, Breandán Ó Doibhlin. Úrscéalta riachtanacha. Paimfléidí staire is cúise. Saothair eolaíochta Matt Hussey.

An an mórgóir mar sin, is fathach fir a bhí ag fáil ómós agus is maith nach tar éis a thórraimh a bhí an ómós á thabhairt.

Gura fada buan i mbun spairne é!

Kostka - seoladh leabhair

Bhí mé san séiplíneacht Polannach aréir, atá lonnaithe in eaglais stairiúil chaitliceach San Audeon i lár Bhaile Átha Cliath. Bhí mé luath don ócáid ach bhí slua beag san Eaglais. Dá mbeinn sách airdeallach thuigfinn go raibh aifreann ar tí tosú, gur chuige sin agus chun faoistine roimhe a bhí an slua ann. Ar an ndrochuair ní raibh, agus bhailigh mé liom chun cupán tae a lorg. Rud a fuair mé. D'fhill mé níos gaire d'am na hócáide is bhí roinnt Gaeil ag bailiú isteach. Bhí aistriúchán Gaeilge ar úrscéal grafach Polannach le seoladh  úrscéal bunaithe ar shaol Íosánaigh óg de chuid an 17ú aois -  Naomh Stanisław Kostka.

Chuir an sagart paróiste an tAthair Frainc Mac Bhradaigh i láthair, eagarthóir (agus inneall!) Foilseacháin Ábhar Spioradálta.
Níor chuir sé siúd am amú, ach chuir rudaí i lámha beirt ceoltóir Polannacha Piotr Czechowski agus bean (nach bhfuair mé a hainm faraor) . Chan siad rogha iomainn Polannacha, ag críochnú le leagan i mBéarla de Mórann m'ainm an Tiarna (An Magnificat). Tionlacan séimh giotár agus guthanna binne.

Bhí an taobh foirmeálta den seoladh i lámha Łukasz Chimiak ón ambasáid, a labhair faoin slí go raibh go leor de dhúshlán Kostka san 17ú aois déag romhainn inniu, ré éiginnte eile. Gur spreagadh a bheadh san leabhar do ghlúinte nua tabhairt faoin dúshlán.

Íosánach óg Przemysław Wysogląd an údar agus ealaíontóir. Bhuail sé le Frainc agus é i mbun oibre abhus i Luimneach agus thaispeáin an leabhar dó. As sin a d'fhás an togra Gaeilge a chuir air.

Bhí sé féin i láthair agus labhair go bríomhar faoina ghrá do agus spéis i Naomh Stanisław Kostka agus an chaoi a thug sé faoin leabhar chun an inspioráid a thug scéal a bheatha dó a roinnt ar dhaoine eile, a léiriú gur muinín i nDia agus flosc agus umhlaíocht atá i gconair na naoimh seachas aon ollbhua neamhdhaonna.

Bhogamar ón séipéal isteach i spás halla an pharóiste ansin áit a raibh roinnt sólaistí agus cóipeanna den leabhair á dhíol as Gaeilge agus Polainnis.

Chuir Liam Ó Maonlaí clabhsúr le himeachtaí le ceolchoirm dá amhránaíocht atá dúchasach agus uilíoch in éineacht. Taibhiú a shroich a bhuaic i gcuir i láthair agus canadh a dhuan féin chumtha dóchasach Amhrán na Féidearthachta.

Ard ócáid. Tá súil agam tuairisc a scríobh ar an leabhar (cheannaigh mé cóip) ach é bheith léite agam!

Ag Caint leis an Simné?

Is annamh a tharraingím chugham saothair critice nó léinn i dteanga ar bith. Siad Cló Iar Chonnacht a chuir an cnuasach aistí seo le Louis de Paor faoi mo bhráid, ag bronnadh cóip léirmheasa orm.

Tá mé sásta go ndearna. Tá foghlamtha agam as, mar gheall ar údair a bhfuil gean cheana agam orthu fearacht Ó Cadhain, Ó Direáin, Myles na gCopaleen agus údair a bhfuil fonn de bharr an léamh orm breis aithne a chuir orthu, Liam S Gogán go háirithe.

San naoú aiste, an aiste deireadh sa leabhar,  tá marana luachmhar ar aistriúchán liteartha ó Ghaeilge go Béarla agus na fórsaí atá i gceist suite i gcomhthéacs idirnáisiúnta - go háirithe i gcomhthéacs an choilínithe. An tionchar atá ag tuairim an spriocmhargadh ar an méid atá 'oiriúnach' le n-aistriú, agus an treisiú dá réir ar claontuairimí.

Tá lón sásúil machnaimh sna haistí fiú don té, fearacht mise, atá ina scíthleitheoir, ar thóir sóláis agus ag éalú ón gnáthshaol sa leitheoireacht.

Tá eolas nach mbeadh agam ann maidir le cúlra, léitheoireacht, tuairimíocht, timpeallacht, cairde an údair.

Saothar acadúil atá ann, le tagairdí cuí do scolairí eile, do foinsí agus le leabharliosta chuimsitheach. Ach ní dris chosáin an méid sin san léamh don neamhscoláire.

Mo bhuíochas dá réir do Cló Iar Chonnacht as bearna a dheánamh i m'fhalsacht!

Ag Caint leis an Simné?
Dúshlán an Traidisiún agus Nualitríocht na Gaeilge
Louis de Paor
Cló Iar Chonnacht

ISBN 978-1-78444-177-7

Tromdhámh Fheargail

Inné a cheannaigh mé an seod is déanaí seo de dhéantús gaibhne gile na bhfocail i Leabhar Breac. Scéal nach raibh ach macalla fann de cloiste agam, mar atá, conas a fuair Seanchán Torpéist an Táin ó scáth Fhearghais mac Róich.

Insint bhríomhar greannmhar aorthúil atá anseo ar shaint agus sotal éigse Éireann agus a n-éileamh thar fóir ar ríthe Éirinn. Géilltear dóibh ar eagla an aortha.

Tromdhámh, i slua áibhéileach a thugann Seanchán ina chomhluadar go Guaire Rí is ábhar don scéal. Na mianta áibhéileacha a éilíonn siad. An cuí a bhronntar mar sin féin iad. Ach go gcasann Marbhán Muicí a gcleasa orthu féin faoi dheireadh agus cuireann faoi gheasa iad an Táin a aimsiú, scéal atá imithe ó cuimhne orthu.

Admhaím gur iomaí focal atá dorcha dom, cé go bhfuil sé ráite ag an údar go bhfuil fonóta le ceann ar bith nach bhfuil i FGB. Ach ní bac sin ar phléisiúr na léitheoireachta de bhrí go bhfuil an scéal féin soiléir sólásach greannmhar.

Tá an scéal slogtha ina ruathar agam d'fhonn turas eitleáin a chuir díom. Bhain mé ana shult as agus bhain sé seanscairt gháire (chiúin!) asam go minic.

Léifidh mé arís é le cuir le mo stór focal agus eolais. Tá saibhreas neamhghnách nathanna le fáil ann.

Cloch bhreá eile atá ann i gcarn comórtha agus ceiliúrtha litríocht ár sinsir atá á thógáil go cúramach ag Leabhar Breac d'fhonn go mbeadh tuiscint ag léitheoirí na Gaeilge ar ár litríocht agus go mbeidh faill ag scríbhneoirí feidhm a bhaint as idir téamaí agus tagairtí.

Gura fada buan iad agus nára fada go mbeidh saothair eile uaidh Feargal Ó Béarra againn. Tá sé ráite i gcúl an leabhair gurb é seo 'an chéad leabhar den chineál seo óna pheann'.

Moram go mba mithid cuideachta aige!

An Tromdhámh
Feargal Ó Béarra
Leabhar Breac 2018

ISBN 978 1 911363 21 pp7

Spléachadh ar aigne úrscéalaí

Bhí ócáid de chuid an Dublin Book Festival ar siúl san Siopa Leabhar inné, faoi chathaoirleacht an bhainisteora nua Gráinne Ní Mhuilneoir. Bean a bhfuil taithí ar an earnáil foilsitheoireachta aici agus ana eolas ar earnáil na leabhair (Béarla agus Gaeilge).

Mheall sí isteach beirt a bhfuil úrscéal ar tí a bheith foilsithe acu chun labhairt faoina gcuir chuige.

Beidh Cití na gCártaí le Réaltán Ní Leannáin á fhoilsiú san athbhliain ag Cois Life. Úrscéal faoi anáil stair a teaghlaigh, sa mhéid is gur déanadh cleamhnas dá máthair mór i Malta le linn an chéad cogaidh. Saighdiúir a chreid forógra Redmond ab ea a sheanathair agus bheir sé leis a nuachar ó gile is glaine Málta go duairceas agus díomá Lonáidh Bhéal Feirste. Labhair sí ar a cuid taighde - grianghrafanna stairiúla, seachas teaghlaigh tar éis don tost scaipeadh de bheagán, ach freisin ar an láthair i Málta, san aircív. Nach mar an gcéanna dearcadh pobal Mhálta - ina gceithearnaigh leis na cianta ag impireachtaí éagsúla agus dearcadh muintir Bhéal Feirste leis an coilínitheoir béal dorais acu. An gá stair a bhaint as an úrscéal le nach mbáfaí an scéal féin! Ainneoin a spéisiúla don údar féin é. Ina measc na cosúlachtaí idir taithí cosmhuintir iarthar Bhéal Feirste sna fichidí agus le linn óige Réaltáin sna seachtóidí.

Léigh sí sleacht ansin as an saothar, an cleamhnas á bheartú agus an bhrídeog leis na mná laistiar de chuirtín sa chistin. Mar a bhíodh...

Tá scéinséir ar na bacáin le hocht mbliana ag Proinsias Mac a'Bhaird, ón uair a foilsíodh Rún an Bhonnáin. De bhrí gur scéinséir atá i gceist, bhí sé níos deacra ag Proinsias é phlé gan é mhilleadh! An caibidil a bhí i gcló le déanaí i Comhar a léigh sé, tús an scéil, eachtra uafair comhaimseartha san Eaglais sa Róimh ina bhfuil Iarlaí Uladh curtha. Labhair sé ar bheith ag siúl na láithreacha ina bhfuil a scéal lonnaithe, sa Róimh agus ar Oileán Í (tá tábhacht le Colm Cille sa scéal).

Is cosúil gur chuir éirí as an Pápa Beinidict corr i gcinniúint an úrscéil! (D'fhiafraigh duine den lucht féachana dó an raibh saothar Dan Brown léite aige...)

Dúirt sé gur faoi rudaí ina bhfuil spéis aige le fada a scríobhann sé agus dá réir nach mbíonn taighde nua de dhíth air mar go bhfuil an taighde déanta le fada aige. Ach go gcuireann siúl an suímh toise nua leis an scéal, craiceann níos fearr seachas na cnámha a athrú. Bíonn an streachailt céanna i gceist do áfach gan barraíocht teagasc staire a scaoileadh isteach san insint!

Beidh a úrscéal 'Tairngreacht ' á fhoilsiú sa bhliain seo chugainn freisin, ag Leabhar Comhar.

Vicipéid

Go luath sa chéad seo, agus mé ar thóir comhairle feabhsaithe bogearraí tharla mé ar an gcéad Wiki, c2.com. Bhí an pobal sách bunaithe faoin am sin, agus ós rud é gur dream iad ríomhchláraitheoirí go bhfuil fonn feabhais agus cainte ar gach rud faoin spéir orthu, bhí an bplé spréite i ngach treo.

PAinriail a bhí sách folláin mar go raibh mórchuid sásta glacadh le freagracht. Thaithin coincheap an meitheal stuaime a bhí á fhorbairt ann liom agus d'fhoghlaim mé as go gairmiúil agus go pearsanta. Shleamhnaigh mé i dtreo roinnt areopág eile, ina measc ceann chun cúrsaí creideamh a phlé, agus ceann ar chúrsaí wiki iad féin agus na fadhbanna a bhain lena riaradh, an teannas idir saoirse agus saineolas agus an baol ó lucht mioscaise.

Bhí an taithí ar an plé creidimh rud beag aisteach mar gur ghlac an té a bhí ag cuir an freastalaí ar fáil smacht iomlán ar chúrsaí, agus faoi dheireadh theip ar an suíomh sin. Ach ag pointe roimhe sin d'eagraigh mé cruinniú le duine nó beirt a bhí abhus (ba Sasanach an saoiste) toisc gur chuir sé i mo leith nárbh fíor dhuine faoi fíor ainm mé....

Táim fós tógtha le coincheap an Vicí agus tá a leithéidí curtha i bhfearas agam i gcúrsaí oibre ó am go chéile. Is minic go deimhin gné den vicí in uirlisí bainistíocht fabhtanna nó pleanáil togra.

Ach tá an oscailteacht ainrialach leochaileach.

Tá mé riamh amhrasach faoin Vicipéid mar sin. Tá mionleasú anois is arís ar bhotúin cló déanta agam. Fanaim glan áfach ar aon rud go bhféadfadh tuairimíocht a bheith ag baint leis. Mar thoradh ar an bpróiséis fhoghlama ar an Vicipéid agus na vicí a chuaigh roimhe ar ndóigh tá prionsabail, rialacha agus uirlisí bogearraí forbartha in iarracht dul i ngleic le loitiméireacht nó cogaí eagarthóireacht.

Tá, i ndáiríre, péas eagarthóireachta i gceist.

Ach ní dóigh liom gur féidir prionsabal uilíoch a dheánamh den 'dearcadh neodrach'. Iarracht le taca a thabhairt dó sin an chosc ar 'thaighde nuálach', i gur gá foinsí seachtracha a lua le heolas.

Iarrachtaí fónta iad seo. Ach ag deireadh an lae níl aon bhealach údarás nó saineolas eagarthóra a mheas. Agus is annamh saineolaí neodrach.

Úsáidim an Vicipéid mar sin chun buneolas a aimsiú - agus chun foinsí a aimsiú!

Agus seachnaím eolas ar ábhar a bhfuil conspóid ag baint leis. Mar atá le beagnach aon ghníomh daonna!

Tadhg an iomaí tréith!

Déagóir í m'iníon anois agus pé scéal é bhí sí gafa le cúrsaí ceoil ar an Satharn.

Is i m'aonair mar sin a thug mé aghaidh ar an Lexikon i nDún Laoghaire áit a raibh taibhe ag Tadhg Mac Dhonnagáin mar chuid de IMRAM na nÓg. Táim dílis d'IMRAM leis na blianta agus is maith liom an fhorbairt nua seo i bpáirt le Glór na nGael.

Áit ana dheas an Lexikon agus tá leabharlann na leanaí, áit a raibh léiriú Thadhg ar an gceathrú urlár. Radharcanna iontach cúlra ar Bhaile Átha Cliath agus trasna an bá go Beann Éadair.

Chuir Tadhg a phictiúr leabhar Uinseann Donn i láthair. Leabhar a spreagadh ag brionglóid tar éis do faire ar bhabhta de Vincent Browne ag iarraidh go cantalach freagraí a fháil. Bhí an aithris a rinne sé ina réamhrá iontach greannmhar d'óg (a bhí ann go flúirseach) agus aosta.

Rinne sé aithris ar an mbéar freisin ina chuid reacaireachta, ag siúl sall is anall, ag léiriú claochlú an chancráin. Agus spreag na leanaí chun cabhrú leis an muicín a chur in iúil.

Rinne amhlaidh leis an leabhar a d'aistrigh sé. Thug uraiceacht aistriúcháin freisin, mar go raibh eolas ag cuid de na leanaí ar 'A squash and a squeeze'.  'Mo theachín gan chuma gan chaoi' i leagan trascruthaithe Thaidhg, greann agus gean agus gaois ann.

Chan sé rogha amhráin freisin ó Peigín Leitir Mór agus Bliain na nAmhrán, ar bunchlocha iad i go leor teaghlaigh a bhfuil leanaí á dtógáil. Rud a bhí follasach sa chuidiú a fuair sé ón urlár!

Ócáid iontach taitneamhach i suíomh iontach. Díoladh cuid mhaith leabhair freisin - ní raibh Tadhg Óg díomhaoin!

Tá na leabhair ar fáil ó futafata.ie/

Makaronik

Roinnt blianta ó shin chonaic mé léiriú Aisling Ghéar de dhráma Dave Duggan, Makaronik.

Anois seo chugham leagan úrscéil. Chuir Cló Iar Chonnacht cóip léirmheasa chugam. (Tá rabharta leabhair spéisiúil i mbliana).

An scéal céanna agus atá sa dhráma. Bean atá aimridiú déanta uirthi Makaronik . Ladrann i bhfriotal na himpireachta ar giolla íseal dá gcuid í. Fágtha ina haonar in ionad sonraí scartha amach ar forimeall na himpireachta i nDoire. Cineál nuachaint mar a bhí i 1984 i dtreis san impireacht. Cartlannú agus díothú le déanamh ar gach teanga eile. Na hiarsmaí le scrios seachas an cóip i gcartlann lár na himpireachta.

Tagann Diarmuid agus Gráinne, beirt oifigeach de chuid na himpireachta, le bailchríoch a chuir ar an obair. Tá an lár ag gríosú críoch na hoibre le dul i ngleic le deacrachtaí eile.

Ag smaoineamh go fuarchúiseach anois air tá roinnt poll suntasach sa chreatlach a úsáidtear le ceisteanna teanga agus cumhachta a chíoradh. Ach bhí an fionraí díchreidimh slán agus an scéal á léamh agam, mé gafa leis an teannas a d'eascair as an gcaidreamh triantánach a léirítear tríd súile Makaronik atá á reic.

Diaidh ar ndiaidh nochtar cúis an teannas idir Diarmuid agus Gráinne. Agus iarmhairtí an eachtra roimhe seo.

Tá corr nó thrí roimh deireadh, ach splanc dóchais éigin ann dóibh.

Thaitin an insint liom agus tá lón machnamh ann faoi saoirse, teanga agus searc. Agus idirspleáchas teangacha.

Makaronik
Dave Duggan
Cló Iar-Chonnacht
Tagairt: 9781784441791 

Athdhubhaois?

Léigh mé le déanaí New Dark Age -
Technology and the End of the Future
le James Bridle.

Scagadh cúramach ar na deacrachtaí atá ag eascairt as an líonra dhomhanda agus an éifeacht atá aige ar ár smaointeoireacht. Agus an slí atá sé fite fuaite leis an Forthéamh Domhanda. Hipirudaí iad araon dar leis, chomh mór agus uilíoch gur go hindíreach a bhraitheann muid iad.

Táimid ar maos i sonraí, ach tá teoiricí comhcheilge níos coitianta agus níos doimhne ná riamh. Tá teacht againn ar eolas ar an bpointe ó gach cearn den domhain ach seachas cuir le dlúthpháirtíocht táimid deighilte agus amhrasach faoina chéile.

Cuireann craos fuinnimhe na feirmeacha sonraí le ídiú acmhainní - agus le forthéamh dá réir.

Cuireann an rabharta sonraí le deacracht machnamh. Spreagann an castacht teoiricí comhcheilge in iarracht smacht a fháil ar an dúshlán intinne.

Cuireann an tuiscint gur féidir gach rud a ríomh go cruinn, toisc an forbairt sa ríomhaireacht, modhanna smaointeoireachta as riocht.

Go deimhin léiríonn iniúchadh ar earnáil na cógas gur a mhalairt atá ag tarlú. Cé go n-éascaíonn ríomhaireachta taighde is amhlaidh go bhfuil an infheistíocht taighde ag fás as cuimse chun cógas éifeachtach a chuir ar fáil.

Maíonn an údar gur gá marana lasmuigh den idirlíon chun dul i ngleic leis na fadhbanna atá rómhainn. Agus go mbeidh sin níos deacra de réir ama. An ardú i carbóin dé ocsaíd féin, maolaíonn éirim intinne.

Lón marana. Duairc ach gan bheith éadóchasach amach is amach.

Creimeadh cuimhne

Ghlac m'iníon páirt i nDeireadh seachtaine ceol clasaiceach ag an deireadh seachtaine. Bhí ceolchoirm le bheith ann tráthnóna Domhnaigh. Lorg mo nuachar lóistín ciúin don mbeirt againn síos freisin. Tarlaíonn sé gur i Loch Garman a bhí an lóistín, i gCill Mhic Aodha. I scoil Cumann na gCarad i mBaile Phort Láirge a bhí m'iníon lonnaithe agus b'éigean í a fhágáil ann ag a deich maidin Sathairn

.

D'fhág muid an baile sách luath, ag fáil bricfeasta fán slí. Stáisiún artola i gCam Eolaing. 

Chaitheamar fuílleach an lae ag fálróid thart ar chósta an chopair agus na Comaraigh. Bhí cloiste ag Uta faoi Easanna na Machan. Chaith mé cúpla saoire i mBun Machan sna 1980í ach níl mórán cuimhne agam ar an tíreolas, agus ní dóigh liom go raibh mé riamh ag siúl sna Comaraigh. Bhí muid taobh leis an loingseoireacht satailíte ar an nguthán. Rud a bhí míshásúil. Ní thugann an méid teoranta a léirítear ar an scáileán beag tuiscint ar an taobh tíre, ar chomhthéacs.

Sa bhreis ar sin tá claonadh san algartam an bóthar is gaiste a lorg, rud nach bhfeileann don bhfálróid.

Fadó bhíodh atlas sa charr againn, rud a thug tuiscint níos fearr ar an dturas (ainneoin nach mé an loingseoir is fearr, go háirithe ag luas gluaisteáin). 

Tá mé ag siúl sléibhe ó bhí mé sna déaga agus taithí agam dá réir ar léamh léarscáil cé nach mbeadh ardscileanna loingseoireachta agam. Le roinnt blianta is annamh mé freagrach as an treo a lorg do ghrúpa agus tá meath tagtha ar an mbeagán scil a bhí agam. Ach tá tuiscint éigin ar treo agus suíomh fágtha agam. 

(Eadarlúid: is cosúil go bhfuil sealgairí dúchasacha san Artach ag fulaingt galar na teicneolaíochta freisin, meallta ar strae ag loingseoireacht leictreonach agus deighilte amach ón ndúlra i feithicil. Iad ag bású i dtimpistí níos minice ná a sinsir. Ach na sinsir céanna ag tabhairt rabhadh faoin athrú aeráide - dul faoi na gréine bogtha na ciliméadair dar leo. De bharr athraithe san oighear agus i ndlús an atmaisféir). 

Bhí ar camchuairt Déiseach ana dheas. Agus tráthnóna roimh dinnéar bhí faill againn Gairdíní Chill Mhic Aodha a shiúil. Ní hé Deireadh Fómhair buaic séasúr gairdíní, ach bhí go leor deas le feiceáil ann. Crainn coimhthíocha faoi dhuilliúir. Deora Dé beagnach chomh mór le mo dhearna. Is dóigh liom go ndeachaigh siad thar fóir leis na hárais sióga atá ag scaipeadh go rábach le blianta beaga anuas. Ach bhí long Lochlannach, fulacht fia, campa buachaill bó agus Indiach dearg, agus bád foghlaí mara folaithe i measc na gcrann freisin! Bhain piasún preab asainn - nó b'fhéidir a mhalairt! Tá reilig lámh leis an dteach agus roinnt iarsma spéisiúil ann - cros atá cosúil le cros ard ach gan é ach 55 cm ar airde! 

Bhí dinnéar bhreá againn, glasraí ón ngarraí acu san áireamh. Oíche mhaith codlata. Bricfeasta mór groí. 

Tar éis Aifrinn i gCoill an hÓraigh (bheadh trua agat don dream a úsáideann an logainm Béarla) chuaigh muid ag fálróid síos go Rinn Duáin. Bhí cupán caife againn ann agus thapaigh muid an deis atlas bóthair a cheannach. Leis sin agus an GPS chuaigh muid ag taisteal an chósta, suas go Baile Hac (cé go bhfaca mé Each luaite ar fógra áitiúil). Trasna Inbhear na Bearú ar an mbád farantóireachta, go dtí an Pasáiste Thoir. Mias anraith san Dún Mór. Timpeall an chósta go dtí an Trá Mór agus ar ais go Port Láirge. Ceolchoirm agus abhaile ina dhiaidh. Dinnéar blasta in Áth na Fuinseoige, Tí Chester Beatty! (Molaim é. Blasta, flúirse, gan gimicí).

De bharr an Atlais a bheith againn, ainneoin gur fhág muid an obair faoin GPS, measaim gur fearr an tuigse atá agam ar an ár gcamchuairt.

Ach níl aon cheist ach go bhfuil éifeacht ag ár uirlisí ar ár gcumas, iad ag ceilt an cruinne thart orainn ainneoin an eolais a chuireann siad ar fáil dúinn!

Nodaireacht Ungárach - Racht!

Baineann sé le mo chuid oibre go mbíonn orm go leor cód ríomhaireachta a léamh. Tá sé aitheanta le fada gurb é cód a léamh an bealach is fearr le botúin a aimsiú. Go deimhin, má scríobhtar cód go cuanna uaireanta ní déantar na botúin sa chéad dul síos mar go mbíonn cuma mícheart ar an rud a scríobhtar. Dúirt Tony Hoare tráth go bhfuil "dhá dóigh bogearra a dhearadh: chomh simplí is go bhfuil sé follasach nach bhfuil botún ann, nó chomh casta nach bhfuil na botúin ann follasach".

Ar an ndrochuair, is minic gur faoi dheifir agus faoi riachtanais atá ag athrú a scríobhtar an cód a fheicimse agus gur cosúla dá réir é leis an castacht botún cheilteach. 

Bhí na fadhbanna a bhaineann le bogearraí a scríobh á scagadh sular rugadh mé, agus trácht ar Ghéarchéim Bogearraí. Fágann dlí Moore  go bhfuil cumhacht agus cuimhne ríomhairí ag feabhsú go rábach ó shin - tá macasamhail oll-ríomhaire ó na 1970í ina phóca ag gach éinne anois. Ar an ndrochuair - agus le linn mo ghairmré féin - fágann sé sin sleamchúis sa bhreis i forbairt bogearraí mar go gceileann feabhas an crua earra go minic laigí an bhogearra.

Mar sin féin, tá "bogearraí ag ithe an domhan". Is mithid feabhas a chuir air chun mór fhabhtanna tubaisteacha a sheachaint, ach tá sé ag éirí níos deacra sin a dhéanamh. Bhí éifeacht tubaisteach cheana féin ag fabht bogearra ar an stocmhalartán . Tá gluaisteáin - fiú iadsan le tiománaithe daonna - lán le bogearraí. Agus iad ag éirí uathoibríoch, d'fheadadh bogearra lochtach go leor básanna a bheith mar thoradh air. Tá boladh na fírinne, dar liom, ar ghearrscéal Cory Doctorow - Car Wars.

Is fada iarrachtaí ar bun laistigh den ngairm chun rudaí a feabhsú. Agus cabhraíonn coinbhinsiúin áirithe. Is cuma leis an ríomhaire nó an tiomsaitheoir cén ainm atá ar athróg sa chód. Ach is mór an chabhair é don ríomhchláraitheoir nó don cigire ainm oiriúnach soiléir. Is minic rialacha ag togra chun ainmneacha maithe a roghnú chun go mbeadh an tuiscint céanna ag gach duine orthu. Agus roghnaithe i gceart, is féidir leo fabhtanna a sheachaint. Tá aiste ana mhaith ag Jeol Spolsky ina phléann sé conas is féidir le hainmneacha maithe fabhtanna a sheachaint - i dteaghrán, ceann de na cineál sonraí is mó a mbíonn fabhtanna i gceist leo.

"Nodaireacht Ungárach" an córas a phléann sé - ainm a tugadh air mar gurb é Charles Simonyi (de bhunadh na hUngáire) a chéad mhol é i Microsoft, agus gur mheas (Béarlóirí) gur chuir na réimíreanna - ar dhlúthchuid iad den córas - cuma Ungárach ar ainmneacha. Bá é moladh Simonyi go mbeadh sé soiléir cén "cineál" ruda a bhí i gceist le hathróg agus go mbaineadh an réimír céanna le neacha arbh den gcineál céanna iad, i. go raibh ciall leis an obráid céanna a oibriú orthu. Bhí Simonyi ag plé le feidhmchláir ina raibh tábhacht ar leith abair, nach meascfaí uimhreacha a thagair d'ionad a bhí coibhneasta don scáileáin agus uimhir a thagair do ionad ar leathanach "samhalta" an fheidhmchláir.

Ar an ndrochuair, beagnach ar an bpointe shleamhnaigh míthuiscint isteach in úsáid an chórais agus baineadh feidhm as chun an aonaid a bhí in úsáid ag an ríomhaire chun an athróg a stóráil a chuir in iúl. Beart, slánuimhir 16 giotán atá i gcónaí dearfach (gan comhartha), slánuimhir ar féidir leis bheith dearfach nó diúltach agus araile. Eolas riachtanach, cinnte - ach is annamh é bheith riachtanach don ríomhchláraitheoir agus tá uirlisí uathoibríocha - an tiomsaitheoir féin - a thabharfadh rabhadh faoi bhotúin ann.

Bhí an cód a bhí á láimhseáil  agam breac leis an gcineál nodaireacht seo - agus de bharr na réimír (agus cúpla lúb seafóideach eile sa chóras ainmniúcháin acu, fearacht an scóip a cheangal leo freisin) ba bheag eolas faoin athróg féin a bhí fágtha san ainm. Níor chabhraigh sé scaití go raibh an bunchineál míchruinn...  

Ar an ndrochuair, tá sé rómhall an nós seo a athrú sa chód (ó chuideachta eile) a bhí á iniúchadh agam. Agus sin fáth mo rachta abhus....

Buail na cloig!

Níl instealladh hearóin uaim mar leigheas ar m’aicíd
Níl instealladh tuirpintín uaim, ar mo ghlúine ag impí,
Níl instealladh cóidín uaim chun go ndéanfainn aithrí, 
Níl instealladh fuisce uaim, le bheith im’ Mhichael D.
Tabhair dom instealladh grá, tabhair dom instealladh grá!

Ba amhráin as tréimhse soiscéalach Bob Dylan, trascruthaithe ag Gabriel Rosenstock agus curtha i láthair ag foireann cumasach oirifeadach a chuir Amharclann an Pavilion ag crith aréir. Na hamhránaithe Liam Ó Maonlaí, Emma Garnett, Esosa Ighodaro agus Zeenat Sarumi; Rod McVey (orgán ); Peter O'Toole (giotár ); Bill Shanley (giotár ); Al Carver (dord); agus Brian Rice (drumaí ).

Fuinneamh Gaspal, guth ilghnéitheach Liam ag iompar go leor den ualach amhránaíochta. Ach chan beirt de na spéirmhná - de bhunadh na Nigéire agus Sierra Leone - amhrán an duine. Ar an ndrochuair níl mé cinnte cén bheirt!

Mar is iondúil bhí filíocht físe cumtha ag Margaret Lonergan - bréidín fuinte as íomhánna de Dylan, ealaíon Chríostaí tríd na haoiseanna agus radharcanna uirbeacha is tuaithe ag freagairt go hairdeallach don gceoil is na focail.

Instealladh fuinnimh a d'fhág an lucht féachana ar a gcosa (tar éis do Esosa? rá linn go húdarásach 'Stand suas! ') ag buaileadh ar dhoras diaga an cheoil!

Scaoileadh slua abhaile, cothú faighte. Is fiú i gcónaí freastal ar na himeachtaí a chuireann IMRAM ar fáil - ach tá tábhacht ar leith leis na Tionscadail trascruthaithe de bhrí go n-osclaíonn siad dóirse don dream ar bheagán Gaeilge a chloiseann fuinneamh sár oirfidigh ag rince inti.

Saor báid. Saor cloiche. Saor focail. Saorspiorad.

Is go glanseansúil a d'fhreastail mé ar Scoil Cheoil an Earraigh i 2017. Bíonn mo chlann ann - bhláthaigh an ceol iontu faoi thionchar mo nuachair. Ach níl cumas seinm ná amhránaíochta ionam. Ach bheir mo dhúthracht do Dúiche Dhuibhneach (agus col le ceo smúrach na cathrach) siar ó dheas mé leo. Mé bheith díomhaoin agus m'iníon ag freastal ar ranganna ceoil a chas isteach in Óstán Ceann Sibéal agus ciorcal comhrá faoi stiúir Danny Sheehy. Bhlas mé mar sin dá stór nathaíochta agus grinn; agus dá eolas agus gnaoi. Thug sé ar siúlóid amach muid fá trá Béal Bán go Gort na Cloigne agus Dún an Óir an áir. Ní raibh ann ach roinnt uaireanta a chloig ina chomhluadar, ach chuaigh siad i bhfeidhm orm. Tharla freisin go raibh Dónal Ó Céilleachair i láthair ag Imbolc go gairid roimhe sin ag trácht ar Naomhóg na Tinte agus Camino na Sáile. Chuir mé fios ina dhiaidh sin ar Fan Inti. Bhain a bhás siar asam, mar a bhain as go leor. (Ba i ndiaidh a bhás a léigh mé Iomramh Bhréanainn MMXI Ón nDaingean go hÍoslainn)

Bhí mé, mar sin, i Músaem na Mara aréir. Bhí IMRAM agus Cathal Poirtéir tar éis gairm scoile a sheoladh a filí agus lucht éigse a raibh aithne acu ar Danny, agus tháinig siad go flúirseach. Tháinig lucht éisteachta go flúirseach freisin. Tá tuairisc ag Máirín Nic Eoin ar Thuairisc ar an ócáid.

B'iad an gean phearsanta a bhí ag oiread léitheoirí agus oirfidigh air a chuaigh i bhfeidhm go háirithe ormsa. Thug a léitheoireacht as a shaothar i láthair é ar shlí ar leith. thug na dánta a scríobh siad dó - lena bheatha agus tar éis a bháis i gcuimhne é.

Focail, cuileachta, ceoil. Scéal seoigh ag Fearghal Mac Amhlaoibh a bhí ag cúléisteacht le fir na háite ag tabhairt a mbreith ar chéad léamh filíochta Danny - duine acu den tuairim gurb fhéidir nach raibh sé in aicme céanna aos dána eile a bhí ag reic an oíche úd - toisc nár thuig siad iadsan mar a thuig siad Danny!

Labhair prós agus filíocht Danny leis an gcroí agus an intinn, go glé soiléir cruinn. Tá tabhairt faoi deara ann. Cuir síos cruinn carthanach greannmhar geanmhar - ar sranntarnach leathbhádóirí. Fuinneamh na stoirme. Éan ar foluain.

Reic a chliamhain Fionn Ó Gráda a dhán faoin cíor tuathail eacnamaíochta - Is deas an tine agus rud le n-ithe go cumasach óna mheabhair cinn. Is deas. Is deise le cuileachta.

Labhair Breandán Ó Beaglaoich a bhí leis ar an naomhóg ar an aistear deiridh úd ar Costa da Muerte - Cósta an Bháis - agus leis go tairseach an saoil eile -  óna chroí.

Ní bheidh a leithéid arís ann; ach mairfidh a chuimhne ina scríbhinní agus scríbhinní daoine eile.

An bhfuil an todhchaí (pholaitiúil) Glas?

I dtoghchán na Baváire, bhain an Páirtí Glas amach an dara háit. 17.5%.
Ní dócha áfach go mbeidh siad sa Rialtas- b'fhearr leis an CSU margadh a dheánamh leis na Vótóirí Saora, gluaiseacht nach mian leis bheith ina pháirtí ach a bhfuil meon den eite lár dheis i dtreis ann.
Murach aistarraingt na liobrálaigh (eacnamaíochta) i ndiadh olltoghchán na Gearmáine b'fhéidir go mbeadh na Glasaigh sa rialtas náisiúnta thall arís.

Tá a chomhghleacaithe ó fadó i ndroch chuí. Tá an SPD ag íoc as géilleadh ginearálta don nua liobrálachas agus claochlú an locht oibre a fhágann gluaiseacht na gceardchumann níos laige agus scaipthe ná mar a bhí le fada.

Níl ceist ar bith gurb an athrú aeráide an gad is gaire don scornach againn ar fad agus é ag treisiú mura bhfuil sé ag cúisiú mórán chuile fadhb domhanda eile, ceist na dteifeach ach go háirithe.

Is cinnte gurb ag an ngluaiseacht Glas atá an fís is cuimsithí.

Easaontaím leo ar cheisteanna áirithe sóisialta agus feictear dom go bhfuil a seasamh ar an éiceolaíocht daonna bun os cionn lena seasamh le héiceolaíocht na cruinne.

Bíodh sin mar atá, tá súil agam go mbeidh deis acu abhus freisin dul i mbun  freagracht agus athrú chun feabhais a chuir ar dán na cruinne agus an ghnáthdhuine.

Murach sin, feictear dom gur daoirse don mórán agus flúirse don bheagán atá rómhainn. Ar feadh aga gairid go loiscfear an chruinne.

Ceardaí Focail

Ní raibh aithne phearsanta agam ar Liam Ó Muirthile. Bhí mé ina láthair roinnt uaireanta, ag ócáidí IMRAM agus a leithéid. Ach tá a shaothair léite agam thar na blianta, úrscéalta, filíocht. Is dóigh liom go raibh a cholún san Times is mé san ollscoil. Táim cinnte gur cheannaigh mé agus léigh mé an cnuasach an Peann Coitianta. Is sa phrós is mó a chuir mé spéis go dtí le déanaí. Ar ndóigh bhí filíocht ina orlaí tríd an phrós céanna.

D'fhreastal mé ar a shochraid níos luaithe i mbliana. Focail dhaoine eile a bhí lárnach ansin. Ord an aifrinn. Aitheasc Frainc Mac Bhradaigh. Éagnairc Louis de Paor.

Fáisceadh aréir in Amharclann Smock Alley clocha fileata, clocha físe, clocha taibhe, clocha ceoil as focail Liam Uí Mhuirthile le carn a dhiongbhála a thógáil.

Míreanna cartlainne ó thréimhsí éagsúla dá shaoil ar an scáileán mór. A dhánta á thabhairt chun beatha ag filí eile - Louis de Paor, Ailbhe Ní Ghearrbhuigh, Dairena Ní Chinnéide. Tionlacan ceoil ag Seán Mac Erlaine agus Cormac Bhreathnach.

Léigh a mhac Ciarán agus a deirfiúr Cláir dánta leis. Dánta pearsanta, teaghlaigh, miúine.

Bhí tocht orm go minic ag éisteacht.

Léigh Alan Titley sleachta as an bprós- úrscéalta agus colúin.

Thug Diarmuid de Faoite agus Bairbre Ní Chaoimh radharcanna as a dhrámaí chun beatha.

Bhí ceoil curtha le dán dá chuid ag Peadar Ó Riada agus chan Máire Ní Cheilleachair go binn Teanga an Ghrá.

Arís is arís bhí Liam féin ar an scáileán. Ag siúl. Im mbun scríobh. Faoi agallamh. Ag cuir agallamh. Ag tuairisciú.

Teanga bheag í an Ghaeilge anois, mar a dúirt Liam féin, ach roinne sea a chuid féin di agus bhain rudaí móra amach.

Mairfidh na rudaí san i gcló agus i meabhair léitheoirí.

Beidh blaiseadh le fáil ar ócáid na hoíche aréir amach anseo acu siúd nach raibh deis acu bheith i láthair - rinneadh taifead.

IMRAM - na nÓg!

Is fada mé ag freastal ar imeachtaí IMRAM i mBaile Átha Cliath. I mbliana, chuaigh IMRAM i bpáirt le Glór na nGael agus an DLR Lexikon chun imeachtaí don óige a chuir ar fáil. Bíonn ócáidí míosúla ar bun ag Glór na nGael san Lexikon - leabharlann ar geal le spásárthach é in aice le calafort Dún Laoghaire. 

Mar a tharlaíonn sé, bhí m'iníon gafa ar maidin agus ní raibh ar an gcumas freastal ar an gceardlann líníochta agus léirithe. Tá sí rud beag ró shean do roinnt de na himeachtaí eile a bhí ann ar an Satharn (bhí ceardlanna do scoileanna ann Déardaoin agus Aoine) ach bhain sí ana shásamh as bheith ag dealbhóireacht i gcré faoi stiúir Chormaic Uí Bhréartúin. Thaitin sé léi buaileadh arís leis an fear grinn Giggles. Ach cinnte b'é an buaicphointe di agus do go leor gasúir eile an seó a chuir Peadar Ó Goill - fear Is Eolaí Mé - i láthair. (Níl fhios agam an raibh foireann na leabharlanna chomh tógtha céanna leis....)

Léirigh Peadar gnéithe den fisic agus den cheimic go spraíúil le  gnáth rudaí fearacht fínéagar agus sóid bácála - agus uibheacha! Léirigh sé buntáiste cruth na n-ubh tríd seasamh ar dhosaen acu! (Briseadh ceann amháin, ach cén dochar ... fotha eolaíochta turgnamh) 

(Bhí nasc níos soiléire ag imeachtaí eile le cúrsaí litríochta - agus beidh ceardlann le Tadhg Mac Dhonnagáin ar bun san áit céanna i Mí na Samhna)

Deil Neimhe

Gnóthachtáil ard is ea géilleadh na tuisceana roimh nithe a sháraíonn tuiscint. Iadsan nach ngéilleann, scriostar ar deil neimhe iad.

Aistriúchán (míchruinn, is cosúil) ar Zhuang Zhou Leabhar XXIII alt 7,a thug teideal d'úrscéal ar leith de chuid Ursula le Guin.

Scéal faoi fhear a athraíonn a bhrionglóid an cruinne. Tá síceolaí ceaptha cabhrú leis teacht saor on eagla a chúisíonn seo ann: ach is amhlaidh a bhaineann sé feidhm as an mbua chun an saol a fheabhsú, dar leis féin. Seachas go mbíonn iarmhairtí neamhthuartha lena iarrachtaí. Is iomaí cas is corr sa scéal roimh deireadh.

Ní aithris ar Philip K Dick atá i gceist, ach léiriú ómóis de chineál.

Mar is iondúil le Le Guin tá sí ag imirt a samhlaíocht chun daonnacht a iniúchadh.

The Lathe of Heaven

Aisling?

Bhí mé féin is mo mhac i láthair san Olympia anocht do léiriú Aisling?

Bréidín fite as aisteoireacht, ceol, filíocht, deisbhéil, damhsa.

Cliar cumasach ó gach cearn den nGaeltacht a chuir a scileanna agus éigse le chéile chun taibhiú ar leith a fhuineadh.
Canúintí ag damhsa le chéile. Caint a chuaigh go cnámh. Ceol a chuaigh go croí.

Filíocht a bhfuil taithí againn air athfhuinte agus beatha nua tugtha do.

Amhráin idir sean agus nua.

Spreagadh agus gríosadh.

Ardú meanmain agus fáisceadh creasa chun tabhairt faoin streachailt.

Beidh Éire fós ag Cáit Ní Dhuibhir!

Ní raibh ach an aon oíche amháin i mBleá Cliath ach leanann an camchuairt agus tá na sonraí uilig ar fáil ag http://aisling2018.com/tickets/

Beannaithe

San dráma seo tugann cliar beag ach cumasach léamh Biddy Jenkinson ar dhán na hEaglaise. Cé gur oirniú na mban atá chun tosaigh, clúdaítear i bhfad níos mó. Mar sin féin, ní ag seanmóireacht atá Biddy.  

Tá formhór an dráma lonnaithe i dteach ina bhfuil na mná rialta lonnaithe anois agus an clochar díolta go brabúsach (cé nach léir cé bhain tairbhe as an brabús!) . 

Triúr ban, an bean soineanta dílis, an seanfhondúir a bhfuil a saol tugtha don gcreideamh aici, an bhean a fuair gairm déanach tar éis bás a fir is a leanbh. Í seo lán de faobhar do mhisean sóisialta don eaglais, ach in achrann le húdarás agus seanghnás. 

Tarraingíonn seo aird na n-údarás i bpearsan Monsignor ar ionchollú an chléiriúlachas uaibhreach é. Sa chúlra tá an easpag ar leaba a bháis, a bhfuil amhras agus fonn gníomh saortha air. 

Tá an dráma lán grinn ach mar sin féin cíoradh dáiríre ar cheisteanna creideamh, údaráis, dlisteanacht agus carthanacht. 

Tá an chliar ana inchreidte, gach duine acu sáite ina bpáirt. Tá radharc amháin inár gá do bheirt acu ról eile a ghlacadh chucu féin a bhfeadfaí á neartú. 

Baintear feidhm éifeachtach as an spás i scoil na mbuachaillí, as fuaim agus ceol - téacsanna ársa arna nua choiriú, as téacsanna aifrinn agus bíobalta. 

Béarla agus Gaeilge briste ag an easpag,   bealach éifeachtach lena coimhthíos go dtí seo óna phobal a chuir in iúl. 

Lón machnamh. 

Tá léirmheas ag Maitiú ar NÓS anseo: https://nos.ie/cultur/ardan/meafar-go-leor-le-feiceail-i-leiriu-cumasach/

Oilithreacht Pinn

Dialann Camino Liam Uí Mhuirthile atá in Oilithreacht Pinn, agus an Camino Francés á shiúl aige ina aonair. Ní treoirleabhar atá ann, ach dialann ana phearsanta, na daoine a chastar air fán mbealach, a shiúlann sé sciar den ród leo. Roinnt tagairtí freisin do file Gailísiseach Rosalía de Castro,  bhfuil saothar léi ina thiachóg agus é ag aistriú roinnt sleachta as.

Dialann iontach ionraice atá ann; ní cheileann sé a mhothúcháin idir sorcha agus dorcha, ná athrú tuairime a thagann air faoi dhaoine de thoradh breis aithne. Ós rud é go bhfuil Fraincis aige agus riar a chás den Spáinnis níl sé taobh le Béarla chun aithne is cumarsáid a dheánamh - buntáiste gan aon agó.

Ón leabharlann a fuair mé an saothar seo, ach cheannaigh mé an cnuasach beag dánta a scríobh sé ar an dturas - dánta ina bhfuil eisint na siúlóide ceaptha, toradh marana agus lón marana. Viaticum don gnáth shaol.

Tá an dá shaothar luachmhar. Cuimhin liom Frainc Mac Brádaigh, ina aitheasc sochraide, ag insint go raibh Oilithreacht Pinn ina trostán marana aige féin, Liam ina chompánach bóthair ar a oilithreacht ar an saol seo.

Leaba i measc na naoimh ag Liam, agus go bhfaighe a shaothair aird chun ár dtairbhe uilig!

¡Buen Camino!

Faobhar an lae

Tá cairde ag mo nuachar ar ealaíontóirí iad. Go deimhin, is taispeántas le duine acu Thomas Richter a thug go hÉireann í sna luath nóchaidí. Thit sí i ngrá leis an gceol, rud a thug isteach i teach tábhairne ceoil i mBeirlín í. Áit ar bhuail mise léi....

Chuaigh mé léi chuig taispeántas de chuid Tomas i Köpenick agus thit mé i ngrá le pictiúr dá chuid, tírdhreach cósta a mheabhraigh saoirí mar pháiste i mBun Machan dom. Cheannaigh mé uaidh é, ar rátaí! Tá ealaíon eile ar na ballaí againn, bronntanais thar na blianta. Ach níl aon pictiúr íle eile ina measc- ní hacmhainn dúinn iad a cheannach agus níl balla a diongbhála againn cibé.

I Mám an Óraigh, ós cionn Fionn Trá a chaith muid mí na meala. Ansin nuair a tháinig muid go hÉireann i 2000,thosaigh muid ag caitheamh saoire i gCorca Dhuibhne. Ó 2003 tá tréimhse caite againn ann mórán chuile bliain. Tá an ceantar siúlta agam. Tá fréamhacha eile agam ann. Is go Com Dhíneoil a chuaigh mo sheanathair chun Gaeilge a fhoghlaim chun a shástachta. Chaith sé sealanna ina dhiaidh sin lena theaghlach i mBaile an Fheirtéaraigh, cois Cuan an Chaoil. Áit éigin sa cheantar tumadh sa tsáile mé agus gan mé ach cúpla lá d'aois - tugadh anoir aduaidh an chéad garmhac lena chuir i láthair!

Nuair a chonaic mé mír Molscéal faoi thaispeántas Áine Ní Chíobháin mar sin bhí sé thar a bheith tarraingteach.

Thapaigh mé an deis sciurd a thabhairt ar an dtaispeántas de Sathairn. Bhí fios maith agam nach mbeadh luach aon phictiúr acu agam ná balla chun a chrochta.

Mar sin féin bhí mo mhac is mé féin tógtha leis an slí a cheap sí na tírdhreacha seo atá inár gcroíthe. Beocht agus téagar sna pictiúr. An solas agus an síon atá mar anam na gcnoc ceaptha agus tugtha go Baile Átha Cliath, na pictiúir ina ngeataí sí go halltar na gcnoc is na hoileáin.

Tá súil agam go bhfaigheadh siad baile maith agus go mbeidh sciar acu ar a laghad crochta ina áiteanna poiblí chun an saibhreas a scaipeadh.

Black 47

Chuaigh mé inné ag faire ar an scannán Black 47 le mo mhac. (Aire: teastaíonn uaim an scannán a phlé, mar sin má tá fút é fheiceáil, stop ag léamh anois - níl mé cinnte an éireoidh liom sceitheadh rúin a sheachaint go hiomlán!)

Thaitin an scannán go mór liom. Fairsingiú ar an gearrscannán An Ranger atá ann (agus na scríbhneoirí céanna i gceist). Filleann saighdiúir ón Chianoirthear i mbliain is measa an drochshaoil. Faigheann sé amach go bhfuil a mháthair marbh; muca ag fear gaimbín san tigh s'acu. A dheartháir crochta. Bíonn air seasamh i leataobh, de bharr lámh láidir na bpéas, agus fuílleach a mhuintir á gcuir as an tigh ina bhfuair siad fothain toisc nach raibh teideal acu air. Briseann sé as an géibheann - slad fágtha ina dhiaidh aige, ach tá sé ró mhall nuachar a dheartháir a tharrtháil ó bhás den fhuacht; agus duine dá clann léi. Cromann sé ar díoltas fíochmhar ag baint amach, an oiliúint agus taithí a fuair sé thoir á chuir ag obair go marfach aige. Tá an tóir amuigh air áfach, agus iar oifigeach dá chuid, fear a tharrtháil sé tráth, ach atá anois i ndeireadh na feide agus gan de rogha aige ach bheith ina chú seilge ag oifigeach sotalach Sasanach.

Is iomaí corr sa scéal roimh deireadh agus léirítear an stair go paiteanta. Is carachtar iomlán gach carachtar, ach is eiseamláir iad freisin. Ní na Sasanaigh amháin atá ina mbithiúnaigh. Tá an fear gaimbín ann. Tá carachtar níos casta incorpartha ag Stephen Rea - fear teanga don sealgaire. Gáire ar a bheola do na Sasanaigh - an Tiarna Talún ach go háirithe, ach fuath ina chroí. Ról óinmhid inste an fhírinne gharbh aige. Thaitin sé liom go bhfuair an cosmhuintir Sasanach a gceart i bhfoirm an saighdiúir óg singil a scaoiltear ag na péas agus é ag iarraidh an dream atá an saothrú bás ocrach a tharrtháil le gráin an Tiarna Talúin.

Scannán sách dorcha, ach dóchas ann freisin. Ní tugtar aon réiteach simplí ar an gceist ach oiread. 

Tá cuid mhaith den gcaint sa scannán as Gaeilge; tharraing léirmheas Eoin Ó Dubhghaill ar NÓS caint toisc gur cháin sé easpa cumais an príomhaisteora inti. Níl mo chluas chomh híogair le cluas Eoin - cloisim (agus monuar seans go labhraím scaití) go leor míchruinneas sa Ghaeilge agus tá mo chluas maolaithe dá réir. Ach is cinnte gur chuir an chaint bac uaireanta roimh an bheith tumtha iomlán sa scéil. Is mór an trua, dar liom, nach bhfuair cainteoir cumasach deis tabhairt faoin ról - Dara Devaney, abair - chun cuir leis an hinchreidteacht. 

Ach is maith ann an scannán.

Feartraí

Tagann cuid de uisce inólta Bhaile Átha Cliath as Taiscumar Fheartraí, lámh leis an Tóchar i gCill Mhantáin. Bhí timpeall an leath Íochtarach siúlta cúpla uair agam; ach ní raibh fhios agam an raibh siúlóid timpeall ar an Loch Uachtarach. Ní hamháin go bhfuil, ach tá roinnt lúb siúlóidí leagtha amach. Shiúl mé ann le déanaí le'm athair. Siúlóidí taitneamhacha atá iontu; tá go leor crainn aibí timpeall na locha saorga. Chonaiceamar roinnt fianna, agus bhí go leor éin uisce ann - corr réisc, cearca uisce, ealaí. Bhí lorg an triomach go soiléir! Tá obair ana dheas cloiche i bhfearas an taiscumair, na droichid, túir agus araile.

Áit ana dheas chun dul ag siúl tráthnóna Domhnaigh.

Sliocht ar Thír na Scáth

Beidh saol ag do chuid marbhánach arís, éireoidh a gcoirp as an nua; músclaígí, déanaigí gairdeas, sibhse uile atá sínte sa láib; óir is geal é mar dhrúcht do dhrúchtsa, agus tiocfaidh sliocht ar thír na scáth.

Íseáia 26:19

Úrscéal stairiúil atá curtha faoinár mbráid ag Breandán Ó Doibhlin. Scéal cogadh. Scéal deireadh ré. Scéal creideamh agus athrú creideamh. Scéal grá. Scéal gruaim.

Ábhar file an reacaire, i sochaí aicmeach na ngael nuair a chuaigh gairm le sliocht. É lonnaithe i dTír Eoghain. Tá an sean riocht ar té a scriosta, faoi bhuillí fealltacha an eachtarchine, mar a thugann an reacaire orthu - Sasanaigh agus Albanaigh lán le dhíogras concas tiomanta ag saint agus faobhar bhreise ar a lanntracha de bharr an athleasú creidimh.

I leataobh ón gcogaíocht seachas corr ruathar atá an insint.

Agus cinnteachtaí ag clis air caithfidh an reacaire a dheánamh amach cad é a ghairm feasta nuair nach féidir muinín a chuir i bpátrúnacht uaisle Gaeil, atá ag loic ar a ndualgais, ag súirí fiú leis an ionróir, ag tarraingt a bhéascna chucu.

Ceathrar duine óg atá i croílár an scéil, cairde. An reacaire, atá ag foghlaim a cheird agus ar tí céim an anruth a bhaint amach nuair a bhuaileann tubaiste an chogaidh a chuireann scaipeadh ar lucht léinn. Ábhar file aneas, díbeartha as cúige Laighean ag lorg oideachas i gceantar atá faoi réimeas Gaeil fós. Bráthair Bocht, cara eile. Rúnsearc an reacaire. Iníon airchinnigh. Céim as a raon san seanreacht. Ach anois?

Scéal súirí agus cogadh fite fuaite. Agus i gcónaí an cheist cad atá i ndán anois. Conas an oidhreacht a chaomhnú?

Chonac cuir síos ar an nGaeilge mar charachtar sa leabhar. Níl fhios agam an rachainn chomh fada sin.

Tá prós shollúnta fhileata ag an reacaire. File é, tar éis an tsaoil. Focalbhách. Ar maos sa litríocht. Múnlaí ársa smaointe.

Ach tá an leabhar soléite dar liom. Teannas san insint.

Ní haon néal maidine agus tine oíche atá anseo.

Tá machnamh agus marana ann, cinnte. Ach is machnamh agus marana an reacaire atá ann, a eascraíonn go nádúrtha as an scéal agus an stair.

Tá plota leanúnach ann, a fhágann go bhfuil drogall mórán eile a rá faoi imeachtaí an scéil, ar eagla go lagóinn pléisiúr léitheora eile.

Tá smál beag ar an leabhar- dornán botúin fánacha cló thall is abhus, a bhaineann tuisle as an léitheoir. Is trua sin.

Seilbh Litríocht Fódhla

Is é 'Tuatha de Danann - Seilbh Inse Fódhla' an dara leabhar de chuid Diarmuid Johnson atá ag tarraingt as an litríocht ársa. Mar a rinne sé i Conaire Mór, tá sleachta as lámhscríbhinní éagsúla fuinte le chéile aige in insint bhríomhar cuanna.

Tá nathaíocht agus ruthaig ann, ach seachas cinn smolchaite tá siad múnlaithe as an nua. (Ba iontach an chlosleabhar a dhéanfadh seo).

Tá scéal gabhála Éireann iontach agus aisteach, streachailt Tuath de Danann, Fir Bolg agus Fomhóraigh.

Tá insint Diarmuid Johnson soléite snoite gan an aisteacht a scaoileadh le sruth. De bhrí an scéal atá faoi chaibidil tá foclóir leathan in úsáid ach ní dóigh liom go mbeadh léitheoir le taithí seasta ag ransú foclóir - tá na leaganacha soiléir i gcomhthéacs an insint.

Bhí cuid mhaith de na heachtraí léite agam in insintí eile. Ach is mar scéalta thall is abhus a léigh mé iad. Is maith ann insint téagartha taitneamhach amháin.

Leabhar a fillfidh mé ar arís, fearacht Conaire Mór, agus tá mé ag tnúth le foilsiú an tríú ghála, Éadaoin.

Tá Leabhar Breac ag fónamh do léitheoirí agus do scríbhneoirí araon trí seoda seo na sean litríochta a fhoilsiú faoi chló nua, agus in eagráin ar saothar ealaíona gach cuid de, clúdach, cló, caint...

Tuatha Dé Danann
Diarmuid Johnson
€16.00
120 lch, clúdach crua,
ISBN 978-1-911363-20-0

Idir dhá Lios

Ba é a dhírbheathaisnéis A Thig na Tit orm an chéad leabhar a d'fhoilsigh Maidhc Dainín Ó Sé. Scríobh sé cuimhní cinn ar Meiriceá i Chicago Driver.
Ach nuair a bhuail flosc scríbhneoireachta é, chuir sé de suas thart ar dhosaen nó níos mó úrscéalta. Suite in Éirinn nó i Meiriceá, le déanaí nó i bhfad ó shin. Grá agus gruaim, coir agus ceart. Ilghnéitheach.

Tá Idir dhá Lios lonnaithe go soiléir ó thaobh tíreolaíochta de in Iarthar Dhuibhneach agus ó thaobh ama de sna 1970í déanacha. (Luaitear cuairt Eoin Pól II).

Ach dáiríre is scéal béaloidis atá ann, glas stócach ag tarrtháil pobal leasa, Tuatha Dé Danann agus Fir Bolg atá sáinnithe idir dhá shaol de bhrí nach féidir iad a shlánú.

Tá sagart ag tacú leis agus cíortar foirceadal na hEaglaise maidir le slánú freisin. (Ar bhealach beagáinín saonta i mo thuairim).

Níl fhios agam an raibh scéal ar leith mar mhúnla ag Maidhc Dainín nó an amhlaidh gur tharraing sé as go leor foinsí agus an scéal á fhuineadh aige. Ach is scéal fuinte slachtmhar atá ann. Beagán saonta ach is dócha go mbíonn cuma saonta ar an scéal béaloidis, ach go bhfuil ábhar machnaimh ann mar sin féin, agus eachtra.

Scéilín deas.